RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK NAAR KWALITEITSVERBETERING BIJ SPINAKER, LOCATIE HOORN CLUSTER 4 Plaats : Hoorn BRIN-nummer : 18ZJ Onderzoek uitgevoerd op : 22 november 2010 Rapport vastgesteld te Utrecht op 9 maart 2011 HB2742988/12 Documentnummer: H3050912
Pagina 2 van 11
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 22 november 2010 een onderzoek uitgevoerd op de Spinaker, locatie Hoorn om na te gaan of er sprake is van tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs en de naleving van wet- en regelgeving. Aanleiding In maart en mei 2006 is tijdens een periodiek kwaliteitsonderzoek (pko) de school door de inspectie als zeer zwak beoordeeld en onder verscherpt toezicht geplaatst. Tijdens het onderzoek naar de kwaliteitsverbetering (okv) dat is uitgevoerd op 8 oktober 2009 zijn nog steeds tekortkomingen vastgesteld in het cyclisch proces kwaliteitszorg, systeem van leerlingenzorg, functionaliteit handelingsplanning, onderwijstijd en schoolklimaat op de Spinaker, locatie Hoorn. Deze zijn beschreven in het inspectierapport dat is vastgesteld op 20 januari 2010. De kwaliteit van het onderwijs is toen als zwak beoordeeld en de inspectie heeft haar geïntensiveerde toezicht gehandhaafd. In het kader hiervan voert de inspectie nu een onderzoek uit naar kwaliteitsverbetering om na te gaan of de eerder vastgestelde tekortkomingen zijn opgeheven. De Spinaker omvat meerdere locaties, te weten: Alkmaar kliniek so / vso; Alkmaar regio so / vso; Alkmaar Frederik Hendrikstraat vso; Den Helder vso; Heerhugowaard vso. De bovenstaande locaties, inclusief de locatie Hoorn, zijn allen bezocht in de periode 22 tot en met 30 november 2010. In dit onderzoek wordt tevens nagegaan of de school aan enkele wettelijke voorschriften voldoet. Toezichthistorie Alle locaties van de Spinaker zijn in 2006 als zeer zwak beoordeeld en onder verscherpt toezicht geplaatst. Een uitzondering hierop zijn de locaties in Alkmaar. Deze locaties zijn meegenomen in het geïntensiveerde toezicht. Het huidige onderzoek naar de kwaliteitsverbetering (okv) ligt, voor alle locaties van de Spinaker, in het verlengde van dit verscherpte toezicht. Onderzoeksopzet Deze rapportage is gebaseerd op: onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn; onderzoek op locatie, waarbij: o schooldocumenten zijn bestudeerd; o de onderwijspraktijk is geobserveerd; o gesprekken met de directie en leden van de commissie voor de begeleiding zijn gevoerd; o het eindgesprek is gevoerd met de directie en een vertegenwoordiger van het bevoegd gezag. Pagina 3 van 11
Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs 2005. Dit document is te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin tekortkomingen worden toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. Pagina 4 van 11
2. BEVINDINGEN Spinaker, locatie Hoorn 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader (voortgezet) speciaal onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. De inspectie heeft daarnaast onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Cyclisch proces kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school hanteert een onderwijsconcept dat aansluit bij haar leerlingenpopulatie. 1.3 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.4 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.5 De school evalueert regelmatig de leerlingenzorg. 1.6 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.7 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen en de leerlingenzorg. 1.8 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van haar onderwijs. Systeem van leerlingenzorg 3.1 De commissie voor de begeleiding bepaalt de onderwijsrelevante beginsituatie van de leerlingen. 3.3 De school stelt een handelingsplan vast in overeenstemming met de ouders. 3.5 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de vorderingen en ontwikkeling van de leerlingen. 3.8 De commissie voor de begeleiding evalueert de uitvoering van het handelingsplan. Functionaliteit handelingsplanning 4.1 De leerinhouden komen overeen met de afspraken in de documenten voor handelingsplanning. Pagina 5 van 11
Leerstofaanbod 5.1 De school hanteert een leerstofaanbod voor de schoolse vakken. 5.2 De school hanteert een leerstofaanbod voor de emotionele ontwikkeling. 5.3 De school hanteert een leerstofaanbod voor het verwerven van sociale vaardigheden. 5.4 Het leerstofaanbod sluit aan op het uitstroomperspectief van de leerlingen. 5.5 Het leerstofaanbod maakt het mogelijk gericht in te spelen op verschillen tussen leerlingen. Onderwijstijd 6.1 De geplande onderwijstijd voldoet aan de wettelijke vereisten. 6.3 De teamleden maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 6.4 De school stemt de hoeveelheid tijd af op de onderwijsbehoeften van (individuele) leerlingen. (Ortho)pedagogisch handelen 7.2 De teamleden gaan op een respectvolle wijze met de leerlingen om. 7.4 De teamleden handhaven de gedragsregels. 7.6 De teamleden stemmen hun (ortho)pedagogisch handelen af op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. (Ortho)didactisch handelen 8.2 De leraren leggen duidelijk uit. 8.4 De leraren stimuleren de leerlingen tot denken. 8.5 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 8.7 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de onderwijsbehoeften van de leerling. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 9.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 9.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun leerproces, die past bij hun ontwikkelingsniveau. Schoolklimaat 10.1 De school heeft inzicht in de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op school voordoen. 10.2 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school. 10.3 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op afhandeling van incidenten in en om de school. 10.4 De leerlingen en de teamleden voelen zich aantoonbaar veilig op school. 10.6 De ouders tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. Opbrengsten 11.4 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingen mag worden verwacht. 5 Wet- en regelgeving De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De onderwijstijd voldoet aan de wettelijke voorschriften (WEC, artikel 11). ja nee Pagina 6 van 11
2.2 Beschouwing Algemeen beeld De inspectie constateert dat de inspanningen om beide locaties een kwaliteitsimpuls te geven een positief effect heeft gehad. De kwaliteit van de locaties te Hoorn is voldoende en drie van de vier normindicatoren zijn als voldoende beoordeeld. Om die reden kent de inspectie de locatie Hoorn dan ook een basisarrangement toe. De directe aansturing van de algemeen directeur levert een bijdrage aan de ontwikkeling van de diverse locaties, daarnaast hebben ook de zorgcoördinatoren en de directies een belangrijke impuls gegeven aan de kwaliteitsverbetering. Voor de Spinaker, locatie Hoorn is de kwaliteit als geheel verbeterd en dit is een positief resultaat. De Spinaker, locatie Hoorn is momenteel gehuisvest in twee afzonderlijke gebouwen. In het ene gebouw zitten de meeste ass-leerlingen met een internaliserende problematiek en in het andere gebouw de leerlingen met een externaliserende problematiek. Op de locatie met de leerlingen met de externaliserende problematiek is er nog winst te behalen op het (ortho)didactisch handelen van de leraren. In onderstaande tekst licht de inspectie haar bevindingen toe. Toelichting Kwaliteitszorg Spinaker-breed (bovenschools) Een positieve ontwikkeling die Spinaker-breed is ingezet, is dat leerlingen op alle vso-locaties ook aka-certificaten kunnen behalen. Daarnaast kunnen leerlingen vmbo-tl- en havo-examens en/of ivio-examens afleggen. De mogelijkheid voor het doen van examens maakt het onderwijs doelgericht en biedt de leerlingen tevens een extra prikkel om te investeren in de eigen ontwikkeling. De school als geheel werkt op een planmatige manier aan de verbetering van het onderwijs op alle afzonderlijke locaties. Elke locatie-eenheid werkt met een eigen verbeterplan en van de afgelopen perioden is in de vorm van een jaarverslag geëvalueerd hoe het verbeterproces is gelopen en welke verbeteringen zijn bereikt. De doelen in de verbeterplannen zijn echter niet tot stand gekomen op grond van een (systematische) evaluatie, want de school gebruikt namelijk niet over de volle breedte een zelfevaluatie-instrument. Het tevredenheidsonderzoek is bij ouders/verzorgers, personeel en partners afgenomen maar de leerlingen zijn alleen op de locatie Hoorn bevraagd. Daarnaast reflecteert de school te weinig en niet systematisch op het pedagogisch en didactisch handelen van leraren, terwijl daar juist veel aanknopingspunten liggen voor verdere verbetering. Mede daardoor bevatten de jaarplannen op de locaties te weinig verbeterpunten op het gebied van het leren en onderwijzen en de leerlingenzorg. Terwijl dit juist belangrijke gebieden zijn waar veel winst valt te behalen. Nog een ander verbeterpunt binnen het systeem van kwaliteitszorg is de evaluatie van de eigen opbrengsten. Voor wat betreft het intern rendement van het onderwijs heeft de school te weinig zicht op de resultaten die leerlingen behalen en of de capaciteiten van de leerlingen voldoende worden aangesproken. Tot slot blijft ook de borging van de bereikte verbeteringen achter bij het tempo van de ontwikkelingen, met als voorbeelden het werken met GIP en het aanbod voor sociale competenties. De inspectie heeft enkele goede voorbeelden gezien, die Spinaker-breed doorgetrokken kunnen worden. Wat dat betreft maakt de school te weinig gebruik van eigen goede praktijken die op één of enkele locaties zijn ontwikkeld, door deze ook op de andere locaties te implementeren. Pagina 7 van 11
Kwaliteitszorg op de locatie Hoorn De school is er door de veelheid aan ontwikkelingen niet aan toegekomen om een solide systeem van kwaliteitszorg in te voeren. Hierdoor ontbreekt het momenteel aan een systematiek waarmee zij periodiek de belangrijkste aspecten van het onderwijs evalueert en afzet tegen haar eigen normen en tegen de eisen die de leerlingenpopulatie aan de school stelt. Op de langere termijn betekent dit wellicht dat afspraken verwateren, of dat de school niet tijdig ingrijpt als de leerlingenpopulatie verandert of als de gekozen koers niet effectief genoeg blijkt. De school voert op korte termijn een nieuw digitaal leerlingvolgsysteem in. Samen met de ontwikkelingsperspectieven heeft de school daarmee gegevens voorhanden waarmee zij vaststelt of leerlingen zich naar hun mogelijkheden ontwikkelen. Dergelijke analyses maken nu geen deel uit van het kwaliteitsbeleid van de locatie Hoorn. De conclusie is echter wel dat de school werkt aan de verbetering van haar onderwijs maar dat de planmatige aanpak in de vorm van een cyclisch proces nog niet tot stand is gekomen. Daarnaast is het van belang om in het kader van de kwaliteitszorg doelen te stellen voor zowel de opbrengsten als voor het cyclische proces van leerlingenzorg. De locatie Hoorn steekt veel energie in het beheersen van de veiligheid. De invoering van een specifieke methodiek levert hieraan een gunstige bijdrage op (Equip). Systeem van leerlingenzorg en functionaliteit handelingsplanning De commissie voor de begeleiding (cvb) is samengesteld conform de wettelijke eisen en het handelingsplan wordt in overeenstemming met ouders/verzorgers vastgesteld. Zo ook hebben leerlingen en ouders/verzorgers nu invloed op het handelingsplan en worden in het gesprek de doelen van de ouders/verzorgers en leerlingen toegevoegd. In het algemeen is het systeem van leerlingenzorg geprofessionaliseerd maar mist het voor een deel nog doelgerichtheid mede door het ontbreken van een goede analyse op locatie- en schoolniveau. Het starthandelingsplan is klaar op/of net na de eerste schooldag van de leerling. In het starthandelingsplan ontbreekt echter de informatie om de leerling direct op een niveau te plaatsen binnen de leerstoflijnen. Deze informatie is echter wel binnen vier weken bij de start van het individuele handelingsplan beschikbaar. De handelingsplannen missen voor een deel een doelgerichte evaluatie op alle leergebieden en de praktijkvakken (indicator 3.8). Hierdoor komen de leerinhouden niet altijd één op één overeen met de afspraken in het handelingsplan (indicator 4.1). Voor alle locaties geldt, in meer of mindere mate, dat de afstemming van het aanbod op de individuele onderwijsbehoeften van de leerlingen en het registreren van de voortgang van leerlingen versterking behoeft. De school maakt namelijk onvoldoende inzichtelijk dat het aanbod in de groepen een directe relatie heeft met de doelen die in de groeps- en handelingsplannen staan vermeld. Leerstofaanbod en onderwijsleerproces De school hanteert een leerstofaanbod gericht op de mogelijkheden van de leerlingen. Het leerstofaanbod is voor een deel beschreven in studiewijzers. De studiewijzers richten zich voor een groot deel op de leerlingen met internaliserende problematiek. Voor de locatie met de leerlingen met externaliserende problematiek en voor de praktijkvakken maakt de school dit nog onvoldoende zichtbaar. Tevens is de variatie van leertijd, op basis van onderwijsbehoeften, onvoldoende zichtbaar voor individuele leerlingen of groepen leerlingen. Tevens heeft de Spinaker te Hoorn een compleet aanbod voor het bevorderen van de sociale en emotionele ontwikkeling van de leerlingen. Het leerstofaanbod is dan ook voor alle onderdelen als voldoende beoordeeld. Evenals tijdens het onderzoek in 2009 wordt het onderwijsproces positief beoordeeld, zeker waar het gaat om het (ortho)pedagogisch klimaat. In de groepen heerst overwegend een Pagina 8 van 11
taakgerichte werksfeer en de meeste leraren leggen duidelijk uit. Er is nog winst te behalen waar het gaat om het (ortho)didactisch handelen, te weten: het stimuleren van denkprocessen; het aanspreken van het probleemoplossend vermogen van de leerlingen; het afstemmen bij instructie en verwerking op de verschillen tussen leerlingen en het geven van verantwoordelijkheid voor het eigen leerproces. Schoolklimaat en inzicht in veiligheidsbeleving De Spinaker heeft op schoolniveau uitgebreid haar veiligheidsbeleid beschreven. Dit betreft zowel een preventief beleid dat is gericht op het voorkomen van incidenten, als een curatief beleid dat is gericht op de afhandeling van incidenten in en om de school. Daarnaast wordt op alle locaties een incidentenregistratie bijgehouden. Voor dit jaar staat er schoolbreed een analyse van de incidenten gepland zodat de school preventief kan reageren op eventuele hiaten in haar beleid. In de vragenlijst personeel, ouders/verzorgers en partners zijn vragen over het schoolklimaat en het veiligheidsbeleid opgenomen. Op dit moment worden de partijen in een cyclus van drie jaar bevraagd. De leerlingen zijn in deze cyclus nog niet meegenomen. De locatie Hoorn wijkt hiervan af, de afgelopen periode heeft zij haar leerlingen bevraagd. De uitkomsten zijn verwerkt in een analyse met een actieplan. Opbrengsten De inspectie beoordeelt de resultaten van het onderwijs nog niet. Deels komt dit doordat de school nog maar kort ontwikkelingsperspectieven voor de leerlingen heeft opgesteld en daardoor nog niet in voldoende mate kan nagaan of leerlingen zich naar verwachting ontwikkelen en voldoende leerrendement behalen. Aan de andere kant ontbreekt het de inspectie nog aan standaarden waaraan de opbrengstgegevens van scholen worden afgemeten. Pagina 9 van 11
Pagina 10 van 11
3. TOEZICHTARRANGEMENT Geen belangrijke tekortkomingen in de onderwijskwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan de Spinaker, locatie Hoorn het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en, eventueel, een onderzoek in het kader van een themaonderzoek. Pagina 11 van 11