Maatregelenplan reisinformatie openbaar vervoer Fryslân Inleiding Voor het gebruik van het openbaar vervoer is goede reisinformatie een basisbehoefte, omdat het bijdraagt aan een gevoel van comfort bij de reiziger. Door het aanbod van reisinformatie te verbeteren willen we de ontevredenheid van reizigers over informatie bij vertragingen, die jaarlijks naar voren komt in de landelijke OV-Klantenbarometer, wegnemen en daarmee de klanttevredenheid verhogen. In dit maatregelenplan benoemen we de uitgangspunten die we hanteren op het gebied van reisinformatie. Daarnaast gaan we in op de rolverdeling tussen vervoerder en provincie. Ten slotte leggen we een aantal concrete acties vast die moeten leiden tot een verbetering van de aangeboden reisinformatie. We zijn bezig met de uitrol van OV-plushaltes (ketenknooppunten) aan provinciale wegen en in overleg met gemeenten over de aanleg van dergelijke haltes aan gemeentelijke wegen. Het investeren in DRIS zal waar mogelijk worden gecombineerd met de aanleg van OV-plushaltes om zo eventuele schaalvoordelen te kunnen benutten. Uitgangspunten Bij het voorzien in reisinformatie hanteren we de volgende uitgangspunten: goede kwaliteit, dat wil zeggen juist, volledig en tijdig; in beginsel gratis beschikbaar; voor zoveel mogelijk doelgroepen toegankelijk 1 ; een uniforme uitstraling die de herkenbaarheid verhoogt; vermelding van andere vervoermodaliteiten, naast de reguliere bus en trein; benutten van de kans om de Friese taal op een positieve manier zichtbaar te maken voor niet-fries sprekenden. Kwaliteit Bij de kwaliteit van reisinformatie gaat het om drie aspecten: juist, volledig en tijdig. Juist betekent dat de informatie die een reiziger te zien krijgt klopt. Denk hierbij aan het tijdig updaten van de haltevertrekstaten bij ingang van een nieuwe dienstregeling. Volledig betekent dat er geen informatie ontbreekt. Bijvoorbeeld wanneer op een halte bussen uit een andere concessie halteren, ook deze informatie op de haltevertrekstaten wordt vermeld. Maar ook dat ritten die zijn vervallen, wel als zodanig worden aangegeven en reizigers over alternatieven worden geïnformeerd. Tijdig betekent dat de reiziger vroeg genoeg wordt geïnformeerd. Dit is in het bijzonder relevant in het geval van actuele informatie over verstoringen. Gratis Het uitgangspunt is dat reisinformatie gratis beschikbaar is, tenzij er hoge productiekosten zijn die een bijdrage van de reiziger rechtvaardigen. Concreet houdt dat op dit moment in dat er door vervoerders voor busboekjes een beperkte bijdrage van de reiziger mag worden gevraagd. Doelgroepgericht Om te zorgen voor een zo groot mogelijk bereik, bieden we waar mogelijk reisinformatie aan voor alle doelgroepen. Dit betekent dat de informatie eenvoudig te begrijpen moet zijn en niet enkel 1 Onder toegankelijk wordt verstaan: dat iedereen in principe zelfstandig aan het openbare leven kan deelnemen. Ook als er beperkingen zijn in het lopen, het zien, het horen, het uithoudingsvermogen of het begripsvermogen. Dit betekent dat informatie goed leesbaar moet zijn, niet enkel digitaal beschikbaar is, ook een auditief alternatief wordt geboden, etc. 2
digitaal beschikbaar wordt gesteld. Verder wordt, naast de wettelijke verplichting, rekening gehouden met auditief, visueel, en motorisch gehandicapten. Daarnaast wordt ook rekening gehouden met buitenlandse reizigers op relevante plaatsen, bijvoorbeeld belangrijke toeristische locaties. Uniform Wij vinden dat de reisinformatie in heel Fryslân op een uniforme manier moet worden aangeboden. Uniformiteit zorgt voor herkenning en neemt daarmee onzekerheid weg. Zo herkent de reiziger bijvoorbeeld de bus als lijnbus en zorgen twee gelijke haltevertrekstaten voor meer vertrouwen dan twee verschillende. De uniformiteit is terug te zien in zowel het toepassen van de Friese huisstijl voor reisinformatie bij haltes als in de voertuigen, maar ook in het samenwerken tussen de verschillende concessiehouders bij het voorzien in reisinformatie. Dit betekent dat een concessiehouder de informatie van een ander net zo toont als de eigen informatie. Gehele keten De provincie Fryslân onderscheidt verschillende typen vervoer, variërend van regulier openbaar vervoer voor iedereen tot vraaggestuurd (doelgroepen) vervoer. Het uitgangspunt is om de gehele keten te integreren in het aanbod van reisinformatie, dus inclusief belbus, de Opstapper en eventueel openbaar beschikbaar voor- en natransport, zoals de OV-fiets. Hierdoor zijn reizigers beter op de hoogte van de verschillende vervoersopties en worden de Friese vervoersopties optimaal benut. Friese taal De Friese taal is een nadrukkelijke kernwaarde van de provincie. Uitgangspunt hierbij is om waar mogelijk het Fries naast het Nederlands toe te passen om de taal daarmee zichtbaarder te maken. Echter, dit mag niet ten koste gaan van het gebruiksgemak voor de reiziger. Een goed voorbeeld van een kans voor het toepassen van het Fries is in (toeristische) omgevingsinformatie in een abri. Rolverdeling Bij het voorzien in reisinformatie is de vervoerder de belangrijkste speler. Hij is de verstrekker van de informatie. De vervoerder is opbrengstverantwoordelijk en heeft daarmee duidelijk een belang in het aantrekken van zoveel mogelijk reizigers. Vanuit haar verantwoordelijkheid voor het openbaar vervoer streeft de provincie ernaar de OV-gebruiker zo goed mogelijk te faciliteren. Dit uit zich op drie punten: De provincie borgt, als concessieverlener en -beheerder, het minimumniveau aan reisinformatie waarin de vervoerder moet voorzien via de concessievoorschriften. De provincie faciliteert duurzame investeringen in de openbare ruimte om informatie op te tonen. Dit betreft het plaatsen van abri s langs provinciale wegen en displays voor dynamische reisinformatie. De provincie ondersteunt waar mogelijk en stimuleert waar nodig initiatieven van derden op het gebied van reisinformatie. Bijvoorbeeld door informatie over de dienstregeling als open data beschikbaar te stellen aan dienstverleners. De provincie volgt, waar mogelijk en gewenst, landelijke richtlijnen en standaarden en participeert ook actief in de ontwikkeling hiervan. Bijvoorbeeld binnen CROW-NDOV met betrekking tot kwaliteit van OV-data en DRIS. 3
Maatregelen Om de kwaliteit van reisinformatie verder te verbeteren zetten we in op een aantal maatregelen: Verbeteren van de informatie over toegankelijkheid; A. Toegankelijkheidsinformatie opnemen in landelijke reisplanner; B. Inzet van OV-ambassadeurs om specifieke doelgroepen extra te informeren over het gebruik van het OV; Investeren in haltevoorzieningen; C. Integratie van informatieloketten; D. Routering en omgevingsinformatie; E. Dynamische Reisinformatie; F. Uniformere statische reisinformatie; G. Degelijke regionale knopen; H. Promotie bestaande reisinformatieapps; Zichtbaarheid van het OV; I. Reisinformatieschermen. 4
A. Toegankelijkheidsinformatie in landelijke reisplanner verbeteren Beschrijving, doel en doelgroep In 2014 is alle informatie over de toegankelijkheid van bushaltes in Fryslân geïnventariseerd en beschikbaar gesteld via een speciale website. Deze website is in eerste instantie bedoeld voor de communicatie tussen OV-autoriteit, wegbeheerders en de Nationale Databank Openbaar Vervoer. De website is dan ook minder geschikt voor reizigers. Daarom is deze informatie voor reizigers toegevoegd aan een landelijk beschikbare OV-reisplanner. Het is de bedoeling om hiermee het plannen van reizen voor mindervaliden eenvoudiger te maken. Stappen 9292-website De reisplanner op de website van 9292 biedt reizigers die gebruik willen maken van het openbaar vervoer in Fryslân informatie over de toegankelijkheid van hun vertrek- en aankomsthalte. 9292 heeft deze informatie in opdracht van de provincie toegevoegd. In de komende tijd willen we nagaan of het mogelijk is om deze informatie op een meer gebruiksvriendelijke wijze weer te geven. Aandachtspunten daarbij zijn een logische plaats van de informatie in het reisadvies, waarbij zo weinig mogelijk hoeft te worden doorgeklikt en zoveel mogelijk gebruik wordt gemaakt van beeldmateriaal (bijv. icoon, plattegrond of foto), zodat reizigers de reisplanner op een meer intuïtieve manier kunnen gebruiken. 9292-app De website biedt ook de mogelijkheid om feedback te geven over een halte. Niet altijd is reizigers duidelijk welke feedback mogelijk is en dit leidt ertoe dat er opmerkingen binnenkomen die betrekking hebben op het ontbreken van verbindingen oftewel reismogelijkheden. Bovendien lijkt het beter om de feedback over een halte via de 9292-app te laten verlopen, omdat een reiziger vaak ter plekke een probleem ervaart en dat dan gelijk door wil geven. De provincie heeft aan 9292 opdracht gegeven om een app te ontwikkelen die informatie toont over de toegankelijkheid van haltes en de mogelijkheid biedt om feedback over haltes te geven. Het gaat hierbij in principe om dezelfde mogelijkheden als de website biedt. Deze app is sinds 8 november 2016 beschikbaar via Google Play Store en in de App Store van Apple. Beheer Ook hiervoor geldt dat we willen nagaan of het mogelijk is om deze informatie op een meer gebruiksvriendelijke wijze te presenteren, net als voor de website. Naast het beheer van de huidige website en de huidige app zullen ook veranderingen moeten worden doorgevoerd. 9292 voorziet in veranderingen op basis van meldingen van gebruikers, maar dit borgt niet dat alle informatie altijd up to date is (bijvoorbeeld nieuw toegevoegde haltes). Daarom wordt gewerkt aan de landelijke invoering van een koppeling met de actuele haltedata (via HalteScan en het Centraal Halte Bestand). 9292 Dit betreft een jaarlijkse activiteit. 15.000 Aanpassingen app en website. Beheer PM, afhankelijk van de manier van haltebeheer. 5
Effecten / nut voor de doelgroep Het opnemen van toegankelijkheidsinformatie zorgt voor meer gemak voor de mindervalide reiziger. Vooral doordat de reiziger vooraf zeker weet dat de gekozen vertrek- en aankomsthalte aan de benodigde toegankelijkheidseisen voldoen. Door het eenvoudig toegankelijk maken van deze informatie kan de doelgroep eenvoudiger zelfstandig van het OV gebruik maken. Dit versterkt de kracht van het OV als alternatief voor bestaande systemen voor doelgroepenvervoer. 6
B. Inzet van OV-ambassadeurs Beschrijving, doel en doelgroep. OV-ambassadeurs richten zich op het promoten van OV-gebruik onder mensen die niet bekend zijn met het OV. Vooral door specifieke doelgroepen (bijv. ouderen) onder begeleiding kennis te laten maken met het plannen, de tarieven, het betalen en het maken van een proefrit met het OV, maar ook door bij evenementen (bijv. beurzen) aanwezig te zijn ter promotie. OV-ambassadeurs richten zich op het ondersteunen van kwetsbare groepen zoals ouderen en mindervaliden. Door deze doelgroepen eenmalig te begeleiden bij het reizen, is het doel om ze daarna ook vaker gebruik te laten maken van het OV. De inzet van OV-ambassadeurs kan ook de overgang van specifiek doelgroepenvervoer naar het reguliere OV ondersteunen. Naast de reis met het OV, zal hierbij ook aandacht moeten zijn voor het voor- en natransport. Stappen / scenario s Uitwerking In overleg met de vervoerder bekijken op welke wijze de inzet van OVambassadeurs kan worden georganiseerd. Een mogelijkheid is om dit op te pakken binnen het ontwikkelteam met de vervoerder. Uitvoering In dienst bij vervoerder Vrijwilligers Uitwerking In dienst bij vervoerder Vrijwilligers Effecten / nut voor de doelgroep Dit is een eenmalig proces van 4-8 maanden. Er zijn verschillende scenario s om dit uit te voeren. Op basis van toepassingen in andere regio s bijvoorbeeld. De uitvoering is een continu proces. Een eerste scenario is de inzet van personeel van de vervoerder. Dit heeft als voordeel dat zij al goed bekend zijn met het OV en dus geen kennis hoeven op te bouwen. Doordat dit betaalde krachten zijn, is de inzet geborgd. Het werven van enthousiaste OV-reizigers die dit vrijwillig doen, aangestuurd door een betaalde coördinator. De inzet is hierbij sterk afhankelijk van de motivatie bij de vrijwilligers. Binnen reguliere apparaatskosten van verschillende partijen. 70.000/jaar, uitgaande van 2 parttime (50%) OV-ambassadeurs. 15.000/jaar, coördinatie (±5 uur per week, 75/uur, 40 weken) 15.000/jaar, werving en opleiding (±5 uur per week, 75/uur, 40 weken) OV-ambassadeurs zorgen voor een toename van het aantal gemaakte ritten in het OV, doordat meer mensen kennis maken met het OV. Daarnaast zorgen ze voor het vergroten van de mobiliteit van kwetsbare doelgroepen. 7
C. Integratie van informatieloketten Beschrijving, doel en doelgroep In Leeuwarden zijn op dit moment verschillende loketten die reisinformatie verstrekken: een NSloket en een Arriva-loket. Deze maatregel bestaat uit het integreren van deze loketten in één reisinformatieloket. Door de twee loketten onder te brengen bij één balie, kan bij deze balie alle informatie worden opgevraagd. Hierdoor wordt voorkomen dat een reiziger van het ene naar het andere loket wordt gestuurd. Daarnaast zorgt het integreren van de loketten voor een vermindering van de benodigde personele inzet, waardoor voor minder kosten toch een loketfunctie kan blijven bestaan. Het loket voorziet in een behoefte voor een aantal specifieke groepen reizigers. Dit betreft onder andere: Minder ervaren reizigers Minder digitaal vaardige reizigers Audio/visueel gehandicapte reizigers Mogelijk kan na een succesvol verlopen traject ook gezocht worden naar een dergelijke oplossing in Heerenveen, waardoor daar naast het Arriva-loket ook weer een loketfunctie komt van NS. Locaties Stations met meerdere loketten: Leeuwarden, mogelijk later ook Heerenveen. Stappen Verkennen Samen met de vervoerders zullen de mogelijkheden voor deze integratie moeten worden verkend. Aandachtspunten hierbij zijn bijvoorbeeld financiën, inzet van personeel en locatie. Inrichten Eenmalig, 2-4 maanden Bestaande (huur)afspraken moeten worden herzien, de gezamenlijke locatie worden ingericht, informatiesystemen op elkaar worden afgestemd en een uitvoeringsorganisatie worden ingericht. Uitvoeren Verkennen Inrichten Uitvoeren Eenmalig, 3-6 maanden Effecten / nut voor de doelgroep Er zal een organisatie moeten zijn die de verantwoordelijkheid neemt voor het beheren van de informatiebronnen en het organiseren van personeel. Uitgangspunt is hierbij dat uren voor eigen rekening komen. Afhankelijk van de gekozen oplossing is een provinciale bijdrage denkbaar. Idealiter wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van bestaande voorzieningen. Personele inzet voor het loket Leeuwarden: 50.000, uitgaande van 1,5 fte. Half door NS en half door de provincie gefinancierd. PM: uitbreiding naar Heerenveen. Door het samenvoegen van loketten ontstaat een win-winsituatie. De vervoerders kunnen met minder personeel een loket aanbieden en de reiziger hoeft minder vaak naar het andere loket verwezen te worden. Daarnaast biedt deze vorm van samenwerken ook de kans om op andere locaties (waar zich op dit moment niet twee loketten bevinden) via een dergelijke constructie toch gezamenlijk service te kunnen verlenen aan de reiziger. Concreet wordt hierbij gedacht aan station Heerenveen waar op dit moment wel een Arriva-loket is gevestigd, maar het NS-loket gesloten is. 8
D. Routering en omgevingsinformatie op stations Korte beschrijving maatregel Op grote busstations is de situatie voor een aankomende reiziger niet altijd heel overzichtelijk. Ervaringsvoorbeelden leren dat het bezoek van de locatie met alle belanghebbenden (zogenaamde stationssafari s ) een goede methode zijn om te komen tot een gezamenlijk beeld over het inrichten van de verschillende informatievoorzieningen. In de inventarisatiefase zal daarnaast in overleg met de bestaande vervoerder moeten worden gekeken welke mogelijkheden er liggen om de huidige voorzieningen te upgraden. Bijvoorbeeld door het verbeteren van de informatie op abri-posters door het toevoegen van een omgevingsplattegrond en belangrijke bestemmingen in de omgeving. De incidentele reiziger heeft het grootste voordeel van deze maatregel, doordat na aankomst op een station de route beter te vinden is. Locaties Zeven stedelijke knooppunten: Leeuwarden, Drachten, Heerenveen, Sneek, Bolsward, Dokkum en Oosterwolde (7). Stappen Inventarisatie Organiseren en uitvoeren van de stationssafari. Vervolgens het uitwerken van de bevindingen in een verbeterplan. Realisatie Dit is een eenmalige activiteit per locatie met een totale doorlooptijd van 3 maanden. Tijdens de realisatiefase wordt voorzien in de punten die nog ontbreken. Bijvoorbeeld het realiseren van omgevingsplattegronden en het aanbrengen van bewegwijzering. De doorlooptijd hiervan is sterk afhankelijk van de inhoud van de verbeteringen. Beheer Dit is een eenmalige activiteit per locatie met een totale doorlooptijd van 3 maanden. In de beheerfase moet worden geborgd dat de voorzieningen waar in geïnvesteerd is, ook worden beheerd en onderhouden. Inventarisatie Realisatie Dit is een continu proces, met jaarlijks een controle op de informatie. 10.000 voor inventarisatie op zeven locaties. 140.000, uitgaande van budget van 20.000 per locatie, sterk afhankelijk van inhoud van de verbeteringen. Bijv. 5.000-10.000 voor het ontwerp en de realisatie van een statisch Beheer knooppuntinformatiedisplay. Effecten / nut voor de doelgroep Dit kan deels worden opgenomen in de beheerprocessen van het station. Wel zal jaarlijks een inhoudelijke controle moeten plaatsvinden. Dit leidt mogelijk tot kosten voor het updaten van de plattegronden. Deze maatregel verhoogt het gemak voor alle reizigers; zij vinden eerder waar ze naar op zoek zijn. Hierbij heeft de reguliere reiziger, die bekend is met de omgeving, minder profijt dan de incidentele reiziger. Naast een voordeel voor de reiziger kan het mogelijk ook een voordeel opleveren voor aanwezige voorzieningen, doordat zij vanwege betere routering zichtbaarder worden. Bijvoorbeeld de aanwezigheid van een bewaakte fietsenstalling. 9
E. Dynamische Reisinformatie Beschrijving, doel en doelgroep Aan de hand van een DRIS (Dynamisch Reizigers Informatie Systeem) kunnen reizigers op busstations geïnformeerd worden over de actuele vertrektijden van het openbaar vervoer. In de reguliere situatie wordt op de panelen informatie gegeven over het lijnnummer, de bestemming en de verwachte vertrektijd (inclusief eventuele vertragingen) van de vertrekkende bussen. In het geval van bijzonderheden (evenementen, calamiteiten etc.) kunnen aanvullend vrije tekst berichten op deze informatiepanelen worden gezet. Uit kostenoverweging worden niet alle haltes van DRIS voorzien, maar wordt ervoor gekozen deze eerst te plaatsen op de grootste busstations. Hiermee zijn 7 van de 11 grootste haltes van actuele reisinformatie voorzien, waarmee ruim een derde van alle instappende reizigers wordt bereikt 2. Over een verdere uitrol van de displays zal in een later stadium besluitvorming plaatsvinden. De precieze positie van de displays op de knooppunten zal in overleg met de grondeigenaren worden bepaald. Als onderdeel van de uitrol van DRIS, zal knooppunt Leeuwarden, het belangrijkste OV-knooppunt van Fryslân, worden ingericht als Living Lab. Een Living Lab is een testomgeving op straat, waarin praktijkonderzoek gedaan kan worden naar vele aspecten rondom reisinformatie. Zo kan de werking van nieuwe typen reisinformatie en informatievoorzieningen getest worden. Denk bijvoorbeeld aan de wijze waarop informatie over de vraaggestuurd vervoer, zoals de Opstapper getoond dient te worden, maar ook aan het tonen van beschikbaarheid van OV-fietsen, te volgen vervolgroutes, of toeristische informatie. Naast gebruikersgerichte reisinformatie kunnen ook innovaties en proof-of-concepts uit landelijke ontwikkelingen getest of aangepast worden. Denk daarbij aan landelijke ontwikkelingen vanuit BISON of vanuit CROW-NDOV. Het Living Lab dient over de juiste faciliteiten te beschikken om mee te kunnen groeien met de ontwikkelingen rondom DRIS. Faciliteiten die hiervoor nodig kunnen zijn, zijn bijvoorbeeld full-color LED displays, interactieve informatiezuilen, of wifi-access points. In een later stadium zal een keuze gemaakt worden voor benodigde faciliteiten. DRIS en daarmee ook Living Lab Leeuwarden, richten zich op alle reizigers. Het informeert de reiziger informatie over verstoringen, maar geeft ook een overzicht van alle vertrektijden. Hiermee is voor alle reizigers een overzicht van actuele vertrektijden beschikbaar. Specifiek voor Living Lab Leeuwarden kunnen alle reizigers profiteren van aanvullende informatie of verbeterde informatieweergave. Locaties DRIS zal worden toegepast op zeven busstations: Drachten, Heerenveen, Sneek, Bolsward, Dokkum en Oosterwolde (6). Bovendien wordt OV-knooppunt Leeuwarden als Living Lab ingericht en de kennis en inzichten uit het Living Lab zullen verder worden uitgerold in de provincie. De Living Lab zal in ieder geval lopen tot 2020. Verdere besluitvorming zal plaatsvinden over (de wijze van) continuering. 2 Op basis van OV-chipkaartdata 2012. 10
Stappen Uitrol DRIS Voor DRIS is ervoor gekozen om de datavoorziening onder te brengen bij CROW-NDOV. Invulling van de overige datavoorziening die niet binnen CROW-NDOV beschikbaar is, is nader te bepalen. De uitrol van DRIS displays zal per busstation plaatsvinden. Leeuwarden is inmiddels afgerond, Drachten zal binnenkort starten en de overige stations zullen volgen. Living Lab: Voorbereiding - Gebruikersonderzoek op knooppunt Leeuwarden uitvoeren om informatiebehoefte van reizigers te achterhalen. - Vastleggen welke maatregelen toegepast gaan worden en welke innovaties getest zullen worden. - Tweede gebruikersonderzoek op knooppunt Leeuwarden uitvoeren om het effect van de interventies in de Living Lab te onderzoeken. - Opstellen van een realisatieplan, waarin stapsgewijs en gedetailleerd wordt beschreven welke informatie op welke wijze naar de gebruiker wordt gebracht, wie dat zal uitvoeren en welke technologie daarvoor nodig is. Dit plan zal in de loop van de tijd aangevuld worden, op basis van opgedane inzichten. Living Lab: Uitvoering en evaluatie Evaluatie is een continu proces, waarbij innovaties worden toegepast en bijvoorbeeld via reizigersinterviews of cameraobservaties het effect van de innovaties wordt onderzocht. Living Lab: Beheer Borging van het Living Lab als onderzoekslocatie ligt bij de provincie. Taken zijn het bepalen welke innovaties getest gaan worden en het uitvoeren van evaluaties. Het overige beheer hangt af van de te testen innovaties. Vervolgstappen Op basis van evaluatie van het Living Lab worden de innovaties aangepast en/of verder uitgerold naar overige OV-knooppunten en andere haltes in Fryslân. De inzichten worden uitgewerkt tot een handboek waarin de concrete toepassing van DRIS binnen de provincie Fryslân wordt omschreven. Uitrol DRIS 100.000-150.000 per knooppunt voor begeleiding en implementatie, afhankelijk van locatiekenmerken. Beheer data voorziening CROW-NDOV: 100.000 Overige beheerkosten zijn 5 10% van de investeringskosten, per jaar. Living Lab: Voorbereiding 2-3 maanden Living Lab: Uitvoering en Evaluatie 32.000/jaar (± 8 uur per week, 100 /uur, 40 weken) Innovaties, te realiseren in Living Lab: PM, sterk afhankelijk van de te realiseren innovaties 11
Vervolgstappen PM. Voornemen is om de opgedane inzichten verder uit te rollen naar overige busstations en haltes, indien mogelijk. Effecten / nut voor de doelgroep DRIS maakt actuele informatie sneller en eenvoudiger bekend bij de reiziger. Zeker bij knooppunten met meer dan twee perrons bieden DRIS-displays snel en eenvoudig inzicht in de plaats waar de betreffende bus verwacht wordt. Daarnaast verbetert DRIS de informatie bij vertragingen, omdat de gevolgen van storingen/incidenten direct zichtbaar zijn voor de reiziger. Het Living Lab neemt een bijzondere positie in binnen DRIS. Het zorgt ervoor dat een continue verbeterslag doorgevoerd kan worden, waarbij DRIS voorzieningen bij aanpassing of nieuwe aanleg direct kunnen voldoen aan de laatste inzichten in reizigersbehoeften en technologie. 12
F. Uniformere statische reisinformatie Beschrijving, doel en doelgroep Op haltes waar lijnen uit twee busconcessies komen, is één van beide vervoerders de hoofdvervoerder en verantwoordelijk voor het inrichten van de reisinformatie. Veelal betekent dit dat er aandacht is voor het eigen concessiegebied en dat de (verplichte) opname van informatie over de andere concessie niet gelijkwaardig wordt getoond. Het doel van deze maatregel is het bieden van uniforme reisinformatie, waarbij het belang van de concessiegrens niet meespeelt in de kwaliteit van de informatie. Dit houdt in dat alle lijnen, ongeacht de concessie, onderscheidend gekleurd en in één kaart worden weergegeven. Dit in tegenstelling tot de huidige lijnennetkaart, waarbij de eigen lijnen gekleurd zijn weergegeven en lijnen buiten de concessie grijs. Wanneer deze kaart op knooppunten beschikbaar is, kan hetzelfde ontwerp ook worden gebruikt voor de folder zoals die beschikbaar is bij loketten en op de website. Deze maatregel richt zich op alle reizigers, maar zal vooral zichtbaar zijn voor reizigers nabij de concessiegrens. Locaties Zes knopen waar verschillende busconcessies samenkomen: Leeuwarden, Heerenveen, Akkrum, Burgum, Hurdegaryp en Buitenpost (6). Stappen Realiseren Het laten maken van één lijnennetkaart van de gehele provincie, die gebruikt kan worden door de vervoerders. Daarnaast het maken van afspraken met de vervoerders over het toepassen van deze kaart op posters op hun knooppunten op de concessiegrens. Beheer Eenmalige activiteit met een geschatte doorlooptijd van 2-3 maanden In het geval dat de lijnvoering verandert, zal dit ook in de kaart moeten worden verwerkt. Hierbij zal een signaleringsfunctie liggen bij de vervoerders, waarna de provincie zo nodig aanstuurt op een update. Nieuwe concessies Ontwerpkosten 6.000 Knooppuntposters Lijnennetfolder Update Jaarlijks activiteit met een geschatte doorlooptijd van 2-3 maanden Idealiter wordt dit in nieuwe concessies vooraf geborgd, zodat deze maatregel over een aantal jaar niet meer relevant is. 1.200, uitgaande van 200 per knooppunt voor productie en plaatsing. 1/stuk productie en distributie 1.000 ontwerpupdate Effecten / nut voor de doelgroep 1/stuk productie en distributie folders 200/stuk productie en installatie posters Het integreren van de lijnennetkaart zorgt voor uniformiteit. Dit maakt het vinden van informatie eenvoudiger, doordat alle lijninformatie op één overzicht gelijkwaardig wordt weergegeven. 13
G. Verbetering Opstapperknopen Beschrijving, doel en doelgroep De Opstapper rijdt naar een aantal knopen in de provincie. De overstap van regulier OV naar Opstapper verloopt eenvoudig, omdat is afgesproken dat de Opstapper wacht op het reguliere OV. De overstap van Opstapper naar regulier OV is echter minder goed geborgd. Er is voor de reiziger daarom behoefte aan een voorziening die actuele informatie geeft over de vertrektijden van aansluitende bussen op het moment dat de reiziger de Opstapper verlaat. Hierbij wordt een aantal mogelijke varianten bekeken: Informeren via de chauffeur van de Opstapper Informeren via een DRIS-paneel Informeren door bestaande apps te promoten Locaties Alle opstapperknopen die niet onder de maatregel DRIS vallen: Akkrum, Balk, Buitenpost, Deinum, Dronrijp, Feanwalden, Ferwert, Franeker, Grijpskerk, Grou, Harlingen, Hemelum, Hindeloopen, Holwerd, IJlst, Joure, Lauwersoog, Lemmer, Mantgum, Minnertsga, Molkwerum, Oentsjerk, Readtsjerk, Stiens, Tzummarum, Winsum, Wommels, Workum, Woudsend, Zurich en Zwaagwesteinde (31) Stappen Inventarisatie Via Chauffeur Via DRIS Via Apps Via Chauffeur Via DRIS Via Apps In samenspraak met de vervoerders zal naar de verschillende varianten worden gekeken. Hieronder een aantal voor- en nadelen: De chauffeur van de Opstapper heeft de ervaring om dit te vertellen en is beschikbaar totdat de reiziger in de aansluitende bus is gestapt. Hoogwaardige oplossing, maar ook hoge kosten. Daarbij is het onzeker of informatie over de Opstapper zelf ook op een display te tonen is voor reizigers die de display zien en op een Opstapper wachten. Dit is een bestaande oplossing die gepromoot kan worden (bv campagne via abri-reclameposters waar deze aanwezig zijn). Maar dit biedt geen oplossing biedt voor mensen zonder smartphone en internet onderweg. Mogelijk kan het installeren van Wifi op deze punten hier voor een verbetering zorgen. Wachten totdat de reiziger is overgestapt wordt geëist in het OV-bestek, dus er zijn geen meerkosten. Effecten / nut voor de doelgroep Afhankelijk van het type display zijn kosten per display: Vlaggenmastdisplay met LED 10.000 Klein LCD-display aan haltepaal 3.000 Daarnaast zijn er overheadkosten (zie ook maatregel E). In een nadere uitwerking zal deze mogelijkheid dus moeten worden meegewogen. 10.000 kosten promotiecampagne 90.000 120.000 aanleg Wifi-access points (3-4 k per stuk, 31 locaties) PM/jaar datakosten Deze maatregelen dragen er allen toe bij dat de reiziger die op een overstappunt aankomt, zich daar prettiger voelt. Wachttijd wordt door reizigers langer ervaren dan deze werkelijk is, dit effect is in een onbekende locatie en met een gevoel van onzekerheid sterker. Door actuele informatie te verstrekken, ervaart de reiziger de wachttijd korter. 14
H. Promotie reisinformatieapps Korte beschrijving maatregel Actuele reisinformatie is via bestaande apps voor de smartphone overal toegankelijk. Onder anderen de apps 9292 en OV-info tonen actuele vertrektijden op basis van de GPS-positie van een telefoon. Tevens heeft Google reisinformatie in haar apps en op haar website geïntegreerd. Apps zijn momenteel nog geen vervanger voor reguliere DRIS, vanwege drie belangrijke nadelen: De informatie uit apps is niet voor alle reizigers toegankelijk, omdat een reiziger een smartphone met internettoegang nodig heeft; Het gebruik van de smartphone voor informatie vergt meer handelingen dan het bekijken van een DRIS-display. Voor het controleren van eenvoudige informatie heeft een DRIS dan ook de voorkeur. De reguliere reiziger zal niet elke reis op de telefoon kijken en dus informatie over verstoringen niet actief aangeleverd krijgen. Op een DRIS is een verstoring directer zichtbaar. Toch biedt de opkomst van smartphones met internet genoeg bestaansrecht aan reisinformatieapps, vanwege verschillende voordelen: - Apps zijn een voordelige oplossing op locaties waar geen DRIS aanwezig is; - Apps bieden de mogelijkheid om informatie op de gebruiker toe te spitsen; - Apps zijn aanpasbaar, uit te breiden met nieuwe data en zijn uitstekend te integreren met andere apps en diensten; - Apps kunnen informatie over faciliteiten en omgeving naar wens weergeven; Deze voordelen zorgen ervoor dat het actief promoten van app-gebruik bijdraagt aan een betere en meer persoonlijke (reis)informatievoorziening. Locaties Alle haltes in Fryslân. Stappen Organisatie Organisatie Effecten / nut voor de doelgroep In het ontwikkelteam wordt met de vervoerders gekeken welke mogelijkheden er zijn voor het opnemen van bestaande apps in de reguliere communicatiekanalen van de vervoerder. Bijvoorbeeld door het promoten via social media, folders of haltevertrekstaten. Verder wordt onderzocht welke informatie app-gebruik kan verrijken en de reisbeleving persoonlijker kan maken en kan verbeteren Vindt plaats binnen het reguliere ontwikkelteam en maakt gebruik van bestaande informatiekanalen. Doordat actuele (reis)informatie beschikbaar is, wordt het wachten op een halte aangenamer. De reiziger heeft de zekerheid dat de bus nog komt (en dus niet gemist is) en krijgt daarbij een actuele inschatting van de resterende wachttijd. Voor incidentele reizigers en toeristen kan de beschikbaarheid van omgevingsinformatie leiden tot een beter beeld van de omgeving. 15
I. Reisinformatiescherm in het provinciehuis Korte beschrijving maatregel Deze maatregel betreft het installeren van een scherm met OV-informatie in het provinciehuis te Leeuwarden. Hierop zijn vertrektijden van bussen en treinen nabij het provinciehuis te zien. Door gebruik te maken van het product 9292 Vertrekwijzer kan dit zonder grote overheadkosten gerealiseerd worden en eventueel in een later stadium ook op andere locaties worden toegepast. Het scherm wordt geplaatst bij de uitgang, zodat het informatie geeft aan zowel bezoekers als medewerkers. Daarnaast zorgt het scherm voor het zichtbaar worden van het OV en kan het daardoor bijdragen aan de promotie ervan. Locaties In eerste instantie op het provinciehuis vanuit onze voorbeeldfunctie. Mogelijk later uitrol naar meer locaties: openbare gebouwen, grote kantoren, etc. Stappen Ontwerp Een eerste stap is het functioneel ontwerpen van het scherm (bv bepalen welke haltes worden opgenomen, al dan niet ook trein-informatie meenemen, etc.) en het bepalen van een logische en inpasbare locatie. Realisatie Eenmalige activiteit met een geschatte doorlooptijd van 1 maand. Het scherm moet worden aangeschaft, geplaatst en voorzien van zowel data als energie. Alternatief kan ook gebruik gemaakt worden van een bestaand scherm, waarop de reisinformatie afgewisseld wordt met andere informatie. Beheer Eenmalige activiteit met een geschatte doorlooptijd van 2 maand. In de beheerfase gaat het om het beheer van de datastroom, de energie en de functionaliteit van het systeem. Ontwerp & realisatie Aanschaf en montage scherm Continu proces. 2.500 Externe begeleiding 5.000 in geval van nieuw scherm Geen kosten in geval van combinatie met bestaand scherm. 9292 500/jaar voor datavoorziening Effecten / nut voor de doelgroep Deze maatregel maakt het OV zichtbaar voor alle bezoekers van het provinciehuis, ook nietreizigers zien zo de mogelijkheden die het OV biedt. Daarnaast is het voor de reguliere reiziger een goede manier om op te hoogte te zijn van eventuele verstoringen. Informatie over verstoringen is daardoor al bekend voordat de reiziger op de halte is, waardoor eventueel de manier van reizen nog kan worden bijgesteld. 16
Financiën en prioritering Binnen het Programma Duurzaam OV is een bedrag van 640.000,-- beschikbaar voor investeringen voor DRIS. Daarnaast is er jaarlijks een bedrag van 100.000,-- beschikbaar voor het beheer van DRIS. Daarmee is voor maatregel E. Dynamische Reisinformatie binnen bestaande budgetten de ruimte om met de uitvoering te starten. Voor de overige maatregelen is het streven om in de periode 2018-2021 tot uitvoering over te gaan, waarbij per maatregel het financieringsvraagstuk nader moet worden bekeken. De voorbereidingen hiervoor starten in 2017. 17