AFM Consumentenmonitor Q1 2009 Beleggingsobjecten GfK Michel van der List Marcel Cools
Indeling 1 AFM & Achtergrond Onderzoek 2 Onderzoeksverantwoording 3 Profiel bezitters beleggingsobjecten 4 Informatie en kennis 5 Inschatting van risico s 6 GfK en Contactinformatie
1 Autoriteit Financiële Markten & Achtergrond Onderzoek
Opdrachtgever: AFM (www.afm.nl) De Autoriteit Financiële Markten (AFM) faciliteert kennisvorming bij de Nederlandse consument op het gebied van financiële producten. Door middel van de ConsumentenMonitor moeten ontwikkelingen in het gedrag van consumenten worden gemeten in de tijd. De ConsumentenMonitor is in 2004 gestart en wordt sindsdien elk half jaar uitgevoerd. De primaire doelstellingen van de ConsumentenMonitor kunnen als volgt worden weergegeven: Signaleren van trends/ontwikkelingen in het gedrag en de attitudes van financiële consumenten. Signaleren van markt- en productontwikkelingen in de financiële markt Het meten van een aantal prestatie-indicatoren van diverse organisatie-eenheden binnen de AFM onder consumenten. 4
Opdrachtgever: Introductie AFM 5 Onafhankelijke gedragstoezichthouder op de financiële markten. Valt onder de politieke verantwoordelijkheid van de minister van Financiën en is een zelfstandige overheidsorganisatie. Bevordert eerlijke en transparante financiële markten. De AFM heeft een Meldpunt Financiële Markten. Hier kan men terecht met klachten, opmerkingen en vragen over een financieel product of een aanbieder van financiële producten. De AFM streeft ernaar het vertrouwen van consumenten en bedrijven in de financiële markten te versterken, ook internationaal. Daarbij faciliteert de AFM kennisvorming bij de Nederlandse consument op het gebied van financiële producten.
Achtergrond AFM ConsumentenMonitor 6 Door middel van de ConsumentenMonitor moeten ontwikkelingen in het gedrag van consumenten worden gemeten in de tijd. De ConsumentenMonitor is in 2004 gestart en wordt sindsdien elk half jaar uitgevoerd. De primaire doelstellingen van de ConsumentenMonitor kunnen als volgt worden weergegeven: Beschrijven van het gedrag en de attitudes van financiële consumenten. Beschrijven van markt- en productaspecten in de financiële markt.
2 Onderzoeksverantwoording
Onderzoeksverantwoording Doel: in kaart brengen van ontwikkelingen in het financiële keuzegedrag van de Nederlandse financiële consument. Veldwerkperiode: 3 t/m 20 april 2009 (reguliere steekproef) en 18 t/m 28 mei (additionele steekproef aangeleverd door de AFM). Doelgroep: Bezitters van beleggingsobjecten Weging: De resultaten zijn niet herwogen. Methode: online onderzoek, vooraf is het volledige GfK-panel gescreend om de bezitters van beleggingsobjecten gericht voor dit onderzoek te kunnen benaderen. In een later stadium heeft de AFM e-mailadressen aangeleverd van mensen die de afgelopen twee jaar contact met de AFM hebben opgenomen over beleggingsobjecten. Deze mensen hebben een uitnodiging voor het onderzoek ontvangen. Steekproefomvang: De netto steekproef bevat 207 personen: 89 uit het panel van GfK (onderzoek ConsumentenMonitor) en 118 uit de aangeleverde e-mailadressen door AFM. Over het algemeen zitten er geen grote verschillen in de antwoorden van beide groepen op de vragen. 8
Kenmerken van een beleggingsobject De belangrijkste kenmerken van een beleggingsobject zijn: Je betaalt voor een waardebewijs en in ruil daarvoor krijg je rechten. De aanbieder belooft je in de toekomst een rendement op het product. Je beheert het product niet zelf. Het product is onderdeel van een serie van dezelfde producten (bijvoorbeeld bomen in bos) Het is geen effect zoals aandelen en obligaties 9 Indien er sprake is van een beleggingsobject moet de aanbieder een vergunning hebben van de AFM voor het aanbieden van beleggingsobjecten. In 2008 is er voor ongeveer 10 miljoen euro ingelegd in beleggingsobjecten. Extra informatie over beleggingsobjecten kan worden gevonden op de volgende internetsites: http://consument.afm.nl/consumenten/producten/beleggingsobject.aspx http://consument.afm.nl/consumenten/producten/beleggingsobject/beleggingsobjecten/kavel.aspx
3 Profiel bezitters beleggingsobjecten
Beleggingsproducten in bezit naast beleggingsobjecten BASIS: Alle respondenten in bezit van beleggingsobjecten - (in %, meerdere antwoorden per respondent mogelijk) 11 Beleggingsfondsen 53 Aandelen 52 Obligaties 31 Garantieproducten 26 Opties 10 Andere beleggingen 18 Weet ik niet 13 0 10 20 30 40 50 60 n = 134 Om risico s te spreiden beleggen bezitters van beleggingsobjecten vrijwel altijd ook nog in andere beleggingsproducten. De meest populaire andere beleggingsproducten zijn beleggingsfondsen en aandelen. Ruim de helft van de bezitters van beleggingsobjecten heeft deze producten in portefeuille. Naast beleggingsobjecten bezit men regelmatig over obligaties (31%) en garantieproducten (26%). Opties zijn erg in trek bij de respondenten die zeer vertrouwd zijn met beleggen (26%).
Soort belegger BASIS: Alle respondenten die beleggen in beleggingsobjecten (in %) 12 Speculatieve belegger 7 Middenpositie 50 Voorzichtige belegger 40 Weet ik niet 4 0 10 20 30 40 50 60 Opvallend is dat slechts 7% van de beleggers in beleggingsobjecten zichzelf als een speculatieve belegger bestempeld, terwijl het beleggen in beleggingsobjecten in het algemeen toch als zeer risicovol wordt aangemerkt. n = 138
Wijze waarop eerste interesse in beleggingsobjecten is gewekt BASIS: Respondenten die in teakhout beleggen - (in %) 13 Door een aanbieder 41 Zelf actief op zoek gegaan 24 Vrienden, familie en kennissen 9 Mijn financieel adviseur 8 Op een andere manier 15 Weet ik niet meer 3 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 De interesse in beleggingsobjecten wordt in de meeste gevallen (41%) gewekt door actieve werving van een aanbieder. Bijna één op de vier (24%) geeft aan dat de interesse is gewekt doordat men zelf actief op zoek is gegaan naar mogelijkheden om geld te beleggen. n = 119
Reden van beleggen in beleggingsobjecten BASIS: Respondenten die in teakhout beleggen - (in %, max. meerdere antwoorden per respondent mogelijk) 14 Ethische of milieuaspecten (verantwoord beleggen) 60 Het hoge rendement 53 Interesse in het beleggingsobject 20 Op aanraden van de adviseur/tussenpersoon 16 Op aanraden van de aanbieder Fiscale aspecten 11 13 Beleggen in dergelijke beleggingsobjecten is veilig 9 Op aanraden van familie of kennissenkring 5 Andere reden 12 0 10 20 30 40 50 60 70 n = 119 De belangrijkste redenen om in beleggingsobjecten te beleggen zijn voor bezitters van teakhoutbeleggingen het milieuaspect (60%) in combinatie met het hoge rendement (53%). Respondenten mochten bij deze vraag maximaal drie redenen aangeven. Opmerkelijk is dat door bijna één op de tien (9%) als belangrijke reden wordt aangegeven dat beleggen in dergelijke beleggingsobjecten veilig is. Niet iedereen is dus op de hoogte van de berichten welke over dit onderwerp de afgelopen tijd in de media zijn verschenen.
Doel van beleggen in beleggingsobjecten BASIS: Respondenten die in teakhout beleggen - (in %) 15 Voor het aanvullen van mijn pensioen 44 Om eerder te stoppen met werken 19 Om de studie van mijn kind te betalen 11 Voor de aflossing van een openstaande schuld 5 In verband met een grote aanschaf 3 Voor een vakantie 3 Voor de aankoop van een huis 2 Voor de financiering van een verbouwing 1 Een ander doel 12 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 n = 87, respondenten die aangeven geen specifiek doel te hebben met de beleggingen in teakhout zijn buiten beschouwing gelaten Het meestgenoemde doel van beleggen in beleggingsobjecten is ter aanvulling van het pensioen (door 44% genoemd) Eerder stoppen met werken (19%) en betalen van de studie van kind (11%) zijn andere doelstellingen die regelmatig worden genoemd.
Periode waarin beleggingsobjecten zijn gekocht BASIS: Respondenten die in teakhout beleggen - (in %, meerdere antwoorden per respondent mogelijk) 16 Voor 2006 80 2006 24 2007 17 2008 12 2009 7 Weet ik niet 1 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 n = 119 Sinds 1 januari 2006 houdt de AFM toezicht op aanbieders van beleggingsobjecten. De markt van beleggingsobjecten is hierdoor transparanter geworden. Een groot deel (80%) van de ondervraagden die in het bezit zijn teakhoutbeleggingen heeft ook al voor 2006 beleggingsobjecten aangeschaft. Het lijkt erop dat beleggingsobjecten de afgelopen jaren aan populariteit hebben verloren. Vanaf 2006 zijn er door de ondervraagden jaarlijks minder nieuwe orders geplaatst. Ongeveer de helft van de geplaatste orders na 2006 zijn gedaan door beleggers die ook al voor 2006 beleggingsobjecten hebben aangeschaft.
Gebruikelijke wijze financieren van beleggingsobjecten BASIS: Respondenten die in teakhout beleggen - (in %, meerdere antwoorden per respondent mogelijk) 17 Met spaargeld 80 Verkoop andere beleggingen 18 Overwaarde van koopwoning 10 Met geleend geld 5 Op een andere manier 8 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 n = 119 Beleggingsobjecten worden door beleggers in teakhout in vier op de vijf gevallen gefinancierd met spaargeld. Een andere veelgenoemde financieringsmethode is de verkoop van andere beleggingen Het is erg risicovol om beleggingsobjecten te financieren met geleend geld. Toch geeft 5% aan dat dit voor hen de gebruikelijke wijze van financieren is.
Aangaan van lening voor aanschaf van een beleggingsproduct BASIS: Respondenten die in teakhout beleggen - Totaal (in %) 18 24 76 Ja In de vorige sheet zagen we dat het voor 5% van de beleggers in teakhout gebruikelijk is om te beleggen met geleend geld. Maarliefst een kwart van de teakhoutbeleggers (24%) geeft daarnaast aan ooit wel eens een lening te hebben afgesloten om een beleggingsproduct aan te kunnen schaffen. Nee n = 119
Percentage van totaal belegde vermogen in beleggingsobjecten BASIS: Alle respondenten die in teakhout beleggen - (in %) 19 Minder dan 10% 20 10% t/m 20% 7 21% t/m 30% 16 31% t/m 50% 17 Meer dan 50% 13 Weet ik niet 16 0 5 10 15 20 25 Beleggers in teakhout lijken zich bewust van die risico s die dit soort beleggingen met zich meebrengen. Om de risico s te spreiden belleggen zij daarnaast vrijwel allemaal ook nog voor een groot deel in andere beleggingsproducten. Eén op de vijf teakhoutbeleggers belegt minder dan 10% van het totaal belegde vermogen in beleggingsobjecten. Slechts 14% heeft meer dan de helft van het belegde vermogen in beleggingsobjecten belegd. Gemiddeld wordt 33% van het belegd vermogen in beleggingsobjecten belegd.
Soort beleggingsobject in bezit BASIS: Alle respondenten die in bezit zijn van beleggingsobjecten (%, meerdere antwoorden per respondent mogelijk) 20 Beleggingen in teakhout 72 Beleggingen in grondkavels 21 Andere beleggingsobjecten 35 Weet ik niet 3 0 10 20 30 40 50 60 70 80 n = 165 Bezitters van beleggingsobjecten beleggen het meest in teakhout. Bijna drie op de vier beleggers in beleggingsobjecten (72%) is in het bezit van teakhoutbeleggingen. Slechts één op de vijf belegt in grondkavels. Bezitters van beleggingsobjecten die (zeer) vertrouwd zijn met beleggen, beleggen relatief vaker in grondkavels (35%).
4 Informatie en kennis
Voorkeur voor wijze waarop informatie wordt ingewonnen BASIS: Respondenten die in teakhout beleggen - (in %) 22 Ik zoek de informatie voornamelijk zelf op 28 Ik zoek zelf en laat me informeren 47 Ik laat me voornamelijk informeren 18 Weet ik niet 7 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 Bezitters van teakhout-beleggingen winnen in de meeste gevallen (47%) informatie in door zowel zelf actief op zoek te gaan naar informatie (via bijvoorbeeld internet) als gebruik te maken van een adviseur. Ruim een kwart (28%) maakt geen gebruik van adviezen van anderen, maar zoekt alles zelf uit. Respondenten die minder vertrouwd zijn met beleggen maken significant vaker gebruik van adviezen van anderen.
Manier waarop informatie wordt ingewonnen BASIS: Respondenten die in teakhout beleggen - (in %, meerdere antwoorden per respondent mogelijk) 23 Via folders of brochures 52 Via de prospectus 49 Via een persoonlijk/ telefonisch gesprek 45 Via de Financiële Bijsluiter 32 Via een advertentie/mailing Via algemene voorwaarden 15 15 Via een gecontroleerde jaarrekening 7 Via een waardetaxatie Ik laat me niet informeren 3 3 Op een andere wijze 8 Weet ik niet 1 0 10 20 30 40 50 60 n = 119 Meer dan de helft (52%) van de bezitters van teakhout-beleggingen wint informatie in via folders en brochures. Andere veel gebruikte bronnen voor het inwinnen van informatie zijn de prospectus (49%) en de adviseur (45%). Respondenten die zeer vertrouwd zijn met beleggen maken relatief vaker gebruik van een jaarrekening of waardetaxatie om informatie in te winnen.
Waarde van informatie verkregen uit prospectus en financiële bijsluiter BASIS: Respondenten die in teakhout beleggen (in %) 24 Een prospectus geeft goede informatie voor een juiste afweging 2 24 42 24 8 1 Een financiële bijsluiter geeft goede informatie voor een juiste afweging 3 30 40 18 5 4 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Volledig mee eens Mee eens Neutraal Mee oneens Volledig mee oneens Weet ik niet Een meerderheid van de beleggers in teakhout is het er niet mee eens dat de financiële bijsluiter en de prospectus goede informatie geeft. Slechts één op de vier respondenten (26%) is het er (volledig) mee eens dat de prospectus goede informatie geeft om een juiste afweging voor het product te maken. Bij de financiële bijsluiter is de groep die het met deze stelling (volledig) eens is iets groter (33%). Deze resultaten zijn opvallend aangezien deze documenten meer informatie opleveren in vergelijking tot bijvoorbeeld folders en brochures. n = 119
Op de hoogte van kenmerken beleggingsobjecten BASIS: Respondenten die in teakhout beleggen (in %) 25 Risico van het beleggingsobject 19 61 19 Verwacht rendement 19 63 18 Historisch rendement 21 45 34 Huidige waarde van uw belegging 30 39 30 Looptijd 62 31 7 Voortijdig beëindigen contract 36 30 34 Kosten 20 41 39 0% 20% 40% 60% 80% 100% Volledig op de hoogte Redelijk op de hoogte Niet/Nauwelijks op de hoogte Bezitters van teakhout-beleggingen vinden van zichzelf dat ze goed op de hoogte zijn van de looptijd, het risico en het verwachte rendement van hun beleggingen. Minder goed is men op de hoogte van de kosten die aan de beleggingen zijn verbonden. Bijna vier op de tien (39%) geeft aan hier niet/ nauwelijks van op de hoogte te zijn. Respondenten die aangeven zeer vertrouwd te zijn met beleggen, geven op alle aspecten aan beter op de hoogte te zijn in vergelijking tot respondenten die minder vertrouwd zijn met beleggen. n = 119
5 Inschatting van risico s
Belangrijkste risico's van beleggen in beleggingsobjecten BASIS: Alle respondenten die in teakhout beleggen - (in %, meerdere antwoorden per respondent mogelijk) Waarde-ontwikkeling 49 27 De lange looptijd 43 Buitenlandrisico 31 Kwaliteit van het beleggingsobject 29 Belangentegenstelling aanbieder en consument Valutarisico 19 18 Fiscale risico's 7 Dergelijke beleggingsobjecten kennen geen risico's 0 Een ander risico 28 Weet ik niet 4 0 10 20 30 40 50 60 De helft van de bezitters van teakhout-beleggingen ziet de waarde-ontwikkeling als een belangrijk risico van beleggingsobjecten. Andere veelgenoemde risico s zijn de lange looptijd (43%), buitenlandrisico (31%) en de kwaliteit van het beleggingsobject (29%). De respondenten zijn goed op de hoogte van de risico s van beleggingsobjecten. Er is namelijk niemand die aangeeft dat er geen risico s aan dergelijke beleggingen verbonden zijn. n = 119
Kans van realiseren verwachte rendement bij beleggingen in beleggingsobjecten BASIS: Alle respondenten die in teakhout beleggen - (in %) 28 Zeer hoog 3 Hoog 10 Gemiddeld 45 Klein 20 Zeer klein 18 Weet ik niet 3 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 Eerder zagen we al dat bezitters van teakhoutbeleggingen goed op de hoogte zijn van de risico s die aan het product verbonden zitten. Dit beeld zien we ook weer terug in de inschatting die ze maken van de kans dat het verwachte rendement daadwerkelijk wordt gerealiseerd. Bijna vier op de tien (38%) schat de kans dat het verwachte rendement daadwerkelijk wordt gerealiseerd als (zeer) klein in en slechts 13% schat de kans hierop als (zeer) hoog in. n = 119
Risico van beleggen in teakbomenplantages BASIS: Respondenten die beleggen in beleggingsobjecten - (in %) 29 Zeer klein risico 3 Klein risico 28 Vrij groot risico 32 Groot risico 20 Zeer groot risico 12 Weet ik niet 5 0 5 10 15 20 25 30 35 n = 138 In de Financiële Bijsluiter van vrijwel alle beleggingsobjecten staat vermeld dat het risico van dit product zeer groot is. Het is daarom opvallend dat slechts 12% van de ondervraagden aangeeft dat het risico zeer groot is. Bijna één op de drie (31%) geeft zelfs aan dat het risico van het product (zeer) klein is. Eerder zagen we al dat veel bezitters van beleggingsobjecten zichzelf niet zien als een speculerende belegger. Het lijkt alsof deze groep beleggers de risico s van hun beleggingen niet helemaal juist inschat.
6 GfK en Contactinformatie
GfK Panel Services Benelux 31 GfK is al meer dan 25 jaar actief op de financiële markt. Een team van onderzoekers die zich louter bezig houden met onderzoek op de financiële branche is bij alle onderzoeken betrokken. Binnen financieel onderzoek bij GfK zijn er twee ingangen die GfK kiest bij het uitvoeren van onderzoek: continu onderzoek (in bijvoorbeeld het TOF onderzoek) en maatwerkonderzoek. Bij dit laatste type onderzoek kunnen specifieke onderzoeksvragen worden beantwoord met een gericht onderzoek, bijvoorbeeld gebaseerd op kennis die in het TOF onderzoek is opgedaan over bezit van financiële producten of financieel beslissingsgedrag van consumenten. Op deze manier is informatie die GfK kan leveren voor veel bedrijven die actief zijn op of aan de zijlijn van de financiële dienstverlening onmisbaar. GfK Panel Services Benelux, Division the Netherlands Middellaan 25 5102 PB Dongen Tel: +31-(0)162 384 000 Fax: +31-(0)162-384 001 Website: http://www.gfk.nl
Contactpersonen GfK Michel van der List Consultant Tel: +31-(0)162-384 303 E-mail: michel.van.der.list@gfk.nl Marcel Cools Project Manager Tel: +31-(0)162-384 385 E-mail: marcel.cools@gfk.nl