VVE-RAPPORT RAPPORT VAN HET ONDERZOEK IN HET KADER VAN DE VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE PEUTERSPEELZAAL HET KWETTERHOK BASISSCHOOL JOHANNES CALVIJN Locatie Brinnr. 08AD Plaats Nijkerkerveen Onderzoeksnummer. 10954 + 10955 Datum onderzoek 01 oktober 2012 Datum vaststelling 16 november 2012 VVE-rapport 10954 + 10955 Onderzoeksdatum: 01-10-2012 Pagina 1 van 9
1. INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie (VVE). VVE is bedoeld voor jonge kinderen die onvoldoende zijn toegerust voor een soepele instroom in groep 3 van het basisonderwijs, waardoor ze grote kans lopen om achterop te raken. Dit rapport maakt onderdeel uit van de bestandsopname in de gemeente Nijkerk. In deze gemeente hebben alle voor- en vroegscholen die te maken hebben met VVE een vragenlijst ingevuld waarin zij de stand van zaken op hun (voor)school weergeven. Alle locaties krijgen automatisch een zelfrapportage. Enkele locaties zijn vervolgens bezocht door de Inspectie van het Onderwijs ter verificatie van deze zelfevaluaties. Alle bezochte locaties ontvangen een rapportage met de bevindingen van de Inspectie. definitieve rapport wordt gepubliceerd op de website van de Inspectie. De uitkomsten van alle zelfevaluaties en de bevindingen van de Inspectie van het Onderwijs naar aanleiding van de locatiebezoeken worden samengevat in een gemeentelijk rapport. Dit geeft een totaalbeeld weer van VVE in de gemeente Nijkerk. Dit rapport wordt, als het definitief is vastgesteld, samen met de locatierapporten, gepubliceerd op de website van de Inspectie. Werkwijze onderzoek is een van de (voor)scholen die bezocht is door de Inspectie van het Onderwijs. Daarbij hebben de volgende activiteiten plaatsgevonden: groepsbezoeken gesprekken met leidsters en/of leerkrachten gesprekken met ouders gesprekken met de directeur Dit rapport geeft de bevindingen van de Inspectie over de kwaliteit van VVE op deze locatie weer. Inhoud rapport In dit rapport worden de volgende onderwerpen besproken: de voorwaarden van VVE de ouders de kwaliteit van de educatie het VVE-programma, zoals dat wordt aangeboden het pedagogisch klimaat het educatief handelen de ontwikkeling, zorg en begeleiding de kwaliteitszorg de doorgaande lijn tussen de voor- en vroegschool de resultaten van VVE Elk van de VVE-kwaliteitsaspecten is uiteengelegd in indicatoren. Als een indicator beoordeeld wordt, gebeurt dat doorgaans met de volgende oordelen: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig Deze kwalificatie geeft aan dat er écht iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn wenselijk Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat andere voor- en/of vroegscholen hiervan kunnen leren. Dit rapport is gebaseerd op het VVE-toezichtkader (zie de internetsite van de onderwijsinspectie). VVE-rapport 10954 + 10955 Onderzoeksdatum: 01-10-2012 Pagina 2 van 9
Opbouw van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft het totaalbeeld van het onderzoek. De beoordeelde onderwerpen (indicatoren) staan in hoofdstuk 3, met eerst de oordelen en daarna een toelichting als dat nodig is. Daarbij kunnen de overeenkomsten en verschillen tussen de zelfevaluatie van de locatie en de bevindingen van de Inspectie eveneens worden geduid. Als er op basis van dit onderzoek afspraken gemaakt zijn, staan die in hoofdstuk 4. Groepsinformatie peutergroepen: Aantal peuters in groep a: 15, waarvan 5 doelgroeppeuters Aantal peuters in groep b: 15, waarvan 4 doelgroeppeuters Groepsinformatie kleutergroepen: Aantal kleuters in groep a: 15, waarvan 2 doelgroepkleuters Aantal kleuters in groep b: 15, waarvan 3 doelgroepkleuters VVE-rapport 10954 + 10955 Onderzoeksdatum: 01-10-2012 Pagina 3 van 9
2. HET TOTAALBEELD De Inspectie van het Onderwijs constateert dat de kwaliteit van de voor- en vroegschoolse educatie op peuterspeelzaal en basisschool grotendeels op orde is. Voor beide locaties geldt dat de kwaliteit van de domeinen condities, ouders, pedagogisch klimaat en educatief handelen voor het merendeel van de indicatoren van voldoende niveau is. Op de basisschool is ook het domein ontwikkeling, begeleiding en zorg van voldoende kwaliteit. Voor de peuterspeelzaal is dit in zijn geheel een ontwikkelpunt. Voor beide locaties beschouwt de inspectie de domeinen kwaliteitszorg en de doorgaande lijn als ontwikkelpunten. De condities waaronder VVE wordt uitgevoerd, zijn op orde. De leidster-kind ratio en de VVE-tijd voldoen op de peuterspeelzaal aan de eisen. De peuterspeelzaal en de vroegschool maken gebruik van een VVE-programma waarvoor alle leidsters en leraren zijn gecertificeerd. De inspectie beschouwt dit als een voorbeeld voor anderen en waardeert dit als goed. De vroegschool kiest bewust voor kleine groepen. Dit waardeert de inspectie als goed en vindt dit een voorbeeld voor anderen. De leraren werken met een programma dat toereikend is voor VVE en zijn hiervoor geschoold. opstellen van een gericht ouderbeleid is op de voor- respectievelijk vroegschool een ontwikkelpunt. pedagogisch klimaat in beide instellingen is warm en respectvol en het educatief handelen van de leidsters en leraren is in voldoende mate aanwezig. aanbod van beide is echter niet voldoende doelgericht en planmatig en is daarmee een ontwikkelpunt. Daarbij houden zij bij het aanbod onvoldoende rekening met verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. De samenwerking van voor- en vroegschool met de brede zorgketen is op orde. volgen van de ontwikkeling van kleuters en een planmatige begeleiding en uitvoering van extra zorg voor kinderen die dat nodig hebben, is op de basisschool in voldoende mate aangetroffen. Voor de peuterspeelzaal is dit een ontwikkelpunt. De kwaliteitszorg in de vroegschool is op orde voor zover zij onderdeel is van de integrale kwaliteitszorg van de basisschool. De kwaliteitszorg is echter niet specifiek gericht op VVE. Ook op de peuterspeelzaal is de kwaliteitszorg een ontwikkelpunt. Bij de overgang van de peuters naar de basisschool is sprake van een warme overdracht. Ook vragen leraren indien nodig extra informatie over doelgroepkinderen aan de leidsters Op alle andere aspecten is de doorgaande lijn van peuterspeelzaal naar basisschool een ontwikkelpunt. Tenslotte constateert de inspectie dat er geen gemeentelijke afspraken zijn over resultaatverplichtingen van VVE. VVE-rapport 10954 + 10955 Onderzoeksdatum: 01-10-2012 Pagina 4 van 9
3. DE OORDELEN MET EEN TOELICHTING ALS DAT NODIG IS Naam gemeente Nijkerk A0.0 Samenwerking met voor/vroegschool Ja Ja A CONDITIES A0.1 Er is een recent GGD-rapport beschikbaar 3 - A0.2 In het rapport zijn de basisvoorwaarden voor voorschoolse educatie 3 - getoetst A1 Een integraal VVE-programma A1.1 Naam/namen van programma(s) Puk en Ko Kleuterplein A2 De groepsgrootte voldoet aan de maximumeisen (voorschool) 3 - A3 Leidster - kind ratio ("dubbele bezetting") 3 4 A4 Voldoende VVE-tijd A4.1 De peuters bezoeken de voorschool gedurende voldoende tijd (per week) 3 - A4.2 Wat is doorgaans de beginleeftijd voor twee jaar VVE? A5 Kwaliteit leidsters/leerkrachten A5.2 Alle leidsters/leerkrachten zijn toereikend gekwalificeerd (opleiding) 3 - A5.3 Alle leidsters spreken voldoende Nederlands 3 - A5.4 Alle leidsters zijn toereikend geschoold (voor het VVE-programma) 4 4 A5.5 Er is een jaarlijks VVE-opleidingsplan 3 - De peuterspeelzaal beschikt over een recent GGD-rapport. De inspectie neemt de bevindingen uit dat rapport over, met de aantekening dat zij vaststelt dat de peuterspeelzaal inmiddels beschikt over een VVE-opleidingsplan dat voldoet aan de eisen (A5.5). De doelgroepkinderen bezoeken de peuterspeelzaal vier dagdelen van tweeënhalf uur en zitten dan in een groep met maximaal 16 peuters, van wie maximaal 5 doelgroeppeuters, die wordt begeleid door twee VVE-leidsters. Stichting Peuterspeelzaal Nijkerk kiest er bewust voor de doelgroepkinderen over de diverse groepen te spreiden. Op de basisschool zijn de groepen 1 en 2 ten gevolge van een bewuste keuze aanmerkelijk kleiner dan in de overige groepen. De school laat daarmee zien dat zij belang hecht aan een goede basisontwikkeling van de kleuters. De inspectie beschouwt dit als een voorbeeld voor anderen en waardeert indicator A3 daarom als goed. Zowel de leidsters als de leraren van de groepen 1 en 2 zijn gecertificeerd voor het VVEprogramma. De inspectie waardeert indicator A5.4 voor peuterspeelzaal en vroegschool als goed,.omdat zij dit aanmerkt als een voorbeeld voor anderen. B OUDERS B1 Gericht ouderbeleid 2 2 B2 Ouders zijn vooraf adequaat geïnformeerd B3 Intake B4 Stimuleren om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten te doen B5 Participatie in VVE-activiteiten in de voor/vroegschool B6 Informeren over de ontwikkeling van hun kind B7 Rekening houden met de thuistaal VVE-rapport 10954 + 10955 Onderzoeksdatum: 01-10-2012 Pagina 5 van 9
Zowel de voorschool als de vroegschool informeren bij de aanmelding de ouders naar kind- en gedragskenmerken om na plaatsing direct en adequaat aan te kunnen sluiten bij de ontwikkelingsbehoeften van het kind. Uit de gesprekken met ouders blijkt dat beide instellingen hen vooraf informeren over de mogelijkheden van educatie voor doelgroepkinderen. Deze ouders zijn tevreden over de wijze waarop leidsters en leraren hen informeren over de ontwikkeling van hun kind tijdens de daarvoor bestemde 10-minutengesprekken. Daarnaast is het altijd mogelijk informatie uit te wisselen tijdens het halen en brengen van de kinderen of een afspraak te maken indien dit gewenst is. Beide instellingen motiveren de ouders om thuis ontwikkelingsstimulerende activiteiten met hun kind te doen. Daartoe ontvangen de ouders bij de start van een thema een informatiebrief met daarin de inhoud van het thema, de woorden die centraal staan en de liedjes die gezongen worden. Ook staan er tips in hoe de ouders hier thuis met hun kinderen spelenderwijs mee kunnen oefenen. De leidsters vragen de ouders achteraf wat zij hebben gedaan en hoe dat is gegaan. Op de peuterspeelzaal krijgen de peuters een vertelkoffer mee naar huis en op de vroegschool een verteltas, met daarin boekjes over het thema om thuis uit voor te lezen en over te praten. De leidsters verwachten van de ouders bij het brengen dat zij even met hun kind spelen. De leidsters laten de ouders daarbij zien op welke wijze je het spel kan begeleiden. Bij het ophalen zijn de ouders aanwezig als de leidsters met de peuters in de kring op de ochtend of middag terugblikken, zodat de ouders weten wat hun kind heeft gedaan en beleefd. De peuterspeelzaal en de basisschool beschikken niet over een gericht ouderbeleid, waarin op basis van een analyse van de ouderpopulatie, de wensen en de mogelijkheden van de ouders en de eigen doelstellingen een concreet VVE-beleid is geformuleerd en op schrift gesteld (B1). C KWALITEIT VAN DE UITVOERING VAN VVE C1 Kwaliteit van de educatie: het aangeboden programma C1.1 Een integraal VVE-programma C1.2 Werken met een doelgerichte planning 2 2 C1.3 aanbod gericht op de taalontwikkeling is voldoende dekkend C1.4 aanbod klimt op in moeilijkheidsgraad en er wordt gedifferentieerd C2 Kwaliteit van de educatie: het pedagogisch klimaat C2.1 pedagogisch handelen van de leidsters/leerkrachten is respectvol C2.2 De leidsters/leerkrachten hanteren duidelijke pedagogische gedragsgrenzen C2.3 De leidsters/leerkrachten stimuleren de sociale vaardigheden en de persoonlijke competenties van de kinderen C2.4 De leidsters/leerkrachten tonen respect voor de autonomie van het kind C2.5 De inrichting van de ruimte is aantrekkelijk, uitdagend en spel- en taal-uitlokkend C3 Kwaliteit van de educatie: het educatief handelen C3.1 educatief handelen van beide leidsters/leerkrachten is goed op elkaar afgestemd C3.2 Er worden de hele 'dag' effectieve en gerichte activiteiten voor de taalontwikkeling uitgevoerd C3.3 De leidsters/leerkrachten bevorderen de interactie met en tussen kinderen C3.4 De leidsters/leerkrachten stimuleren actieve betrokkenheid van de kinderen en verrijken het spelen en werken C3.5 De leidsters/leerkrachten bevorderen de ontwikkeling van aanpakgedrag (strategieën) bij de kinderen 2 2 2 3 VVE-rapport 10954 + 10955 Onderzoeksdatum: 01-10-2012 Pagina 6 van 9
C3.6 gedrag van de leidsters/leerkrachten met de kinderen is responsief C3.7 De leidsters/leerkrachten stemmen de activiteiten af op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen 2 2 De leidsters en leraren werken op beide locaties met een programma waarin alle ontwikkelingsgebieden in voldoende mate aan bod komen. Bij de planning van het aanbod gaan leidsters en leraren uit van activiteiten en niet van te bereiken doelen, waarbij de activiteiten een middel zijn om het doel te bereiken. Indicator C1.2 is daarom voor beide locaties een ontwikkelpunt. Voor de kinderen die behoren tot de doelgroep is het aanbod van taal op alle domeinen aan de orde (zoals mondelinge taalvaardigheid en woordgebruik, vloeiend en verstaanbaar vertellen, gesprekjes voeren, mening uiten en vragen stellen en op de vroegschool geletterdheid en taalbeschouwing). Op beide instellingen zijn zowel de differentiatie tussen de kinderen, als de opklimming van het aanbod in moeilijkheidsgraad verbeterpunten (C1.4). Tijden de observaties blijkt dat de leidsters en leraren bewust werken aan het pedagogisch klimaat. Zij zorgen voor een veilige en rustige sfeer waarin zij aandacht hebben voor het kind en waarin mogelijkheden zijn voor de kinderen om te spelen en te leren. Hulpmiddelen als dagritmekaarten en een klassikaal planbord helpen bij het bevorderen van de zelfstandigheid van de peuters en kleuters. De leidsters hebben wel overleg over hun educatief handelen, maar er is nog geen sprake van een planmatige afstemming. Indicator C3.1 is daarom voor de peuterspeelzaal een verbeterpunt. Op de vroegschool is geen sprake van dubbele bezetting, maar de leraren stemmen hun aanbod wel op elkaar af. Leidsters en leraren zijn gericht op het stimuleren van actieve betrokkenheid van de kinderen, waarbij zij door hun interventies het spelen en werken van de kinderen verrijken en het ontwikkelen van aanpakgedrag bevorderen. De kinderen weten dat de leidsters of leraren beschikbaar zijn om vragen te beantwoorden en hen te helpen bij het oplossen van problemen. De leidsters en leraren voeren voortdurend bewust effectieve activiteiten uit ten behoeve van de taalontwikkeling en de beginnende geletterdheid (vroegschool). Hoewel de leidsters en de leraren proberen aan te sluiten bij de ontwikkelingsbehoefte van de peuters en kleuters, is in de planning en de uitvoering niet in voldoende mate gezien dat de activiteiten zijn afgestemd op verschillen in de ontwikkeling van de individuele kinderen. De inspectie beoordeelt om die reden indicator C3.7 voor beide instellingen als een ontwikkelpunt. D ONTWIKKELING, BEGELEIDING EN ZORG D1 Ontwikkeling, begeleiding en zorg binnen de groep D1.1 Volgen van de brede ontwikkeling van alle kinderen 2 3 D1.2 De begeleiding is planmatig voor: de hele groep, de kleine 2 3 (tutor)groep en het individuele kind D1.3 De evaluatie van de aangeboden begeleiding en zorg 2 3 D1.4 Specifieke aandacht bij de begeleiding en zorg voor de 2 3 taalontwikkeling D2 Ontwikkeling, begeleiding en zorg in de bredere zorgketen D2.1 Leidsters/leerkrachten hebben een overzicht van de kinderen die zorg nodig hebben die de voor- resp. vroegschool niet kan leveren, en van de aard van die zorg D2.2 Leidsters/leerkrachten melden kinderen aan voor externe zorg wanneer de voor- resp. vroegschool de gewenste zorg niet kan leveren D2.3 De leidsters/leerkrachten blijven de ontwikkeling van kinderen met extra zorg bijhouden VVE-rapport 10954 + 10955 Onderzoeksdatum: 01-10-2012 Pagina 7 van 9
De leraren volgen de brede ontwikkeling van alle kinderen met een gestructureerd observatie- en registratiesysteem. Hiermee signaleren zij in een vroeg stadium welke kinderen achterblijven in hun ontwikkeling en stellen vervolgens handelingsplannen op. Uit de handelingsplanning blijkt op welke momenten de extra begeleiding of zorg plaatsvindt. Ook laten zij zien dat de effecten van de zorg worden geëvalueerd en dat de conclusies leidend zijn voor het vervolg. De leraren bespreken met de intern begeleider regelmatig tijdens de groepsbesprekingen de ontwikkeling van de kinderen. Hierbij vindt ook regelmatig intervisie plaats. De basisschool houdt rekening met de taalachterstanden die relatief veel kinderen hebben doordat zij thuis dialect spreken, door extra aandacht te besteden aan woordenschatontwikkeling. Voor de peuterspeelzaal zijn de indicatoren D1.1 t/m D1.4 ontwikkelpunten. Ten tijde van het VVE-bezoek heeft de stichting een keuze gemaakt voor een volgsysteem en de verwachting is dat de leidsters in 2013 een scholingstraject gaan volgen om hier mee te kunnen werken. De inspectie heeft ook handelingsplannen in kunnen zien. Deze zijn echter nog te weinig doelgericht en specifiek, terwijl ook de evaluatie ontbreekt. is ook niet duidelijk wie de begeleiding of zorg op welke momenten uitvoert. De contacten met de instanties uit de brede zorgketen zijn bij beide instellingen op orde en er is tevredenheid over de snelle en adequate wijze van handelen. De inspectie heeft bij beide instellingen voorbeelden gezien van het snel signaleren van problemen bij peuters of kleuters, waarna externe deskundigen werden ingeschakeld. De leidsters geven aan dat de contacten met het consultatiebureau graag te willen optimaliseren. E KWALITEITSZORG BINNEN DE VOOR- C.Q. VROEGSCHOOL E1 Er is VVE-coördinatie in de voor- c.q. vroegschool 2 3 E2 De voor- c.q. vroegschool evalueert de kwaliteit van VVE regelmatig 2 2 E3 De voor- c.q. vroegschool evalueert de opbrengsten van alle kinderen 2 3 E4 De voor- c.q. vroegschool formuleert op basis van evaluaties 2 3 verbetermaatregelen en voert die aantoonbaar en planmatig uit E5 De voor- c.q. vroegschool borgt de kwaliteit van haar educatie 2 2 E6 In de kwaliteitszorg van de basisschool wordt ook specifiek naar VVE gekeken - 2 Voor beide instellingen geldt dat er mogelijkheden liggen de kwaliteitszorg gericht op VVE te ontwikkelen. Waar het om gaat, is dat evaluatie van de kwaliteitszorgonderdelen informatie biedt die aantoonbaar leidt tot verbeteractiviteiten van de VVE. beleggen van de coördinatie van VVE bij een vaste persoon draagt hier aan bij. Omdat dit op de peuterspeelzaal ontbreekt, merkt de inspectie E1 als een ontwikkelpunt. Op de vroegschool is de coördinatie van VVE belegd bij de intern begeleider. Op de peuterspeelzaal is de kwaliteitszorg in ontwikkeling. De directeur is gestart met het beschrijven van de gewenste kwaliteit. Zij brengt door tijdgebrek geen klassenbezoeken, maar bespreekt de gewenste kwaliteit twee keer per jaar met de leidsters. Evaluatie van de kwaliteit van VVE en het op basis hiervan formuleren en planmatig uitvoeren van verbetermaatregelen is echter een verbeterpunt (E2, E3, E4 en E5)). In de basisschool is gezien dat de systematiek van de kwaliteitszorg in grote lijnen herkenbaar is. ontbreekt hier nog aan de expliciete aandacht voor de onderdelen die betrekking hebben op het onderwijs aan de kleuters en de resultaten daarvan, met name waar het VVE betreft (E2 en E6). VVE-rapport 10954 + 10955 Onderzoeksdatum: 01-10-2012 Pagina 8 van 9
F DOORGAANDE LIJN F1 Er is VVE-coördinatie tussen de voor- en vroegschool 2 2 F2 Er is concreet beleid om zoveel mogelijk kinderen te laten 2 - doorstromen naar een vroegschool F3 De voor- en vroegschool zorgen voor een warme overdracht F4 aanbod van de voor- en de vroegschool zijn op elkaar afgestemd 2 2 F5 pedagogisch klimaat en het educatief handelen van de voor- en 2 2 vroegschool is op elkaar afgestemd F6 De manier om met ouders om te gaan op de voor- en de vroegschool 2 2 is op elkaar afgestemd F7 De interne begeleiding en zorg op de voor- en vroegschool zijn op elkaar afgestemd 2 2 Bij de overgang van peuterspeelzaal naar basisschool is voor de doelgroepkinderen sprake van een warme overdracht. voor de gehele gemeente Nijkerk ontwikkelde overdrachtsformulier wordt hiervoor gebruikt. De inspectie heeft vastgesteld dat op dit overdrachtsformulier de cognitieve ontwikkeling (waaronder ruimtelijke ontwikkeling en de ontwikkeling van rekenbegrippen) ontbreekt. De leraren nemen indien nodig contact op met de peuterspeelzaal om nadere informatie te verkrijgen over de ontwikkeling van een kind. De peuterspeelzaal heeft geen beleid ontwikkeld om zoveel mogelijk peuters te laten doorstromen naar een vroegschool (F2). Alle andere meer inhoudelijke aspecten van de doorgaande lijn zijn ontwikkelpunten voor beide instellingen (F4 t/m F7). De keuze voor en het gebruik van hetzelfde ontwikkelingsvolgmodel kan een positief effect hebben op de ontwikkeling van een doorgaande lijn. G OPBRENGSTEN VAN VVE G1 De resultaten worden gemeten conform de gemeentelijk afspraken - - G2 De resultaten zijn van voldoende niveau - - G3 Verlengde kleuterperiode - 3 De inspectie heeft vastgesteld dat er geen gemeentelijke afspraken zijn met de basisschool over resultaatverplichtingen van VVE. 4. VERVOLGAFSPRAKEN bezoek heeft geen aanleiding gegeven voor het maken van vervolgafspraken. VVE-rapport 10954 + 10955 Onderzoeksdatum: 01-10-2012 Pagina 9 van 9