De uitdagingen i op de arbeidsmarkt voor de voedingsindustrie Luc Sels Decaan Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen
Overzicht 1. Voedingsindustrie in evolutie 2. Vergrijzing van de bevolking op arbeidsleeftijd 3. Vervangingsvraag en aanzuiveringsbehoefte 4. Demografie, motor van de knelpunteconomie? 5. Uitdagingen en aanbevelingen
Voedingsindustrie in evolutie
Evolutie van het aantal loontrekkenden Vlaams Gewest, 1997-II 2011-II 130,0 Bron: RSZ gecentraliseerd (Bewerking Steunpunt WSE) 120,0 118,2 110,0 100,0 98,0 90,0 80,0 78,4 70,0 1997 II 1998 II 1999 II 2000 II 2001 II 2002 II 2003 II 2004 II 2005 II 2006 II 2007 II 2008 II 2009 II 2010 II 2011 II Voeding Industrie Totaal (VL)
Aandeel in industriële werkgelegenheid Voedingsindustrie, EU 15-2011 Bron: Eurostat LFS (Bewerking Steunpunt WSE) 26,3 22,1 16,2 17,1 18,0 18,8 19,1 9,1 9,1 9,9 11,5 11,8 13,2 13,4
Vergrijzing g en zijn gevolgen
Weinig groeiperspectief in werkzaamheid 76,0% Target 2020 73,3% 71,8% 2011 73,2% Target 2020 69,3% 65,3% 67,3% 2011 60,3% 58,2% 2011 62,2% 2011
Vergrijzing bevolking op arbeidsleeftijd Aantal 15-24-jarigen per 100 55-64-jarigen 133,4 129,9 129,5 Bron: Planbureau FOD Economie ADSEI (Bewerking Steunpunt WSE) 126,7 126,7 123,1 119,6 115,4 112,5 109,6 103,7 101,1 99,0 94,1 95,4 93,0 1op1 1 89,9 87,3 85,3 77,9 Brussel Vlaanderen Wallonië BELGIË
Werkzaamheid 55+, too little, too late? 50,0% Target 50,0% Target 2020 2020 48,7% 49,5% 45,0% 2011 43,9% 47,2% 38,9% 2011 36,9% 2011 38,7% 2011
Oplopende economische afhankelijkheid Vlaams 22 Gewest 137,9 +0,3 42-0,8 2 +0,2 13-1,7 20 +2,0 Waals Gewest 165,6 24 38 4 16 19-0,2 +0,5-0,2-2,4 +2,2 Brussels 25 37 7 17 13 Gewest +1,1 +1,0-0,1-1,4-0,6 169,4 0-19 werkend werkloos inactief 65+
Vervanging en aanzuivering
Evolutie tewerkstelling per leeftijdsklasse Voedingsindustrie, Vlaams Gewest, 2005-20 12000 Bron: RSZ (Bewerking Steunpunt WSE) 10000 8000 6000 4000 2000 0 15 19 20 24 25 29 30 34 35 39 40 44 45 49 50 54 55 59 60 64 65+ 2005 2010 projectie 2015 projectie 2020
Evolutie tewerkstelling per leeftijdsklasse Chemie, kunststoffen, life sciences, Vlaams Gewest, 2005-20 14000 Bron: RSZ (Bewerking Steunpunt WSE) 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 15 19 20 24 25 29 30 34 35 39 40 44 45 49 50 54 55 59 60 64 65+ 2005 2010 2015 2020
Gemiddelde uittredeleeftijd Een vergelijking tussen sectoren, Vlaams Gewest 56 57 58 59 60 61 Zakelijke dienstverlening 60,97 Recreatie, cultuur en sport 60,63 Overige dienstverlening 60,50 Onderwijs 60,34 Diensten aan personen 60,03 Horeca en toerisme 60,00 Groot en kleinhandel 59,96 Informatica, media en telecom 59,95 Transport, logistiek en post 59,81 Maatschappelijke dienstverlening 59,78 Gezondheidszorg 59,5252 Financiële diensten 59,50 Openbare besturen 59,29 Energie, water en afvalverwerking 59,27 Overige industrie 59,25 Verv. dranken, voeding en tabak tbk 59,05 Houtindustrie en verv. van meubels 59,02 Bouw 58,95 Chemie, rubber en kunststoffen 58,85 Grafische nijverheid 58,73 Uitzendbureaus en 58,67 Verv. van bouwmaterialen 58,44 Textiel en kleding 58,08 Metaal 58,01 Verv. van machinesen en toestellen 57,91 Verv. van transportmiddelen 57,21
Jaarlijkse gemiddelde uitstroom uit de voeding Vlaams Gewest, 2005-10 en project 2010-1515 487 456 776 1.055 '05 '10 Uitstroom 55+ Uitstroom 55 projectie '10 '15 Bron: RSZ gedecentraliseerd (Bewerking Steunpunt WSE)
Jaarlijkse gemiddelde uitbreidings- en vervangingsvraag, Projectie 2010-1515 Vlaams Gewest 3000 Projectie '10 '15 volgens vier groeiscenario's 2500 2000 1500 610 1.221 1000 500 905 1.223 901 1.511 1.511 1.511 0 Vervangingsvraag Uitbreidingsvraag Bron: RSZ gedecentraliseerd (Bewerking Steunpunt WSE)
Jaarlijkse gemiddelde totale vraag in industriële sectoren, Vlaams Gewest, 2005-10 en projectie 2010-1515 1.223 Bron: RSZ Gedecentraliseerd (Bewerking Steunpunt WSE) 935 874 842 511 457 403 385 351 276 260 153 126 projectie '10 '15 2005 2010
4 Demografie, motor van de knelpunteconomie
Dalende efficiëntie in matching UV-curve, Vlaams Gewest; 2000-r2012 2,4 2,3 2,2 2,1 2,0 1,9 1,8 1,7 1,6 1,5 1,4 1,3 1,2 11 1,1 1,0 Vacaturegraad % (VDAB) 2008 2001 Bron: FOD Economie Alg Dire Statistiek EAK, VDAB, RSZ (Bewerking Steunpunt WSE / Departement WSE) 2011 r2012 2007 2006 2000 2009 3,5 4 4,5 5 5,5 6 Werkloosheidsgraad % (ILO) 2002 2010 2005 2004 2003
De evolutie naar een knelpunteconomie Evolutie knelpuntvacatures 2000-2011, 2011 Vlaams Gewest Bron: VDAB Cohorte-bestanden t (Bewerking Steunpunt t WSE) 22,4 22,9 19,3 18,8 17,8 17,77 17,77 19,4 18,9 14,7 9 12,6 12,4 7,1 7,1 9,1 9,3 8,5 9,1 8,7 11,2 10,8 5,1 5,3 2,4 2 1,6 1,4 1,9 1,1 1,5 2 2,1 2 1,5 1,8 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Knelpuntvacatures Kritieke knelpuntvacatures Geannuleerde vacatures
Aandeel (kritieke) knelpuntvacatures Vlaams Gewest, 2008-I 2011-IV 30,0 (%) Vlaams Gewest 30,0 Voeding 25,0 25,0 27,0 20,0 22,9 20,0 15,0 15,0 10,0 10,0 12,2 10,8 5,0 5,0 0,0 0,0 Knelpuntvacatures Knelpuntvacatures (%) Kritieke knelpuntvacatures Kritieke knelpuntvacatures (%) Bron: VDAB Cohortebestanden (Bewerking Steunpunt WSE)
Knelpuntvacatures t.o.v. totaal aantal vacatures in de voeding, Vlaams Gewest 2011 Bron: VDAB (Bewerking Steunpunt WSE) 58,5 54,9 45,7 39,3 23,1 15,8
Grootste interprovinciale en internationale pendelstromen in de voeding, België 2010 Bron: Vlaamse Arbeidsrekening (Bewerking Steunpunt WSE/Departement WSE)
Instroom van werknemers volgens statuut van oorsprong, Vlaams Gewest 2007-20082008 Bron:Datawarehouse AM & SB (Bewerking Steunpunt WSE/Departement WSE) 39,1 32,8 26,5 23,2 18,7 18,0 10,1 9,7 7,2 7,0 4,5 3,2 Ander PC Uitzendarbeid (PC 322) Andere Rechtgevend Kind Voor Kinderbijslag Vergoede Werkloosheid Zelfstandig Voeding (%) Industrie (%)
Gemiddelde pendelafstand tussen woon- en werkgemeente, in km per werkprovincie (2010) Bron: Vlaamse Arbeidsrekening (Bewerking Steunpunt WSE/Departement WSE) 39 23 25 24 30 24 28 22 22 21 21 20 20 20 23 23 23 23 23 20 20 20 19 19 16 Voeding (km) Totaal (km)
Startlonen arbeiders en bedienden % startloon boven/onder algemeen gemiddelde, België 2012 (Petro)chemie, pharmacie & wetenschap 15,84% Overige industriële sectoren 6,66% Energie & Milieu 5,83% Logistiek, Transport & Distributie 4,93% Electronica & Electrotechniek 3,61% Voedings & Agro industrie 2,87% Studiebureau/Engineering 2,83% Overheid 2,64% Vorming, Opleiding, Onderwijs & Wetenschappelijk onderzoek 1,79% Gezondheidszorg & maatschappelijke dienstverlening 1,67% Bank, Financiën & Verzekeringen 1,20% Bouw 0,32% Landbouw, Bosbouw & Visserij 0,29% Fast Moving Consumer Goods 0,26% 0 Notariaat & Advocatuur 1,50% Telecom, ICT & Internet 1,89% Human Resources 4,38%, Socio culturele sector 4,82% Overige diensten aan ondernemingen en particulieren 5,39% Media, Entertainment, Communicatie & Marketing 6,84% Toerisme, horeca en vrije tijd 8,71% 8 Klein & Groothandel 9,41% Significant hoger dan algemeen gemiddelde Niet significant afwijkend van algemeen gemiddelde Significant lager dan algemeen gemiddelde
5 Voorkomen van talent mismatch Aanzuiveren én behouden
Te onthouden De voedingsindustrie speelt in de spits van de Vlaamse industrie De werkgelegenheid is er, vergeleken met de overige industrie, crisisresistent en blijft stabiel Het aandeel knelpuntvacatures stijgt snel, overschrijdt ook het Vlaamse gemiddelde De interne vergrijzing zet de matching onder druk, de uitstroom leidt tot stijgende vervangingsvraag Bij geringe groei (+2%) verdrievoudigt de totale vraag naar arbeid in de periode 2010-1515 Omwille van het groeipotentieel verdient de matching tussen vraag en aanbod bijzondere aandacht
Hoe het verder moet? 1. Employer & industry branding zijn actueler dan ooit en zullen de kwaliteit van de matching mee beïnvloeden! 2. Nood aan correcte en realistische informatie over werken in de voeding, en aangeboden arbeidsvoorwaarden 3. Gebruik van drie strategieën: binding, concurrentie en doelgroepvergroting 4. Gecoördineerde actie in talentontwikkeling en toeleiding, onder een sterke regie 5. Uitstel van uittrede drukt (tijdelijk) de toenemende behoefte aan aanzuivering 6. Vergrijzende werknemerspopulatie vergt een focus op blijvende inzet en inzetbaarheid
7. Aandacht voor veroudering van competenties, tegengaan van skill obsolescense Degree to which professionals Skill obsolescence (%) lack the up-to-date knowledge Bron: Cedefop Pilot Skill Obsolescence Survey) or skills necessary to maintain effective performance in their current or future work roles Finland 16 Types o o o o Physical skill obsolescence Nederland d 25 Economic skill obsolescence Organisational forgetting Hongarije 27 Perspectivistic obsolescence Duitsland 30
Hoe het verder moet? 8. Werk aan de foute beeldvorming i.v.m. leeftijd en productiviteit; focus niet op specifiek beleid voor 50+ of 55+, want het versterkt de stereotypering 9. Sensibiliseer lijnmanagement op alle niveaus omtrent de grote impact die ze hebben op de betrokkenheid, inzet en engagement van hun medewerkers (jong én ouder) 10.Werk aan een inclusief ontwikkelingsbeleid dat uitgaat van gelijke kansen tussen mensen in soortgelijke posities, ongeacht hun loopbaanfase of leeftijd 11.Spaar 50-plussers niet - ontzie -beleid is goedbedoeld, maar versterkt de idee dat 50+-ers niet meer meekunnen
Hoe het verder moet? 12.Start het debat over anciënniteit als grondslag van werknemersrechten, want ze beperkt bedrijven in hun vermogen zich aan te passen aan de vergrijzing 13.Employability werk aan duurzame inzetbaarheid doorheen de hele loopbaan, om vormen van economische en relatieve veroudering tegen te gaan 14.+ Workability werk aan vitaliteit en werkvermogen, met aandacht voor gezond leven en gezond werken, en dus ook gezonde levens- en gezonde werkomstandigheden