Betreft De invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 Vergaderdatum 25 februari 2014 Gemeenteblad 2014 / 14 Agendapunt 16 Aan de Raad Voorstel De gemeenteraad wordt voorgesteld: 1. De hoofdlijnennotitie: De invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 is transitie én transformatie, met daarin de volgende beslispunten, vast te stellen: 1. De gemeenten bekijken de drie decentralisaties (Wmo 2015, Jeugdwet en Participatiewet) in samenhang 2. Decentralisatie is transitie en transformatie en daarbij sluiten wij aan en bouwen voort op De Kanteling 3. Uitgangspunt is dat de gemeenten in de Westelijke Mijnstreek structureel uitkomen met de door het Rijk beschikbaar gestelde budgetten 4. De gemeenten vinden goede samenwerking met zorgvragers van wezenlijk belang. Zij gaan intensief samenwerken met zorgaanbieders die zorg in natura leveren en willen constructief overleg met de pgb-gefinancierde zorgaanbieders. Ook versterken zij de contacten met de stakeholders, in het bijzonder de eerstelijns gezondheidszorg en de organisaties voor welzijn, wonen en zorg 5. De gemeenten stellen de ondersteuningsbehoefte van bestaande cliënten zo snel als mogelijk middels een gekantelde werkwijze opnieuw vast; de mensen die het nodig hebben, kunnen rekenen op een maatwerkvoorziening 6. De gemeenten stimuleren zorgaanbieders, welzijnsaanbieders en particuliere initiatieven om algemeen aanbod te ontwikkelen en bestaande algemene voorzieningen zo in te richten dat ook kwetsbare burgers eraan kunnen deelnemen. Ook stimuleren zij de uitvoering van pilots waarmee het transformatieproces vormgegeven wordt. 7. De gemeenten bieden ondersteuning zoveel mogelijk in de directe woonomgeving, de buurt, dorp of kern 8. De gemeenten werken de toegang tot voorzieningen lokaal verder uit, aansluitend op de Kanteling 9. De gemeenten zullen algemene voorzieningen subsidiëren en maatwerkvoorzieningen inkopen 10. Gemeenten kopen de nieuwe maatwerkvoorzieningen vooralsnog in bij aanbieders met een contract met het zorgkantoor CZ 11. Gemeenten zullen pgb-gefinancierde aanbieders slechts contracteren voor zorg in natura als zij een onderscheidend aanbod hebben 12. De gemeenten vergoeden in 2015 de kosten van het vervoer van en naar dagbestedingslocaties d.m.v. een opslag op het tarief voor de dagbesteding 13. Accommodaties, bijvoorbeeld voor dagbesteding, zijn de verantwoordelijkheid van zorgaanbieders.
14. Het pgb draagt bij aan het versterken van de regierol van de cliënt en zijn netwerk. De gemeenten kennen een pgb toe wanneer dit bijdraagt aan een compleet en passend ondersteuningsarrangement 15. De uitwerking van deze hoofdlijnen moet passen binnen het beleid en de meerjarenbegroting van de betreffende afzonderlijk gemeenten. Dit kan leiden tot verschillen in de uitwerking per gemeente 2. Het eindverslag Advies en inspraak bij de hoofdlijnennotitie Invoering van de Wmo 2015, waarin de adviezen van de Wmo raad en de zienswijzen van burgers over de hoofdlijnennotitie zijn verwerkt vast te stellen. Aanleiding De regering is van plan een wetsvoorstel in te dienen, de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015, op basis waarvan gemeenten verantwoordelijk worden voor de maatschappelijke ondersteuning van hun ingezetenen. Inleiding Nederland staat met de drie decentralisaties aan de vooravond van een ongekende transformatie van de verzorgingsstaat. Op basis van het Regeerakkoord 2012 krijgen gemeenten te maken met drie decentralisaties: de Wet op de Jeugdzorg, de Wmo 2015 en de Participatiewet. Daar komt het nieuwe stelsel van Passend Onderwijs nog bij. De decentralisaties kennen dezelfde principes; zij moeten ertoe bijdragen dat de burger zoveel mogelijk op eigen kracht en/of met inschakeling van zijn sociale netwerk volwaardig kan deelnemen aan de samenleving. Daarbij wordt het sociale netwerk eerst aangesproken, voordat een beroep wordt gedaan op publiek gefinancierde voorzieningen. De Wmo 2015 is een nadere uitwerking van de maatregelen met betrekking tot de hervorming van de langdurige zorg. Hervorming is nodig omdat de eisen aan de kwaliteit van het leven, zoals zo lang mogelijk zelfstandig thuis kunnen wonen, veranderen. Hervorming is ook nodig vanwege de financiële houdbaarheid van de langdurige zorg. De AWBZ is overbelast geraakt en teveel zaken die we ook zelf zouden kunnen regelen, worden uit de collectieve middelen betaald. De vier gemeenten in de Westelijke Mijnstreek willen de decentralisatie van de AWBZ naar de Wmo 2015 gezamenlijk voorbereiden. De Hoofdlijnennotitie beschrijft hoe de vier gemeenten de nieuwe taken en verantwoordelijkheden willen vormgeven. Voortschrijdend inzicht en amendering van het wetsvoorstel door de Tweede Kamer kunnen tot wijzigingen leiden. Deze zullen in het beleidsplan Wmo 2015, dat naar verwachting in oktober 2014 aan de raad wordt aangeboden, worden verwerkt. Vanuit de gezamenlijke visie ontwikkelen de vier gemeenten ieder hun eigen invoeringsplan; de gemeentelijke organisaties verschillen tenslotte van elkaar. Bij voorkeur ontwikkelen de vier gemeenten het beleidsplan en de verordening gezamenlijk. De hoofdlijnennotitie is met gebruikmaking van het conceptwetsontwerp Wmo 2015 tot stand gekomen. Het is een hoofdlijnennotitie maar heeft ook elementen van een beleidsplan: de onderdelen: Toegang, Opdrachtgeverschap en Persoonsgebonden budget zijn nader uitgewerkt. De keuze voor de inrichting van de toegang heeft gevolgen voor personeel, 2
financiën en huisvesting en vergt dan ook de nodige tijd. Aanbestedingsprocedures hebben een doorlooptijd van vele maanden. Het persoonsgebonden budget levert doorgaans veel stof tot discussie op, terwijl de wetgever, althans voor wat betreft het voorontwerp van wet, duidelijke kaders voor het PGB heeft vastgesteld. Het is voor de voortgang en voorbereiding van belang dat de gemeentelijke organisatie tijdig beschikt over richtinggevende kaders op deze punten. Op 6 november jl. verscheen de brief: Nadere uitwerking brief Hervorming Langdurige Zorg, van staatssecretaris van Rijn, waarin hij aangeeft dat het grootste deel (95%) van de persoonlijke verzorging, in tegenstelling tot eerdere plannen, vanuit de aanspraak wijkverpleging in de zorgverzekeringswet geboden wordt. Dit feit is in de notitie verwerkt. Er is nog geen financieel kader voor de gemeenten; dat wordt verwacht via de meicirculaire 2014 van het ministerie van BZK. De voorliggende notitie is meerdere malen besproken met de zorgvragers (vertegenwoordigd in de Wmo-raad) de zorgaanbieders (zowel de leveranciers van zorg in natura als de pgb-gefinancierde aanbieders) en overige stakeholders. De volgende stap in het besluitvormingsproces, na het vaststellen van de hoofdlijnennotitie door de gemeenteraden, is het vaststellen van een invoeringsplan door het college op basis van het door de Tweede Kamer vastgestelde wetsontwerp. Ten slotte zal de gemeenteraad het beleidsplan en de verordening vaststellen. Zaken waarover nu nog geen besluit genomen kan worden, komen via het beleidsplan (opnieuw) aan de orde. Ook de begeleiding, persoonlijke verzorging (5% van de persoonlijke verzorging in de AWBZ) en het kortdurend verblijf van jeugdigen onder achttien jaar gaat naar de gemeenten. Deze taken vallen vanaf 2015 onder de Jeugdwet. Daarmee wordt alle zorg voor jeugdigen binnen een beleidsveld gebracht. Het feit dat de Jeugdwet naar verwachting op dezelfde datum ingaat als de decentralisatie van de AWBZ naar de Wmo, vergemakkelijkt de uitvoering van dit besluit. De invoering van de Wmo 2015 is één van drie decentralisaties van het rijk naar de gemeenten. Min of meer gelijktijdig worden de gemeenten verantwoordelijk voor de maatschappelijke ondersteuning (de Wmo 2015), de zorg voor jeugdigen (de Jeugdwet) en de participatie van mensen met een arbeidshandicap (de Participatiewet). De hoofdlijnennotitie is onderdeel van een integrale aanpak waarbij de drie decentralisaties in samenhang worden gerealiseerd. Overigens verschillen de gemeenten in de mate van integrale uitvoering. Hoofdstuk 1 van de notitie beschrijft het wettelijk kader; de Wmo 2015. Hoofdstuk 2 geeft aan welke nieuwe taken er op de gemeente afkomen. In het derde hoofdstuk geeft de notitie de visie van de gemeenten in de WM over de uitvoering van de nieuwe taken weer. Hoofdstuk 4 gaat over de samenwerking in de Westelijke Mijnstreek bij de invoering van de Wmo. Hoofdstuk 5 handelt over de overgang van AWBZ naar Wmo. Hoofdstuk 6 beschrijft hoe de toegang tot voorzieningen eruit gaat zien. In hoofdstuk 7 komt het opdrachtgeverschap en daarmee subsidie en inkoop van voorzieningen aan de orde. Hoofdstuk 8 beschrijft hoe het persoonsgebonden budget er volgens de wet uit gaat zien. Hoofdstuk 9 ten slotte beschrijft de plannen van de regering om te komen tot een maatwerkvoorziening voor inkomenssteun voor mensen met beperkingen. Beoogd resultaat 3
Met het vaststellen van de hoofdlijnennotitie wordt het mogelijk om op basis van de door de Raad vastgesteld richtinggevende uitgangspunten, nadere invulling te geven aan de uitvoering van de Wmo 2015, middels een Invoeringsplan, een Beleidsplan en een verordening. Argumentatie 1. De Raad bepaalt door het vaststellen van de hoofdlijnennotitie de richting voor de uitvoering van de Wmo 2015 Op het moment van het schrijven van dit voorstel ligt het conceptwetsvoorstel ter advisering bij de Raad van State. Nadat het wetsvoorstel aan de Tweede Kamer is aangeboden, kan het parlement de inhoud nog amenderen. Het conceptwetsvoorstel biedt voldoende houvast om de raad een hoofdlijnennotitie aan te bieden. Tevens kan het college op basis van de hoofdlijnennotitie starten met de voorbereiding van de uitvoering. In het najaar van 2014 kan de nieuwe raad een beleidsplan vaststellen, waarin zij de ontwikkelingen en eventuele wijzigingen in de definitieve Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 meeneemt. Dan zijn ook de financiële contouren helder. 2. Het is verplicht, maar we vinden het ook belangrijk dat burgers en samenwerkingspartners hun mening kunnen geven over de hoofdlijnennotitie Voordat het college de hoofdlijnennotitie heeft aangeboden aan de raad, heeft het de beslispunten getoetst aan de mening van burgers en samenwerkingspartners. Zij werden daartoe uitgenodigd in de inspraakprocedure. Ook zijn er overlegmomenten georganiseerd voor zorgvragers (het regionale zorgvragersoverleg), zorgaanbieders (bijeenkomsten voor aanbieders van zorg in natura en pgb-gefinancierde aanbieders) en stakeholders (via de regionale overlegtafel wonen, welzijn, zorg). De Wmo-raad heeft over de notitie geadviseerd. Kanttekeningen: 1. De regering is van plan de wet te laten ingaan op 1 januari 2015. Echter, op het moment van schrijven ligt het wetsvoorstel voor advies bij de Raad van State en is nog niet ingediend bij de Tweede Kamer. Ook als er geen vertraging optreedt, is de tijd tussen het vaststellen van de wet en de invoering door de gemeenten krap. Hoewel de VNG nadrukkelijk heeft geadviseerd dat er ten minste een jaar tussen het vaststellen van de wet en de invoering moet zijn, zal dit niet worden gehaald. Wellicht wordt de wet pas in juni 2014 in de Staatscourant gepubliceerd. Daarmee is de beoogde invoeringstijd gehalveerd. Dit brengt de gemeenten in de problemen. Naast het besluitvormingsproces komt ook het voorbereiden van de gemeentelijke organisatie voor de uitvoering van de nieuwe taken in de knel. 2. Omdat de definitieve wetstekst zo laat beschikbaar zal komen, is het niet mogelijk om het beleidsplan en de verordening eerder dan in oktober 2014 in de Raad te brengen. Een vastgestelde verordening en hiervan afgeleide beleidsregels zijn nodig om de cliënten die overkomen uit de AWBZ te herindiceren en hen een beschikking te geven. 3. De zorgkantoren beschikken over de gegevens van de cliënten die nu de AWBZvoorzieningen ontvangen. De gemeenten kunnen hier niet eerder over beschikken dan nadat de wet is gepubliceerd. Dat is naar verwachting in juni 2014. Rekening houdend met het zomerreces en het kerstreces is er effectief nog maar vier maanden beschikbaar voordat de wet ingaat. Omdat een herindicatie pas kan worden uitgevoerd als wij 4
beschikken over een door de Raad vastgestelde verordening, kan een eventueel herindicatietraject pas eind oktober beginnen. Daarmee resteert minder dan twee maanden om de herindicatie van de cliënten die overkomen uit de AWBZ vóór 1 januari 2015 af te ronden. Deze herindicatie moet volgens de in de wet opgenomen procedure worden uitgevoerd. Daarmee wordt zorgvuldigheid en een gekantelde aanpak bewerkstelligd, maar hiermee vergt herindicatie veel tijd. 4. Mensen met een AWBZ-indicatie behouden tot uiterlijk 1 januari 2016 hun recht op zorg, onder de "oude" AWBZ-condities en geleverd door de "oude" zorgaanbieder, zelfs als deze niet is gecontracteerd door de gemeente. Pas als de gemeente een Wmoindicatie afgeeft, dan vervalt de AWBZ-indicatie. Omdat de gemeenten m.i.v. 1 januari 2015 een budgetkorting krijgen van tussen de 25%, en het niet realistisch is om te veronderstellen dat de herindicaties voor 1 januari 2015 zijn afgerond, plaatst dit de gemeenten voor zeer forse financiële problemen. Financiële onderbouwing De functies Begeleiding (inclusief het vervoer van en naar dagbestedinglocaties), Persoonlijke verzorging (5% van de persoonlijke verzorging in de AWBZ gaat naar de gemeenten) en Kortdurend verblijf worden per 1-1-2015 geschrapt uit de AWBZ. Tegelijkertijd worden de gemeenten verantwoordelijk voor de groep inwoners die nu gebruik maken van deze voorzieningen. Ook wordt de gemeente verantwoordelijk voor het beschermd wonen van personen met psychische of psychosociale problemen die niet in staat zijn zich op eigen kracht te handhaven in de samenleving. Het rijk hevelt de middelen over naar de gemeenten met een korting van 25% op de begeleiding en het kortdurend verblijf en 15% korting op de persoonlijke verzorging. Op het beschermd wonen is geen korting voorzien. Pas in de meicirculaire gemeentefonds 2014 worden gemeenten geïnformeerd over het macrobudget en de bijbehorende verdeling over de gemeenten. Deze worden gebaseerd op historische cijfers. Het rijk voorziet dat de budgetten vanaf 2016 gebaseerd worden op een objectief verdeelmodel. Relevante beschikbare achtergrondinformatie 1.Hoofdlijnennotitie De invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 is transitie én transformatie 2.Bijlage bij de Hoofdlijnennotitie: Maartje Hanning, Susan Veldhuis: Rapportage Impactanalyse maatregelen AWBZ regio Westelijke Mijnstreek, Bureau HHM onderzoek en advies, Enschede, 6 december 2013 3. Het eindverslag Advies en inspraak bij de hoofdlijnennotitie Invoering van de Wmo 2015, waarin de adviezen van de Wmo raad en de zienswijzen van burgers over de hoofdlijnennotitie zijn verwerkt vast te stellen. Burgemeester en Wethouders, de Secretaris, de Burgemeester, 5
Dict. DD 6