Verwerkingstips bij het improvisatietheater van Nevermind Jongeren van Nevermind, met eigen ervaringen in de jeugdhulpverlening, brengen op een levendige en humoristische wijze in beeld wat zij en vele andere jongeren beleven in de jeugdhulp. Basis van dit theater vormde het rapport naar Van over naar met: een participatief proces met jongeren over hulpverlening in Leuven, dat ze opstelden met ondersteuning van Brecht Goussey van Riso Vlaams Brabant. In samenwerking met Marc van Inspinazie werkten ze een aantal sketches uit, die ingekleurd werden door de inspiratie van het publiek. Elk filmfragment bestaat uit 3 delen. 1. Elke sketch wordt voorafgegaan door met een sprokkeling van ideeën uit het publiek, waarbij oordelen en vooroordelen niet uit de weg worden gegaan. 2. De acteurs gaan met deze ideeën op een creatieve manier aan de slag, waardoor je een scherp, kritisch beeld krijgt van de beleving van jongeren in de jeugdhulpverlening. 3. Daarna volgt een duiding door een panel van deskundigen: de opbouwwerker en penhouder van het rapport, een ervaringsdeskundige jongere en een directeur van een residentiële voorziening in de Bijzondere Jeugdbijstand. De thema s die aan bod komen: Scène 1: De stempel Wat is maatschappelijke kwetsbaarheid bij jongeren? In deze sketch tonen de jongeren hoe een jongere een stempel krijgt en de schuld krijgt van alles wat er fout loopt in zijn leven. Scène 2: Drempels In deze sketch tonen de jongeren op basis van welke overwegingen ze de stap zetten naar de hulpverlening. De argumenten van een engeltje en een duivel maken duidelijk voor welke kosten-batenanalyse ze staan. Scène 3: Het doolhof In een wie van de drie setting gaat de jongere op zoek naar de voor haar passende hulpverlening. De aanbodgerichte kijk van de voorzieningen maakt de zoektocht naar hulp op maat niet eenvoudig. Scène 4: De begeleidershouding In een residentiële voorziening ontmoet de jongere opvoeders met zeer uiteenlopende begeleidershoudingen. Elk heeft zijn eigen visie op opvoeding en dat heeft een effect op hun aanpak van de jongere. Scène 5: Het doorverwijzingsgesprek Vele voorbeelden van hoe het niet hoort in een doorverwijzingsgesprek. Telkens opnieuw wordt een hulpverlener die blundert en kwetsende interventies doet, weggestemd. Scène 6: De kwetsbare hulpverlener Een scène waarin een opvoeder zichzelf durft blootgeven en steun ontvangt van de jongeren. De kracht van wederkerigheid in de hulpverlening en de power of giving van de jongeren in beeld. Scène 7: Nevermind stelt zichzelf voor. De jongeren van Nevermind geven duiding bij wie ze zijn en wat ze voor ogen houden met hun engagement. Gericht op een kwaliteitsverbetering van de jeugdhulp, willen ze zich op verschillende terreinen inzetten.
Mogelijke verbindingen met de theoretische kaders van Bind-Kracht en verwerkingstips Scène 1: De stempel Vragen voor de studenten: - Wat roept de term maatschappelijk kwetsbare jongere op bij het publiek? Kunnen we dit even samen op een rijtje zetten? - Hoe kijken jullie naar deze jongere? Welk gedrag vertoont ze? Wat zijn de oorzaken daarvan? - De 7 verklaringsmodellen van armoede, waarbij het model dat Bind-Kracht hanteert vertrekt vanuit het concept maatschappelijke kwetsbaarheid. Zie Driessens, K. en Van Regenmortel, T. (2006), Bind-Kracht in armoede. Leefwereld en hulpverlening, Heverlee, Lannoo Campus, p. 21-38. - Het concept stigmatisering/etikettering. Driessens, K. (2003), Armoede en hulpverlening. Omgaan met isolement en afhankelijkheid, Gent, Academia Press, p. 255-261. Korte discussie over het gebruik van concepten zoals maatschappelijke kwetsbaarheid : voor en nadelen. Scène 2: Drempels Vragen voor de studenten: - Laten we eens samen een lijst maken van kosten en baten van de stap naar de hulpverlening. - De drempels van de hulpverlening: Leefwereld en hulpverlening, Heverlee, Lannoo Campus, p. 175-178. (Arme hulpvragers aan het woord) o Sannen, L. (2003). Drempels naar welzijnsvoorzieningen: de cliënt aan het woord. Literatuurstudie en diepte-interviews bij kansarmen en etnischculturele minderheden. Leuven, HIVA (onderscheid tussen elementen op micro-, meso- en macroniveau) - De verwachtingen tav de hulpverlening Leefwereld en hulpverlening, Heverlee, Lannoo Campus, p. 179-181. (Arme hulpvragers aan het woord) aanvaarding van inhoudelijke ongelijkheid - De integrale kijk op armoede. Buitenkant en binnenkant. Probleemgerichte en krachtgerichte kijk. Lannoo Campus, p. 85-86. De volgende schema s kunnen overzichten bieden van wat studenten bij de jongere kunnen vaststellen.
De buitenkant of de feiten De binnenkant of de beleving Hulpvraag Beleving Onderliggende hulpvraag Gevoelens Levensloop Kwetsuren Invulling basisrechten Loyaliteiten Netwerk Overtuigingen Hulpverleningstussenkomsten Intenties Gedrag en handelingen Fantasieën Rolpatroon in de hulpverlening Draaglast-draagkracht balans Rolpatronen binnen gezin Focus op problemen, pijn, samenhang Focus op krachten, inzet en potenties Multi-complexe problematiek Gevoelens van machteloosheid Gevoelens van afhankelijkheid Sociaal isolement/eenzaamheid Openheid voor het unieke van elk levensverhaal/levensverhaal als potentie Aanwezige verbindingen/ hulpbronnen Gevoelens van wantrouwen Trots en survival s pride Gestoorde communicatie Inzet en drijfveren Berusting en apathie Overlevingsstrategieën Verbintenisproblematiek Vaardigheden en creativiteit Verloren kapitaal: een vicieuze negatieve spiraal Humor Restanten van vertrouwen/ zelfwaarde Zelfsturing/zelf initiatief nemen
Scène 3: Het doolhof - Welke negatieve elementen van de organisatie van de hulpverlening worden hier in beeld gebracht? - Hoe kunnen organisaties dit voorkomen? Ken je initiatieven die dit voorkomen of tegengaan? Hoe wordt dit dan aangepakt? - Het belang van een warm onthaal Lannoo Campus, p. 157-172. - Kenmerken van hulpverleningsrelaties. Relationele ongelijkheid die afhankelijk maakt. Leefwereld en hulpverlening, Heverlee, Lannoo Campus, p. 182-192. Een schema dat een aantal in de sketch aangebrachte elementen, kan structureren: Overwegend als ver-afhankelijkend ervaren De afstandelijke relatie - beklemtonen van statusverschillen De bureaucratische relatie - organisatorische overwegingen centraal De paternalistische relatie - veel uit handen nemen, verafhankelijkend Overwegend als autonomieverhogend ervaren De nabije relatie - vertrouwensrelatie, zich als mens tonen De gepersonaliseerde relatie - persoonbetrokken, vraaggestuurd, op maat De emancipatorische relatie - inspraak en participatie, zelfbeeld versterken, reïntegrerend en autonomieverhogend werken - Het belang van lokaal cliëntoverleg als vorm van samenwerking, als methodisch antwoord. Leefwereld en hulpverlening, Heverlee, Lannoo Campus, p. 287-300.
Scène 4: De begeleidershouding - Benoem de verschilllen in visie en aanpak die je hier in beeld gebracht ziet? Wat zijn de sterke punten? Wat zijn de valkuilen? - Visie bepaalt ook houding/aanpak (zie de 7 verklaringsmodellen en hun aanpak) o Zie Driessens, K. en Van Regenmortel, T. (2006), Bind-Kracht in armoede. Leefwereld en hulpverlening, Heverlee, Lannoo Campus, p. 21-38. - De rollen van hulpverleners Leefwereld en hulpverlening, Heverlee, Lannoo Campus, p. 223-227. Lannoo Campus, p. 89-106. Scène 5: Het doorverwijzingsgesprek - Benoem de valkuilen in de houding van de hulpverleners die zich hier presenteren. Wat zie je fout lopen? - Wat is er nodig voor een positief doorverwijzingsgesprek? - Kenmerken van een warme overdracht. Lannoo Campus, p. 251-252. - Basishouding en kernkwaliteiten. Lannoo Campus, p. 123-124. Dit schema kan gehanteerd worden om vanuit valkuilen naar kernkwaliteiten van een basishouding te gaan. Een schema waarmee studenten kunnen zoeken naar alternatieven. Basishouding Kernkwaliteit Valkuil Aanwezig Bereidwillig Empathie Attent en alert Toewijding Aandacht Aandacht betekent ontmoeting Erkennen dat de ander ertoe doet Aandachtig open en trouw Betrokkenheid Presentie Openheid Domeinoverschrijdend, breed inzetbaar Directheid in relaties Openstaan voor het anders zijn Zich laten verrassen Oog voor capaciteiten en krachten Respect Respect voor het anders zijn Waardering Reflexief Ontvankelijk Ongekunsteld Zichzelf loslatend Moed Receptiviteit Respectvol Correct Hoffelijk Overdonderend aanwezig Koel observeren Vanuit eigen overtuiging gravend Grenzeloos Drammerig Nonchalance Onderdanig Vrijpostig Vleierig Overdreven Star
Opschorten van oordeel Vertrouwen in de mogelijkheden en aanpakstrategieën van de ander Verwondering Naar buiten gekeerd zijn Creëren van een tussenruimte Aansluiten bij de leefwereld Tolerantie: ruimte bieden voor het anders zijn Creatief-inventief Reflexief sensibel: putten uit competenties om terug te geven Scherp-zinnig Werken met eigen en andermans taal Erkennend en ondersteunend Stimulerend en bemoedigend Gelijkwaardigheid Bewust omgaan met machts- en kapitaalverschil Diversiteit i.p.v. ongelijkheid creëren Participatief handelen Groei en ruimte voor de ander Wederkerigheid Besef van nood aan de ander Passend geven en ontvangen op een erkennende manier Duidelijkheid-veiligheid Positie en mogelijkheden duidelijk maken Betrouwbaarheid tonen Authenticiteit Persoonlijkheid tonen Nabijheid Betekenissen aanbrengen Mildheid Openheid voor de kwetsbaarheid van de ander Niet-oordelen over het mislukken of niet-kunnen Rechtgeaard Bescheiden Altruïsme Uit-zichzelf-tredend Blijheid Souplesse Ongekunsteld Praktisch Humorrijk Verbindend Rakend Erkennend Communicatievaardig Tactvol Oplettend Invoegend Onbaatzuchtig Betrokken Receptief Aanvaardend Ontvankelijk Helder Doorzichtig afbakenend standvastig Eerlijk Bezieling Grondig Rechtgeaard Aanhoudend Pragmatisme Onbaatzuchtig Relativisme Verdraagzaam Teder Volgzaam Schuchter Passief - onzichtbaar weggevend Zichzelf-verliezend Traag Overweldigend Lolbroekerij Loslippig Vrijpostig Verwaand Egalitarisme terughoudendheid Verwachtend Eisend Rigide Strikt Drukkend Eigengereid Doordrukkend Scherp Onverschillig Toegeeflijk
Scène 6: De kwetsbare hulpverlener - Hier wordt het spanningsveld afstand-nabijheid in de hulpverlening in beeld gebracht. Wat zie je hier gebeuren? Wat is er krachtgericht? Zie je ook valkuilen? - Bouwstenen van veerkracht Leefwereld en hulpverlening, Heverlee, Lannoo Campus, p. 113-120. - Basishouding van een hulpverlener Leefwereld en hulpverlening, Heverlee, Lannoo Campus, p. 257-277. - De krachtgerichte basishouding Lannoo Campus, p. 115-131. Scène 7: Nevermind stelt zichzelf voor. De jongeren van Nevermind geven duiding bij wie ze zijn en wat ze voor ogen houden met hun engagement. Gericht op een kwaliteitsverbetering van de jeugdhulp, willen ze zich op verschillende terreinen inzetten. - Wat is de meerwaarde van de inbreng van een cliëntperspectief? - Waar en hoe zie je de meerwaarde van de inzet van ervaringsdeskundigen in de hulpverlening / in de opleiding?