ARMOEDE EN CULTURELE DIVERSITEIT

Transcriptie

1 ARMOEDE EN CULTURELE DIVERSITEIT UITDAGINGEN VOOR SOCIAAL WERKERS 2014

2 Missie Bind-kracht Missie: begeleiders versterken en ondersteunen in krachtgericht werken met mensen in armoede Aandachtspunten: VERBINDINGSPROBLEMATIEK AFHANKELIJKHEID Hulpverlening VERBINDEND en VERSTERKEND werken in dialoog

3 Werkwijze van bind-kracht Academische kaders en onderzoek: Theorie Publicaties: theorie en methodiek en praktijk Vormingen: in open aanbod en op maat

4 Visie op armoede meervoudige kwetsbaarheid als verklaringsmodel Gelaagd kijken naar armoede Aandacht voor het leefwereldperspectief De schuldvraag voorbij Het krachtenperspectief centraal Aandacht voor heterogeniteit Belang en de risico s van hulpverlening

5 Visie op gekleurde armoede Een duidelijke plus, én én Extra uitsluiting op levensdomeinen Extra kwetsuren door migratie of behoren tot minderheid Andere armoedebeleving p.5

6 De Bind-Krachtvisie op armoedebestrijding Krachtgericht en integraal werken Structureel werken aan een sociaal rechtvaardige samenleving Via dialoog en participatie In relationele gelijkwaardigheid met mensen in armoede Vanuit een geloof in de kracht van diversiteit Structureel en cultuursensitief werken Kennis, vaardigheden én basishouding

7 Onderwijs Cultuur gezin Huisvesting Arbeid en tewerkstelling Gezondheid Sociale contacten Inkomen en schulden Justitie Welzijn

8 Visie op armoede Niveau van de oorzaak Micro Meso Macro Persoonlijke tekorten Individueel schuldmodel Structuur, functioneren van de groep, institutie Institutioneel schuldmodel De maatsch. ordening Maatsch. schuldmodel Aard van de oorzaak Intern Extern Empowerment Maatschappelijke kwetsbaarheid Persoonlijke ongevallen Individueel ongevalmodel Door externe instantie (gemeenschap, institutie) Institutioneel ongevalmodel Maatsch. veranderingen Maatsch. ongevalmodel

9 Cultureel schuldmodel? De taal, tradities, door cultuur zijn ze minder aan de arbeidsattitude aangepast. Cultuur houdt hen in armoede.

10 Gekleurde armoede als maatschappelijke uitdaging Tegengaan van processen van armoede en sociale uitsluiting als een topprioriteit voor de samenleving Duidelijke kwetsbare positie van groepen van buitenlandse herkomst legitimeert een bijzondere aandacht

11 Wat maakt onze samenleving complexer? Processen van individualisering, emancipatie, mobiliteit, migratie, ontzuiling, securalisatie Deze complexiteit maakt mensen sociaal gevoelig, zeker mensen in armoede p.11

12 Visie op deze complexiteit en hulpverlening (artikel Bea Van Robaeys) Sociaal werkers hebben nood aan een culturele competentie Kritisch structurele benadering (antidiscriminatiebenadering) en een cultuursensitieve benadering (respect, kennis en vaardigheden) p.12

13 Cultuur-sensitieve hulpverlening Inzicht in de gemeenschappelijke historiek van bepaalde groepen Kennis van individuele migratiehistorieken van cliënten (leefwereldperspectief) reflectie-instrument: Lifeline-events (met aandacht voor locus of control) Cultuursensitief of divers-sensitief p.13

14 Divers-sensitieve competenties Maatschappijkritisch én competent om met mensen en groepen te werken, zo dat de waarde van personen, in hun meervoudige identiteiten, wordt erkend. Reflectie-instrument: deel-identiteiten p.14

15 Krachtgerichte kijk op diversiteit Diversiteit is maatschappelijk kapitaal. Diversiteit vergroot het arsenaal van zienswijzen en oplossingsstrategieën, en daarmee de veerkracht van de maatschappij. Diversiteit is een vindplaats van nieuwe inzichten en een ontwikkelingsruimte voor nieuwe methoden p.15

16 competenties: Een open en respectvolle basishouding Kritisch bewustzijn Empatisch zijn Reflexief en meervoudig denken Reflectie-instrument: bestaanscirkels Culturele kennis Flexibiliteit Communicatieve vaardigheden p.16

17 Kunnen we deze competenties eens concreet maken? Multi-aspectueel denken Multi-functioneel organiserend handelen (zie BSM) p.17

18 Een valkuil Het culturaliseren van problemen en het individualiseren van macro en mesomechanismen, Vb: mensen vaardig willen maken in het nemen van organisatiedrempels en omgaan met discriminatie of armen leren minder boos te zijn p.18

19 concreet Empatisch zijn = invoegen en toevoegen Openheid en respect = open en warm ontmoeten, erkenning van andersheid en respect en krachtgericht kijken Oordeel opschorten en gaan voor contact en dialoog: gefocust contact p.19

20 concreet Draaglast en draagkracht kunnen zien, wat zorgt voor balans/evenwicht (creatief zijn) Actief zoeken naar aanwezige vaardigheden en talenten, die ze mss zelf vergeten zijn p.20

21 Culturele kennis Is nodig om te kunnen gaan onderhandelen over waarden en normen Verschillende manieren om kennis op te doen (leren, bevragen, ) Onderhandelen = alternatieven kunnen aanbieden p.21

22 Complexiteit vraag soms om thema s onbeslist te laten, Streven naar een werkbare, leefbare situatie is niet gelijk aan het veranderen van overtuiging p.22

23 Kritisch bewustzijn Is belangenbehartiging Participatie Vertegenwoordigen Signaleren Omgaan met onmacht en grenzen p.23

24 Flexibel zijn Meegaan in de snelle veranderingen In beweging zijn, niet statisch p.24

25 leefwereldperspectief Binnenkant en buitenkant p.25

26 Werken met leefwereldperspectief Kaders en handvatten

27 De multiculturele samenleving: kenmerken Ongelijke driehoeken Groeiende etnische midden- en onderklasse Dominantie-minoriteit verhouding Een multiculturele arena p.27

28 De multiculturele samenleving: Ongelijke driehoeken V l a m i n g e n Boven klasse middenkl asse onderklasse a ll o c h t o n e n Groeiende middenklasse Instroom gastarbeiders 60 Groeiende onderklasse

29 De multiculturele samenleving: Dominantie-minoriteit verhouding Een multiculturele samenleving kent meerderheids- en minderheidsgroepen: groepen met meer en groepen met minder macht. De verhouding van de Vlaamse driehoek met de allochtone-driehoeken kenmerkt zich door een dominantie-minoriteit verhouding. Definitie minoriteit volgens Hendriks (1981): elke subgroep, die in de marge van de samenleving te lokaliseren valt, geen machtposities bezit en onderhevig is aan discriminatie, een minoriteit. Marginaal: de betreffende groep staat buiten of aan de rand van een systeem staat en voor het gevoel van alle partijen weinig of niet geïntegreerd in de samenleving is. De meerderheid is de norm, de standaard, gewoon.

30 dialoog: hoe positioneer je jezelf tgo visie diversiteit en visie cultuur, en hoe positioneert jou organisatie zich?) p.30

31 welke krachtige verbindingen zijn mogelijk dankzij de toenemende diversiteit, de globalisering, een actief pluralistische houding, digitalisering, droomvraag (+ effecten methodiek bijzondere vraagstelling p.31

32 het perspectief, de beleving van de hulpvrager p.32

33 Leefwereld Hoe beleven arme personen van vreemde herkomst armoede, hoe gaan ze ermee om, hoe proberen ze eruit te geraken?

34 Onderwijs Cultuur gezin Huisvesting Arbeid en tewerkstelling Gezondheid Sociale contacten Inkomen en schulden Justitie Welzijn

35 Bril van de waarneming het leefwereldperspectief HV en cliënt Gekleurd door professionele en methodologische bril Gekleurd door bril als werknemer van een organisatie Gekleurd door bril vanuit je samenlevingspositie/ waarden-normen Gekleurd door bril vanuit je eigen mensbeeld Gekleurd door bril vanuit eigen draaglast-draagkracht balans Gekleurd door eigen balans, pijn en onvereffende rekeningen Gekleurd door opvoeding achtergrond/rugzak Gekleurd door het submilieu waartoe men behoort/maatschappelijk positionering Gekleurd door ervaringen met hulpverlening/kwetsuren en posit. ervaringen Gekleurd door draaglastdraagkracht verhouding/stressgehalte moment Gekleurd door geloof in eigen kunnen/ beheersingsoriëntatie

36 De fundamentele attributiefout Hoe kijken middenklassers naar zichzelf Interne beheersingsoriëntatie We hebben greep op ons leven. We bepalen zelf We kunnen zelf beslissingen nemen We dragen zelf verantwoordelijkheid Succes (en falen) dank ik aan mijn eigen inzet Vrije wil en keuze bepaalt mijn handelen Hoe kijken mensen in armoede naar zichzelf Externe beheersingsoriëntatie We hebben geen greep op ons leven We hebben nog nooit iets zelf kunnen beslissen We dragen geen verantwoordelijkheid, deze wordt overgenomen door hulpverleners, rechters, opvoeders,. Ik ben machtig, sterk Hoe ik naar mezelf kijk bepaalt mijn kijk naar de andere Vooroordelen en vanzelfsprekendheden ten aanzien van een bepaalde groep hebben te maken met feit dat ik mijn eigen bril niet kan afzetten. Individueel schuldmodel Voorbeelden: -Die kan niets omdat hij niet wil, niet sterk is, lui is (wilskracht maakt dat je dingen bereikt) -Als je iets wil, dan kan je het (ik heb invloed op de dingen, ik bepaal) Ik ben zwak, afhankelijk Hoe ik naar mezelf kijk bepaalt mijn kijk naar de andere Vooroordelen en vanzelfsprekendheden ten aanzien van een bepaalde groep hebben te maken met feit dat ik mijn eigen bril niet kan afzetten. Maatschappelijk schuldmodel Voorbeelden: -Die heeft geluk gehad, die kent ander volk, zit in een andere wereld, milieu -Ik zal nooit iets kunnen bereiken zonder hulp van anderen

37 waarnemingsposities 3 Positie Relatie- Interactie perspectief IK Andere 1 Positie 2 Positie

38 Waarneming en onderscheid tussen buitenkantwaarneembaar en binnenkant - beleving Hulpvraag Onderliggende hulpvraag Levensloop Invulling basisrechten Netwerk Gedrag en handelingen Rolpatroon in relatie met hulpverlening Rolpatronen en interacties binnen gezin Interacties met de omgeving Beleving Gevoelens kwetsuren Loyaliteiten Overtuigingen Intenties fantasieën Draaglast-draagkracht balans Zingeving en diepere drijfveren

39 Het spinneweb dat vastzet

40 Meervoudige kwetsbaarheid Persoonlijke kwetsbaarheid: Beperkte pers. Kapitaalvormen Pathologie en peroonlijkh.stoornissen Rugzak aan kwetsende gebeurtenissen Relationele kwetsbaarheid Gemis aan Basic trust/ zich durven naakt opstellen Isolement en beperkt, onstabiel of onevenwichtig netwerk Gemis aan Bindingsfiguren en betekenisvolle derden Afhankelijkheid of verziekte relaties Gemis aan contactvaardigheden Maatschappelijke kwetsbaarheid Plaatsingsverleden Lage of onvolledige scholing Gestigmatiseerd of geïsoleerd milieu Aanraking met maatschapp. Instituties op neg. manier ervaren/geviseerd Gefragmenteerde arbeidscarrière

41 Focus op problemen/pijn/samenhang krachten/inzet en potenties De gestoorde communicatie en de strijd met diensten De kloof met de samenleving en samenlevingsdynamieken De effecten op basisbehoeften als inkomen, ontspanning, kwalitatief wonen enz De gestoorde communicatie in het gezin en de omringende netwerken Het verlies aan vertrouwen in de ander De verschraling van het netwerk en toenemend isolement Het drama en het noodlot dat onrechtverhogend werkt Het onzekere tot negatieve zelfbeeld Het verlies aan toekomstperspectief Weerbaarheid tengevolge het belastende levensverhaal eigenheid en creativiteit het unieke van elk levensverhaal als potentie Reductie- of stagnatie-elementen in de negatieve kettingreactie Zelfwaarde en resterende zelfzorg Aanwezige netwerken en verbindingen Verbinding naar de eigen roots survival s pride inzet en overlevingsstrategieën constructief verzet Humor en relativering Restanten van vertrouwen

42 Draaglast-Draagkracht balans Lekkend dak eenzaamheid Afstand van kinderen Chronische pijn en vermoeidheid Schulden en beperkt inkomen Pijn vanuit vroegere niet-verwerkte ervaringen Open voor hulpverlening Contact met kinderen Lieve buur Vaste woonst Gewoon van miserie dragen

43 Zoeken naar krachten en dialoog Een verwonderende bril opzetten Niet-veroordelende houding Aandacht voor de aanwezige zorg en inzet Besef van lotgenootschap Zelfreflectie - wat doet het mij Ruimte voor ontmoeting

44 De fundamentele attributiefout De beheersingsoriëntatie lokt een daarbij aansluitende causale attributie van sociale ongelijkheid uit: als ze arm zijn ligt het aan hen versus ons arm zijn ligt buiten ons. Intern beheersten leggen de oorzaken van sociale ongelijkheid bij het individu en extern beheersten benadrukken meer het structurele karakter van sociale ongelijkheid. Een verschil in oriëntatie en bijhorende attributie dat leidt tot een verschil in visie die de sociale ongelijkheid en armoede in de samenleving in stand houdt.

45 Wat is de beheersingsoriëntatie De beheersingsoriëntatie heeft betrekking op de gegeneraliseerde verwachting over de mate van samenhang tussen het eigen handelen en de uitkomsten. Het gaat niet om de oorzaak, wel om de beheersbaarheid, de mate waarin de persoon denkt hierop invloed uit te kunnen oefenen Het individu kan het al dan niet optreden van bekrachtigingen zien als een resultaat van eigen gedrag(internals) of als het resultaat van externe factoren(externals): geluk, noodlot, macht van anderen een te complexe wereld.

46 Onderscheid tussen Interne en externe beheersingsoriëntatie Externe beheersingsoriëntatie:men heeft het gevoel van geen greep te hebben op het eigen leven Interne beheersingsoriëntatie: het gevoel van alles onder controle te hebben

47 Beheersingsoriëntatie en armoede Personen in armoede kampen met een kluwen aan probleem die aan elkaar vasthangen( het web). Ze hebben minder toegang tot hulp- en steunbronnen Een externe beheersingsoriëntatie is het psychologische gevolg van een feitelijke toestand Algemeen heeft men vastgesteld dat mensen uit lagere sociale klassen eerder extern georiënteerd zijn

48 De fundamentele attributiefout Hoe kijken middenklassers naar zichzelf Interne beheersingsoriëntatie We hebben greep op ons leven. We bepalen zelf We kunnen zelf beslissingen nemen We dragen zelf verantwoordelijkheid Succes (en falen) dank ik aan mijn eigen inzet Vrije wil en keuze bepaalt mijn handelen Hoe kijken mensen in armoede naar zichzelf Externe beheersingsoriëntatie We hebben geen greep op ons leven We hebben nog nooit iets zelf kunnen beslissen We dragen geen verantwoordelijkheid, deze wordt overgenomen door hulpverleners, rechters, opvoeders,. Ik ben machtig, sterk Hoe ik naar mezelf kijk bepaalt mijn kijk naar de andere Vooroordelen en vanzelfsprekendheden ten aanzien van een bepaalde groep hebben te maken met feit dat ik mijn eigen bril niet kan afzetten. Individueel schuldmodel Voorbeelden: -Die kan niets omdat hij niet wil, niet sterk is, lui is (wilskracht maakt dat je dingen bereikt) -Als je iets wil, dan kan je het (ik heb invloed op de dingen, ik bepaal) Ik ben zwak, afhankelijk Hoe ik naar mezelf kijk bepaalt mijn kijk naar de andere Vooroordelen en vanzelfsprekendheden ten aanzien van een bepaalde groep hebben te maken met feit dat ik mijn eigen bril niet kan afzetten. Maatschappelijk schuldmodel Voorbeelden: -Die heeft geluk gehad, die kent ander volk, zit in een andere wereld, milieu -Ik zal nooit iets kunnen bereiken zonder hulp van anderen

49 Superdiversiteit Maurice Crul evering/

50 Wat doet dit? Oefening: etnische herkomst 5 beste vrienden p.50

51 Dus Wat is onze visie op integratie? Wat is onze kijk op de multi-culturele samenleving/superdiversiteit? Wat is de link met de opdracht van onze organisatie?