Leiding geven Leiding nemen Sioo, Interimmanagement en Organisatieverandering 24 mei 2013 Opbouw Leiders in vernieuwing Managers en leiders Actief verbeteren Interactief veranderen Normatief vernieuwen Innovatief acteren Betekenisvol leiderschap Leiderschap e authenticiteit 1
Vormgeven aan verandering Onderzoeken Probleem en ambitie Doel en richting Criteria Realiseren Proces Vormgeven aan verandering Onderzoeken Probleem en ambitie Doel en richting Criteria Sturen Realiseren Regelen Proces voordenken nadenken 2
Een gelaagd fenomeen Innovatief Normatief Interactief Actief Een gelaagd fenomeen Innovatief Normatief Interactief Actief 3
Actief verbeteren Vraag 4
Succesfactoren voor verbeteren Problemen benoemen en urgentiebesef vergroten Externe rust creëren en strategisch acteren Doelen articuleren en projectplan opstellen Stuurgroep en projectteam formeren Probleem analyseren en oplossing uitwerken Technische hulpmiddelen beschikbaar stellen Implementeren en communiceren Sturen op tijd, geld, mensen en middelen Van crisis naar kracht 5
Fair proces Openheid en helderheid over situatie Duiden van de situatie en ervaringen delen Ruimte voor het uiten van emoties Helderheid over processtappen Betrokkenen invloed tijdens het proces Besluitvormingsproces transparant Uiteindelijke beslissing helder en rechtvaardig Duidelijk van beslissing voor individuen betekent Helder wat op basis van beslissing wordt verwacht 6
Een gelaagd fenomeen Innovatief Normatief Interactief Actief 7
Vraag Succesfactoren voor veranderen Inzicht in omgeving, organisatie en klantprocessen Helderheid over zijnswaarde Duidelijkheid over aanpak veranderingen Voortrekkersrol topmanagement Leidende en vitale coalitie voor veranderen Lijnorganisatie verantwoordelijk voor resultaat Stafafdelingen ondersteunend aan de lijn Benutten van aanwezige kennis en ervaring Realiseren van actieve betrokkenheid Monitoren en bijsturen Ervaringen delen en successen vieren 8
9
Leren van KLM 10
Zijnswaarde Hierin blinken we uit Betekenis - Maatschappelijke betekenis - Personele betekenis - Historische trots Hier gaan we voor Competenties - Unieke kennis - Bijzondere waarde - Specifieke expertise Waarden - Waarde voor klanten - Professionele waarden - Kernwaarden Dit is onze externe kracht Positionering - Kwaliteit en kosten - Innovatiekracht - Allianties en netwerken Hier staan we voor Een gelaagd fenomeen Innovatief Normatief Interactief Actief 11
12
Vraag Succesfactoren vernieuwen Articuleren en expliciteren wat je niet wilt Professionele trots en schaamte als energiebron Professionals aan zet uit de oplossing blijven Richting Ruimte Risico Resultaat Buitenwereld binnen brengen werelden verbinden Werken aan vertrouwen in gesprek blijven Afspraken over communicatie en interactie Gevoel voor timing en ritme Organiseren sponsoren en bestuurlijke steun Breed eigenaarschap elkaar succes gunnen 13
Vitale slagkracht ontwikkelen Niet gerealiseerde strategie Beoogde strategie toevalligheden toevalligheden toevalligheden Bewuste strategie Gerealiseerde strategie Strategisch handelen 14
15
Een gelaagd fenomeen Innovatief Normatief Interactief Actief Vraag 16
Succesfactoren innoveren Waarderen van historie en unieke kracht Reizen door een onbekend en betwist landschap Onbevangen waarnemen en waarderend verkennen Netwerken voor innovatie en reflectie Benutten van spanningen voor vernieuwing Experimenteren en leren van transformaties Articuleren van vertrouwen in de toekomst Sensitief voor onzekerheden en angsten Delen van successen en verhalen Verankeren en verspreiden van resultaten Innovatief acteren 17
Innovatief acteren There is NO one best way of Changing organizations 18
Veranderstrategiën Machts strategie Planmatige strategie Onderhandel strategie Stapsgewijze strategie Leer strategie Interactieve strategie Doordrukken Doorzetten Doorgronden Ontwikkelen Ondervinden Ontdekken Gestuurd door top Doelgericht Positiemacht Rol controllers Linear proces Macht-dwang Commanderen Initiatief door top Oplossingsgericht Expertmacht Rol consultants Linear proces Overreden Overtuigen Meerdere actoren Resultaatgericht Positionele macht Tijdelijke coalities Iteratief process Onderhandelen Uitwisselen Transformatief Probleemgericht Verleidingsmacht Input professionals Iteratief proces Participatie Begeleiden Actief & reflectief Transitiegericht Informele macht Inbreng leraren Circulair proces Actiegericht leren Faciliteren Interactief Toekomstgericht Visionaire macht Gezamenlijke rol Cyclisch proces Gezamenlijk leren Dialoog Verandervizier Koers en plan Wat Analyse Toekomst Aanpak Fasering Rollen Communicatie Interventies Heden Ambities Wie Beleving Verleden 19
Rollen in veranderingsprocessen Sponsor Opdrachtgever Probleemhebbers Opdracht- Ankerpunten Sleutelfiguren nemer Beslissers Participanten Proceseigenaren Doelgroep Belanghebbenden Informatie- Klanten bronnen Hefbomen Burgers Financiers Blokkades Randfiguren Meelopers Interventies cultuurverandering Systemen en Structuren Aan de slag en Aan de praat Met elkaar leren en Van elkaar leren Ingrijpen en Doorpakken Betekenis geven en Waarden articuleren Verschil waarderen en Conflict reguleren 20
Interventies cultuurverandering Structuur wijzigen Technologie vernieuwen Beloningssysteem wijzigen Risicokapitaal verstrekken Meetsystemen inrichten Onbetwistbare feiten geven Gedragsregels formuleren Gedragstrainingen geven Kweekvijver jong talent Urgentiebesef verhogen Zeggen waar het op staat Grenzen benoemen Nieuwe mensen aantrekken Spelers wisselen Actie en emotie Elkaar leren kennen Teams ontwikkelen Verschillen waarderen Management mobiliseren Onbevangen waarnemen Waarderend verkennen Netwerken mobiliseren Klanten betrekken Toekomstconferenties Zoekconferenties Werkconferenties Monitorsystemen Toekomst verbeelden Verhalen vertellen Artefacten benutten Symbolen gebruiken Nieuwe taal introduceren Veelzijdig communiceren Kernwaarden articuleren Vakkennis waarderen Cases adopteren Leerprocessen inrichten Leiderschap ontwikkelen Werkateliers aanbieden Kennisgemeenschappen Leerkringen activeren Ervaringen verzilveren Twinning aangaan Successen delen Verschillen erkennen Heilige huisjes afbreken Belemmeringen bespreken Conflictbemiddeling Beeldenstorm Prikkelende humor Verandervizier Koers en plan Wat Analyse Toekomst Aanpak Fasering Rollen Communicatie Interventies Heden Ambities Wie Beleving Verleden 21
25-05-13 Organisatieland Managementland Advieswereld Interimwereld 22
Organisatieland? Interbellum tussen oude en nieuwe tijd Druk op waarde en financiën Kenniseconomie en informatiemaatschappij zetten door Modialisering zet door, maar lokaal verschillend Handelingsverlegenheid in directiekamers Verdere differentiatie in dienstverlening Verscheidenheid in organiseren en besturen Rekenschap en transparantie Korte termijn aandeelhoudersbelangen Protocollering en professie Exploitatie én Innovatie Episodische verandering continue vernieuwing Organiseren Veranderen Managementland Academy of management Vertrouwde thema s Ondernemerschap Bedrijfsvoering Bedrijfsstrategie Logistiek en ICT Succesvol veranderen Product innovatie Rekenschap Bedrijfscultuur 23
Managementland Academy of management Vertrouwde thema s Robuuste nieuwe thema s Ondernemerschap Bedrijfsvoering Bedrijfsstrategie Logistiek en ICT Succesvol veranderen Product innovatie Rekenschap Bedrijfscultuur Vertrouwen en onderhandeling Conflict en samenwerking Allianties en netwerken Integriteit en ethiek Goed bestuur Transparantie en rekenschap Menselijkheid in divergerende wereld Burgerschap in een mondiaal dorp Wat is er gaande in adviesland? Einde van de kracht van modellen Tarieven onder druk Standaardprojecten door uitzendbureaus Veranderingsprocessen door eigen management Vernieuwing door experts met procesgevoeligheid Krappe markt van ervaren organisatieprofessionals Roldiffusie projectleiders, adviseurs, interimmers, managers Losgekoppelde netwerken van experts Kennis over ontwerp- en besturing weer noodzakelijk Harde kennis (expertise) én zachte relaties (intuitie en verbinding) Vernieuwing door experts met procesgevoeligheid Mensen die De Waarheid zeggen betaalde hofnar 24
Wat is er gaande in interimland? Vervaging van beroepsprofiel diffusie van rollen Belang van reputatie en presentatie Bandbreedte tarieven Veranderingsprocessen door eigen management Groei van interne interim pools Topmanagement is interim (14 maanden in VS) Speelveld werving- en selectiebureaus: snelle procedures Selectieprocedures en selectieinstrumenten: ideaaltypes? Formele aanbestedingsprocedures: trage procedures Netwerken van zelfstandige interimmers: www.expertise.nl Institutionele schaalvergroting ORM+RIM Meer uitbesteding én meer zelfbewustzijn opdrachtgevers Einde klassieke interimmers (narcistisch-neurotische grijze duif) Zijnsvraag Betekenis Welke betekenis heb ik? Waaraan draag ik bij? Waarop kan ik trots zijn? Identiteit Wat en wie ben ik? Wat is mijn kracht? Wat wil ik zijn? Betrokkenheid Met wie verbind ik me? Met wie werk ik samen? Wat is mijn betrokkenheid? 25
Persoonlijk leiderschap Fascinaties Onderwerpen die me bezighouden Thema s die me al jaren boeien? Dingen die ik wil begrijpen? Identiteit Wat zijn mijn professionele rollen Wat heeft me gevormd wie ik ben? Wie ben ik en waarheen ga ik? Inspiraties Wat geeft me energie? Waar word ik enthousiast van? Hoe krijg ik nieuwe inspiraties? Kwaliteiten Waarin ben ik echt heel erg goed? Waarop ben ik trots in mijn werk? Waarom waarderen anderen me? Betekenis Wat is mijn doel in het leven? Waarop ben ik trots? Mijn betekenis voor anderen? Engagement Wat zijn significante relaties? Met wie wil ik me verbinden? Wat zijn professionele netwerken? Reflectieve vragen Wat is mijn achtergrond en hoe beïnvloedt dat mijn kijk op organiseren? In welke besturingswereld voel ik mij het meeste thuis? En in welke juist niet? Hoe ga ik in mijn werk om met de verschillende besturingswerelden? Wat zijn mijn bijdragen aan de bedrijfsvoering? Wat zijn mijn bijdragen aan resultaten van mijn organisatie? In welke veranderaanpak voel ik mij het beste thuis? In welke aanpak minder? Voel ik mij meer thuis in beheersen van veranderingen of juist in het loslaten? Hoe ben ik betrokken bij veranderingsprocessen en welke bijdrage lever ik? Welke spanningsvelden ervaar ik in mijn werk en hoe ga ik hiermee om? Wat is mijn verhouding tot management, medewerkers en stafspecialisten? 26
Reflectieve vragen Wat zijn leidende principes die mijn keuzen beïnvloeden en handelen sturen? Hoe organiseer ik mijn eigen reflectie en mijn eigen leerprocessen? Hoe kijk ik naar culturele barrières in organiseren en veranderen? Hoe kijk ik naar machtsprocessen in organiseren en veranderen? Welke invloed kan ikzelf uitoefenen in organiseren, veranderen en vernieuwen? Wat zijn met invloedstijen en hoe effectief zijn die? Waarom kies ik specifieke methoden, en interventies meer dan andere? Wat zijn mijn bijdragen aan de ontwikkeling van mijn eigen vakgebied`? Prof. dr. Jaap J. Boonstra Mijn professionele missie is om kennis en ervaring te delen over leiderschap en veranderprocessen in organisaties. Op deze manier wil ik bijdragen aan het succesvol handelen van leiders en managers in de veranderingen die zij ambiëren. Met plezier werk ik samen met leiders, managers en professionals die verschil willen maken en daarvoor hun nek durven uitsteken. Het geeft me energie als ik kan bijdragen aan de trots van mensen in hun werk en hun bijdragen aan organisatorische en maatschappelijke vernieuwing. Jaap Boonstra is hoogleraar Organisatieverandering aan de Universiteit van Amsterdam en bij Esade Business School in Barcelona. Hij is als onderzoeker en docent verbonden aan Sioo, interuniversitair centrum voor organisatie en veranderkunde in Utrecht. Hij is commissaris bij enkele Nederlandse bedrijven en toezichthouder bij een jeugdzorginstelling in Amsterdam en bij het International Choreogaphic Art Center. Als zelfstandig adviseur is hij betrokken bij complexe veranderprocessen in organisaties. Op de universiteit verzorgt Jaap onderwijs over verandermanagement, strategische besluitvorming en over leerprocessen en machtsprocessen in organisaties. Bij Sioo levert hij bijdragen aan leergangen over leiderschap en diepgaande verandering. Bij Esade verzorgt hij opleidingen voor internationale studenten en veranderkundige leergangen voor bestuurders en leiders in internationale organisaties. Als onderzoeker verricht hij onderzoek naar sociale, technologische en organisatorische aspecten van innovatie en naar duurzame veranderingen in organisatorische netwerken. Zijn huidige onderzoek richt zich op waardegedreven leiderschap, cultuurverandering en maatschappelijke innovatie. Jaap publiceerde meer dan tweehonderd artikelen en diverse boeken over technologische en organisatorische vernieuwing, management van verandering, leerprocessen in organisatorische netwerken en transformationeel leiderschap. Zijn internationale handboek Dynamics of Organizational Change and learning is gewaardeerd als de beste professionele bijdrage aan organisatiekundige kennis door de Orde van Organisatieadviseurs. Het boek Interveniëren en Veranderen, Zoeken naar betekenis in interacties wordt door vakgenoten gezien als boek dat nieuwe perspectieven opent voor duurzame veranderingen van organisaties. In 2009 produceerde hij De Verandermanagementbox, een serie luister CD s over verandermanagement. Zijn meest recente boek is Leiders in Cultuurverandering over mensen die initiatief nemen om de cultuur van hun organisatie diepgaand te veranderen. www.jaapboonstra.nl - boonstra@jaapboonstra.nl - 035 6954114 27
28