Invitational Programme Toezicht en Verantwoording in Maatschappelijke Ondernemingen
Overheid Zorg Nutsbedrijven Onderwijs Overheid Woningcorporaties NGO's Markt Kunst en Cultuur Burger
Inhoud TMO: Toezicht en Verantwoording in Maatschappelijke Ondernemingen ------ 5 Voor wie bedoeld? ----------------------------- 7 Doelstelling en benefits ----------------------- 9 Didactisch concept ---------------------------- 11 Opzet Master Classes ------------------------- 12 Kernstaf ------------------------------------------ 17 Gastsprekers en docenten ------------------- 19 TiasNimbas Business School ----------------- 23 Het Centrum voor het Bestuur van de Maatschappelijke Onderneming (CMBO) -- 23 TiasNimbas Business School 3
Toezicht en Verantwoording in Maatschappelijke Ondernemingen Toezichtdilemma s in complexe semipublieke en non-profitorganisaties Zorg- en onderwijsinstellingen, woningcorporaties of (voormalige) overheidsorganisaties (de zogenaamde maatschappelijke ondernemingen) staan onder een steeds grotere druk door invloeden zoals de marktwerking, de vaak uiteenlopende belangen van stakeholders, de eisen van interne efficiency en risicobeheersing. Dat gaat gepaard met sterk toenemende eisen van verantwoording en transparantie. Er wordt van die organisaties niet alleen gevraagd zich ondernemend op te stellen en marktgericht te werken, maar tegelijk dat ze zich in alle opzichten bewust tonen van wat wordt gezien als hun maatschappelijke opdracht. Van toezichthouders (leden van de raad van toezicht of commissarissen) wordt tegenwoordig gevraagd dat ze kritisch, onafhankelijk én voldoende betrokken toezicht houden op (het bestuur van) de organisatie. Toezichthouders moeten zich een oordeel kunnen vormen over de kwaliteit van de dienstverlening, de wijze van financiering (van bijvoorbeeld nieuwe bouwprojecten) of verantwoorde beloningsverhoudingen. Daarbij dienen zich allerlei vragen en dilemma s aan. stakeholders bouwt u op, zonder uw onafhankelijkheid te verliezen? Hoe weet u dat u zich naar binnen en buiten toe met vertrouwen kunt verantwoorden als het met de organisatie dreigt mis te gaan? Hoe voorkomt u eventuele schadeclaims, en erger misschien reputatieschade? Het programma Toezicht en Verantwoording in Maatschappelijke Ondernemingen (TMO) dat TiasNimbas heeft ontwikkeld, geeft de deelnemers de mogelijkheid allerlei vragen en dilemma s rond toezicht houden met elkaar te verkennen, via wetenschappelijke bijdragen verder te verdiepen en hanteerbaar te maken in de praktijk. Verantwoord en zorgvuldig toezicht houden, daar zal het de komende jaren in toenemende mate om gaan. In hoeverre moet u zich als toezichthouder inhoudelijk met strategie en beleid bezighouden? Bent u voldoende kritisch naar het bestuur, of is er teveel sprake van vrienden onder elkaar? Hoe houdt u integraal toezicht op een steeds complexer wordende organisatie? Kunt u de risico s voldoende inschatten? Hoe stelt u zich op bij strategische dilemma s, in vraagstukken van al dan niet fuseren, en bij beloningsvragen? Welke relatie met welke 5
Voor wie bedoeld? Het programma Toezicht en Verantwoording in Maatschappelijke Ondernemingen is bedoeld voor (in zekere mate) ervaren toezichthouders uit grote en complexe (ex)public en non-profit organisaties. Dit biedt volop mogelijkheden tot inbreng van eigen ervaringen en dilemma s en onderlinge uitwisseling en discussie. U behoort tot de groep waaraan we denken als u een of meer functies heeft als commissaris of lid van een raad van toezicht van: een instelling uit de zorgsector, de onderwijssector of de sector kunst en cultuur, een verzelfstandigde overheidsorganisatie zoals een agentschap of een zelfstandig bestuursorgaan, een (voormalig openbaar) nutsbedrijf of een woningcorporatie, een tot voor kort door de overheid gedomineerde organisatie, een onderneming, bank, verzekeringsmaatschappij of zakelijke dienstverlener die intensieve werkrelaties in of met het semipublieke of het non-profit domein onderhoudt. Het gaat hier om een invitational programme : de deelnemer maakt deel uit van een groep toezichthouders die te maken hebben met vergelijkbare (strategische) vraagstukken en dilemma s, maar vanuit verschillende achtergrond en ervaringen. De groep wordt zodanig samengesteld dat het didactische concept van hoogwaardige academische leerstof en peer learning tijdens de master classes volledig tot zijn recht kan komen. Een groepsgrootte van twintig deelnemers wordt hierbij nagestreefd. 7
Doelstelling en benefits Deelnemers aan het programma vergroten in herkenbare zin hun kennis en inzicht, alsmede hun mogelijkheden tot handelen als toezichthouder. Het gaat daarbij zowel om het vanuit een breder perspectief (integraal) kunnen beoordelen van de organisatie waarop wordt toezichtgehouden, als om uitbreiding van het besluitvorming- en handelingsrepertoire (en het omgaan met dilemma s). Dit ontstaat niet alleen door de aangeboden feitelijke kennis: ook de intensieve gedachtewisseling met collega-toezichthouders is daarbij van groot belang. Uiteraard heeft de toezichthouder zelf baat bij dit alles in zijn of haar functioneren, maar het is evident dat dit in de eerste plaats geldt voor de organisatie. Datzelfde is het geval voor het professionele netwerk dat ontstaat of groter wordt: ook dit is van belang voor zowel de organisatie als de toezichthouder zelf. Voor al deze aspecten geldt: hoe praktisch ook in hun uitwerking, de thema s blijven boven het instrumentele uitstijgen, worden in een bredere context gepresenteerd en nodigen uit tot verdere verdieping. Het gaat daarbij deels om de specifieke eigenschappen van semipublieke en non-profitorganisaties, en deels om de ins en outs van het intern toezicht als discipline. De verschillen met de profitsector vormen hierbij een extra aandachtspunt, mede omdat nogal wat toezichthouders in semipublieke en non-profit-organisaties afkomstig zijn uit de profitsector. De wisselwerking tussen wetenschap en praktijk blijft echter voorop staan: het gaat uiteindelijk om de praktijk van het toezicht houden. De deelnemers krijgen in de loop van het programma diepgaander inzicht in - en worden uitgedaagd om na te denken over - de specifieke aspecten van het intern toezicht in de moderne, complexe maatschappelijke onderneming: Wat is het specifieke van een maatschappelijke onderneming? Hoe functioneert een dergelijke onderneming in de driehoek overheid, markt en burger? Wat zijn de meest voorkomende besturingsmodellen? Hoe kunt u adequaat toezicht houden op (het bestuur van) een complexe en vaak hybride organisatie? Welke eisen stellen de veranderde wet- en regelgeving en de good governance codes aan het toezichthouden? Hoe zit het met strategische innovatie en risk management in uw organisatie? Hoe geeft u vorm aan uw relatie met de bestuurder, de medezeggenschap / cliënten en externe stakehoders? Wat is de beste samenstelling van en rolverdeling binnen de raad van commissarissen of raad van toezicht? 9
Didactisch concept Binnen het programma Toezicht en Verantwoording in Maatschappelijke Ondernemingen wordt gestreefd naar een integrale benadering van thema's en dilemma's die op strategisch en institutioneel niveau spelen en die gericht zijn op de positionering en beweging van organisaties binnen de driehoek overheid, markt en burger. De kwaliteit en diepgang van het programma worden hierbij gewaarborgd door de inzet van gespecialiseerde deskundigen uit de wetenschappelijke wereld met een grote kennis van de praktijk. De vertaalslag van theorie naar praktijk wordt gemaakt door het aanreiken van denkmodellen en praktijksituaties waarmee de deelnemers voor zichzelf en met elkaar de eigen kennis en ervaring kunnen expliciteren en ordenen. Op grond daarvan kunnen zij oriëntaties en conclusies formuleren voor toekomstig oordelen en handelen in de eigen organisatie(s). Door de deelnemers voorgestelde bijzondere thema's kunnen eveneens in het programma worden opgenomen. Waar TiasNimbas het als haar verantwoordelijkheid beschouwt de meest recente wetenschappelijke kennis in te brengen, zijn samen met de expertise en praktijkkennis van de deelnemers alle ingrediënten aanwezig om specifieke thema's in dilemmavorm en interactief / participatief te behandelen. Het programma Toezicht en Verantwoording Maatschappelijke Ondernemingen is daarmee een hoogwaardig, flexibel en uitdagend programma, dat in samenspraak met de deelnemers kan worden vormgegeven en aangepast. Frontiers of knowledge In de programma's van TiasNimbas Business School staat de wisselwerking tussen wetenschap en praktische toepasbaarheid centraal. De programma's worden ontwikkeld op basis van continue uitwisseling met de doelgroepen in de markt, de samenleving en de dagelijkse praktijk. TiasNimbas Business School is een universitybased business school. Dit stelt ons in staat te werken op de frontiers of knowledge en in de programma s de meest recente wetenschappelijke inzichten aan te bieden. Door de gekozen werkwijze ervaren deelnemers TiasNimbas als een op de praktijk georiënteerde academische omgeving, waarin zij worden uitgedaagd en geïnspireerd. Peer learning Het gaat hier feitelijk om een co-productie tussen deelnemers en docenten, gericht op zowel inhoudelijke reflectie als verbreding van het besluitvormings- en handelingsrepertoire van de deelnemers. De academische staf faciliteert in feite een wetenschappelijk gefundeerd proces van peer learning. Het doel is aldus enerzijds maximaal te profiteren van de enorme ervaring en kennis die door de participanten onderling worden ingebracht en anderzijds een optimale match te creëren met de persoonlijke verdiepingsdoelen. 11
Opzet Master Classes Intensieve beschouwing van de taken van de toezichthouder in de semipublieke en maatschappelijke onderneming noodzaakt tot overdracht van een breed scala aan theoretische en praktische kennis. Gekozen is voor clustering in vier bijeenkomsten van elk zes dagdelen, master classes genaamd, die in hun samenhang de complete problematiek van het intern toezicht op de maatschappelijke en semipublieke onderneming afdekken. Alle master classes starten met een dinerbijeenkomst op de avond van aankomst, de woensdagavond. Daarbij zal een prominente gastspreker een korte prikkelende inleiding houden, uitmondend in een vrije discussie per tafel over het desbetreffende onderwerp. Ook de tweede avond wordt met een dergelijke dinerbijeenkomst ingevuld. De colleges overdag, bestaande uit verdiepende inleidingen en onderlinge ervaringsuitwisseling / discussies, behandelen het thema van de master class en vinden plaats in de goedgeoutilleerde collegeruimten van TiasNimbas Business School, op de campus van de Universiteit van Tilburg. Master Class 1 Ontwikkelingen in Governance in de Maatschappelijke Onderneming Master Class 2 Integraal toezicht op complexe en hybride organisaties Master Class 3 Toezicht houden: roldilemma s en strategie Master Class 4 Toezicht: het vraagstuk van transparantie en verantwoording 12
Master Class 1 Ontwikkelingen in Governance in de Maatschappelijke Onderneming In deze eerste master class richten we ons op de recente ontwikkelingen in de governance (het bestuur en toezicht) en de positionering van een maatschappelijke onderneming als zodanig. We onderzoeken en bespreken de achtergrond en ontwikkeling van wat we sinds een aantal jaren corporate governance zijn gaan noemen, zowel internationaal gezien als toegespitst op Nederland. Daarbij gaat het om interessante vragen over het waarom van de nieuwe governance-eisen, de voor- en nadelen van de Rijnlandse versus Angelsaksische benadering of van het two- en one-tier board model, de betekenis van de governancecodes voor de publieke sector en de compliancevraagstukken die daarmee samenhangen. Specifiek richten we ons daarbij op de ontwikkelingen in het toezicht houden en de mogelijke dilemma s die zich daarbij voordoen, ook in uw eigen situatie. We concentreren ons op de verschillende trends en ontwikkelingen zoals die zich heden ten dage manifesteren in de dienstverlening in en rondom het publieke domein. Recente rapporten vanuit de WRR, de SER, politieke, wetenschappelijke en branche-organisaties, hebben deze thematiek in het centrum van het maatschappelijk debat geplaatst. Bij de discussies over deze ontwikkelingen blijken zowel politiek-filosofische als sociaaleconomische aspecten relevant. Maar ook vanuit het organisatiekundige en neo-institutionele denken worden belangrijke inzichten ontwikkeld. Daarnaast spelen ook zaken als levensbeschouwing en identiteit naast cultureelmaatschappelijke aspecten een belangrijke rol. Ten slotte zullen we stilstaan bij de dilemma s in organisaties die zijn ontstaan ten gevolge van de toegenomen marktwerking bij maatschappelijke ondernemingen. Verder gaan we uitvoerig in op de ontwikkeling in de positie en het specifieke karakter van een maatschappelijke onderneming, in Nederland en daarbuiten. Het betreft organisaties die tot voor kort meestal werden aangeduid met termen als het publieke domein, de non- profitsector of het maatschappelijk middenveld. De master class behandelt de meest voorkomende besturingsmodellen, de consequenties daarvan, de vigerende wet- en regelgeving en het concept van de Maatschappelijke Onderneming; verder de rol van de overheid en het formele externe toezicht, waaronder de sectorale inspecties, de NMA e.a. 13
Master Class 2 Integraal toezicht op complexe en hybride organisaties Goed toezicht houden op het bestuur van een maatschappelijke onderneming zoals een zorg- of onderwijsinstelling, een woningcorporatie of een (voormalige) overheidsorganisatie, wordt steeds lastiger. Het betreft hier immers meestal grote complexe organisaties met hybride structuren, die functioneren in een eveneens complexe en meervoudige omgeving en die derhalve te maken hebben met vele en zeer verschillende factoren, invloeden en belangen. Uit velerlei publicaties komt sterk naar voren dat veel van de ontwikkelingen op instellings- en stelselniveau leiden tot complexe dilemma's waar het gaat om te maken strategische keuzes, dan wel om de zo gewenste, maar zo moeilijk te realiseren innovaties. Het concept van de hybriditeit blijkt daarin een sleutelrol te vervullen. In deze en de volgende master classes worden theorieën en denkmodellen aangereikt voor de beantwoording van deze vragen en het omgaan met deze dilemma s. op het niveau van het stelsel als dat van de organisatie geleerd kan worden van de best practices die elders zijn ontwikkeld en daar duurzaam zijn gebleken. Vervolgens onderzoeken we hoe adequaat toezicht kan worden uitgeoefend op steeds complexere en hybride organisaties en wat dat van de huidige toezichthouders vraagt. Ook richt de master class zich op het belang van strategisch innoveren van een maatschappelijke onderneming en wat dat voor het toezicht betekent. Om ons tenslotte af te vragen wie er toezicht houdt op de toezichthouders zelf? Deze master class richt zich allereerst op de vragen hoe de organisatie van een maatschappelijke onderneming zich gaandeweg ontwikkelt en hoe daaraan op een goede manier leiding kan worden gegeven. Een complex geheel van krachten en netwerken blijkt het publieke domein en de individuele organisaties daarbinnen, krachtig te beïnvloeden. Er wordt ingegaan op de tot nu toe gekozen oplossingen voor optimalisering van de dienstverlening in het publieke domein. De bedoeling is ook om de typisch Nederlandse oplossingen in een meer internationaal perspectief op hun relevantie, effectiviteit en efficiency te toetsen en na te gaan hoe zowel 14
Master Class 3 Toezicht houden: roldilemma s en strategie Juist bij organisaties in de semipublieke en maatschappelijke sfeer spelen relatiepatronen een essentiële rol: de relatie tussen toezichthouder en bestuurder, de relatie tussen toezichthouder en medezeggenschap, tussen intern en extern toezicht, tussen organisatie en overheid, tussen organisatie en markt, tussen organisatie en burger, tussen de organisatie en haar netwerk. Een goede analyse op dit punt is noodzakelijk. Het goed functioneren van het toezicht staat of valt met name met een goede invulling van de rolverdeling tussen bestuurder en toezichthouder. Deze master class besteedt uitvoerig aandacht aan vragen zoals: Hoe stel je een goede raad van toezicht samen? Wat zijn daarbij de meest adequate kwaliteitscriteria? Wie zijn betrokken bij de samenstelling? Wat is de beste rolverdeling binnen de raad van toezicht (de rol van de voorzitter, de rol en functie van de verschillende commissies)? Hoe zit het met de rolverdeling, formeel en informeel (wie is waarvoor verantwoordelijk, wie treedt wanneer naar buiten)? Letten we voldoende op de psychosociale posities, op de communicatie: kortom, op de psychologie van het toezicht houden? Hoe beoordelen we als toezichthouder het functioneren van het bestuur / management? Hoe stellen we de beloning vast? Kiezen we voor zelfevaluatie of voor evaluatie door externen? Voor controle of (high) trust? Wie stelt de vergoeding van de toezichthouders vast? Het tweede thema, strategiebepaling, speelt in het toezicht vaak een wat onduidelijke rol. Heeft de toezichthouder überhaupt een functie bij het bepalen van doel en missie van de organisatie? En hoe zit het bij de vaststelling van het businessplan of beleidsplan? Wat is de rol van de toezichthouder bij het risk management? Hoe analyseert u de bestuurs- en managementkracht van de organisatie? In welke mate hebben toezichthouders een inhoudelijke rol bij fusies en overnames? En welke contacten met welke stakeholders zijn daarbij van belang? Dit vraagstuk wordt van groter belang naarmate in de wereld van de maatschappelijke ondernemingen fusies, overnames en strategische netwerkvorming steeds vaker voorkomen, met alle strategische, sturings- en organisatorische en personele vraagstukken van dien. De logica achter en de samenhang tussen deze vragen worden besproken, zodat u in staat bent in uw eigen situatie tot passende conclusies te komen. 15
Master Class 4 Toezicht: het vraagstuk van transparantie en verantwoording Governance is zoals gezegd een actueel thema, zowel in de profitsector als in het publieke domein. Zo krijgen wij enerzijds te maken met steeds grotere en complexere organisaties, die in een steeds dynamischer omgeving moeten functioneren, terwijl anderzijds de eisen die wij aan deze organisaties stellen ten aanzien van openheid, transparantie en accountability steeds dwingender worden. Schandalen die met een zekere regelmaat optreden, wakkeren vervolgens de roep om meer toezicht en verantwoording nog meer aan. Het vinden van een verstandige balans in al deze ontwikkelingen is een opgave, ook voor de toezichthouder. Bij het vraagstuk van transparantie en verantwoording gaat het zowel om interne als om externe verantwoording. De interne verantwoording richt zich vooral op het financieel toezicht (de jaarcyclus van begroting tot jaarrekening, de treasury en dergelijke) en op audit, control en informatiemanagement. Met name de rol van een adequate informatievoorziening is essentieel, zeker ook voor de toezichthouder: zonder die informatie zit het toezicht al snel met lege handen. organisatie? Hoe moeten deze stakeholders worden benaderd? Welke rol en invloed zijn adequaat dan wel nuttig of noodzakelijk? Als tweede aspect binnen het complex van de externe verantwoording dringt zich het vraagstuk van de aansprakelijkheid op. Hoever strekt de aansprakelijkheid van de organisatie? Van het bestuur en management? Van de toezichthouder? En hoe wordt de verantwoording naar buiten ingevuld: naar de overheid, naar de politiek en naar al die verschillende stakeholders? En bovendien: welke rol spelen publiciteit en media daarin en hoe kan daarmee het beste worden omgegaan? Bij de externe verantwoording treden een paar grote thema s naar voren. In de eerste plaats: wie zijn de eigenaars? Het gaat dan om de eigendoms-verhoudingen: juridisch eigendom, economisch eigendom, de rol van private equity / hedge funds, de rol van lease back-constructies. Maar ook om de rol en positie van de stakeholders: wie zijn de belangrijkste stakeholders van uw 16
Kernstaf Prof. dr. ir. Rienk Goodijk, academic director Prof. dr. ir. Rienk Goodijk studeerde bedrijfskunde aan de Universiteit Twente, promoveerde op het proefschrift Ondernemerschap en medezeggenschap en is sindsdien verbonden als senior onderzoeker en adviseur aan GITP. Daarnaast is hij bijzonder hoogleraar Interne Arbeidsverhoudingen en Corporate Governance bij de Rijksuniversiteit Groningen en sinds dit jaar Academic Director voor de master class Toezicht en Verantwoording bij Maatschappelijke Ondernemingen bij TiasNimbas. Hij heeft jarenlang ondernemingen in de private en publieke sector geadviseerd op het gebied van (corporate) governance en arbeidsverhoudingen/medezeggenschap. Zijn aandacht heeft zich tot nu toe vooral gericht op de kwaliteit van bestuur en toezicht in ondernemingen en organisaties en de betrokkenheid van stakeholders bij de beleidsontwikkeling. Op dit gebied heeft hij inmiddels 8 boeken en talrijke publicaties op zijn naam staan en houdt hij dikwijls lezingen over nieuwe ontwikkelingen. De komende jaren zal hij zich bij TiasNimbas met name ook bezighouden met governance in de publieke sector. Daarnaast is hij lid van meerdere advies- en toezichthoudende raden, zowel in de private als de publieke sector. Prof. dr. ir. Kees Mouwen Prof. dr. ir. Kees Mouwen is sinds september 2005 verbonden aan TiasNimbas Business School, als Academic Director Public en Non-Profit Sector. Van 1994 tot 2005 was hij lid van het College van Bestuur van de Universiteit van Tilburg en vanaf 1999 was hij daar vicevoorzitter. Was daarvoor een aantal jaren werkzaam in verschillende directionele en bestuurlijke functies in het hoger beroeps-onderwijs. Hij heeft een lange praktijkervaring in het bestuur en management van instellingen van Hoger Onderwijs. Hij is voorzitter van de Raad van Toezicht van een grote instelling voor de gezondheidszorg. Hij volgde opleidingen in Strategie en Innovatie aan Wharton Business School, University of Pennsylvania en de John F. Kennedy School of Government van Harvard University. In 1992 werd hij benoemd tot Visiting Professor aan de Glasgow University, waar hij tot 2001 Strategie en Innovatie in non-profit instellingen doceerde. Met ingang van 2001 is hij hoogleraar Strategie en Innovatie voor de non-profit sector aan TiasNimbas Business School. Zijn onderzoek richt zich op hybriditeit en governance in grote complexe non-profitorganisaties. 17
Gastsprekers en docenten Als university-based business school beschikt TiasNimbas steeds over de meest recente academische kennis. Elke master class wordt verzorgd door een selecte groep van vooraanstaande gastsprekers en docenten uit de universitaire wereld, hooggekwalificeerde experts op hun vakgebied met een uitgebreide ervaring in educatie op topniveau, aangevuld met experts en ervaringsdeskundigen uit relevante gebieden van de samenleving. Naast prof. dr. ir. Rienk Goodijk en prof. dr. ir. Kees Mouwen kunnen als gastsprekers en docenten van het programma Toezicht en Verantwoording Maatschappelijke Ondernemingen onder meer worden genoemd: Mr. Trudy Blokdijk-Hauwert Mr. Trudy Blokdijk-Hauwert studeerde economie en rechten in resp. Amsterdam Nijmegen en deed aanvullende opleidingen op het terrein van bedrijfs- en bestuurskunde, marketing, financieel management en organisatie. Ze werkte in het onderwijs en de zorg, was een tiental jaren actief in het bedrijfsleven, onder meer als manager bij de Nederlandse vestiging van een Amerikaans bedrijf, en stapte begin jaren 80 over naar de rijksoverheid, eerst als toezichthouder gehandicaptenzorg bij het toenmalige ministerie van CRM/WVC, daarna in verschillende managementfuncties bij OCW, waarvan de laatste acht jaar als loco secretaris-generaal. Sinds eind jaren 90 werkt zij binnen ACML Conflictinterventie en Boardroom Consultancy weer in de profit sector, vanaf 2007 samen met haar werk als Academic Director Toezicht Maatschappelijke Ondernemingen bij TiasNimbas. Trudy Blokdijk was en is actief in een groot aantal nevenfuncties als toezichthouder en bestuurder. Momenteel is zij in deze zin betrokken bij een vijftiental organisaties, onder meer als voorzitter van het Nationaal Register Commissarissen en Toezichthouders en als lid van de Kiesraad. Haar onderzoek richt zich op commissariaat en toezicht in zowel bedrijven als maatschappelijke ondernemingen. 19
Prof. dr. Theo Camps Theo Camps studeerde Bestuurskunde aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. In 1995 is hij gepromoveerd aan de Universiteit Twente op het proefschrift Het besloten concilie der deskundigen. Theo Camps is directievoorzitter van de Berenschot Groep B.V. Hij adviseert voornamelijk op het gebied van strategievraagstukken, organisatieontwikkeling en organisatieverandering zowel bij profit- als non-profitorganisaties. Daarnaast is hij hoogleraar Organisatiekunde & Bestuurskunde aan TiasNimbas Business School. In de afgelopen jaren is hij vooral betrokken geweest bij ingrijpende organisatieveranderingen in de zorgsector en organisaties waarin de dienstverlening van hooggeschoolde professionals centraal staat. Eén van zijn laatste boekpublicaties is Netwerken in de zorg (Kluwer 2006, geschreven samen met Leo Broekman). Theo Camps is onder andere lid van de Raad van Commissarissen van Afvalverwerking Regio Nijmegen bv, voorzitter van de Raad van Commissarissen van Kuiper bouwgroep bv., voorzitter van de Taskforce Innovatie Regio Utrecht en voorzitter van de Raad van Organisatie- Adviesbureaus. Dr. Jo Caris Jo Caris is als adviseur en bestuurder actief in de zorgsector. Hij is bestuurs- en organisatieadviseur. Hij was onder andere vice-voorzitter van Actiz, de brancheorganisatie van zorgondernemers in de thuiszorg, verpleeghuis- en verzorgingshuiszorg. Hij is sinds 2004 verbonden aan TiasNimbas Business School en vanaf augustus 2007 als Adjunct Professor. Hij heeft ruim dertig jaar een eindverantwoordelijke functie in diverse zorgorganisaties vervuld. Tot september 2005 was hij voorzitter van de Raad van Bestuur van Vivent, een aanbieder van extramurale en intramurale verpleging en verzorging. Tevens was hij voorzitter van brancheorganisatie Zorg. Daarvoor was hij directeur van een instelling voor jeugdzorg, een instelling voor gehandicaptenzorg en revalidatie. Jo Caris studeerde in 1972 af in de sociale psychologie, organisatiepsychologie en onderwijskunde aan de Rijksuniversiteit van Utrecht en promoveerde in 1997 aan de Universiteit van Amsterdam op Laten Praten, een onderzoek naar leidinggeven en kwaliteit van consulten. 20
Gastsprekers en docenten Prof. dr. Wim van de Donk Wim van de Donk is als hoogleraar maatschappelijke bestuurskunde verbonden aan de Tilburgse School voor Politiek en Bestuur (Faculteit Rechtsgeleerdheid) van de Universiteit van Tilburg en (sinds 2003) lid en voorzitter (2004) van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid. Daarvoor was hij onder andere werkzaam bij het bureau van de Secretaris Generaal van het ministerie van Justitie en later als kwaliteitsbewaker aan Het Expertise Centrum voor overheidsautomatisering. Hij deed onderzoek en studie aan de ENA in Parijs, en volgde bij Michel Crozier (Universiteit van Parijs, Centre de Sociologie des Organisations) organisatiesociologie. Na zijn studie politieke wetenschappen en bestuurskunde aan de Radboud Universiteit Nijmegen was hij toegevoegd onderzoeker, universitair docent en universitair hoofddocent bestuurskunde aan de Universiteit van Tilburg. Hij promoveerde in 1997 cum laude op het proefschrift De arena in schema, Een verkenning van de betekenis van informatisering voor beleid en politiek inzake de verdeling van middelen onder verzorgingshuizen, dat in 1998 werd bekroond met de G.A. van Poelje jaarprijs van de Vereniging voor Bestuurskunde. Prof. dr. Paul Frissen Zelfstandig bestuurskundig adviseur Paul Frissen is een van de meest prominente bestuurskundigen in Nederland van dit moment. Op prikkelende en confronterende wijze geeft hij de deelnemers een scherp zicht op (toekomstige) politieke en bestuurlijke ontwikkelingen. Hij is hoogleraar Bestuurskunde aan de Tilburgse School voor Politiek en Bestuur. Daarnaast is hij decaan bij de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) in Den Haag en lid van het adviesorgaan Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO). 21
Gastsprekers en docenten Prof. dr. Theo Poiesz De expertise van Theo Poiesz ligt op het terrein van gedragsmanagement, strategie en toekomstige marketing. Hij is sinds 2004 hoogleraar Economische Psychologie aan TiasNimbas Business School. Poiesz is adviseur in verschillende marktsectoren en gespecialiseerd in de interface tussen marketing en psychologie. In december 2003 won hij met prof.dr. Fred van Raaij (Universiteit van Tilburg) de Marketing Literatuurprijs voor het boek Synergetische Marketing: een visie op oorzaken en gevolgen van veranderend consumentengedrag. Prof. dr. Sietske Waslander (MME) Sietske Waslander is hoogleraar sociologie en vanaf september 2007 als Academic Director verbonden aan TiasNimbas Business School. Ze is gespecialiseerd in onderwijsvraagstukken, en doet met name onderzoek naar vraagstukken omtrent de inrichting van het onderwijsbestel, de inrichting van complexe onderwijsorganisaties en duurzaam vernieuwen. Op al deze terreinen probeert zij voortdurend wetenschap, beleid en praktijk met elkaar te verbinden. Door het schrijven van toegankelijke overzichten van wetenschappelijk onderzoek, door het adviseren van (semi-) overheden, onderwijsinstellingen en belangenorganisaties, door het regelmatig geven van lezingen en master classes en door het coördineren van een groot landelijk onderzoek naar onderwijsinnovaties in het voortgezet onderwijs. 22
TiasNimbas Business School Centrum voor het Bestuur van de Maatschappelijke Onderneming Never Stop Asking Dat geldt voor onze deelnemers maar zeker ook voor onszelf. We willen elke dag de frontiers of knowledge verleggen en nieuwe inzichten en kennis integreren in onze programma s. We vragen veel van onze deelnemers én van onszelf en dat heeft TiasNimbas gemaakt tot een toonaangevende business school met internationale uitstraling. Onze constante focus op kwaliteit, onze innovatieve programma s en het belang dat we hechten aan de verbinding tussen theorie en praktijk levert ons regelmatig zeer goede rankings op in binnen- en buitenlandse kwaliteitsonderzoeken. We staan hoog aangeschreven en dat geldt ook voor de deelnemers die bij ons een diploma halen. Innovatief en internationaal TiasNimbas is de business school van de Universiteit van Tilburg en de Technische Universiteit Eindhoven. Daarnaast hebben we toegang tot een aantal gerenommeerde onderzoeksinstituten. Kennis houdt geen rekening met grenzen en dat doet TiasNimbas daarom ook niet. We hebben vestigingen in Utrecht, Tilburg, Eindhoven, Bonn en Taipei. Dit internationale netwerk stelt ons in staat om snel contact te leggen met experts die doceren aan universiteiten en business schools over de hele wereld. Ook hebben we voor onze MBA opleidingen partnerships met diverse internationale business schools o.a. Bradford en Purdue. Het CMBO De Universiteit van Tilburg en TiasNimbas Business School beschikken, gelet op hun wetenschappelijk profiel, bij uitstek over relevante ervaring, netwerken en knowhow op het gebied van het maatschappelijk ondernemen, met name waar het gaat om het bestuur daarvan. Daarom heeft TiasNimbas het initiatief genomen om een expertisecentrum op te richten met een focus op onderzoek- en onderwijsactiviteiten voor het bestuur en management van de maatschappelijke onderneming. Het Centrum voor het Bestuur van de Maatschappelijke Onderneming krijgt gestalte vanuit twee invalshoeken. Enerzijds die van de wetenschap, van waaruit nieuwe concepten voor strategie, innovatie, governance, ondernemerschap en leiderschap voor dit type organisaties zullen worden ontwikkeld. Anderzijds vanuit de concrete vragen en ontwikkelingen van de maatschappelijke ondernemingen zelf, alsmede van hun partners (denk aan de diverse overheidsorganisaties. Deze samenwerking met het veld staat er voor garant voor dat het CBMO geen puur academische aangelegenheid wordt, maar een op de oplossing van problemen gerichte multi-sectorale benadering kent. Het hoofddoel van het CBMO kan daarom als volgt worden geformuleerd: De oprichting van het centrum sluit aan op de ambitie om de Public en Non-profit sector uit te laten groeien tot hét toonaangevende academisch instituut voor executive opleidingen op het gebied van bestuur en management voor de public / non-profit sector in Nederland. 23
TiasNimbas Business School Campus Tilburg Warandelaan 2 5037 AB Tilburg P.O. Box 90153 5000 LE Tilburg The Netherlands EINDHOVEN TAIPEI TILBURG UTRECHT T. +31 13 466 86 00 F. +31 13 466 86 99 information@tiasnimbas.edu www.tiasnimbas.edu NEVER STOP ASKING