Gelderse Bestuursscan Gemeente Voorst
Inhoudsopgave Voorwoord 2 Deskresearch 3 Kansen- en ontwikkelanalyse 7 Reactie gemeente op kansen- en ontwikkelanalyse 9 Bijlage: Zelfanalyse 11 1
Voorwoord De gemeenten in Gelderland staan voor grote opgaven. Economische, demografische en andere ontwikkelingen vragen om een krachtige gemeenschappelijke aanpak van kansen en problemen. Nieuwe taken op het gebied van zorg, jeugd en arbeidsparticipatie stellen hogere eisen, waardoor gemeenten meer moeten samenwerken. Om deze redenen is in opdracht van de provincie Gelderland en de VNG afdeling Gelderland de adviescommissie gestart met het project Sterk bestuur in Gelderland. Het project gaat na of de Gelderse gemeenten en hun samenwerkingsverbanden voldoende zijn toegerust om ook in de toekomst de kwaliteit te bieden waar inwoners recht op hebben. Om dit te onderzoeken heeft de Adviescommissie de volgende onderzoeksmethoden gehanteerd. Er is gestart met een deskresearch om inzicht te krijgen over de feitelijke situatie van de gemeente. Vervolgens heeft de gemeente een zelfanalyse ingevuld, waarbij zij een beeld heeft geschetst van huidige en toekomstige ontwikkelingen en haar visie daar op. De deskresearch en de zelfanalyse vormden de onderleggers voor het gesprek met het MT, het college en (een delegatie van) de gemeenteraad. Na afloop van dit gesprek is door de Adviescommissie een kansen- en ontwikkelanalyse opgesteld, die de basis vormt voor het regionale rapport en handvatten geeft voor antwoorden op de toekomstbestendigheid van de gemeente, haar positie in de regio en bijbehorende samenwerkingsverbanden. Tot slot danken wij de gemeente voor haar medewerking en de constructieve gesprekken. Namens de adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland, mr. G.J. de Graaf, voorzitter 2
Deskresearch De deskresearch op de volgende pagina s is opgesteld op basis van gemeentelijke documenten. 3
Gemeente Voorst Voorst is een gemeente in de provincie Gelderland. De gemeente telde op 1 mei 2014 23.860 inwoners en heeft een oppervlakte van 126,52 km² (waarvan 3,4km² water). De hoofdplaats is ook Voorst. Daarnaast kent de gemeente 15 andere kernen. Voorst grenst aan de Gelderse gemeenten Apeldoorn, Ede, Brummen, Lochem en Zutphen en Olst-Wijhe en Deventer in Overijssel. Bevolking: De groene druk - de verhouding tussen het aantal 0- tot 19-jarigen en het aantal 20- tot 65-jarigen - bedraagt in de gemeente Voorst 39,1%. De grijze druk - de verhouding tussen het aantal personen van 65 jaar of ouder tot het aantal personen van 20 tot 65 jaar - is met 36,6% lager dan de groene druk. De grijze druk is in de gemeente Voorst groter dan gemiddeld in de groep gemeenten van vergelijkbare grootte. In de gemeente wonen relatief minder allochtonen (7,3%) dan gemiddeld in de groep gemeenten met een vergelijkbare bevolkingsomvang (10,5%) en het gemiddelde van de provincie Gelderland (14,5%). 50,0% van de inwoners is vrouw. Werkgelegenheid: Momenteel zijn er 12.723 banen. Er zijn 623 banen per 1.000 inwoners, tegenover 500 in gemeenten met vergelijkbare omvang en 693 gemiddeld voor de provincie Gelderland. Sinds 2001 is het aantal banen met 14% toegenomen. De omvang van de beroepsbevolking is in totaal 11.200. In vergelijking met de groep gemeenten van vergelijkbare bevolkingsomvang bevinden zich in de gemeente Voorst iets minder vestigingen van bedrijven: 123 vestigingen van bedrijven per 1.000 inwoners tegenover 126 in de referentiegroep. Sinds 2001 is het aantal vestigingen toegenomen met 15%, naar een totaal van 1.960. Woningen: In 2012 bedroeg het aantal woningen in de gemeente Voorst 9.205. 69,8% van de woningvoorraad maakt onderdeel uit van de koopsector. Dit aandeel is groter dan de gemeenten uit dezelfde gemeentegrootteklasse. 25,9% van de woningen in de gemeente bevindt zich in de sociale huursector en 4,4% in de particuliere huursector. In 2011 zijn er in de gemeente 92 woningen gebouwd. Sinds 2000 is de woningvoorraad van deze gemeente toegenomen met 784 (9%) woningen. De gemiddelde WOZ-waarde is met 279.000, hoger dan het gemiddelde in Gelderland ( 237.000, ) en gemeenten van vergelijkbare omvang ( 253.000, ). De functiemengingsindex (FMI) weerspiegelt de verhouding tussen banen en woningen en varieert tussen 0 (alleen wonen) en 100 (alleen werken). Bij een waarde van 50 zijn er evenveel woningen als banen. In de gemeente Voorst bedraagt de FMI: 50,9. Daarmee is de gemeente iets meer een woon- dan werkgemeente. Inkomen: Het gemiddeld besteedbaar inkomen van particuliere huishoudens (inclusief studenten) in de gemeente bedraagt 37.200, en is hoger dan het gemiddeld besteedbaar inkomen in de groep gemeenten van vergelijkbare bevolkingsomvang ( 36.500, ). Dit ligt ook boven het provinciaal gemiddelde van 34.500, in Gelderland. Er vallen 2.010 personen terug op een uitkering (WW, WIA, Wajong, WAO, WWB), 134 op de 1.000 personen in de leeftijd 15-65 jaar. Het aandeel personen dat gebruikmaakt van een uitkering is in Voorst groter dan gemiddeld in de groep gemeenten van vergelijkbare omvang. Gemeenteraad (totaal 19 zetels) Gemeente Belangen 7 zetels CDA 4 zetels PvdA/GroenLinks 2 zetels D66 2 zetels Liberaal 2000 2 zetels VVD 2 zetels College van Burgemeester en Wethouders Burgemeester dhr. Penninx (PvdA) Wethouder dhr. Lagerweij (Gemeente Belangen) Wethouder dhr. Van der Sleen (Gemeente Belangen) Wethouder dhr. Pinkster (CDA) Wethouder dhr. Vrijhoef (D66) Gemeentesecretaris dhr. Van Leeuwen Organisatiemodel De gemeente Voorst heeft ervoor gekozen geen grote hiërarchische structuur op te bouwen maar de verantwoordelijkheden zo laag mogelijk neer te leggen. Dit resulteert in een platte netwerkorganisatie waarin er onder de gemeentesecretaris in totaal vier managers leiding geven aan 21 verschillende vakgroepen. Al deze vakgroepen hebben hun eigen taakveld en de verschillen in grootte van drie tot ongeveer vijftien personen. De gemeentesecretaris en vier managers vormen het Managementteam. Bestuurlijke stabiliteit: Na de verkiezingen van maart 2014 is er een coalitie van Gemeente Belangen, CDA en D66 gevormd. De coalitiepartijen hebben samen 13 van de 19 zetels en werken op basis van het coalitieakkoord Samen willen, Samen doen. De huidige burgemeester is in 2006 benoemd en in december 2012 unaniem herbenoemd. Zijn voorganger was Johannes van Blommestein, die vanaf 1982-2006 burgemeester was. Organisatie op orde: De huidige organisatiestructuur volgens het zogenoemde bloemmodel blijft in stand. Het college richt zich op een zich organisch ontwikkelende organisatie en streeft naar het voorkomen van reorganisaties en gedwongen ontslagen. De omvang van de ambtelijke organisatie staat momenteel in verhouding tot het takenpakket, waarbij naast kwaliteit en doelmatigheid ook optimale efficiëntie onverminderd uitgangspunt zijn. Uit de meerjarenpersoneelsplanningen vloeien ook in 2014 en de jaren daarna verminderingen van formatie voort. De te realiseren ombuigingen bestaan uit een verdere verlaging van de ambtelijke loonsom door formatieverminderingen op de taakvelden beheer openbare ruimte, belastingen, controlling, financiën en huishoudelijke dienst. De ambtelijke formatie in 2014 wordt geraamd op 164,4 fte, in 2008 bedroeg de formatie 194 fte. Deze omstandigheden zetten onverminderd druk op de (beperkte) capaciteit en mogelijkheden in relatie tot de te behalen bestuurlijke doelstellingen. Gezien bovendien de vergrijzing die optreedt in zowel de samenleving als in de ambtelijke organisatie is het van groot belang te blijven investeren in aantrekkelijke arbeidsvoorwaarden, met name voor jongere generaties. In 2012 is de gemeente daartoe het project Het Nieuwe Werken gestart. In het Organisatieplan staan de volgende aandachtsgebieden benoemd: eigenaarschap, verjonging, aandacht voor buitenplaatsen, flexibiliteit, talenten gebruiken in eigen organisatie en trainingen/lunchbijeenkomsten. Financiële positie: Voorst staat onder repressief toezicht van de provincie. De weerstandsratio is met 4,21 voldoende. Het beschikbare weerstandsvermogen bedraagt ruim 14,1 miljoen, tegenover een benodigd weerstandsvermogen van 3,2 miljoen. De gemeente presenteert de begroting 2014 sluitend. Niet alle risico's worden weergegeven. Er zijn 69 risico s geïnventariseerd in 2014 en daarvan is de top 15 in beeld gebracht. De financiële risico s van Voorst worden systematisch in beeld gebracht en beoordeeld met gebruik van het bekende programma Naris. Het college beschrijft in het coalitieakkoord dat deze collegeperiode in het teken staat van het vinden van ombuigingen met een omvang van 600.000,. Samenwerking: Voorst werkt samen met Epe, Deventer, Lochem, Zutphen, Brummen en Apeldoorn in de Regio Stedendriehoek. De Stedendriehoek houdt zich onder andere bezig met sociaaleconomische ontwikkeling, bereikbaarheid en de leefomgeving. Op initiatief van een zestal gemeenten (naast Voorst: Epe, Lochem, Apeldoorn, Zutphen en Brummen) in de regio is een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden om regionaal te gaan samenwerken op het gebied van inkoop, gemeentelijke belastingen P&O en ICT. Met de buurgemeenten Brummen, Epe en Apeldoorn en Waterschap Veluwe heeft Voorst een studie uitgevoerd naar samenwerking binnen de afvalwaterketen. Het doel van deze samenwerking is het verminderen van de kwetsbaarheid, het verbeteren van de kwaliteit en het zo laag mogelijk houden van de kosten. Voorst werkt tevens regionaal samen in onder meer de GGD Gelre-IJssel, Veiligheidsregio Noord-Oost Gelderland en Omgevingsdienst Veluwe-IJsel. Voor Voorst geldt dat aan regionale samenwerking actief wordt deelgenomen, waarbij duidelijke kaders en procesafspraken in de afstemming van regionale en lokale besluitvorming onmisbaar is.
Strategie en Leiderschap: De huidige organisatiestructuur volgens het zogenoemde bloemmodel blijft in stand. Het college richt zich op een zich organisch ontwikkelende organisatie en streeft naar het voorkomen van reorganisaties en gedwongen ontslagen. Vanaf het begin van de coalitiebesprekingen hebben de partijen zich duidelijk uitgesproken voor een gemeente die er voor de inwoners is en een bestuur dat positief staat ten opzichte van elkaar en zijn inwoners en de organisaties in de gemeente. De gemeente richt zich op een eigentijds en adequaat bestuur. Hierin staat centraal het digitaliseren van de gemeentelijke bedrijfsvoering en dienstverlening aan burgers en bedrijven en het realiseren van het Nationaal uitvoeringsprogramma (I-nup). Er is van de gemeente Voorst geen medewerkerstevredenheidsonderzoek (MTO) beschikbaar. Interactie met de samenleving: De gemeente staat voor een actieve interactie met de lokale samenleving en betrekt burgers en bedrijven bij beleids- en planvorming waarbij zoveel als mogelijk één procedure wordt doorlopen. Voorst is zich meer dan bewust van het feit dat constructieve communicatie hierin hét sleutelbegrip is en neemt burgerparticipatie en -initiatieven serieus. En dat een houding van ja, mits (we het eens kunnen worden) prefereert boven nee, tenzij (u aan al onze eisen en wensen voldoet). Dat zal tot uiting komen in alle overleggen. Met de raad, de inwoners, en met de medewerkers van de gemeente en organisaties in de gemeente. Voorst wil de klus niet alleen samen klaren, maar ook graag samen doen. In 2011 is een Mysterie Guest onderzoek uitgevoerd. Conclusies: Voorst is een open, toegankelijke, vriendelijke, hulp- en slagvaardige organisatie. Ambtenaren willen de klant graag helpen en doen daarvoor hun uiterste best. Over het algemeen genomen is de tevredenheid groot van zowel onze interne als externe klanten. Er zijn echter wel wat verbeterpunten: besteed aandacht aan de wijze van communiceren (luisteren, doorvragen, non-verbale communicatie) verbeter de telefonische, fysieke en digitale bereikbaarheid - geef de voor externe klanten toegankelijke ruimtes een gastvrije maar meer professionele uitstraling. Bezuinigingen: De gemeente presenteert de begroting 2014 met een overschot van 703.879, in 2014. De meerjarenbegroting 2015-2017 laat in alle jaarschijven een positief saldo zien, behalve in 2015. Op basis van de provinciale uitgangspunten aangebrachte correcties vertoont de begroting een fors positief saldo van ruim 1 mln. in 2014. Dit is vooral het gevolg van het elimineren van incidentele effecten en stelposten. Van het ombuigingspakket 2011-2015 is de schijf 2014 voor het grootste gedeelte primitief verwerkt in de begroting 2014. De in het Financieel Meerjarenperspectief (FMP) opgenomen bezuinigen zijn de meest concreet ingevuld en met een nadere specificatie onderbouwd. Om de begroting voor de jaren 2015-2017 structureel sluitend te krijgen zijn tweetal maatregelen genomen: bezuiniging overheadskosten en efficiencykorting programma s. Deze zijn nog niet concreet ingevuld. De netto schuld per inwoner bedraagt 2.037, (bron: VNG Schuldenmonitor). Uit de gegevens van het Deelfonds Sociaal Domein (dat inmiddels weer is geannuleerd) blijkt dat Voorst per inwoner gemiddeld 441, ontvangt voor de decentralisaties, tegenover 528, gemiddeld. Krimp: De gemeente heeft te maken met een positief migratiesaldo. De gemeente heeft tevens te maken met een natuurlijke bevolkingsaanwas. De bevolkingsomvang is in de periode 2001-2014 nagenoeg ongewijzigd gebleven. Richting 2040 zal het inwonersaantal van Voorst dalen tussen 5%-15% (prognose PBL). De negatieve gevolgen van vergrijzing en krimp moeten worden gemitigeerd door meer te bouwen voor eigen jeugd, andere starters, ouderen en alleenwonenden op de woningmarkt. Grondproblematiek: Voorst hanteert een regisserend grondbeleid. Risico's zijn in paragraaf weerstandsvermogen (samengevat) weergeven met een bedrag van 1 mln. Risico in grondexploitatie wordt vooral veroorzaakt door: de niet in exploitatie genomen gronden, minder opbrengsten binnen de complexen door het lager uitvallen van de geraamde opbrengsten omdat de gemeente de grondprijzen moet bijstellen en/of met als gevolg dat ze de strategische aangekochte locaties niet kunnen ontwikkelen en terug op de markt moeten zetten als agrarische grond of het in depot moeten houden (rentekosten). Samenwerking 4 O s: In Voorst zijn 1.950 bedrijven gevestigd. Zakelijke dienstverlening vormt de grootste sector. Uit de MKB-monitor 2012/2013 blijkt dat Voorst als 36 e scoort van de 56 Gelderse gemeenten. Voorst kent een aantal kringen, zoals de Voorster Kring van Werkgevers, Ondernemersvereniging Twello en in regioverband VNO-NCW, Economisch Platform Stedendriehoek en JongMKB. In Voorst zijn 17 basisonderwijs locaties en vier scholen voor voortgezet onderwijs (samenwerking met Apeldoorn en Epe). Stichting Archipel is een overkoepelende organisatie van 21 openbare basisscholen in de gemeenten Brummen, Voorst en Zutphen en 1 school voor speciaal basisonderwijs in Zutphen. Decentralisaties sociaal domein: Het uitgangspunt voort Voost is: lokaal wat lokaal kan, regionaal wat regionaal wenselijk is en boven regionaal wat lokaal en regionaal niet uitvoerbaar is. Ontwikkeling van lokaal beleid doet Voorst vooral zelf of eventueel binnen een subregio met bijvoorbeeld met Brummen en/of Lochem. Eind 2013 heeft Voorst een Kadernota Sociaal Domein opgesteld om de decentralisaties te begeleiden. Jeugdzorg: In 2014 zal Voorst de in 2013 in gang gezette voorbereiding transitie Jeugdzorg in regionaal verband intensief voortzetten om de uitvoering per 1 januari 2015 ter hand te kunnen nemen. De gemeente Apeldoorn is gestart met CJG4Kracht en boekt daar goede resultaten mee. Dit concept wordt regionaal uitgerold en staat ook in de gemeente Voorst in de steigers en zal binnenkort van start gaan. In de regio Midden IJssel-Oost Veluwe is samengewerkt aan de Kadernotitie Jeugd en Beleidsnota Inkoop Jeugd. AWBZ/Wmo: Op het terrein van Awbz/Wmo speelt Deventer een belangrijke rol voor Voorst, omdat Voorst -in tegenstelling tot Apeldoorn- is aangesloten bij hetzelfde zorgkantoor als Deventer en het daarom logischer is om tijdens de overheveling van taken van het zorgkantoor naar de gemeente met Deventer op te trekken. Toch wordt op deze transitie ook samengewerkt in de regio Stedendriehoek. Wmo-begeleiding (individueel en in groepsverband) wordt zoveel mogelijk binnen de gemeente geregeld. De ondersteuning kan wel van regionaal werkende organisaties komen, maar moet lokaal worden aangeboden en uitgevoerd. Participatiewet: Voor de Participatiewet geldt een oriëntatie op Apeldoorn, maar historisch gezien wordt op het terrein van de Wsw al vele jaren samengewerkt met Brummen, Lochem, Zutphen en Bronckhorst in de GR Delta. Werk voor mensen met op dit moment een Wsw-indicatie niet onderbrengen bij grote Wsw-instellingen ver weg, maar, waar mogelijk, binnen de gemeente. Het arbeidsmarktbeleid wordt dus lokaal uitgevoerd daar waar het mogelijk is en regionaal daar waar het voordelen biedt. De regionale voordelen zitten in de vormgeving en voortzetting van de regionale werkgeversdiensten. Daarnaast probeert Voorst zo lokaal mogelijk afspraken met werkgevers te maken. Passend onderwijs: Via het samenwerkingsverband IJssel-Berkel is er door de schoolbesturen in de regio een ondersteuningsplan opgesteld, waarin beschreven wordt hoe voor elk kind naar een passende vorm van onderwijs gezocht wordt. Dit samenwerkingsverband bestaat uit 27 schoolbesturen van primair en speciaal onderwijs. In totaal gaat het om 106 scholen in de gemeenten Brummen, Zutphen, Voorst, Lochem, Berkelland en een deel van de gemeente Bronckhorst (de kernen Vorden, Wichmond en Kranenburg). Via Berseba is hetzelfde gedaan voor de reformatorische scholen. Operationele samenwerking: Voorst werkt op operationeel niveau samen met diverse gemeenten in de regio. De Omgevingsdienst Veluwe IJssel verzorgt VTH-taken op het gebied van milieu. De GGD Gelre IJssel en Veiligheidsregio Noord-Oost Gelderland (VNOG) verzorgen taken op het gebied van gezondheid, brandweer, GHOR, politie et cetera. Voorst werkt momenteel niet operationeel samen met andere gemeenten.
Bestaande samenwerkingsverbanden: In de gemeentebegroting 2014 zijn de verbonden partijen (rechtspersonen waarin de gemeente een bestuurlijk en financieel belang heeft) opgenomen. Het betreft onder andere de volgende samenwerkingen: - GGD Gelre-IJssel (GR); - VNOG (GR); - Regio stedendriehoek (GR); - Recreatiegemeenschap Veluwe (BV); - Werkvoorzieningschap Delta (GR); - Luchthaven Teuge (NV); - Omgevingsdienst Veluwe IJssel (GR). Overzichtskaart regionale samenwerkingsverbanden Sociaal Veiligheid Bestuurlijk Fysiek Toelichting: Rechtsboven vindt u het aantal samenwerkingsverbanden (per domein) met andere gemeenten. In het sociaal domein werkt Voorst bijvoorbeeld samen met 82 andere gemeenten in 17 samenwerkingsverbanden (het gaat hier bijvoorbeeld om GGD s, Jeugdzorg, Passend Onderwijs, RMC s). Op de vier kaartafbeeldingen is per domein (sociaal, bestuurlijk, veiligheid en fysiek) te zien met welke gemeenten het meest wordt samengewerkt: hoe donkerder het groen, des te meer samenwerkingsverbanden. Ook kan afgelezen worden in welke richting deze samenwerkingen zich oriënteren, bijvoorbeeld richting het westen of oosten, of juist verspreid per domein (mate van congruentie). De totale congruentiescore van Voorst: 16,97% (het gemiddelde in Nederland bedraagt 17,15%).
Kansen- en ontwikkelanalyse Op maandag 6 oktober 2014 heeft de Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland achtereenvolgens gesproken met het managementteam, het college van B&W en een afvaardiging van de gemeenteraad. Wij danken deze vertegenwoordigers van de gemeente Voorst voor de openhartigheid waarmee zij ons deelgenoot hebben gemaakt van de uitdagingen waar de gemeente voor staat en de oplossingen die hiervoor worden gevonden. Het viel de commissie op dat er bij de ambtelijke leiding, B&W en gemeenteraad sprake is van een grote trots op de kwaliteit van de gemeente en van het gemeentebestuur. De commissie constateert dat deze trots een kracht is, maar ook een zwakte. Het vermogen om kritisch te reflecteren op het functioneren van het gemeentebestuur is immers van groot belang om als organisatie te kunnen leren en verder te ontwikkelen. Onderstaand geven wij naar aanleiding van deze gesprekken aan waarin naar onze mening kansen liggen voor de gemeente, alsmede punten die in onze ogen verder ontwikkeld kunnen of moeten worden. De gemaakte opmerkingen over de juistheid van de gegevens in het zelfevaluatierapport zijn doorgegeven aan BMC. Kansen Organisatie De organisatie is zich goed bewust van zijn mogelijkheden en onmogelijkheden en spreekt het bestuur daar ook op aan. Met een nieuw organisatieconcept heeft het ambtelijk apparaat weten te bezuinigen op management en de efficiency van de organisatie weten te verbeteren. Het gemeentelijke HR-beleid is goed voorbereid op de toekomst. Ambtenaren worden voorbereid op de nieuwe manier van werken die nieuwe (gedecentraliseerde) taken met zich meebrengen. Met ICT-voorzieningen die het nieuwe werken mogelijk moeten maken, beoogt de gemeente een aantrekkelijke werkgever te zijn voor jonge talentvolle ambtenaren. Het ambtelijk apparaat heeft een hoge klanttevredenheid van de inwoners als een van haar uitgangspunten. Daarbij geldt een hoge kwaliteit van de dienstverlening en het ontbreken van wachttijden als norm. Bestuur Het gemeentebestuur heeft flinke bezuinigingen weten te realiseren door het bijstellen van beleidsprioriteiten en efficiencyverbeteringen. Zoals een recent rekenkamerrapport uitwijst, is de gemeente erin geslaagd fors te bezuinigen op sociaal-culturele voorzieningen zonder dat dit ten koste is gegaan van het aanbod en de kwaliteit van deze voorzieningen. Goede afspraken met maatschappelijke organisaties en de aanwezigheid van een hecht georganiseerd maatschappelijk middenveld hebben hieraan bijgedragen. De gemeente heeft de afgelopen jaren veel geïnvesteerd in het verhelderen en verduidelijken van de rollen van ambtelijk apparaat, raad en B&W. Met succes: dankzij een sterke rolvastheid van de verschillende gemeentelijke geledingen kennen besluitvormingsprocessen een hoge mate van transparantie en efficiëntie. 7
Intergemeentelijke samenwerking Voorst kiest voor een pragmatische opstelling als het gaat om intergemeentelijke samenwerking. Als gevolg hiervan heeft de gemeente relatief veel bilaterale samenwerkingsverbanden met vooral Apeldoorn en Brummen. Voorst kiest ervoor een volwaardige rol te spelen in regio Stedendriehoek en zet daarom in op het inbrengen van sterke ambtelijke en bestuurlijke capaciteit in dit samenwerkingsverband. Voorst heeft een heldere visie op samenwerking. Het accent ligt daarbij op de verdere uitbouw en versterking van regio Stedendriehoek, waarbinnen Voorst een geografisch centrale positie inneemt. Ontwikkelpunten Organisatie Hoewel het ambtelijk apparaat alle bezuinigingen zonder veel problemen heeft weten op te vangen, is de commissie er niet van overtuigd dat dit de toekomstbestendigheid van het ambtelijk apparaat niet heeft aangetast, zeker met het oog op toekomstige bestuurlijke en maatschappelijke opgaven. Een belangrijk element van de ambtelijke cultuur van de gemeente is dat ambtenaren een grote professionele vrijheid hebben. Dat betekent dat niet wordt gestuurd met protocollen en SMART-doelstellingen. Het is de vraag hoe houdbaar deze werkwijze is bij de uitvoering van nieuwe gedecentraliseerde taken, waarbij een hoog kwaliteitsniveau van de zorg tegen lage kosten wordt verlangd. De betekenis van de transitie in het sociale domein voor de werkwijze van de ambtelijke organisatie is daarmee nog niet op alle punten goed doordacht. Bestuur Het valt de commissie op dat het gemeentebestuur van Voorst geen duidelijke visie heeft op de belangrijkste maatschappelijke opgaven van de gemeente. Hoewel de leefbaarheid van dorpskernen, de problematiek van de grondexploitaties en het restrictieve bouwbeleid van de provincie als problemen worden genoemd, ontbreekt het aan een strategische visie op de aanpak hiervan. Voorst ziet zichzelf als beheergemeente en lijkt geen duidelijke keuzes voor de toekomst te willen maken. Het gevaar hiervan is dat anderen dan voor Voorst gaan kiezen. Intergemeentelijke samenwerking en decentralisaties Dat Voorst een geografisch centrale positie heeft in Stedendriehoek, wil niet zeggen dat Stedendriehoek een centrale rol kan spelen in het realiseren van de opgaven van Voorst. Stedendriehoek is vooral een ruimtelijk-economische ontwikkelagenda; voor andere maatschappelijke en bestuurlijke opgaven kost samenwerking met een of meerdere Stedendriehoek-gemeenten altijd veel tijd en moeite. Verder is het de vraag hoe duurzaam de stedendriehoek-samenwerking is, zeker gezien de verschillende oriëntaties van iedere driehoek-stad. De verschillende decentralisaties worden in drie verschillende samenwerkingsverbanden voorbereid en uitgevoerd. De raad merkt hierover op dat efficiency- en synergievoordelen hierdoor onvoldoende benut kunnen worden. De commissie deelt die zorgen. Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland, Namens deze, Marcel Boogers 8
tit BMC Advies Mevrouw A. Notmeijer Postbus 490 3800 AL AMERSFOORT Datum 4 november 2014 Bijlage geen Inlichtingen E.J.M. van Leeuwen Tel.nr. (0571) 27 93 16 e.vanleeuwen@voorst.nl Uw kenmerk Onderwerp Ons kenmerk Geachte adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland, Graag reageren wij op uw bevindingen naar aanleiding van de gesprekken in de gemeente Voorst, op maandag 6 oktober 2014. Ook wij hebben de gesprekken als openhartig en constructief ervaren. Wij zullen waar mogelijk uw opmerkingen zeker ter harte nemen. Maar ons moet van het hart dat wij teleurgesteld zijn over de weergave van een aantal van uw bevindingen. Inhoudelijk hebben wij de volgende opmerkingen. Allereerst valt ons op dat u schrijft in uw inleiding: "Het viel de commissie op dat er bij de ambtelijke leiding, B&W en gemeenteraad sprake is van een grote trots op de kwaliteit van de gemeente en van het gemeentebestuur. De commissie constateert dat deze trots een kracht is, maar ook een zwakte. Het vermogen om kritisch te reflecteren op het functioneren van het gemeentebestuur is immers van groot belang om als organisatie te kunnen leren en verder te ontwikkelen." U suggereert dat trots een zwakte is die kritische zelfreflectie zou uitsluiten. Het verbaast ons dat u in dit verband niets schrijft over de systematische wijze waarop in onze gemeente de reflectie georganiseerd is, zowel op ambtelijk als bestuurlijk niveau, waar dit in alle gesprekken toch ruimschoots aan de orde is geweest. We ervaren deze opmerking dan ook als een erg gratuite 'enerzijds, anderzijds'. Dit klemt des te meer daar dit statement in de eerste alinea als het ware de kern lijkt weer te geven van uw bevindingen. Her en der lijken uw bevindingen zich onderling tegen te spreken. Wij zien niet hoe een gemeentelijk HR-beleid zich tegelijkertijd toekomstbestendig kan tonen, waar u iets verderop twijfelt aan de toekomstbestendigheid van het ambtelijk apparaat? Ook missen wij enige vorm van onderbouwing van die twijfel. Postadres: Postbus 9000 7390 HA Twello Bezoekadres: Telefoon H.W. lordensweg 17 Telefax 7391 KA Twello E-mail Internet (0571) 27 99 11 (0571) 27 43 85 gemeente@voorst.nl www. voorst,nl BNG Bank IBAN BIC BTW nr. 2850 08 994 NL14 BNGH 0285 0089 94 BNGHNL2G NL.0012.99.967,B01 K,v,K. 1082181530000
U stelt dat de betekenis van de transitie in het sociale domein voor de werkwijze van de ambtelijke organisatie nog niet op alle punten goed is doordacht, maar daarin lezen wij toch vooral uw kennelijke opvatting terug dat de enig juiste aanpak voor kwaliteit en kostenbeheersing alleen via protocollen en SMART-doelstellingen vorm kan krijgen. Ook landelijk zien wij deze insteek en die baart ons zorgen. Het is onze oprechte overtuiging dat voor een hoog kwaliteitsniveau van de zorg tegen lage kosten, juist grotere professionele vrijheid vereist is. De omvang van de gemeente Voorst biedt in deze persoonlijke aanpak bovendien voordelen boven een grote gemeente, die niet in staat zal zijn dit zo op het individu van de medewerker toegesneden te organiseren. Ten aanzien van de in uw ogen ontbrekende visie het volgende. Wij geloven meer in een organisch groeiende kijk op de zich sterk veranderende samenleving, waarbij de mogelijkheden van de toekomst moeilijk te kaderen zijn. Wij hebben op geen enkel moment een term als beheergemeente in de mond genomen en het zou ook niet in ons opkomen. Wat u wel heeft gehoord is onze intentie om primair te kiezen voor een pragmatische insteek bij beleidsafwegingen/keuzes binnen de gemeente Voorst en een dienstverlening met korte lijnen naar mensen. Dat is van oudsher zo gegroeid en tot op de dag van vandaag aanwezig. De grondslag ligt in het feit dat binnen een kleinschalige (plattelands)gemeente de onderlinge betrokkenheid (sociale cohesie) belangrijk is en van oudsher ook noodzakelijk was. Onze opvatting is dat een gemeente zich niet opstelt als een hiërarchisch boven de samenleving verheven orgaan maar als maatschappelijk partner en vanuit die houding en taakopvatting de maatschappelijke instellingen het primaat laat om aan noodzakelijke veranderingen vorm te geven. Dit sluit aan op eigentijdse verhoudingen en inzichten in goed overheidsbestuur, zoals verwoord in de rapportage 'Van eerste overheid naar Eerst de burger' die november 2013 is uitgebracht door de zogenaamde Denktank van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Ook bij uw constatering dat de raad meer congruentie in de samenwerkingsverbanden met betrekking tot de decentralisaties in het sociale domein zou willen zien, moeten wij de kanttekening plaatsen dat dit onjuist is. Er is geen sprake van een raadsbrede opvatting, maar de weergave van een minderheidsstandpunt - waarvoor in de Voorster bestuurscultuur altijd ruimte is, als een basaal democratisch recht. Wij lezen in uw constatering dat u op voorhand congruentie als norm hanteert. Het is jammer dat u zoveel impliciete boodschappen verwerkt in uw bevindingen, als waren deze door ons zo gecommuniceerd. Terugkomend op het gebrek aan reflectief vermogen dat u ons verwijt willen wij het zogenaamde Voorster model nog noemen; een hier ontwikkeld bestuurlijk vergadermodel dat inmiddels vele gemeenten heeft geïnspireerd om met een soortgelijk vergadermodel te gaan werken. Dit laat naar ons idee ons lerend vermogen goed zien, temeer daar elk bezoek van andere gemeenten, hun vragen en onze eigen reflectie na vergaderingen weer leidt tot bijschaven. Omdat we het nog beter willen doen. 2
Al met al zouden we willen samenvatten dat naar onze mening de gemeente Voorst een stevig bestuur kent en een gewilde samenwerkingspartner is in een geo-strategische positie, waarbij wij slim willen blijven kiezen voor die werkwijze waarmee wij onze burgers op de meest efficiënte manier de meest optimale voorzieningen bieden. Wij rekenen erop dat u deze reactie meeneemt in uw rapportage aan uw opdrachtgever. Namens organisatie, college en raad van de gemeente Voorst, secretaris, griffier, burgemeester. drs B.J.M. Jansen drs J.T.H.M. Penninx 3
Bijlage: Zelfanalyse 11
Sterk Bestuur in Gelderland 26 september, 2014 Ter voorbereiding op het gesprek met de Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland heeft de gemeente een vragenlijst ingevuld. Dit in het kader van het project Sterk Bestuur in Gelderland. Het onderzoek voor het project is opgebouwd uit: deskresearch (inventarisatie feiten); vragenlijst (inventarisatie meningen); gesprek Adviescommissie Sterk Bestuur in Gelderland met regio en gemeenten. De antwoorden op deze vragenlijst staan daarom niet op zichzelf maar dienen in de context van het totale onderzoek gezien te worden. Onderwerpen vragenlijst Voorliggende rapportage omvat de resultaten van de vragenlijst die door de gemeente is ingevuld. Achtereenvolgens komen de volgende onderwerpen aan bod: Kenmerken van de gemeente Realisatie van de opgaven door de gemeente Samenwerken op strategisch, tactisch en operationeel niveau Belang bij en bijdrage aan samenwerken Decentralisaties Invullen vragenlijst De vragenlijst is toegestuurd aan het college van Burgemeesters en Wethouders. Zij zijn aanbevolen om de vragenlijst ter consultatie voor te leggen aan de fractievoorzitters. Ook kon men maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven betrekken bij het invullen van de vragenlijst. Drie niveaus van samenwerken In de vragenlijst is onderscheid gemaakt tussen drie niveaus in samenwerken: Strategische samenwerking: economische, ruimtelijke ordenings- en infrastructurele keuzes en maatregelen die bijdragen aan het versterken van de (internationale) concurrentiepositie van de regio; Beleidsvorming en -uitvoering: het maken van beleidskeuzes en de beleidsuitvoering van gemeentelijke taken in het fysieke en sociale domein; Bedrijfsvoering en dienstverlening: het beheer van de ambtelijke organisatie en de uitvoering van gemeentelijke diensten die zich richten op buurten, wijken en dorpskernen ( schoon, heel en veilig ). 12
1. Karaktereigenschappen van uw gemeente 1.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord Het College van B en W beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren. De gemeenteraad beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren. De ambtelijke organisatie beschikt over de capaciteiten om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren (kwaliteit). De ambtelijke organisatie heeft voldoende capaciteit om de huidige taken uit te voeren of uit te laten voeren (kwantiteit). De gemeente is in staat om voldoende kwalitatief goed personeel aan te trekken. De financiële positie van de gemeente is een belemmering voor het adequaat functioneren van het lokaal bestuur. De nieuwe strategische opgaven zijn voor de gemeente aanleiding om de omvang van het totale takenpakket te heroverwegen (kerntakendiscussie). Onderlinge verhoudingen tussen College en Raad zijn goed. Helemaal mee eens Helemaal mee eens Helemaal mee eens Mee eens Helemaal mee eens Mee oneens Mee oneens Helemaal mee eens 1.2 Op welke twee punten vindt u dat de organisatie van uw gemeente positief scoort ten opzichte van de organisaties van andere gemeenten? Vraag Antwoord 1. Bestuurlijk Voorster vergadermodel (gestructureerd) 2. Bedrijfsvoering (incl. e overheid) op orde, flexibiliteit / korte lijnen / integraliteit 1.3 Wat zijn twee verbeterpunten binnen uw organisatie? Vraag Antwoord 1. Vergroten "eigenaarschap" 2. Door ontwikkelen van de rollen maatschappelijk partner en facilitator 13
1.4 Welke drie kenmerken kenschetsen het politiek/bestuurlijke klimaat van uw gemeente het best? Maatschappelijk betrokken Professioneel Samenwerkingsgericht 14
2. Realisatie van de opgaven door uw gemeente 2.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De gemeente is in staat om lokale doelen te stellen. De gemeente is in staat om lokale doelen te bereiken. Inwoners hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Ondernemers hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Maatschappelijke organisaties hebben daadwerkelijk invloed op het lokale beleid van de gemeente. Helemaal mee eens Helemaal mee eens Helemaal mee eens Helemaal mee eens Helemaal mee eens 2.2 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De (financiële) positie van de gemeente maakt regionale samenwerking noodzakelijk. De (financiele) positie van de gemeente maakt ambtelijke samenwerking met andere gemeente(n) noodzakelijk. De gemeente verkent een ambtelijke fusie. De gemeente verkent een bestuurlijke fusie (herindeling). Niet eens en niet oneens Niet eens en niet oneens Helemaal mee oneens Helemaal mee oneens 15
3. Samenwerken op strategisch, beleidsmatig en operationeel niveau Op strategisch niveau werkt de gemeente Voorst samen met 5 andere gemeenten. De grootte van het vierkant bij elke gemeente geeft de gemeentegrootte op basis van het inwoneraantal weer. De kleur van ieder vierkant geeft weer in welke regio de gemeente ligt. Alle roze gemeenten maken deel uit van de regio Stedendriehoek. Op andere vlakken en in de toekomst werkt de gemeente Voorst ook samen met gemeenten uit andere regio s (zwart: regio N-Veluwe en blauw: Achterhoek). 16
3.2 Zijn er gemeenten buiten Gelderland die voor u belangrijke partners zijn voor de strategische opgaven? Deventer. 3.3 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De bestuurlijke invloed van de samenwerkingspartners voor de strategische opgaven is evenredig. De ambtelijke inzet van de samenwerkingspartners voor de strategische opgaven is evenredig. Mee eens Mee eens 3.3 Hoe waardeert u de samenwerking voor de strategische opgaven? Goed. 3.4 Welke aangrenzende of omliggende gemeenten zijn uw belangrijkste beleidsmatige (dus niet: PIOFA) samenwerkingspartners op het vlak van economische, ruimtelijke en sociaal-maatschappelijke functies? 17
In de toekomst verwacht de gemeente Voorst niet meer met de gemeente Bronckhorst samen te werken: 3.5 Zijn er gemeenten buiten Gelderland die voor u belangrijke beleidsmatige samenwerkingspartners zijn op het vlak van economische, ruimtelijke en sociaal-maatschappelijke functies? Deventer. 3.6 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De bestuurlijke invloed van de partners voor de beleidsmatige samenwerking is evenredig. De ambtelijke inzet van de partners voor de beleidsmatige samenwerking is evenredig. Mee eens Mee eens 3.7 Hoe waardeert u de beleidsmatige samenwerking tussen de partners? Goed. 3.8 Zijn er gemeenten buiten Gelderland die voor u in de toekomst belangrijke beleidsmatige samenwerkingspartners op dit vlak zouden kunnen zijn? Deventer (Olst Wijhe en Raalte). 18
3.9 Met welke gemeenten werkt u op operationeel niveau (dienstverlening en bedrijfsvoering) samen? 3.10 Zijn er gemeenten buiten Gelderland met wie u op operationeel niveau samenwerkt? Deventer. 3.11 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De bestuurlijke invloed van de partners voor de operationele samenwerking is evenredig. De ambtelijke inzet van de partners voor de operationele samenwerking is evenredig. Mee eens Mee eens 3.12 Hoe waardeert u de operationele samenwerking? Goed. 19
3.13 Met welke gemeenten zou u in de toekomst (dus potentieel) op operationeel niveau (dienstverlening en bedrijfsvoering) samen kunnen werken? 3.14 Zijn er gemeenten buiten Gelderland met wie u in de toekomst op operationeel niveau samen zou kunnen werken? Deventer (Olst Wijhe en Raalte). 20
4. Bijdrage aan samenwerken - Strategische opgaven in de regio Wat is uw bijdrage in termen van middelen (financieel, kennis en capaciteit) afgezet tegen het belang voor uw gemeente? "Naar verhouding" wil hier zeggen: in verhouding tot de omvang en de eigen behoefte van de gemeente. De thema s zijn als volgt gecategoriseerd: - Speler: De gemeente geeft aan zowel veel belang te hebben als veel middelen aan het thema bij te dragen in het regionale samenwerkingsverband. - Contextbepaler: De gemeente geeft aan weinig belang te hebben, maar wel veel middelen bij te dragen aan het thema in het regionale samenwerkingsverband. - Omstander: De gemeente geeft aan weinig belang te hebben en ook weinig middelen bij te dragen voor dit thema in het regionale samenwerkingsverband. - Afhankelijke speler: de gemeente geeft aan veel belang te hebben bij het thema, maar weinig middelen bij te dragen aan het thema in het regionale samenwerkingsverband. 21
4. Bijdrage aan samenwerken - Beleidsvorming en -uitvoering in de (sub)regio Wat is uw bijdrage in termen van middelen (financieel, kennis en capaciteit) afgezet tegen het belang voor uw gemeente? "Naar verhouding" wil hier zeggen: in verhouding tot de omvang en de eigen behoefte van de gemeente. 22
4. Bijdrage aan samenwerken - Bedrijfsvoering en Dienstverlening Wat is uw bijdrage in termen van middelen (financieel, kennis en capaciteit) afgezet tegen het belang dat uw gemeente heeft in de samenwerking op de volgende domeinen? "Naar verhouding" wil hier zeggen: in verhouding tot de omvang en de eigen behoefte van de gemeente. Hierin is het volgende uitgevraagd: Planning en control, Communicatie, Shared Service Center, ICT, Personeel (uitwisseling), Sociale Dienst, Belastinginning, Afvalverwerking, Juridische dienstverlening, Cultuur(historie). In de vragenlijst was het ook mogelijk om niet van toepassing aan te klikken. Deze antwoorden zijn niet zichtbaar in het kwadrant. 23
5. Drie decentralisaties in het verschiet 5.1 In hoeverre bent u het eens met de volgende stellingen? Vraag Antwoord De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de decentralisatie van de Begeleiding uit de Awbz De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de Participatiewet De gemeente heeft een goed zicht op de gevolgen van de decentralisaties van de Jeugdzorg Niet eens en niet oneens Niet eens en niet oneens Niet eens en niet oneens 5.2 Met welke gemeenten bereidt u de decentralisatie van de Begeleiding uit de Awbz voor? LET OP: Voor de decentralisaties werkt men op het gebied van jeugdzorg samen met dezelfde gemeenten. Op het gebied van de participatiewet werkt gemeente Voorst met meerdere partners samen (zie afbeelding volgende pagina). 24
25
Sterk Bestuur in Gelderland is een samenwerkingsproject van de provincie Gelderland en VNG Gelderland