Knelpuntberoepen in de Frans-Belgische grensstreek

Knelpuntberoepen in de Frans-Belgische grensstreek Vergelijkende studie van de beroepen waarvoor aanwervingsmoeilijkheden bestaan in Nord Pas de Calais, West-Vlaanderen en Henegouwen. December 2014 EURES VOTRE EMPLOI EN EUROPE 1

preambule Deze analyse kwam tot stand dankzij de samenwerking tussen de studiediensten van Pôle Emploi, de VDAB en de Forem, in het kader van het netwerk EuresChannel. EuresChannel is een netwerk van sociale partners en publieke diensten voor tewerkstelling, opgezet om de grensoverschrijdende arbeidsmobiliteit te vergemakkelijken tussen het Franse Nord-Pas de Calais enerzijds en de Belgische provincies West-Vlaanderen en Henegouwen anderzijds. De EuresChannel partners, belast met het identificeren van beroepen die aan beide zijden van de grens tewerkstellingsmogelijkheden kunnen creëren, hebben de studiediensten van de drie publieke diensten voor tewerkstelling gevraagd om hun gegevens van beroepen met aanwervingsmoeilijkheden, ook knelpuntberoepen genoemd, naast mekaar te leggen. Samen met dit rapport wordt een volledige, vergelijkende overzichtslijst van knelpuntberoepen gepubliceerd. Die neemt de algemene vergelijkingen onder de loep en identificeert per streek de belangrijkste tewerkstellingskansen voor werkzoekenden met betrekking tot de beroepen waarvoor aanwervingsmoeilijkheden bestaan. Alvorens de overzichtslijsten van knelpuntberoepen met mekaar te vergelijken, is het raadzaam om hen in de bredere context van de arbeidsmarkt in de drie grensgebieden te plaatsen. Knelpuntberoepen in de Frans-Belgische grensstreek 2

1. De arbeidsmarkt in de grensstreek 1. sociaaleconomische indicatoren voor de bevolking in de drie gebieden in 2013 De sociaaleconomische situatie is voor de drie grenszones verschillend. Over het algemeen zijn de indicatoren in West-Vlaanderen een pak gunstiger dan in de andere twee regio s, met name wat de werkloosheidsgraad betreft, want die ligt er over de hele lijn zo n tien percentagepunten lager dan in de twee andere gebieden. Fig. 1. Belangrijkste sociaaleconomische indicatoren voor de drie gebieden van EuresChannel in 2013 Indicatoren West-Vlaanderen Henegouwen Nord - Pas de Calais Activiteitsgraad (15-64) 70,1 % 62,0 % 67,5 % Werkgelegenheidsgraad (15-64) 67,3 % 53,8 % 57,6 % Werkloosheidsgraad (15+) 3,9 % 13,2 % 14,7 % Bron : Eurostat, gegevens 2013 Een vergelijking van de werkgelegenheidscijfers toont nog grotere verschillen aan tussen het zuidoosten, met Charleroi, Bergen, Lens, Avesnes-sur-Helpe en Valenciennes, en het noordwesten van het gebied, waar de Vlaamse arrondissementen zich bevinden. Fig. 2. Werkgelegenheidsgraad (15-64 jaar) per arrondissement volgens de nationale gegevens van 2011 Tielt Diksmuide Roeselare Ieper Kortrijk Brugge Oostende Veurne Arras Ath Duinkerke Rijssel Saint-Omer Doornik Montreuil Cambrai Béthune Boulogne-sur-Mer Thuin Zinnik Douai Moeskroen Valenciennes Calais Avesnes-sur-Helpe Lens Bergen Charleroi 40 % 45 % 50 % 55 % 60 % 65 % 70 % 75 % West-Vlaanderen Nord - Pas de Calais Henegouwen Bronnen : gedeeltelijke INSEE-telling uit 2011 voor Nord - Pas de Calais ; administratieve gegevens in 2011 (gemiddelden) voor Henegouwen en West-Vlaanderen van Steunpunt WSE/IWEPS Knelpuntberoepen in de Frans-Belgische grensstreek 3

Naast het onderscheid tussen de drie regio s, kunnen eveneens drie grensgebieden geïdentificeerd worden : het «Frans-Belgische Henegouwen» (van Douai-Cambrai tot Charleroi-Thuin) dat op sociaaleconomisch gebied met een vrij zwakke werkgelegenheidsgraad kampt ; een centraal gebied, met name de Eurometropool Rijsel-Kortrijk-Doornik en omstreken, waarvan het zuiden (Béthune, Lens, Douai) in een sociaaleconomisch ongunstige, en het noorden in een gunstige situatie verkeert (de arrondissementen Kortrijk, Roeselare, Tielt en Ieper) en ten slotte Rijsel en Waals-Picardië waar een gematigde situatie heerst. de Frans-Belgische kuststreek, met enerzijds Duinkerke en anderzijds de Vlaams-Belgische kustarrondissementen, waar de werkgelegenheidscijfers over het algemeen hoger zijn. Die verschillen tussen Noord en Zuid of Oost en West in het grensgebied zijn het resultaat van verschillende factoren, waaronder de historiek (bijvoorbeeld de verkruimeling van bepaalde industrieën in het Frans-Belgische Henegouwen), de lokale economische structuur en de demografie. Wat dit laatste punt betreft, zou het feit dat de actieve Vlaamse bevolking gemiddeld ouder is en minder arbeidskrachten telt, een reële tewerkstellingskans kunnen betekenen voor werknemers uit de aanpalende gebieden van Henegouwen of Nord-Pas de Calais. In elk van de drie regio s is de werkloosheidsgraad van 2013 hoger dan die van 2008 : + 3,6 percentagepunten in Nord-Pas de Calais, + 1,2 punten in West-Vlaanderen en + 1,6 punten in Henegouwen. Die tendens is te wijten aan een combinatie van streekgebonden economische (zie verder), demografische (veroudering, immigratie,...) en administratieve schommelingen (vooral wat de «beschikbaarheid» op de markt betreft). 2. sectorale arbeidsstructuur op het grondgebied van EuresChannel De belangrijkste economische activiteiten op het vlak van werkgelegenheid in het EuresChannelterritorium zijn : «openbaar bestuur, defensie, onderwijs, menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening», «handel, transport, horeca» en «industrie (met uitzondering van de bouwnijverheid)». De eerste sector is beter ontwikkeld in Henegouwen en in Nord - Pas de Calais, terwijl de andere twee het in verhouding beter doen in West-Vlaanderen. Het arbeidsvolume van 2013 is min of meer gelijk aan datgene van 2008 (+ 0,3 %), ondanks een gemeenschappelijke daling in de drie regio s tussen 2008 et 2009. Binnen die trend is er wel enig verschil tussen West-Vlaanderen, waar het arbeidsvolume met 1,8 % gestegen is, en Henegouwen en Nord-Pas de Calais, waar dat cijfer in dezelfde periode zo goed als ongewijzigd bleef (respectievelijk - 0,3 % et + 0,0 %). Wat de drie voornaamste sectoren betreft, kende die van de industrie in elke streek een daling van de tewerkstelling, terwijl er voor «openbaar bestuur, defensie, onderwijs, menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening», en voor «handel, transport, horeca» afhankelijk van het gebied verschillende tendensen waren. Knelpuntberoepen in de Frans-Belgische grensstreek 4

Fig. 3. Tewerkstelling per activiteitensector (NACE) en per woonplaats in de regio s/provincies van het EuresChannel-grondgebied Economische activiteit (NACE) Nord - Pas de Calais Prov. Henegouwen Werkverdeling Evolutie 2008-2013 Prov. West- Vlaanderen Eures Channel-zone Nord - Pas de Calais Prov. Henegouwen Prov. West- Vlaanderen Eures Channel-zone A : Landbouw, bosbouw en visserij 1,0 % 1,7 % 2,4 % 1,4 % - 41,0 % 19,1 % - 15,4 % - 24,0 % B-E : Industrie (met uitzondering van bouwnijverheid) 15,8 % 14,1 % 19,4 % 16,2 % - 5,7 % - 14,4 % - 10,6 % - 8,4 % F : Bouwnijverheid 6,4 % 8,1 % 7,6 % 6,9 % - 10,3 % 8,3 % - 2,3 % - 4,9 % G-I : Handel, transport, horeca 22,3 % 21,1 % 24,1 % 22,4 % - 2,3 % - 0,5 % 15,4 % 1,4 % J : Informatie en communicatie 1,8 % 1,8 % 1,8 % 1,8 % 22,8 % - 2,3 % 2,2 % 12,5 % K : Financiële activiteiten en verzekeringen 3,3 % 3,4 % 2,0 % 3,0 % 20,4 % - 3,1 % - 23,5 % 6,7 % L : Exploitatie van en handel in onroerend goed 1,2 % 0,6 % 0,6 % 1,0 % 0,0 % 3,1 % 12,7 % M-N : Vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten ; administratieve en ondersteunende diensten O-Q : Openbaar bestuur en defensie, onderwijs, menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening R-U : Kunst, amusement en recreatie ; overige diensten ; huishoudens als werkgever en extraterritoriale organisaties en lichamen 7,7 % 8,5 % 8,6 % 8,0 % 6,3 % 38,9 % 12,3 % 13,0 % 36,0 % 37,1 % 29,0 % 34,8 % 8,1 % - 0,7 % 0,6 % 4,9 % 4,2 % 3,7 % 4,5 % 4,2 % - 22,8 % - 18,5 % 27,1 % - 14,6 % NRP : Onbeantwoord 0,4 % 0,0 % 0,0 % 0,3 % Geheel van NACE-activiteiten 1.496.600 469.500 509.200 2.475.300 0,0 % - 0,3 % 1,8 % 0,3 % Bron : Eurostat, gegevens 2013. Knelpuntberoepen in de Frans-Belgische grensstreek 5

2. Knelpuntberoepen 1. Methode De benaming «knelpuntberoepen» wordt gebruikt voor beroepen waarvoor aanwervingsmoeilijkheden bestaan. De vaststellingsmethode verschilt enigszins naargelang de grenszijde. De verschillende publieke diensten voor tewerkstelling hanteren gelijkaardige methodes. Hun werkaanbiedingen worden aanvankelijk aan een statistische analyse onderworpen om alvast een eerste overzichtslijst van knelpuntberoepen te kunnen opstellen, gebaseerd op twee criteria die naargelang de regio verschillen : het tevredenheidscijfer (in de drie regio s gebruikt) is de verhouding tussen het aantal ingevulde vacatures, met andere woorden de jobs waarvoor de werkgever een kandidaat gevonden heeft, en het aantal aangeboden jobs. de vervullingstijd van een beroep (gebruikt in Vlaanderen en Wallonië) het afzetcijfer van de vraag naar werk 1 (gebruikt in Nord - Pas de Calais) Een beroep heeft aanwervingsmoeilijkheden als het tevredenheidscijfer lager is dan het gemiddelde cijfer van alle andere arbeidsbetrekkingen samen, de vervullingstijd langer is dan de gemiddelde vervullingstijd van alle betrekkingen (in de Belgische regio s) en het afzetcijfer hoger is dan de gemiddelde waarden (in Nord - Pas de Calais). Naast die twee criteria wordt er ook rekening gehouden met het minimum aantal geïdentificeerde arbeidskansen. Fig. 4. Vergelijking van de criteria die de verschillende publieke diensten voor tewerkstelling hanteren bij het bepalen van de criticaliteit Minimum aantal jobs per beroep (drempell) Le Forem VDAB Pôle Emploi > 19 jobs > 9 jobs > 10 jobs Tevredenheidscijfer < 90 % < 80 :% Vervullingstijd > 29 dagen > 43 dagen Afzetcijfer van de vraag naar werk </= 5 p.p. onder het gemiddelde van de arbeidsmarktregio. </= 5 p.p. boven het gemiddelde van de arbeidsmarktregio. Deze eerste «statistische» identificatie wordt vervolledigd aan de hand van het advies van interne en externe deskundigen. In Wallonië wordt de statistische overzichtslijst getoetst aan de vaststellingen van de verschillende beroepsanalysegroepen 2 alsook aan het advies van bedrijfsadviseurs uit de verschillende gebieden binnen de regio. Dit helpt bovendien om licht te werpen op de oorzaak van de moeilijkheden. In Vlaanderen wordt gelijkaardig overleg gevoerd en afsloten met de adviezen van afgevaardigden uit de verschillende sectoren. Op basis van de verzamelde informatie beslist een werkgroep van de studiedienst vervolgens over de definitieve overzichtslijst van knelpuntberoepen. In Frankrijk wordt een gelijkaardige methode gebruikt waarbij «statistische» identificatie gekoppeld wordt aan bepaalde indicatoren (tevredenheidscijfer van het aanbod, afzetcijfer van de vraag, aanwervingsmoeilijkheidsgraad,...), alsook aan de sectorale expertise van HR-bedrijfsadviseurs. Verschillende oorzaken kunnen voor een beroep tot aanwervingsmogelijkheden leiden. Die kunnen zowel van kwantitatieve (een gebrek aan kandidaten) als van kwalitatieve aard zijn (wanverhouding tussen de kwalificaties en competenties van de kandidaten enerzijds, en de verwachtingen van de werkgevers anderzijds ; gebrek aan interesse door weinig aantrekkelijke werkomstandigheden ; té specifieke profieleisen naar aanleiding van eventuele tegemoetkomingen of subsidies,...). Bovendien moeten we er rekening mee houden dat dergelijke analyses gebaseerd zijn op de pool van werkaanbiedingen van de publieke diensten voor tewerkstelling, en die biedt geen volledig beeld van de arbeidsmarkt. De overzichtslijsten van knelpuntberoepen kunnen dan ook niet als exhaustief beschouwd worden, zelfs wanneer dit beeld, zoals eerder vermeld, door externe adviezen wordt aangevuld. Geografisch gezien wordt de analyse in Vlaanderen en in Wallonië op regionaal niveau uitgevoerd : er bestaan geen lokale overzichtslijsten met knelpuntberoepen. In Frankrijk daarentegen, wordt de analyse opgemaakt per arbeidsmarktregio. Voor het opstellen van een overzichtslijst voor het departement Nord werden de resultaten van al zijn arbeidsmarktregio s samengevoegd. Een knelpuntberoep binnen één arbeidsmarktregio werd dus als knelpuntberoep beschouwd voor het hele departement. Publicaties met betrekking tot knelpuntberoepen : Forem, Détection des métiers et fonctions critiques 2013, Marché de l emploi Analyse, juli 2014 VDAB, Knelpuntberoepen, kansenberoepen, 2014 Pôle Emploi, Les métiers qui recrutent, beschikbaar via pole-emploi.fr. 1. het afzetcijfer geeft de verhouding op jaarbasis weer tussen het aantal ingevulde werkaanvragen en het effectieve werkpotentieel. Dat cijfer schommelt sterk naargelang de ROME-versie en is over het algemeen hoger voor de beroepen waarvoor een tekort aan kandidaten bestaat dan voor de overige. 2. In het kader van het project Job Focus, analyseren expertengroepen uit verschillende hoeken (opleiding, onderneming, sectorale vertegenwoordigers) de oorzaken van de aanwervingsmoeilijkheden van de verschillende beroepen.. Knelpuntberoepen in de Frans-Belgische grensstreek 6

2. globale aanpak van knelpuntberoepen De verschillende publieke diensten van tewerkstelling hebben aan de hand van de hierboven beschreven methodes in 2014, gebaseerd op de cijfers van 2013, in Vlaanderen 144, in Wallonië 38 en in het departement Nord 84 knelpuntberoepen geïdentificeerd. Elke publieke dienst van tewerkstelling ging daarbij echter uit van zijn eigen beroepennomenclatuur. Om een vergelijking mogelijk te maken werden de Vlaamse en Waalse nomenclaturen (respectievelijk Competent en REM) «vertaald» naar Rome V3 3, de nomenclatuur die in Frankrijk van kracht is. Na die omzetting zijn er in Vlaanderen 120 en in Wallonië 52 knelpuntberoepen. De vaststelling en vergelijking van het aantal beroepen met moeilijkheden is echter precair omwille van de verschillende detailniveaus van de nomenclaturen die oorspronkelijk gebruikt werden. Zo is de nomenclatuur «Competent» bijvoorbeeld gedetailleerder dan de Rome V3, waarop ze gebaseerd is. Anderzijds biedt de beroepennomenclatuur die gebruikt wordt voor de analyse van knelpuntberoepen in Wallonië, de «REM in 5 posities 4» overwegend een lager detailniveau dan de «Rome V3». Fig. 5. Indeling van knelpuntberoepen per regio. Een groter aantal knelpuntberoepen, in dit geval vooral in Vlaanderen, kan verklaard worden door sociaaleconomische factoren, zoals jobdiversiteit of een grotere spanning op de arbeidsmarkt (weinig arbeidskrachten beschikbaar en veel in te vullen banen) Maar ook de methodologie voor het vaststellen van de knelpuntberoepen kan een invloed uitoefenen (met name de waardedrempels voor het observeren of vaststellen van het knelpuntkarakter). In ten minste twee van de betrokken gebieden zijn er veel beroepen met aanwervingsmoeilijkheden, en de drie gebieden samen hebben er 25 gemeen. Het aandeel van de specifieke knelpuntberoepen verschilt van streek tot streek : een vierde van de knelpuntberoepen in Wallonië (13/52), een derde in Nord - Pas de Calais (26/80) en de helft in Vlaanderen (59/120). De overgang van de ene nomenclatuur naar de andere leidt in de huidige gevallen meestal tot het overwaarderen van de specifieke knelpuntberoepen en het onderwaarderen van de gemeenschappelijke (zie onderstaande grafieken). Fig. 6. Vergelijking van het specifieke of gemeenschappelijke karakter van de knelpuntberoepen afhankelijk van de gebruikte nomenclatuur in Vlaanderen en in Wallonië. 100 % 50 % In Wallonie Vlaanderen (120 knelpuntberoepen) 59 beroepen 10 beroepen 10 beroepen 25 beroepen 26 beroepen 7 beroepen Wallonië (52 knelpuntberoepen) 0 % Gemeenschappelijk in 3 gebieden Rome Gemeenschappelijk in 2 gebieden Rem Specifiek 26 beroepen Nord (84 knelpuntberoepen) 100 % 50 % In Vlaanderen 0 % Rome Competent Gemeenschappelijk in 3 gebieden Gemeenschappelijk in 2 gebieden Specifiek 3. Rome V3 werd gekozen omdat er al tabellen bestonden met de nomenclatuur «REM» (geïnspireerd op Rome 2 e versie) en met de nomenclatuur «Competent» die ervan afgeleid is. 4. dit detailniveau is in feite een preciezere groepering van de beroepsbenamingen (REM in 7 standpunten). De REM is opgesteld op basis van de vorige versie van Rome (Rome V2). Voor de vertaling van de ene nomenclatuur naar de andere werd een concordantietabel van Pôle Emploi gebruikt. Aangezien het verband tussen de beroepen van de twee nomenclaturen meestal echter meerledig is, werd ook een tweede analyse uitgevoerd zodat alleen de meest nauwkeurige verwantschappen overbleven. Zo werd voor het beroep van polytechnicus (REM) de link naar mechanica en onderhoudselektriciteit behouden, terwijl de link naar «onderhoud van luchtvaartuigen» weggelaten is. Knelpuntberoepen in de Frans-Belgische grensstreek 7

Een vergelijking van de distributie van knelpuntberoepen per beroepsdomein in de drie regio s levert enkele grote overeenkomsten en verschillen op. Het modale domein, hetzij datgene waarin de meeste knelpuntberoepen zitten, is voor de drie regio s identiek, met name de industrie. In tegenstelling tot de overige regio s vertoont Wallonië een multimodale distributie. Inderdaad, behalve voor industrie zien we ook pieken voor bouw, installatie en onderhoud, en ondersteuning aan bedrijven en organisaties. Deze beroepsdomeinen nemen eveneens een belangrijke plaats in in de andere twee regio s, waar ook handel een prominente plaats inneemt. Het domein van diensten aan personen en aan de gemeenschap omvat knelpuntberoepen in Vlaanderen en in het departement Nord, maar niet in Wallonië. Transport en logistiek daarentegen vertegenwoordigt (vooral) in Vlaanderen en (in mindere mate) in Wallonië beroepen met moeilijkheden, maar in Nord helemaal geen. De kleuren in de grafieken hiernaast variëren naargelang het beroepsdomein beroepen omvat die een knelpuntberoep zijn in de drie gewesten (grijs), in twee (fuchsia) of slechts in één (turquoise). Het hoeft niet te verbazen dat het merendeel van de specifieke beroepen zich in Vlaanderen situeert. Sommige domeinen, met name landbouw, kunst, en communicatie, zijn overigens enkel voor Vlaanderen van toepassing. Fig. 7. Vergelijking van de distributie van knelpuntberoepen in de 3 regio s 0 5 10 15 20 25 30 35 Landbouw en visvangst, natuur- en groene gebieden, dierenverzorgng Kunst en ambachten Bank, verzekering, immobilien Handel, verkoop en groothandel Communicatie, media en multimedia Bouw en openbare werken Horeca toerisme vrije tijd en animatie Industrie Installatie en onderhoud Gezondheidszor Diensten aan personen en ann de gemeenschap Ondersteuning aan bedrijven organisatiesn Transport en logistiek Gemeen 3 Gemeen 2 Specifiek 0 5 10 15 20 25 30 35 Landbouw en visvangst, natuur- en groene gebieden, dierenverzorgng Kunst en ambachten Bank, verzekering, immobilien Handel, verkoop en groothandel Communicatie, media en multimedia Bouw en openbare werken Horeca toerisme vrije tijd en animatie Industrie Installatie en onderhoud Gezondheidszor Diensten aan personen en ann de gemeenschap Ondersteuning aan bedrijven organisatiesn Transport en logistiek Gemeen 3 Gemeen 2 Specifiek Wallonië Vlaanderen 0 5 10 15 20 25 30 35 Landbouw en visvangst, natuur- en groene gebieden, dierenverzorgng Kunst en ambachten Bank, verzekering, immobilien Handel, verkoop en groothandel Communicatie, media en multimedia Bouw en openbare werken Horeca toerisme vrije tijd en animatie Industrie Installatie en onderhoud Gezondheidszor Diensten aan personen en ann de gemeenschap Ondersteuning aan bedrijven organisatiesn Transport en logistiek Gemeen 3 Gemeen 2 Specifiek Nord Knelpuntberoepen in de Frans-Belgische grensstreek 8

Omwille van de grote diversiteit is het moeilijk om nader in te gaan op de beroepenlijsten. Tussen de beroepen waarvoor in de drie gebieden aanwervingsmoeilijkheden bestaan, bevinden zich : commerciële functies deskundigen, kaderleden en technici in de bouwsector keukenpersoneel kaderleden en technici in de industrie paramedische kaderleden en verplegend personeel expertisefuncties in de financiële- of informaticasector. In een aparte bijlage werden de overzichtslijsten opgenomen van knelpuntberoepen volgens hun individueel of gemeenschappelijk aandeel in de gebieden, met telkens hun omschrijving in de verschillende nomenclaturen. Tijdens het raadplegen van deze overzichtslijsten wordt opnieuw duidelijk dat mobiliteit, vooral voor de beroepen waarvoor competenties gezocht worden, een oplossing kan bieden. Voor beroepen die in aanmerking komen voor subsidies (met name de huishoudelijke diensten in Vlaanderen) is het echter niet de bedoeling om grensoverschrijdende werknemers aan te trekken. Daarnaast hebben bepaalde knelpuntberoepen betrekking op zogenaamde contactberoepen (verkoop, hulp aan personen,...), waarvoor een goede beheersing van de taal vereist is. Voor nog andere beroepen zijn specifieke diploma s of certificaten vereist, die in de overige regio s niet altijd een erkend equivalent hebben. Dit alles betekent dat de antwoorden op de moeilijkheden niet alleen van beroep tot beroep, maar ook van regio tot regio verschillen. 3. grensoverschrijdende tewerkstellingsmogelijkheden Soms is de oorzaak van aanwervingsmoeilijkheden een gebrek aan personeel binnen het gebied, of een gebrek aan geschikte kandidaatprofielen. In de aangrenzende gebieden bevinden zich soms werkzoekers die wel gekwalificeerd zijn voor die beroepen met aanwervingsmoeilijkheden. Op die manier bestaat de mogelijkheid dat die beroepen reële tewerkstellingskansen creëren voor de inwoners van de aangrenzende gebieden. Onder tewerkstellingskansen wordt hier verstaan : de beroepen waarvoor aanwervingsmoeilijkheden bestaan en die een aanzienlijk deel van de werkaanbiedingen in een van de drie zones van EuresChannel uitmaken (West-Vlaanderen, Henegouwen, Nord). bovendien zijn er in een andere zone waar het beroep geen knelpuntberoep is, werknemers gepositioneerd in het beroep (op basis van de originele nomenclatuur). Voor elke regio 5 is er dus een tabel die de beroepen weergeeft waarvoor er arbeidskrachten beschikbaar zijn (minimum 250 werkzoekenden gelijst op basis van het beroep) en die een knelpuntberoep zijn in een van de overige twee regio s. In de kolom van de regio waar de moeilijkheden zich voordoen, wordt het aantal beschikbare werkaanbiedingen van de publieke dienst voor tewerkstelling in 2013 weergegeven 6. Voor alle duidelijkheid : bij de VDAB gaat het om werkaanbiedingen uit het normale werkverkeer (uitgezonderd interim), beschikbaar bij de West-Vlaamse diensten in 2013. Bij de Forem gaat het om aanwervingsvoorstellen voor beschikbare jobs in Henegouwen in 2013, net als bij Pôle Emploi, voor het departement Nord. Het is niet echt relevant om de werkaanbiedingen in de verschillende regio s met mekaar te vergelijken qua aantal, aangezien dat afhangt van de manier waarop de publieke dienst voor tewerkstelling werkaanbiedingen verzamelt, alsook van de vraag naar arbeidskrachten in de verschillende gebieden. Deze studie is enkel gebaseerd op de positionering van de werkzoekenden. Wanneer geval per geval geanalyseerd wordt, worden er ook andere parameters met betrekking tot de beroepen en de kandidaten nagegaan, zoals taalbeheersing, bezit van een voor het gebied erkend diploma,... 5. geografisch gezien behandelt de analyse de grensgebieden van EuresChannel : West-Vlaanderen, Henegouwen en het departement Nord. Een beroep dat een knelpuntberoep is in Vlaanderen of in Wallonië wordt eveneens als knelpuntberoep beschouwd in respectievelijk West-Vlaanderen en Henegouwen. 6. Voor de regio s waar het beroep geen knelpuntberoep is, worden geen cijfers meegedeeld, zelfs wanneer er werkaanbiedingen voor zijn. Daarvoor neemt men aan dat ze door lokale arbeidskrachten vervuld worden. Knelpuntberoepen in de Frans-Belgische grensstreek 9

3.1. Voornaamste tewerkstellingskansen voor werkzoekenden in Nord-Pas de Calais Een vergelijking van knelpuntberoepen toont aan dat het merendeel van de tewerkstellingskansen voor de inwoners van Nord zich in West-Vlaanderen bevindt. Het beroep van elektricien voor gebouwen biedt ook kansen op werk in Henegouwen. Een groot aantal van deze jobs lijkt vrij toegankelijk voor minder gekwalificeerde personen : schoonmaken van ruimtes, bediening van installaties voor de productie van voedingsmiddelen, besturing van goederentransport,... Voor een heel aantal van deze jobs is een goede beheersing van het Nederlands echter noodzakelijk (bv.: jobs in de verkoop). Jobs in de huishoudelijke diensten vallen voornamelijk binnen het kader van de «dienstencheques» in Vlaanderen, en aangezien die dienen om lokale werkzoekenden aan een job te helpen, kunnen ze niet beschouwd worden als werkkans voor de inwoners van Frankrijk. Fig. 8. Voornaamste tewerkstellingskansen voor werkzoekenden in Nord-Pas de Calais (top 20 volgens de aanwervingsvoorstellen). ROME Benaming West- Vlaanderen Henegouwen K1304 Huishoudelijke diensten 3.103 K2204 Schoonmaak van ruimtes 1.261 F1602 Elektriciteit in gebouwen 292 701 G1801 Café, café-restaurant 629 N4101 Besturing van goederentransport over lange afstand 456 D1212 Verkoop van decoratie en huisinrichting 339 H2102 Bediening van installaties voor de productie van voedingsmiddelen 282 H1502 Management en engineering industriële kwaliteit 178 90 K1302 Bijstand aan volwassenen 258 G1501 Kamerpersoneel 227 M1604 Directieassistent 220 D1301 Management van kleinhandel 212 D1406 Management van een verkoopteam 205 F1201 Leiding over bouwwerken 82 120 A1203 Onderhoud van groenzones 171 M1705 Marketing 134 N4103 Besturing van openbare vervoermiddelen op de weg 109 M1707 Verkoopstrategie 97 J1304 Hulp in de kinderverzorging 85 F1702 Wegenbouw 80 Criteria : Minimum 500 werkzoekenden gelijst op basis van het beroep (werkzoekers categorie A geteld op het einde van de maand op 31 december 2013, woonachtig in het departement Nord). Knelpuntberoepen in de Frans-Belgische grensstreek 10

3.2. tewerkstellingskansen voor werkzoekenden in Henegouwen Het overzicht van grensoverschrijdende/interregionale tewerkstellingskansen voor de inwoners van Henegouwen omvat een grote pool van jobs, zowel in West-Vlaanderen als in het departement Nord. Bepaalde beroepen zijn bovendien vrij toegankelijk wat opleiding betreft : schoonmaken van ruimtes, zaalpersoneel,... Andere beroepen zijn minder toegankelijk (bv. : boekhouding). Omwille van taalkundige redenen is in Vlaanderen een beheersing van het Nederlands noodzakelijk bij dienstverlening aan personen of aan jonge kinderen. Jobs in de huishoudelijke diensten vallen voornamelijk binnen het kader van de «dienstencheques» in Vlaanderen, en aangezien die dienen om lokale werkzoekenden aan een job te helpen, kunnen die niet beschouwd worden als een werkkans voor de inwoners van Henegouwen. Fig. 9. Voornaamste tewerkstellingskansen voor werkzoekenden in Henegouwen (top 20 volgens de aanwervingsvoorstellen). ROME Benaming West- Vlaanderen Nord K1304 Huishoudelijke diensten 3.103 K1303 Bijstand aan kinderen 230 2.816 D1408 Callcenter inbound-outbound 250 2.543 D1401 Verkoopsassistentie 1.240 1.534 G1803 Zaalpersoneel 1.025 1.616 K2107 Algemeen middelbaar onderwijs 655 1.476 J1501 Hygiëne- en comfortzorg van de patiënt 402 947 M1203 Boekhouding 1.292 K2503 Privébeveiliging en -bewaking 87 1.181 K2204 Schoonmaak van ruimtes 1.261 F1703 Metselwerk 311 639 H2913 Manueel lassen 238 684 D1106 Verkoop van voedingsmiddelen 847 F1607 Plaatsing van schrijnwerk 389 422 D1202 Kapperszaak 153 639 K2111 Beroepsopleiding 686 D1102 Brood- en banketbakkerij 153 515 G1801 Café, café-restaurant 629 N4101 Besturing van goederentransport over lange afstand 456 F1604 Interieurbouw 73 383 Criteria : Minimum 500 werkzoekenden op 31/12/2013, gelijst op basis van het beroep (geïdentificeerd op basis van de REM). NB : Een werkzoekende kan meerdere beroepsposities innemen Knelpuntberoepen in de Frans-Belgische grensstreek 11

3.3. tewerkstellingskansen voor werkzoekenden uit West-Vlaanderen Slechts weinig beroepen waarvoor er in Vlaanderen veel werkkrachten zijn, zijn een knelpuntberoep in Henegouwen of in Noord-Frankrijk en niet in West-Vlaanderen. Fig. 10. Voornaamste tewerkstellingskansen voor werkzoekenden uit West-Vlaanderen ROME Benaming Henegouwen Nord D1106 Verkoop van voedingsmiddelen 847 K2111 Beroepsopleiding 686 D1406 Management van een verkoopteam 205 Criteria : Minimum 250 werkzoekenden op 31/12/2013, gelijst op basis van het beroep (geïdentificeerd op basis van de REM). NB : Een werkzoekende kan meerdere beroepsposities innemen. 3 Bijlage Tabel van knelpuntberoepen 2013 : volgens Rome V3 volgens REM volgens Competent Le Forem Office wallon de la formation professionnelle et de l emploi Knelpuntberoepen in de Frans-Belgische grensstreek December 2014 Boulevard Tirou, 104-6000 Charleroi - www.leforem.be redactie en analyse : William Watelet in samenwerking met Jean-Michel Landas (Pôle Emploi) en Ronny Misplon (VDAB) Met de steun van de dienst Analyse du marché de l emploi et de la formation van Le Forem Lay-out : Département communication et marketing du Forem Knelpuntberoepen in de Frans-Belgische grensstreek 12