Ontmoetingsdag geocaching.be 10 november 2007

Ontmoetingsdag geocaching.be 10 november 2007 Inhoud Inhoud... 1 1. OziExplorer configuratie... 3 1.a. Positieformaat van de coördinaten... 3 1.a.1. Lengte- en breedtecoördinaten, latitude en longitude... 3 1.a.2. Ddd mm ss... 3 1.a.3. Ddd m.mmm... 3 1.a.4. D.dddd... 3 1.a.5. Nog enkele andere positieformaten, ter illustratie... 4 1.a.6. Samenvatting... 4 1.b. Kaartdatum... 5 1.b.1. Wat is een kaartdatum?... 5 1.b.2. Verschillende kaartdatums in verschillende (of hetzelfde!) land(en)... 5 1.b.3. WGS84 = geocaching... 5 1.b.4. Gevolgen van het instellen van een verkeerd kaartdatum... 5 1.c. Coördinaten en kaartdatum in OziExplorer... 6 1.c.1. Bij de configuratie van OziExplorer... 6 1.c.2. Bij het werken met OziExplorer... 6 2. Kaarten... 7 2.a. Een blanco kaart aanmaken... 7 2.b. Een kaart zoeken voor een bepaald waypoint... 7 2.c. Waar bewaar ik mijn kaarten?... 7 2.d. Indexkaarten... 8 2.e. Overzicht van beschikbare detailkaarten voor een groter gebied... 8 2.f. Kaarten gebruiken in OziCE op een PDA... 9 3. Plaatsnamen zoeken op een kaart... 10 3.a. De coördinaten van een plaats bepalen a.d.h.v. de plaatsnaam... 10 3.b. Bewaar uw kaarten in de OziExplorer Maps directory... 10 4. Waypoints... 11 4.a. Zelf waypoints maken... 11 4.a.1. Waypoints maken door aanklikken op de kaart... 11 4.a.2. Waypoints maken door de kenmerken ervan in te tikken... 11 4.b. Waypoints importeren... 12 4.b.1. Bronnen voor waypoints van Belgische caches... 12 4.b.2. Converteren van waypoints naar het OziExplorer formaat... 12 4.c. Waypoints manipuleren... 13 4.c.1. Waypoints laden... 13 4.c.2. Waypoints bijladen... 13 4.c.3. Waypoints schrappen... 13 4.c.4. Verplaatsen... 13 4.c.5. Kenmerken individueel wijzigen... 13 4.c.6. Waypoints wijzigen via de waypoint lijst... 14 4.d. Speciale handelingen... 15 4.d.1. Afstanden tussen waypoints bepalen... 15 4.d.2. Waypoints projecteren... 15 4.d.3. Een cirkel rond een waypoint tekenen... 16 5. Routes... 17 5.a. Hoe een route maken?... 17 5.b. Routes bewaren en oproepen... 17 5.c. Opgelet met de automatische GOTO s van de route op uw GPS... 17 6. Tracks... 18 6.a. Tracks en hun details bekijken... 18 6.b. Trackprofiel... 19 7. Uitwisselen van waypoints en tracks met Google Earth... 20 8. OziExplorer in combinatie met GSAK... 21 8.a. Naamgeving van een cache in OziExplorer... 21 8.b. Waypoints in OziExplorer gekoppeld aan de cachepagina s van gc.com... 21 8.c. In GSAK caches zoeken langs een route of in de buurt van punten... 21 9. Toetsenbordcombinaties... 22 10. Links... 22 vzw Geocaching Belgium 1 van 22

Kennismaken met OziExplorer Deze tekst werd samengesteld naar aanleiding van een voordracht over OziExplorer tijdens de ontmoetingsdag te Merchtem op 10 november 2007, georganiseerd door vzw Geocaching Belgium. De tekst moet worden beschouwd als aanvullende nota s bij de voordracht, en werd niet opgesteld met de intentie een volledige handleiding van OziExplorer te zijn. Daarvoor wordt verwezen naar de helpfile van OziExplorer. De tekst is een update van de reeds eerder gepubliceerde OziExplorer brochure van 2005 en is gebaseerd op de mogelijkheden en commando s van een geregistreerde versie 3.95.4q van OziExplorer. Bepaalde mogelijkheden of commando s kunnen ontbreken in de probeerversie van het programma, of in oudere versies van het programma. Deze tekst mag vrij worden verspreid, mits deze in zijn geheel en onveranderd wordt overgenomen. Auteur: Binkie Copyright 2007 by VZW Geocaching Belgium 2 van 22 www.geocaching.be

Ontmoetingsdag geocaching.be 10 november 2007 1. OziExplorer configuratie Succesvol werken met OziExplorer hangt voor een groot deel af van het correct instellen van enkele cruciale parameters. Daarom wordt eerst stilgestaan bij enkele begrippen die klassiek voor verwarring zorgen, nl. het positieformaat van de coördinaten en het kaartdatum. 1.a. Positieformaat van de coördinaten Er zijn verschillende positieformaten in omloop, waarvan u er wellicht enkele kent van het werken met stafkaarten. Belangrijk is dat het mogelijk is om het éne positieformaat om te rekenen naar een ander, net zoals u een afstand in kilometer kunt omrekenen naar mijlen, of een temperatuur in graden Celsius naar graden Fahrenheit. Het is dus van essentieel belang dat u weet in welk formaat een coördinaat is weergegeven, net zoals u moet weten dat de afstand op een wegwijzer in kilometers of in mijlen wordt weergegeven. 1.a.1. 1.a.2. 1.a.3. Lengte- en breedtecoördinaten, latitude en longitude Eerst even de Engelse en Nederlandse terminologie duidelijk stellen: (Noorder/zuider)breedte = latitude, (ooster/wester)lengte = longitude. Een ezelsbruggetje voor de Engelse terminologie: latitude begint met la, net zoals ladder. En met een ladder kan men naar omhoog en omlaag gaan, dus van zuid naar noord of omgekeerd. Ddd mm ss Dit positieformaat kent u wellicht nog van de lagere school. Een lengte- of breedtecoördinaat wordt weergegeven in graden minuten en seconden, waarbij 1 graad = 60 minuten 1 minuut = 60 seconden Bijvoorbeeld N 50 17 24 E 005 37 19 De letter d in ddd verwijst naar het Engelse degrees, de N naar North en de E naar East. Ddd m.mmm Bij dit positieformaat wordt enkel gebruik gemaakt van graden en minuten. Gedeeltes van minuten worden weergegeven als decimalen, meestal als duizendste van 1 minuut (3 cijfers na de komma). 1 graad = 60 minuten 1 minuut = 1000 duizendste van een minuut Om minuten seconden om te rekenen naar m.mmm deelt u de seconden door 60, en telt dat op bij de minuten. B.v. N 50 17 24 -> 24/60 = 0.400 + 17 -> N 50 17.400 E 005 37 18 -> 18/60 = 0.316 + 37 -> E 005 37.316 Om m.mmm om te rekenen naar minuten seconden vermenigvuldigt u het decimale gedeelte van de minuten (= het gedeelte na de decimale punt) met 60 en gebruikt het resultaat als seconden. B.v. N 50 17.400 -> 0.400 x 60 = 24 -> N 50 17 24 E 005 37.316 -> 0.316 x 60 = 18.96 -> E 005 37 19 Dit positieformaat wordt standaard gebruikt tijdens het geocachen. 1.a.4. D.dddd In deze notatie wordt er enkel gebruik gemaakt van graden, en worden onderdelen van graden als een decimaal gedeelte weergegeven, meestal met 5 of 6 decimalen (hoe meer decimalen, hoe nauwkeuriger de plaatsbepaling). Om dd m.mmm om te rekenen naar d.dddd deelt u de minuten (inclusief het decimale deel van de minuten) door 60 en gebruikt dat als decimale graden. B.v. N 50 17.400 -> 17.400 / 60 = 0.29 -> N 50.29000 E 005 37.316 -> 37.316 / 60 = 0.62193 -> E 005.62193 Een omrekening van dd mm ss naar d.dddd kan niet eenvoudig in 1 stap gebeuren. U rekent eerst om naar dd mm.mmm en van daaruit verder naar d.dddd. De volgende notaties wijzen dus allemaal naar dezelfde plaats, op voorwaarde dat u de notatie ook juist interpreteert en overbrengt op de kaart of uw GPS: N 50 17 24 = N 50 17.400 = N 50.29000 E 005 37 18 = E 005 37.316 = E 005.62193 vzw Geocaching Belgium 3 van 22

Kennismaken met OziExplorer 1.a.5. Nog enkele andere positieformaten, ter illustratie Op uw GPS zult u 10-tallen positieformaten terugvinden, meestal specifiek voor een bepaald land. Tijdens het wijzigen van het positieformaat zorgt uw GPS automatisch voor de nodige omrekeningen. Als illustratie worden hier nog 2 formaten kort toegelicht. UTM Bij het positieformaat UTM (afkorting van Univeral Transverse Mercator) wordt er in de coördinaten niet met graden, minuten en seconden gewerkt, maar met meters. De breedte (noord of zuid) is de afstand vanaf de evenaar (in meters!). Voor de ooster- of westerlengte werd de aarde verdeeld in 60 stroken van elk 6 graden breed. De lengte (oost of west) wordt uitgedrukt in het aantal meter ten opzichte van het midden van zo n strook van 6 graden (dus ten opzichte van de 3-graden lijn). Om te voorkomen dat posities ten westen van deze lijn als negatieve getallen worden voorgesteld, wordt de lengtepositie verhoogd met 500000 meter (500 km). De startcoördinaten op de cachepagina s van geocaching.com zijn eveneens in UTM weergegeven. Wie nog overweg kan met de stelling van Pythagoras, kan gemakkelijk de afstand tussen 2 coördinaten berekenen, indien die in UTM notatie zijn weergegeven. Om het geheel hanteerbaar te houden, gebruikt men vakken welke worden geïdentificeerd met een cijfer en een letter. Op die manier ligt België in de vakken 31U en 32U. Elk van deze vakken is onderverdeeld in blokken van 100 x 100 km, eveneens voorzien van een lettercode. De letters van de vakken en blokken staan ook vermeld op onze stafkaarten. Meer informatie over UTM op 10-tallen pagina s via een zoekopdracht op Google. Ordnance Survey Een eveneens interessant systeem wordt in Groot Brittanië gebruikt. Daar heeft men een vierkantennet over het eiland gelegd van telkens 100 x 100 km. Elk vierkant wordt aangeduid met een lettercombinatie. Binnen één vierkant wordt de plaats weergegeven als de afstand in meter t.o.v. de linkerbenedenhoek van het vierkant. Meer informatie over Ordnance Survey via deze weblink: http://www.ordnancesurvey.co.uk en voer daar een zoekopdracht uit naar National Grid. 1.a.6. Samenvatting Het is belangrijk om in OziExplorer, op je GPS, je stafkaart het juiste positieformaat van de coördinaten te gebruiken. Tijdens het geocachen wordt er algemeen gebruik gemaakt van dd mm.mmm 4 van 22 www.geocaching.be

Ontmoetingsdag geocaching.be 10 november 2007 1.b. Kaartdatum 1.b.1. Wat is een kaartdatum? Het begrip kaartdatum zorgt het meeste voor verwarring tijdens het werken met een GPS of met OziExplorer. Het is immers NIET de datum waarop een kaart werd gedrukt of uitgegeven Wat is het dan wel? Een kaartdatum (ook geodetisch systeem genoemd) is een verzameling van vaste, gekende referentiepunten, ten opzichte waarvan de positie (coördinaten) van andere punten wordt bepaald. Zulke vaste referentiepunten zijn nodig, omdat de aarde geen perfecte bol is en het aardoppervlak nergens even "glad" is (bergen, dalen,...). Er zijn verschillende regionale kaartdatums in omloop omdat (1) de verschillende nationale geografische diensten geen gemeenschappelijke referentiepunten hadden, omdat (2) die diensten enkel kaarten produceerden voor hun eigen regio, en omdat (3) in de loop van de tijd de meettechnieken werden verfijnd, wat aanleiding was tot de introductie van weer een nieuw kaartdatum. Pas rond 1950 werd werk gemaakt van een wereldomvattend geodetisch systeem (dat ondertussen toe is aan revisie 1984) beter gekend als kaartdatum WGS84. De Engelse term voor kaartdatum is map datum. 1.b.2. Verschillende kaartdatums in verschillende (of hetzelfde!) land(en) Het is van groot belang om in OziExplorer (en op uw GPS) het kaartdatum in te stellen dat overeenkomt met het kaartdatum van de kaart die u gebruikt. B.v. de minder recente (analoog geproduceerde) stafkaarten in België gebruiken meestal het kaartdatum European 1950. De nieuwere, digitaal aangemaakte stafkaarten gebruiken European 1950 of WGS84 (afhankelijk van de schaal van de kaart). Als men op een oude kaart (met European 1950) de coördinaten van een punt afleest en die invoert op een GPS (of in Ozi) terwijl die is ingesteld op het kaartdatum WGS84, dan creëert men een afwijking. Het gebruikte kaartdatum van papieren stafkaarten staat in de rand van de kaart afgedrukt. Bij elektronische kaarten is deze informatie opgeslagen in het callibratiebestand dat bij de kaart hoort. 1.b.3. 1.b.4. WGS84 = geocaching Geocaching gebruikt als standaard het reeds vermelde wereldomvattende kaartdatum WGS84. Dit is vaak ook het kaartdatum van de recente digitaal aangemaakte Belgische stafkaarten, wat handig is als men een coördinaat van een GPS zou moeten overbrengen op een stafkaart (of omgekeerd). Gevolgen van het instellen van een verkeerd kaartdatum Ter illustratie een kaartje met 3 x dezelfde coördinaat (N 51 0.000 E 004 0.000), maar ingevoerd in verschillende kaartdatums. De afwijking bedraagt al snel meer dan 100 meter! Merk op dat ook het kaartdatum Ordnance Survey Great Britain werd gebruikt, wat wordt toegepast in Groot-Brittannië. Met deze kaartdatum komt men dus NIET automatisch in Groot-Brittannië uit (met 100-den kilometers afwijking), maar blijft men evengoed in de buurt met een flinke afwijking die toch onopgemerkt kan blijven. Het verschil tussen European 1950 en 1979 bedraagt onderling slechts een halve meter, maar 130 meter tegenover WGS84. vzw Geocaching Belgium 5 van 22

Kennismaken met OziExplorer 1.c. Coördinaten en kaartdatum in OziExplorer Op verschillende plaatsen in OziExplorer worden we geconfronteerd met het positieformaat en met het kaartdatum. 1.c.1. Bij de configuratie van OziExplorer Tabblad Systeem: Datum databestanden Wanneer men waypoints heeft aangemaakt en deze bewaart in een bestand, dan gebeurt dat met het kaartdatum dat u hier ingeeft: WGS84. Tabblad Kaarten: Lat/Long weergave Keuze tussen Graden, Gr, Min en Gr, Min, Sec. Geocaching gebruikt standaard Gr, Min. Tabblad Kaarten: Alternatief Grid Beetje verwarrend, want hier had beter Alternatieve Positieweergave gestaan. Handig is dat men hier b.v. UTM kan kiezen, omdat de startcoördinaten van een cache ook in UTM worden getoond op de cache pagina. Op de Belgische stafkaarten is bovendien een UTM rooster afgedrukt (paarse lijnen). Tijdens het intikken van coördinaten in OziExplorer kan men ook opteren om dat in de alternatieve positieweergave te doen (b.v. UTM) i.p.v. in Gr, Min. Tabblad Kaarten: Blanco kaartdatum Men kan in OziExplorer ook werken met een blanco, lege kaart. Ook die dient een bepaald kaartdatum te hebben. Kies ook hier WGS84. Voor elektronische kaarten staat het kaartdatum in het callibratiebestand dat bij de kaart hoort, daar wordt automatisch mee gewerkt bij het openen van de kaart. Tabblad GPS: Upload/download en NMEA Output De meeste merken GPS laden waypoints over in WGS84 formaat. Raadpleeg voor de zekerheid de handleiding van uw GPS. 1.c.2. Bij het werken met OziExplorer Op de kaart zelf: in de witte statusbalk bovenaan de kaart, wordt rechts het kaartdatum van de kaart weergegeven. Bij het intikken van de coördinaten van een nieuw waypoint: positie datum. Hier staat standaard het kaartdatum van de kaart ingevuld (WGS84), maar indien nodig kan men hier toch een ander kaartdatum kiezen (b.v. indien u de coördinaten afleest van een stafkaart met kaartdatum European 1950). In de waypoint lijst worden standaard de coördinaten weergegeven in het kaartdatum dat bij de kaart hoort, maar indien nodig kan men ook hier een ander kaartdatum kiezen. 6 van 22 www.geocaching.be

Ontmoetingsdag geocaching.be 10 november 2007 2. Kaarten Om met OziExplorer te kunnen werken, dient er steeds een kaart geladen te zijn. Dat kan een "echte" kaart zijn, maar evengoed een blanco, witte kaart. 2.a. Een blanco kaart aanmaken Voer Kaart Blanco Kaart uit en u krijgt een witte kaart die gans de wereld bestrijkt. Zodra er waypoints op de kaart staan, kunt u Kaart Herschaal blanco kaart uitvoeren om de kaart te beperken tot het actieve gebied van de waypoints. 2.b. Een kaart zoeken voor een bepaald waypoint Vertrekkende van een blanco kaart (of een echte kaart), kunt u voor een waypoint vragen welke kaarten daarvoor beschikbaar zijn. Klik met de rechtermuisknop op het waypoint en voer op het snelmenu Zoek kaart uit. U kunt met de rechtermuisknop ook klikken op een leeg gedeelte van de kaart, en dan kiest u Zoek kaart op cursor op het snelmenu. In de waypoint lijst wordt aangegeven of de waypoints zich op de kaart bevinden of niet. Ook hier kunt u een waypoint selecteren en vervolgens de knop Zoek kaart voor geselecteerd waypoint gebruiken. 2.c. Waar bewaar ik mijn kaarten? Tijdens de installatie maakt OziExplorer de map c:\oziexplorer\maps aan. Daarin bewaart u uw kaarten (desnoods in submappen, b.v. per land). U heeft altijd 2 bestanden nodig alvorens een kaart te kunnen gebruiken in OziExplorer: - de tekening van de kaart, meestal een JPG, GIF, BMP, TIF, OZF, PNG... bestand. - een callibratiebestand (extensie.map) dat beschrijft hoe de kaart moet worden geïnterpreteerd. Tip: bewaar de kaart en het bijhorende callibratiebestand steeds samen in dezelfde map, zo vindt OziExplorer steeds de bijhorende tekening van de kaart. Let op: als u de tekening van de kaart (gif, jpg,...) hernoemt, dan moet u ook het bijhorende callibratiebestand aanpassen en daarin de nieuwe naam vermelden. Open het callibratiebestand (*.MAP) met Kladblok (Notepad) en pas op de 3e regel de bestandsnaam aan. Enkel de bestandsnaam volstaat, het pad naar de juiste map kan men gerust weglaten. (De 2e regel wordt gebruikt als venstertitel in OziExplorer, en mag gerust verschillend zijn van de bestandsnaam van de kaart.) vzw Geocaching Belgium 7 van 22

Kennismaken met OziExplorer 2.d. Indexkaarten Indexkaarten worden gebruikt om een overzicht te krijgen van de detailkaarten waarover men beschikt. Ze kunnen ook als "gewone" kaarten worden gebruikt om er waypoints op te tonen. OziExplorer heeft de map "c:\oziexplorer\index maps" aangemaakt om daarin de indexkaarten te bewaren. Enkele indexkaarten voor België en Nederland zijn beschikbaar op www.geocaching.be, via de menukeuze Geocaching - Downloads. Bewaar deze kaarten en hun callibratiebestand het beste in "c:\oziexplorer\index maps". 2.e. Overzicht van beschikbare detailkaarten voor een groter gebied Voer op de menubalk het commando Kaart - Indexkaart uit en gebruik vervolgens de knop Nieuwe indexkaart laden om een indexkaart te kiezen. Gebruik vervolgens de knop Zoekpad instellen om aan te geven dat u in de standaard directory wilt zoeken (c:\oziexplorer\maps) of tik zelf het pad in naar de map met de gewenste kaarten. Let op: als u "c:\" kiest zal gans de harde schijf worden doorzocht, wat best lang kan duren. Op de overzichtskaart wordt nu netjes aangegeven welke detailkaarten beschikbaar zijn. Klikken op de gewenste kaart volstaat om die te openen. 8 van 22 www.geocaching.be

Ontmoetingsdag geocaching.be 10 november 2007 2.f. Kaarten gebruiken in OziCE op een PDA OziExplorer beschikt ook over een kleiner broertje dat kan worden gebruikt op een PDA: OziCE. Men zou verwachten dat OziCE dezelfde kaarten kon gebruiken als OziExplorer. Omdat een PDA over veel minder intern geheugen beschikt over een PC, zou de PDA zich echter snel verslikken in de grote kaartbestanden van de PC. Daarom ontwikkelde OziExplorer een specifiek geheugenvriendelijk bestandsformaat: het OZF-formaat. Op de website van OziExplorer kan je het hulpprogramma Img2Ozf Conversion Utility downloaden om je normale Ozi kaarten om te vormen naar dit speciale OziCE formaat. Je vindt het programma op www.oziexplorer.com via Optional Extras in de navigatiebalk. Het voordeel is niet alleen dat je de kaarten op een PDA kunt gebruiken, maar dat ze eveneens bruikbaar zijn in OziExplorer op de PC. Bovendien zal bij het inzoomen op een OZF kaart deze vaak veel scherper zijn dan bij het inzoom op een gewone JPEG, GIF of TIFF kaart. Kies bij Source Map Folder de map waarin zich de bronkaarten bevinden; Kies bij Destination Folder de gewenste doelmap; Kruis de gewenste kaarten aan; Zet de opties Copy Converted Map To The PDA en Include Image Path af; Desgewenst kan je de uiteindelijke kaarten kleiner maken voor het aantal gebruikte kleuren te verminderen of door ze eerst te verkleinen; Klik tenslotte op Convert Maps om de OZF kaarten aan te maken. De aangemaakte OZF-kaarten zijn nadien gemakkelijk te herkennen: zowel de eigenlijke tekening als het bijhorende map-bestandje hebben OZF in de bestandsnaam. Kopieer de kaarten daarna via een kaartlezer of ActiveSync naar je PDA. vzw Geocaching Belgium 9 van 22

Kennismaken met OziExplorer 3. Plaatsnamen zoeken op een kaart Voor OziExplorer zijn er aanvullende bestanden beschikbaar met de plaatsnamen (en postnummers) van b.v. België of Nederland (of welk ander land dan ook). Standaard beschikt OziExplorer over een bestand met de namen van grote steden over gans de wereld, maar het spreekt voor zich dat daar Scherpenheuvel of Ellezelles niet in zijn vermeld. 3.a. De coördinaten van een plaats bepalen a.d.h.v. de plaatsnaam Voer in OziExplorer Opties - Naamzoeken uit, of gebruik de knop Naam in de toolbar. Gebruik vervolgens de knop Laden om het plaatsnamenbestand te openen dat u wilt raadplegen. Deze worden normaal bewaard in c:\oziexplorer\name search. Tik een gedeelte van de plaatsnaam in, en kies eventueel de categorie waarop de naam betrekking moet hebben. OziExplorer toont een overzicht met de gevonden namen. Met de knop Zoek kaarten kunt u vragen welke kaarten er voor deze plaats beschikbaar zijn. Vanuit dat overzicht kan de gewenste kaart worden geopend. Met de knop Locatie van de geselecteerde plaats wordt die plaats op de huidige kaart aangeduid. 3.b. Bewaar uw kaarten in de OziExplorer Maps directory Het is aan te raden om alle kaarten op te slaan in c:\oziexplorer\maps (desnoods onderverdeeld in submappen, b.v. per land). Op die manier komen alle kaarten ook in aanmerking om gevonden te worden bij het zoeken op plaatsnaam. Merkt u dat een kaart toch niet wordt gevonden, dan kan het nodig zijn dat u alle kaarten even opnieuw door OziExplorer laat indexeren. Voer daartoe op de menubalk het commando Kaart Kaartbestanden opnieuw indexeren uit. 10 van 22 www.geocaching.be

Ontmoetingsdag geocaching.be 10 november 2007 4. Waypoints Tijdens het geocachen en het werken met OziExplorer draait alles rond waypoints. Deze kunnen geïmporteerd zijn uit een kant-en-klaar bestand, of men kan ze in OziExplorer zelf aanmaken. 4.a. Zelf waypoints maken Waypoints kan men zelf aanmaken, door ze aan te klikken op de gewenste plaats op de kaart, of door de gegevens van het waypoint in een dialoogvenster in te tikken. 4.a.1. Waypoints maken door aanklikken op de kaart Met de knop Plaats waypoints op de kaart kan men snel een waypoint aanmaken door op de gewenste positie op de kaart te klikken. De cursor wijzigt daarbij van vorm, en men kan meerdere waypoints na elkaar aanmaken. Deze worden automatisch genummerd. Men schakelt terug naar de gewone werkomgeving, door normaals op de knop Plaats waypoints op de kaart te klikken. Tip: men kan door de kaart bladeren terwijl de cursor in waypoint mode staat, door op de kaart te klikken, de muis ingedrukt te houden en te verslepen. Dat voorkomt het telkens moeten in- en uitschakelen van de knop Plaats waypoints op de kaart. 4.a.2. Waypoints maken door de kenmerken ervan in te tikken Wie meer controle wil over de naam van een waypoint of de exacte coördinaten, kan beter de gegevens van het waypoint zelf intikken: gebruik de knop Toon waypointlijst en klik vervolgens op Toevoegen. vzw Geocaching Belgium 11 van 22

Kennismaken met OziExplorer 4.b. Waypoints importeren Vaak zal men waypoints importeren uit bestanden, in plaats van ze zelf aan te maken. Hieronder volgt een overzicht van de verschillende plaatsen waar men waypoints van Belgische caches kan vinden. Deze bestanden staan niet altijd in het gepaste OziExplorer formaat, zodat ze vaak geconverteerd dienen te worden. 4.b.1. Bronnen voor waypoints van Belgische caches Geocaching.com Gebruikers met een Premium Membership kunnen waypoints laten mailen, door het opstellen van een pocketquery. Daarin bepaalt men zelf in welke waypoints men interesse heeft. Maar ook gebruikers zonder zo n membership, kunnen waypoints downloaden: Na het uitvoeren van een zoekopdracht (Seek) kan men de gewenste waypoints aankruisen en op Download waypoints klikken. Opmerking: men dient men z n nickname aangelogd te zijn op de site, anders is de download mogelijkheid niet beschikbaar. De verkregen bestanden staan in het LOC- of GPX-formaat. OziExplorer kan wel overweg met GPX bestanden, maar LOC bestanden zal je eerst moeten converteren. Kies dus, daar waar het kan, voor het GPX formaat. Merk op: oudere versies van OziExplorer kunnen evenmin overweg met GPX. Statistiekensite geocaching.be De thuispagina van de website vermeldt de link Download alle Belgische caches in één document. Via je persoonlijke pagina op de statistiekensite kan men de volgende selecties maken: o Enkel de caches die men nog niet heeft gevonden; o Alle caches, waarbij de gevonden caches gemarkeerd zijn; o De caches die door geen enkele deelnemer van een zelf op te geven groep cachers werden gevonden. Bij elk van deze mogelijkheden kan men de bestanden onmiddellijk in het OziExplorer formaat laten aanmaken. Conversie is bijgevolg niet nodig. Je kunt er ook kiezen voor GPX. Die kan je inlezen in OziExplorer, maar ook in GSAK, Google Earth, EasyGPS, GSAK GSAK of Geocaching Swiss Army Knife verdient een speciale vermelding. Het verzamelt cacheinformatie (inclusief cachepagina s en logs) in een eigen database, en biedt zeer uitgebreide beheersmogelijkheden (filteren, converteren, exporteren ). GSAK heeft de mogelijkheid om de gefilterde waypoints rechtstreeks in OziExplorer te tonen. Importeren in GSAK kan zowel in het GPX formaat als in het LOC formaat. 4.b.2. Converteren van waypoints naar het OziExplorer formaat OziExplorer werkt met bestanden met de extensie WPT, maar kan ook GPX bestanden importeren. Met een LOC bestand weet OziExplorer echter geen raad. Soms zal dus een conversie moeten worden uitgevoerd met een apart programma. Hier zijn verschillende mogelijkheden: Gartrax: ondersteunt conversie van en naar o.a. LOC, GPX, OziExplorer, TomTom, Ozi-GPX-Tools: conversie van GPX naar OziExplorer, met de mogelijkheid om aan verschillende soorten caches (traditional, multi, al dan niet gevonden, ) verschillende icoontjes toe te kennen. GSAK: exporteert vanuit z n eigen GSAK database naar allerlei formaten, o.a. rechtstreeks naar OziExplorer (inclusief opstarten van OziExplorer en openen van het waypointbestand). EasyGPS: kan LOC bestanden inlezen en deze bewaren als GPX bestanden. Links naar al deze programma s zijn vermeld bij Links op pagina 22. 12 van 22 www.geocaching.be

Ontmoetingsdag geocaching.be 10 november 2007 4.c. Waypoints manipuleren 4.c.1. 4.c.2. 4.c.3. 4.c.4. 4.c.5. Waypoints laden Gebruik op de menubalk Bestand Openen Waypoints uit bestand laden of klik in de toolbar op de Laden knop en voer er hetzelfde commando uit. Indien de huidige waypoints op de kaart nog niet waren bewaard, dan dient u te bevestigen dat u die niet eerst wenst op te slaan. Een GPX bestand kan je opladen met Bestand Openen Import GPX file. Waypoints bijladen Reeds opgeladen waypoints kunnen ook worden uitgebreid met de waypoints van een 2 e, 3 e bestand. Voer dan Waypoints uit bestand TOEVOEGEN uit. Opgelet: Wanneer u nadien de waypoints bewaart, dan zal standaard het bestand worden overschreven dat u als eerste opende (met het commando Waypoints uit bestand LADEN ). Waypoints schrappen Individuele waypoints kan men schrappen op één van de volgende manieren: Vanuit de waypoint lijst: met de knop Verwijder. Vanaf de kaart: met een rechtermuisklik op het waypoint en het uitvoeren van Verwijder op het snelmenu. Men kan op de kaart ook meerdere waypoints in groep selecteren: Voer op de menubalk Selecteer Selecteer Waypoints uit. Teken een kader rond de waypoints die u wilt schrappen. Voer Selecteer Verwijder geselecteerde objecten uit. Let op: OziExplorer kent geen Edit Undo! Voer tenslotte opnieuw Selecteer Selecteer Waypoints uit om de selectie modus van de cursor te annuleren. Verplaatsen Men kan een waypoint op de kaart ook verplaatsen door het te verslepen met een ingedrukte Shifttoets. Dit voorkomt dat u manueel de nieuwe coördinaten dient in te tikken. Kenmerken individueel wijzigen De kenmerken van een waypoint kan men aanpassen door het waypoint op de kaart te dubbelklikken. De coördinaten van het waypoint kan men vervolgens aanpassen met de Positie knop. Ook het editeren vanuit de waypoint lijst is mogelijk, door het waypoint daar te dubbelklikken. Merk op: met de knop Bewerken in de waypoint lijst kunt u minder kenmerken van een waypoint aanpassen dan door het te dubbelklikken in de lijst. De knop Eigenschappen geeft wel dezelfde mogelijkheden als het dubbelklikken. vzw Geocaching Belgium 13 van 22

Kennismaken met OziExplorer 4.c.6. Waypoints wijzigen via de waypoint lijst De waypoint lijst is de ideale vertrekbasis om meerdere waypoints in groep aan te passen. Sorteervolgorde Men kan op de titel van de kolom Naam of Beschrijving klikken om op die kolom te sorteren. De eerst klik sorteert stijgend, de tweede dalend. Uiteraard wijzigt dit niets aan de positie van de waypoints op de kaart, de coördinaten van de waypoints blijven immers hetzelfde. Gewenste waypoints selecteren Met Shift-klik en Ctrl-klik kunt u in de waypoint lijst aaneengesloten of losse waypoints toevoegen aan de selectie. De knop Sel. niet op kaart selecteert de waypoints die niet op de huidige kaart vallen. Tenslotte bevat de knop Selecteerfuncties op de toolbalk van de waypoint lijst de mogelijkheid om snel alle waypoints te (de-)selecteren, of om de selectie om te keren. Kleuren, icoontjes, tekstgrootte De knop Eigenschappen voor alle geselecteerde waypoints wijzigen laat toe om in groep het lettertype te wijzigen, de tekstgrootte, de voor- en achtergrondkleur, het icoontje, de manier waarop het waypoint moet worden weergegeven, enz. Geselecteerde waypoints opslaan in een nieuw bestand De knop Opslaan laat toe om de geselecteerde waypoints op te slaan in een nieuw bestand, of toe te voegen aan een reeds bestaand bestand. 14 van 22 www.geocaching.be

Ontmoetingsdag geocaching.be 10 november 2007 4.d. Speciale handelingen 4.d.1. Afstanden tussen waypoints bepalen OziExplorer laat vlot toe om de afstand tussen 2 waypoints te bepalen, met behulp van het commando Beeld Afstand tussen waypoints. Op het dialoogvenster duidt u in de linkse kolom het eerste waypoint aan, in de rechter kolom het tweede, en onmiddellijk kant u onderaan de afstand en richting aflezen. Merk het (kleine) verschil tussen het magnetische noorden en het ware noorden, wat in meer detail wordt besproken in het volgende onderwerp, Waypoints projecteren. Grootcirkel en Rhumb Line hebben betrekking op de methode die werd gebruikt om de afstand en koers te berekenen: over korte afstanden is het verschil echter verwaarloosbaar. 4.d.2. Waypoints projecteren In een cacheopgave wordt al eens gevraagd om een waypoint te projecteren, b.v. de cache bevindt zich op 200 meter en 75 (ware noorden) van WP7. In OziExplorer kan men gemakkelijk zo n waypoint berekenen. Klik het vertrekwaypoint aan met de rechtermuisknop en kies op het snelmenu Nieuw waypoint projecteren. Tik de richting en afstand in, en controleer de eenheid (meters, km, ). Klik op Projecteer om het nieuwe waypoint aan te maken. Opmerking: de richting (aantal graden) kan worden uitgedrukt t.o.v. het ware noorden of t.o.v. het magnetische noorden (dit is het noorden dat wordt aangegeven door een kompas). Het ware noorden valt niet samen met het magnetische noorden, en die afwijking verschilt van plaats tot plaats. In België bedraagt dat verschil ongeveer 1 graad. Een zorgvuldig opgestelde cachepagina zal vermelden of u moet projecteren met het ware of met het magnetische noorden. Is dat niet vermeld, dan kunt u het ware noorden gebruiken. Vanwege het kleine verschil (in België!) zal de afwijking (bij kleine afstanden) redelijk klein zijn (ongeveer 1.5 meter per 100 meter afstand, dus 7.5 meter bij een afstand van 500 meter, 75 meter bij een afstand van 5 km). vzw Geocaching Belgium 15 van 22

Kennismaken met OziExplorer 4.d.3. Een cirkel rond een waypoint tekenen Een opgave vermeldt soms de cache ligt aan de rand van een bos, op 300 meter van WP3 en op 475 meter van WP4. Hier wordt geen richting gegeven, zodat projecteren niet kan worden gebruikt. Op een papieren kaart zou met een passer een cirkel rond de 2 waypoints tekenen, en de cache ligt dan op één van de snijpunten van die 2 cirkels. In OziExplorer gaat men als volgt te werk: Dubbelklik het eerste waypoint en vul bij Nabijheid afstand (proximity) de opgegeven afstand tot het waypoint in. Herhaal voor het tweede waypoint. Op de kaart worden nu de 2 waypoints getoond, elk met een cirkel met de gevraagde straal. De cirkels snijden elkaar op 2 plaatsen. De opgave zal nu mee bepalen welk van de twee snijpunten het juiste is. In dit voorbeeld: aan de rand van het bos. Het meest oostelijke snijpunt ligt op de scheiding van een bos en een open veld en komt dus het beste overeen met de opgave. Nu is het nog een kwestie van de coördinaten van dat punt te kennen. Gebruik in de toolbar de knop Plaats waypoints op de kaart en klik op het snijpunt van de 2 cirkels. Dubbelklik vervolgens het nieuwe waypoint en gebruik de knop Positie om de coördinaten af te lezen. Tip: vergroot de kaart flink alvorens het snijpunt van de 2 cirkels aan te klikken. Op die manier kunt u veel preciezer klikken. Bron: Stafkaarten NGI/Lannoo 16 van 22 www.geocaching.be

Ontmoetingsdag geocaching.be 10 november 2007 5. Routes Een route is een lijstje van waypoints die u in de opgegeven volgorde wilt volgen. In plaats van voor elke waypoint zelf een GOTO op de GPS te doen, zal de GPS dat voor u doen zodra een waypoint wordt bereikt. 5.a. Hoe een route maken? Maak eerst waypoints voor de verschillende plaatsen die u in de route wilt gebruiken. Sla die waypoints op in een bestand. Voer op de menubalk het commando Beeld Route Editor uit. Dubbelklik de route die u wilt gebruiken. U kunt de naam van de route aanpassen, de kleur van het routetraject en de gewenste waypoints in de route plaatsen. Waypoints toevoegen gebeurt met de knop Toevoegen, dubbelklikken van de waypoints is helaas niet mogelijk. Belangrijk: de route is op de kaart enkel zichtbaar indien op de Route Editor de knop Routes op kaart tonen/verbergen is ingedrukt. Eigenaardig: de kleur van de route stelt u in bij de Route eigenschappen, maar voor de lijndikte moet u bij Bestand Configuratie Objecten zijn. 5.b. Routes bewaren en oproepen Het bewaren en openen van routes gebeurt via de menubalk met de klassieke commando s Bestand Openen en Opslaan. Hou er echter rekening mee dat OziExplorer de route enkel zal tonen indien u nadien ook het bijhorende waypointbestand heeft geopend. Heeft u enkel een routebestand en geen bijhorend waypointbestand? Dan kan het programma Ozi-GPX-Tools uitkomst bieden (zie Links op pagina 22). 5.c. Opgelet met de automatische GOTO s van de route op uw GPS Zoeken naar een cache, terwijl het waypoint van die cache een onderdeel is van uw route, zal wellicht tot gevolg hebben dat uw GPS u naar het volgende waypoint stuurt, vooraleer u de cache heeft gevonden! Voor een GPS is een waypoint immers gepasseerd of gevonden, indien de bissectrice (een duur woord voor de lijn die een hoek doormidden snijdt) tussen de deeltrajecten vòòr en nà het waypoint werd overschreden. Even rond de pot draaien (of beter: rond de cache) heeft als gevolg dat uw GPS u naar het volgende waypoint stuurt. vzw Geocaching Belgium 17 van 22

Kennismaken met OziExplorer 6. Tracks Uw GPS beschikt wellicht over de mogelijkheid om een log bij te houden op uw GPS. Die log kunt u later in OziExplorer downloaden en openen op een kaart. U hoeft uw track niet altijd rechtstreeks vanuit de GPS in te lezen in OziExplorer. Recente GPS toestellen loggen hun tracks ook in het GPX formaat, vaak op een geheugenkaartje. De GXP file op dat kaartje kan ook in de PC worden ingelezen met OziExplorer. Eénmaal ingelezen kunt u de track met OziExplorer bewaren als een PLT bestand (of als GPX bestand, waarmee u dan weer verder kunt naar bijvoorbeeld Google Earth ). Op die manier kunt u heel gedetailleerd zien waar en wanneer u zich bevond. Maar u kunt nog veel meer doen met die track 6.a. Tracks en hun details bekijken Voer op de menubalk het commando Bestand Openen Track uit bestand laden (meerdere) uit en laad een PLT-bestand. Merk op dat men meerdere tracks (bewaard als verschillende bestanden) kan opladen door ze te selecteren met Shift-klik of Ctrl-klik. Opgepast met het commando Track uit bestand toevoegen: de nieuwe trackpunten worden toegevoegd aan track 1, daar waar men wellicht verwacht dat er een extra, nieuwe track wordt aangemaakt. De tracks zijn enkel zichtbaar op de kaart, indien het commando Beeld Toon tracks op kaart actief is. Om de details van een track te kunnen bekijken, voert u Beeld Tracks Trackbeheer uit. Selecteer vervolgens de gewenste track en toon de details met de knop Toon Tracklijst. Klik in de lijst op het gewenste trackpunt (of blader door de lijst met de pijltjes op het klavier) en het overeenkomstige punt kan op de kaart worden bekeken. De tracklijst vermeldt niet alleen de coördinaten, maar ook het tijdstip, de snelheid, de richting en de afstand tot het vorige punt. 18 van 22 www.geocaching.be

Ontmoetingsdag geocaching.be 10 november 2007 6.b. Trackprofiel Een indrukwekkende mogelijkheid van de tracks is de voorstelling van de gegevens in een grafiek, waarbij men de afstand of de tijd kan uitzetten tegenover de snelheid of de hoogte. Om een dergelijk trackprofiel te bekijken, voert u Beeld Tracks Trackprofiel uit. Als afsluiter hieronder het tijd/hoogte- en tijd/snelheid-profiel van een vlucht Malta-Brussel. Het taxiën, opstijgen en inzetten van de landing zijn duidelijk herkenbaar. Tijd (minuten) versus snelheid (km/u) Tijd (minuten) versus hoogte (meter) vzw Geocaching Belgium 19 van 22

Kennismaken met OziExplorer 7. Uitwisselen van waypoints en tracks met Google Earth De recentste versies van OziExplorer ondersteunen het aanmaken en inlezen van waypoints en tracks in het GPX-formaat en in het Google Earth formaat. Daardoor wordt het mogelijk om waypoints in OziExplorer te verzamelen en ze te bekijken op een kaart, zelfs als je in OziExplorer niet over een kaart zou beschikken. Open je waypoints in OziExplorer; Beschik je in OziExplorer niet over de juiste kaart, gebruik dan een blanco kaart; Voer Bestand Opslaan Export to Google Earth uit; Onmiddellijk wordt Google Earth opgestart (moet uiteraard op je PC zijn geïnstalleerd) en de waypoints en tracks worden getoond; Wil je de gegevens ook bewaren in Google Earth zelf, verplaats ze dan van je Tijdelijke Plaatsen naar Mijn Plaatsen. 20 van 22 www.geocaching.be

Ontmoetingsdag geocaching.be 10 november 2007 8. OziExplorer in combinatie met GSAK GSAK is een programma om waypoints mee te beheren, met uitgebreide selectiemogelijkheden. Geselecteerde waypoints kan men vanuit GSAK exporteren naar OziExplorer. OziExplorer start dan automatisch op en de waypoints worden op een kaart getoond. 8.a. Naamgeving van een cache in OziExplorer Bij het exporteren vanuit GSAK kan men de namen voor de waypoints in OziExplorer beïnvloeden. Standaard wordt de cache identificatie gebruikt (GCxxxx), maar men kan b.v. ook het type van de cache (traditional, multi, ) gebruiken. Bij het zweven boven het waypoint wordt in de tooltip altijd de volledige informatie getoond. Meer uitleg over de mogelijkheden in de helpfile van GSAK. %code %name %typ1 8.b. Waypoints in OziExplorer gekoppeld aan de cachepagina s van gc.com Bij het exporteren naar OziExplorer, maakt GSAK ook koppelingen aan naar de cachepagina s op geocaching.com. Het volstaat om in OziExplorer met de rechtermuisknop op een waypoint te klikken en vervolgens Open bestandsbijlage te kiezen. Offline: de cachepagina wordt getoond, met de informatie die zich in de GSAK database bevindt. U hoeft dus geen internetverbinding te hebben om de cachepagina en de logs te kunnen zien (*). Online: u gaat rechtstreeks naar de cachepagina bij geocaching.com. (*) complete cachepagina s en logs kunnen in GSAK worden opgeladen met PocketQueries. Om een PocketQuery te kunnen maken, dient men bij geocaching.com over een Premium Membership te beschikken. 8.c. In GSAK caches zoeken langs een route of in de buurt van punten GSAK biedt de mogelijkheid om een filter te maken die caches selecteert die langs een bepaalde route liggen (b.v. het reistraject naar uw vakantiebestemming) of in de buurt van bepaalde punten (b.v. de afritten op het reistraject naar uw vakantiebestemming). In beide gevallen kan men de gewenste afstand t.o.v. de route of de punten instellen. De waypoints van de reisroute of van de afritten kan men in OziExplorer aanmaken en daarna in een waypointbestand bewaren. In GSAK gebruikt u Filter Arc/Poly Load from File om het waypointbestand van OziExplorer in te lezen. vzw Geocaching Belgium 21 van 22

Kennismaken met OziExplorer 9. Toetsenbordcombinaties De volgende toetsenbordcombinaties vermijden een zoektocht op de menubalk of het klikken op de juiste knop in de toolbar: Alt + W Alt + R Alt + T Ctrl + T Ctrl + R Alt + C Waypoint lijst Route editor Trackbeheer Toon/verberg de tracks op de kaart Toon/verberg de routes op de kaart Configuratiescherm 10. Links In deze tekst werden heel wat programma s vermeld. De weblinks naar deze programma s en informatie werd hier verzameld. geocaching.be: website, forum, statistieken http://www.geocaching.be OziExplorer Img2OZF GSAK Gartrax Ozi-GPX-Tools http://www.oziexplorer.com kies Optional Extras in de navigatiebalk van www.oziexplorer.com http://www.gsak.net http://www.p-terminator.nl/geocaching/gartrax.php http://www.geocaching.be/web/nl/ozi-gpx-tools.php CD-ROM Belgische stafkaarten NGI/Lannoo http://www.lannoo.be http://www.ngi.be 22 van 22 www.geocaching.be