RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK BIJ SENSIS ONDERWIJS, LOCATIE ROTTERDAM, AFDELING SO EN VSO Plaats: Rotterdam BRIN-nummer: 25HE-3 en 25HE-4 Onderzoeksnummer: 117487 Onderzoek uitgevoerd op: 31 augustus 2009 Conceptrapport verzonden op: 16 oktober 2009 Rapport vastgesteld te Breda op: 17 november 2009 Reproductie van het rapport zonder toestemming van de inspectie of de school/instelling vindt niet plaats anders dan in zijn volledige vorm. HB2742988/7 Documentnummer: H2854678
Pagina 2 van 11
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 31 augustus 2009 een onderzoek uitgevoerd op Sensis Onderwijs, locatie Rotterdam, afdeling SO en VSO, hierna te noemen: Sensis Rotterdam, om na te gaan of er sprake is van tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs en/of de naleving van wet- en regelgeving. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. De inspectie doet in 2009 onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs aan leerlingen met een visuele beperking. Het onderzoek op Sensis Onderwijs locatie Rotterdam maakt hiervan deel uit. In dit onderzoek wordt tevens nagegaan of de school aan enkele wettelijke voorschriften voldoet. Onderzoeksopzet De inspectie heeft bij dit onderzoek de kern- en normindicatoren onderzocht van alle kwaliteitsaspecten uit het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs 2005, inclusief het kwaliteitsaspect 'cyclisch proces kwaliteitszorg'. Doordat de inspectie bij dit onderzoek geen gesprek met ouders gevoerd heeft en objectieve informatie ontbreekt, kan zij van het aspect 'schoolklimaat' kernindicator 10.6 niet waarderen. De inspectie heeft behalve van de verplichte documenten en de documenten die eerder beschikbaar zijn gesteld een analyse gemaakt van de documenten die door het bestuur ter voorbereiding op het onderzoek zijn aangereikt, te weten: - SO-Rotterdam - aanpassing leerroute - Afdelingsplan SO en VSO Sensis Onderwijs Rotterdam - Projectplan VSO-MG - Conceptauditrapport VSO Rotterdam maart 2008 - Borgingsdocumenten - Draaiboek planmatig werken Sensis Onderwijs. - Formatieplan - Opleidingsplan - Ontwikkeling veiligheidsplan Tijdens het bezoek heeft de inspectie enkele dossiers en individuele handelingsplannen bestudeerd en beoordeeld, gesprekken gevoerd met leden van de commissie van onderzoek, de commissies leerlingenzorg SO en VSO, leerlingen, leerkrachten en locatieleiding. Tevens heeft de inspectie zes lessen geobserveerd, waaronder een brailleles. Bij het eindgesprek waren de directeur en twee adjunct-directeuren aanwezig. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs 2005. In het jaarplan verantwoordt de inspectie welke Pagina 3 van 11
wettelijke aspecten zijn onderzocht. Deze documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Dit wordt gevolgd door een beschouwing waarin tekortkomingen worden toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. Pagina 4 van 11
2. BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader (voortgezet) speciaal onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. De inspectie heeft daarnaast onderzocht of wordt voldaan aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Cyclisch proces kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school hanteert een onderwijsconcept dat aansluit bij haar leerlingenpopulatie. 1.3 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.4 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.5 De school evalueert regelmatig de leerlingenzorg. 1.6 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.7 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen en de leerlingenzorg. 1.8 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van haar onderwijs. Systeem van leerlingenzorg 3.1 De commissie voor de begeleiding bepaalt de onderwijsrelevante beginsituatie van de leerlingen. 3.3 De school stelt een handelingsplan vast in overeenstemming met de ouders. 3.5 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de vorderingen en ontwikkeling van de leerlingen. 3.8 De commissie voor de begeleiding evalueert de uitvoering van het handelingsplan. Functionaliteit handelingsplanning 4.1 De leerinhouden komen overeen met de afspraken in de documenten voor handelingsplanning. Leerstofaanbod 5.1 De school hanteert een leerstofaanbod voor de schoolse vakken. 5.4 Het leerstofaanbod sluit aan op het uitstroomperspectief van de leerlingen. 5.5 Het leerstofaanbod maakt het mogelijk gericht in te spelen op verschillen tussen leerlingen. Onderwijstijd 6.3 De teamleden maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 6.4 De school stemt de hoeveelheid tijd af op de onderwijsbehoeften van (individuele) leerlingen. Pagina 5 van 11
(Ortho)pedagogisch handelen 7.2 De teamleden gaan op een respectvolle wijze met de leerlingen om. 7.4 De teamleden handhaven de gedragsregels. 7.6 De teamleden stemmen hun (ortho)pedagogisch handelen af op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. (Ortho)didactisch handelen 8.2 De leraren leggen duidelijk uit. 8.4 De leraren stimuleren de leerlingen tot denken. 8.5 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 8.7 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de onderwijsbehoeften van de leerling. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 9.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 9.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun leerproces, die past bij hun ontwikkelingsniveau. Schoolklimaat 10.1 De school heeft inzicht in de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op school voordoen. 10.2 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school. 10.3 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op afhandeling van incidenten in en om de school. 10.4 De leerlingen en de teamleden voelen zich aantoonbaar veilig op school. Opbrengsten 11.4 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingen mag worden verwacht. 5 Wet- en regelgeving De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De onderwijstijd voldoet aan de wettelijke voorschriften (WEC, artikel 11). ja nee Pagina 6 van 11
2.2 Beschouwing Algemeen beeld De kwaliteit van het onderwijs op Sensis Onderwijs, locatie Rotterdam is van voldoende kwaliteit. Opvallende sterke punten van de school zijn de taakgerichte werksfeer en de hoge actieve betrokkenheid van de leerlingen bij de onderwijsactiviteiten. De school zoekt - binnen de kaders van het bovenschoolse kwaliteitsbeleid - actief naar manieren om de kwaliteit van de leerlingenzorg te verbeteren en de opbrengstgerichtheid te vergroten. De inspectie heeft een betrokken en enthousiast team aangetroffen, dat in staat is zich kritisch op te stellen ten opzichte van het eigen werk. Dit biedt het perspectief dat de positieve ontwikkelingen die de school nu doormaakt een succesvol verloop zullen blijven houden. De inspectie heeft bij dit onderzoek vastgesteld dat de school de handelingsplannen niet tijdig vaststelt ( art 41 a lid 1 WEC). Toelichting Kwaliteitszorg Het systeem van kwaliteitszorg is voldoende. Het geeft aan het planmatig werken aan verbetering een stevige basis. Het fundament van de kwaliteitszorg is het inzicht dat Sensis heeft in de onderwijsbehoeften van de leerlingen. Een bovenschoolse visie op onderwijs is tot stand gekomen en er zijn standaarden voor goed onderwijs vastgesteld. Er is een algemeen doelgroepenbeleid, aangevuld door een meer specifiek beleid per locatie. De kwaliteitszorg heeft de door de school geformuleerde na te streven kwaliteit als uitgangspunt. Sensis Rotterdam kent een systematiek van zelfevaluatie en gebruikt daarvoor meerdere instrumenten waarvan de voornaamste een audit is. In maart 2008 is een eerste audit uitgevoerd, in september 2008 een tweede en in april 2009 een derde. Sterk is dat de school de resultaten van deze evaluaties via een 'plan in hoofdlijnen' direct vertaalt naar een afdelingsjaarplan en dat de verbeteronderwerpen daarin herkenbaar zijn terug te vinden. Een verbeterpunt kan zijn in het instrument de doelen beter te concretiseren door deze 'smarter' te formuleren, de indicatoren uit te werken in voorbeelden van goede praktijk. Bovendien zou het instrument door een verbinding met het inspectiekader beter bruikbaar zijn voor het externe toezicht. De gegevens zijn naar het oordeel van de inspectie op dit moment voor de laatste toepassing niet zodanig relevant, betrouwbaar en valide dat de inspectie deze beoordelingen op alle indicatoren kan overnemen ten behoeve van haar eigen oordeelsvorming. De school borgt bereikte kwaliteit van het onderwijsleerproces en de leerlingenzorg systematisch. Deze borging - en daarmee het volgen van de uitvoering van gemaakte afspraken - kan snel aan kwaliteit winnen door doelstellingen en afspraken scherper te beschrijven. Een digitaal kwaliteitshandboek is in ontwikkeling en krijgt een functie krijgen in de plancyclus en het auditsysteem. De school heeft een eerste aanzet gemaakt tot het structureel vergelijken van de resultaten van de leerlingen op de school met de gemiddelde resultaten van de leerlingen die niet zijn Pagina 7 van 11
aangewezen op het speciaal onderwijs. De school merkt op dat dit in elk geval al opgeleverd heeft dat leraren aantoonbaar meer opbrengstgerichtheid werken. Sensis Rotterdam heeft voor de evaluatie van de kwaliteit van opbrengsten een eigen norm vastgelegd: de Sensisnorm. De school zet deze norm af tegen de normen die het regulier onderwijs hanteert. De Sensisnorm is afgeleid van de norm die het regulier onderwijs voor haar resultaten hanteert - op basis van de reguliere vorderingentoetsen -, rekening houdend met een verlengde schoolperiode van één jaar. De ontwikkelingslijn is gevisualiseerd door een lijn die vlakker verloopt dan de lijn die de ontwikkeling van leerlingen in het regulier onderwijs verbeeld. Omdat het voor de hand ligt dat de ontwikkeling van de leerlingen in deze doelgroep vooral aan het begin van de schoolperiode langzamer verloopt dan en aan het eind van de periode mogelijk even snel verloopt als bij een leerling zonder beperkingen verdient het aanbeveling om de Sensisnorm niet als een rechte lijn te visualiseren, maar deze meer af te stemmen op de gemiddelde ontwikkelingslijn die voor deze doelgroep leerlingen te verwachten is. Het proces van het leren lezen en rekenen en het leren gebruiken van specifieke hulpmiddelen aan het begin van de schoolloopbaan bijvoorbeeld kost immers meer tijd waardoor te verwachten is dat de toetsbare leerwinst lager is. De schoolleiding legt het gevoerde schoolbeleid op voldoende wijze in beleidsdocumenten en protocollen vast, zodat zij zich naar derden kan verantwoorden voor de gemaakte keuzes. Er is voldoende inzichtelijke rapportage aangetroffen. Sensis Rotterdam organiseert ook infoavonden voor ouders om schoolbeleid, de jaarplanning en de resultaten van het kwaliteitsbeleid te bespreken. De rapportage aan belanghebbenden zou echter sterk aan kwaliteit kunnen winnen indien de school ook in haar - bovenschools - jaarverslag de bereikte kwaliteit zou verantwoorden. In het jaarverslag kan het bevoegd gezag op een voor eenieder toegankelijke manier - dus ook voor andere belanghebbenden dan de ouders - een actueel beeld schetsen van aspecten van 'onderwijs en leren' en van de effecten van de uitgevoerde verbeteractiviteiten. Leerlingenzorg en opbrengsten Het systeem van leerlingenzorg is van voldoende kwaliteit. De - bovenschoolse - commissie van onderzoek (CvO) (ex art. 41 WEC) bepaalt aan de hand van de hulpvraag en de beschikbare onderzoeksgegevens van de leerling of nader diagnostisch onderzoek noodzakelijk is en voert dat onderzoek dan uit. Aan de hand van de bevindingen beslist de commissie over de toelating. Op de school zelf bestaat een schoolgebonden commissie leerlingenzorg (CLZ). Deze commissie is op dezelfde manier ingericht als de CvO. Zij formuleert bij plaatsing een lange termijn perspectief en daarnaast elk jaar een korte termijn perspectief. Dat korte termijn perspectief is leidend voor het ontwerp van het individueel handelingsplan. Hierbij zijn de ouders intensief betrokken. De leerlingbegeleiding is voor een belangrijk deel belegd bij de CLZ. Zij ondersteunt de leerkrachten individueel en bewaakt de voortgang. De verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de handelingsplannen ligt bij de leerkrachten. Sensis Rotterdam stelt de handelingsplannen één keer per jaar opnieuw vast. De handelingsplannen bevatten de van de reguliere leerroute afwijkende doelen en activiteiten. De leerroutes zijn in het schoolplan opgenomen. De school spreekt dan van een 'intensief arrangement'. Er vinden regelmatig evaluatiegesprekken plaats tijdens de bouwvergaderingen. Daarnaast is de CLZ voortdurend aanspreekbaar voor de leerkrachten. De CLZ bespreekt alle leerlingen die praktijkonderwijs volgen zes tot tien keer per jaar. Ook de stageactiviteiten worden daarbij geëvalueerd en zonodig bijgesteld zodat de coaching op maat blijft. Pagina 8 van 11
De inspectie merkt op dat de handelingsadviezen die de CvO opstelt niet één op één aansluiten op het format handelingsplanning. Een andere formulering van deze adviezen zou de aansluiting met de doelen in het handelingsplan vergemakkelijken. Ook de evaluatie kan dan scherper worden uitgevoerd. De inspectie heeft vastgesteld dat de relatie tussen de voor de handelingsplanning verantwoordelijke CvO en de CLZ niet is geformaliseerd en de school deze als zodanig ook niet evalueert. Hierdoor wordt ook de kwaliteit van de handelingsadviezen die de CvO levert niet geëvalueerd. Anders gezegd: er is nu sprake van éénrichtingsverkeer van CvO naar CLZ. De schoolleiding heeft naar aanleiding van deze vaststelling het voornemen deze werkrelatie in de audit op te nemen. De inspectie heeft vastgesteld dat het bevoegd gezag de handelingsplannen in veel gevallen pas na de wettelijk voorgeschreven termijn van vier weken vaststelt (art. 41a WEC). Zo ontstaat het risico dat leraren niet zo spoedig mogelijk na aanvang van het schooljaar of na plaatsing van de leerling doelgericht en planmatig aan de ontwikkeling van de leerlingen kunnen werken. Sensis Rotterdam streeft ernaar de opbrengsten inzichtelijk in kaart te brengen, zowel op het niveau van de leerling en de groep als op schoolniveau en is daarmee op de goede weg. De handelingsplannen, het leerlingvolgsysteem en de werkplannen dienen als basis. Als de school erin slaagt de gegevens over de door de leerlingen behaalde resultaten systematisch vast te leggen en zich beraadt op opbrengststandaarden aan de hand waarvan zij kan bepalen of leerlingen ook daadwerkelijk de ontwikkeling doormaken die past bij hun mogelijkheden en beperkingen, is een belangrijke stap genomen om de opbrengsten te verantwoorden. Een directe koppeling met de leerlijnen en leerroutes moet worden overwogen. Op dit moment kan de beoordeling van de opbrengsten nog niet plaatsvinden omdat ook de inspectie niet beschikt over standaarden aan de hand waarvan zij scholen op hun opbrengsten kan beoordelen. Onderwijsleerproces Het onderwijsleerproces is van voldoende kwaliteit. Sterke punten van Sensis Rotterdam zijn de hoge betrokkenheid van de leerling bij de onderwijsactiviteiten en de taakgerichte werksfeer die in alle groepen is aangetroffen. De school hanteert een aanbod voor de schoolse vakken. Afhankelijk van de specifieke doelgroep hanteren de teamleden de kerndoelen als referentiekader voor dit aanbod. Hiermee beschikt de school over een leerstofaanbod dat aansluit bij de onderwijsbehoeften van de leerlingen dat aansluit bij hun uitstroomperspectief. De inspectie heeft niet in alle gevallen waargenomen dat de variatie in leertijd bewust als (ortho)didactisch instrument wordt ingezet. Beleidsmatige afwegingen op het niveau van de school - gerelateerd aan de doelgroep, maar ook op het niveau van de groep en van de individuele leerling kunnen leiden tot een doordachte inzet van onderwijstijd, gebaseerd op leer- en ontwikkelingskenmerken van de doelgroep en van individuele leerlingen. Hierdoor kan de planning van de leertijd meer betekenis krijgen voor de resultaten. Pagina 9 van 11
Pagina 10 van 11
3. TOEZICHTARRANGEMENT De Inspectie van het Onderwijs kent aan Sensis Onderwijs, locatie Rotterdam het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en, eventueel, een onderzoek in het kader van een themaonderzoek. Tekortkomingen in de naleving Er is een tekortkoming in de naleving van wettelijke voorschriften vastgesteld, namelijk: niet is voldaan aan artikel 41a lid 1 WEC: uiterlijk één maand na inschrijving opstellen van een handelingsplan. Om deze reden heeft de Inspectie van het Onderwijs de volgende afspraken gemaakt met het bevoegd gezag: Het bevoegd gezag dient de geconstateerde tekortkoming in de naleving van wettelijke voorschriften binnen een half jaar na vaststelling van het rapport van bevindingen op te heffen. In juni 2010 voert de inspectie een onderzoek uit om na te gaan of de tekortkoming is opgeheven. Pagina 11 van 11