QUICKSCAN OV-CHIPKAART IN Z O E T E R M E E R Februari 2010 Bas Schuiling SP-Zoetermeer Stadhoudersting 12a 2713 GB ZOETERMEER E: zoetermeer@sp.nl Er is veel veranderd in het openbaar vervoer de laatste jaren in Zoetermeer. De lastige opstart van de Randstadrail. De nieuwe haltes Oosterheem, Javalaan en binnenkort ook Bleizo. Door verdere verzelfstandiging heeft Zoetermeer er vervoerders bijgekregen. En natuurlijk de landelijke invoer van de OV-Chipkaart. Momenteel kent Zoetermeer zes verschillende aanbieders van openbaar vervoer afhankelijk van bestemming en tijdstip: HTM, Qbuzz, Veolia, Connexxion, RET (nachtbus) en de NS. Al deze aanbieders kennen andere tarieven en voeren op hun eigen wijze de OV-Chipkaart in. De invoer van de OV-Chipkaart doet in Nederland veel stof opwaaien. Na vele technische en organisatorische problemen met de kaart en de techniek lijkt de OV-Chipkaart ook te zorgen voor een verhoging van de reiskosten in diverse steden. SP Zoetermeer onderzocht het wel een wee van de OV-Chipkaart in de stad.
Aanpak Door middel van een steekproef op verschillende trajecten wordt onderzocht of de stelling dat het openbaar vervoer gemiddeld even duur blijft klopt. Er is expliciet rekening gehouden met de spreiding van de ritten aangezien bij de overgang van zone-systeem naar een kilometersysteem het duidelijk is dat bepaalde ritten van prijs veranderen naar gelang ze 'gunstig' in een zone lagen of niet. De quickscan is gehouden op een moment dat er nog sprake is van een opstarteffect. Mensen moeten nog bekend raken met het systeem, sommige dingen functioneren nog niet naar behoren. De quickscan dient dan ook gezien te worden als handvat voor verdere verbeteringen in de tijd dat het opgesteld is. Het is géén oordeel of volledig onderbouwd onderzoek. De nieuwe prijs De invoering van de OV-Chipkaart heeft gevolgen voor de kosten van het openbaar vervoer in de stad. De kaart rekent voortaan de prijs in kilometers af plus een 'instaptarief'. Het systeem met 'zones' komt dus te vervallen. Specifiek voor Zoetermeer is dat opvallend aangezien de hele stad in één zone viel en dus vervoer in de hele stad even duur was. Met de komst van de wijk Oosterheem kwam die situatie overigens gedeeltelijk te vervallen. Voor berekening van de strippenkaartkosten is gebruik gemaakt van de 45-strippenkaart zonder korting. Deze kost in 2010 E 22,50 ofwel 0,50 eurocent per strip. Prijzen per vervoerder Vervoerder Instapprijs Prijs per kilometer HTM 0,78 0,131 Qbuzz 0,78 0,12 Connexxion 0,78 0,104 Veolia 0,78 0,13 2
Gemaakte ritten Van Naar Lijn Chipkaart Strippen Verschil Van Rijswijckschans Van Rijswijckschans Zoetermeer Centrum West Leiden Noordeinde Bredewater 70 / RR 1,61 1 61% Brechtzijde 70 1,27 1 27% Leiden Noordeinde 32 2,86 2,5 14,4% Zoetermeer CW 32 2,74 2,5 9,6% Zoetermeer CW Leiden CS 32 2,66 2,5 6,4% Oosterheem Rotterdam Hofplein RR 3, RET E 4,71 5-5,8% Dorp Meerzicht RR 3 1,17 1 17% Fahrenheitstraat Den Haag Dorp Zoetermeer RR 3 3,48 3,5-0,5% Leidschenveen Voorweg laag RR 1,61 1,50 7,3% Rotterdam Hofplein Van Wijngaardenstraat 173 3,66 3 13,4% n.b. Het bleek niet mogelijk om alle gemaakte ritten op tijd te verwerken aangezien bij sommige vervoerders de transactievertraging kan oplopen tot meer dan 3 weken Als ik ook meedenk met de gezinnen die het nog minder hebben en die in de vakantie een uitje zouden willen maken en bedenken laten we eens uitwaaien op Scheveningen. Het is dan zo dat stel het gezin heeft 2 kinderen (boven de 12) dan heb je voor alle vier de gezinsleden een OV-Chipkaart nodig. Als je zo'n kaart wil aanschaffen kost de kaart 7,5 per persoon voordat je er een tegoed op kan zetten. En het tegoed wat je er op zet dient minimaal 4,00 te zijn anders kan je niet reizen. Dus stel dat je maar incidenteel reist dan mag je eerst 30 euro neertellen voordat je met zijn alle de trein of bus in kan. inzending meldpunt 3
Ritten berekend via 9292ov RandstadRail Seghwaert Den Haag CS RR 3,09 3 9% Voorweg laag Den Haag CS RR 2,59 3-13,6% Javalaan Den Haag CS RR 3,60 3,50 2,8% Buytenwegh Den Haag CS RR 2,70 3-10% Stadsbus WC-Rokkeveen Zoetermeer CW RR 1,24 1 24% Zoetermeer CW Ruimtebaan 70 1,43 1 43% Brechtzijde Centrum West 70 1,04 1 4% Zoetermeer CW Laveibos 72 0,92 1-8% Driemanspolder Zoetermeer CW 72 1,15 1 15% Regionaal Zoetermeer CW Alphen Station 165 3,78 3 26% Alphen Station Zoetermeer CW 165 3,8 3 26,6% Zoetermeer Driemanspolder Delft Station 121 2,39 2,50-4,4% Zoetermeer CW Delft Station 121 2,76 2,50 10,4% Zoetermeer CW Leiden CS 206 2,66 2,5 6,4% Zoetermeer CW Leiden CS 32 2,99 2,5 19,6% Muzieklaan Leiden CS 206 2,41 2,50-3,6% Zoetermeer CW Katwijk 32 3,99 3,50 14% Zoetermeer CW Gouda 177 4,29 3 43% Zoetermeer CW Gouda 677 4,29 3 43% NS * Retour Zoetermeer Den Haag centraal 4,90 4,90 0% Zoetermeer Leiden 9,20 9,20 0% Zoetermeer Gouda 6,10 6,10 0% Zoetermeer Utrecht 15,30 15,30 0% Zoetermeer Rotterdam Centraal 11,70 11,70 0% Zoetermeer Delft 7,60 7,60 0% NS-prijzen berekend op basis van retour v.s. twee keer reizen met chipkaart Ten tijde van onderzoek werkte de chipkaartmodule van 9292ov af en aan en niet onder alle browsers ( zoals Firefox ) 4
Chipkaart: opladen, aanschaf en reisproducten De informatie is op het moment van de quickscan onvoldoende. Dat blijkt uit de vele vragen die de SP heeft gekregen over aanschaf- en oplaadlocaties van de chipkaart. Het is niet duidelijk waar deze zijn. Bijgevoegd kaartje is na enig zoeken wel beschikbaar via OV-site 9292ov.nl Abonnementen zijn alleen online aan te schaffen en vervolgens op te laden via een 'ophaalpunt'. Dat werkt momenteel in tegenstelling tot informatie op internet nog niet overal. Mensen moeten dus ook voor het activeren van hun pas eerst naar een andere stad zien te komen. Ik heb sinds kort een OV-Chipkaart maar de activatieprocedure is een beetje vreemd. Ik ga op de website kijken waar ik het automatisch opladen kan activeren. Dat blijkt in het Stadshart te zijn, dus vol goed moed met alle gegevens op pad. Bij de winkel aangekomen blijk ik de OV-Chipkaart alleen op het station in den Haag kan activeren. Ik moet dus eerst een strippenkaart kopen om de kaart te activeren. inzending meldpunt Persoonlijke service en vragen zijn niet te stellen. Mocht iemand daar prijs op stellen dan moet deze naar Den Haag voor de HTM en NS balies of naar Rotterdam voor de RET. De nieuwe vervoerders in de regio (Veoilia, Qbuzz) hebben in het geheel geen loket. Connexxion heeft een aantal verkooppunten bij tabakszaken in vrijwel elke wijk en het stadshart. Wat betreft de abonnementen zelf. De RET biedt verwarrende genoeg 'zonekaarten' aan op de OV-chipkaart. Niets geen kilometerprijs afrekenen dus. Ook is het mogelijk om voor periodes kortingsabonnementen af te sluiten 20% of 40%). De HTM werkt nog altijd met oude stamkaarten en tevens zones. Connexxion idem. Of en hoe deze werken met de OV-chip legt alleen de RET duidelijk uit op de site. Oplaadpunten OV-Chipkaart Zoetermeer, feb 2010 5
Met wie reis ik vandaag? De verzelfstandiging en introductie van de marktwerking in het openbaar vervoer leidt in de praktijk tot veel onduidelijkheid. Elke vervoerder heeft zijn eigen voorwaarden, tarieven, abonnementen en klantenservice. Veel mensen zien door de bomen het bos niet meer. Toch is er in principe geen keuzevrijheid want elke vervoerder heeft zijn eigen lijnen. In Zoetermeer wordt dat effect versterkt omdat de stad op verschillende vervoersgebieden ligt die allemaal wat te zeggen hebben over ons openbaar vervoer. Er is geen aanspreekpunt als het niet gaat zoals het moet. De gemeente wijst naar de vervoerders, die wijzen naar het stadsgewest Rijnmond of Haaglanden of naar de provincie. Die wijzen op hun buurt weer naar de landelijke overheid, Trans link systems ( technische uitvoer van de OV-Chipkaart ) of de OV- Chipkaartkoepel die weer bestaat uit alle vervoerders. Ervaring: De Connexxion klantendesk wijst naar Ov-chipkaart.nl met bijbehorende nummer. Die verbindt echter weer door naar de vervoerder. Bij de Veolia klantendesk weten ze de tarieven wel, maar niet als je kiest voor 'OV-chipkaart tarieven en informatie', die wijst door naar de OV-Chipkaartlijn waar het vervolgens niet mogelijk is informatie te krijgen over Veolia. Men dient op 'klacht opgeven' te kiezen om geholpen te worden. rondgang informatiediensten Tip De gemeente is verantwoordelijk voor het wel een wee van de Zoetermeerse inwoners en zou zich daarom meer een regierol moeten aanwenden. 6
Conclusies Vanuit de Zoetermeerse situatie gezien kunnen er een aantal conclusies worden getrokken Communicatie richting de reizigers en met name de incidentele laat te wensen over. Advies is om duidelijker te maken hoe de chipkaart werkt, waar de oplaadpunten zijn en hoe een kaart te bemachtigen is. Oplaadpunten zijn niet buiten winkelsluitingstijd te gebruiken. Het is dus niet mogelijk dan een kaart op te laden of op enige andere manier aan een geldig vervoersbewijs te komen voor de normale prijs. Op basis van een aangenomen SP-motie uit 2009 die regelt dat het altijd mogelijk moet zijn om aan een vervoersbewijs te geraken tegen normaal tarief dient dat aanpakt te worden. De gemeente moet vervoerders stimuleren om een oplaadpunt in het vervoer zelf te hebben. Uit de steekproef blijkt dat het vervoer gemiddeld meer kost dan in de oude situatie met de strippenkaart. In het regionaal vervoer zitten de grootste uitschieters. Voor de RandstadRail is het erg afhankelijk waar in de stad men opstapt. Opvallende uitzondering is de NS die op onderzochte trajecten exact evenveel rekent. Dat betekent geen verandering bij retourreizen en een lichte prijsdaling bij enkele reizen. Bij het overstappen, ook tussen verschillende vervoerders zijn geen problemen geconstateerd. Er wordt bij overstappen ook geen instaptarief extra gerekend. De HTM kent de Voordeelurenkaart Den Haag Plus waar een retour Zoetermeer Den Haag een vast tarief kent van 4 euro. De OV-Chipkaart is in alle gevallen veel duurder. Zoetermeer kent geen OV-servicepunt of loket. Voor abonnementen moet men naar Den Haag (HTM, NS) of Rotterdam (RET) Ouderen hebben veel problemen met de chipkaart. Niet alleen met de pas zelf, maar ook met informatie die vrijwel alleen beschikbaar is via het internet. Aanbevelingen Er moeten veel meer opwaardeerpunten komen. Liefst rond of op de halte of in het vervoer zelf. Reductiekaarten als dalurenretourkaarten moet ook beschikbaar komen via OV- Chipkaart Het moet duidelijk zijn waar een OV-Chipkaart te koop is en waar deze op te laden is Het tarief van de OV-Chipkaart moet heroverwogen worden. Duidelijk is dat tegen belofte in de tarieven gemiddeld hoger zijn Er moet een loket komen waar mensen informatie kunnen vragen over alle vervoerders in de stad. Ook moeten daar abonnementen verkrijgbaar zijn. De gemeente moet een actieve rol spelen in het informeren en duidelijk maken op welke manier van het OV gebruik gemaakt kan worden. Niet iedereen voelt zich thuis op internet. Vooral voor oudere bewoners moet informatie ook op andere manieren toegankelijk zijn. Dat geldt ook voor de aanschaf van vervoersbewijzen. Om de onduidelijkheid van alle vervoerders en tarieven transparanter te maken moet de gemeente ervoor zorgen dat relevante informatie overzichtelijk te verkrijgen is. Bijvoorbeeld bij bibliotheken en gemeenteloket. 7