Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 1 Methoden IPH/EPI REPORTS nr 2002-22
Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be http://www.iph.fgov.be/epidemio/epinl/ index4.htm Leuvenseweg 44 1000 Brussel Onderzoeksteam : Jamila Buziarsist Stefaan Demarest Lydia Gisle Jean Tafforeau Johan Van der Heyden Herman Van Oyen Met de medewerking van : Pieter-Jan Miermans Francis Sartor Logistieke steun : Monique Schoonenburg Véronique Verhocht Nationaal Instituut voor de Statistiek : IPH/EPI REPORTS Nr 2002-22 Depotnummer: D/2002/2505/40
Inhoudstafel Gezondheidsenquête, België, 2001 DEEL 1 : Introductie... 8 Methoden I. Inhoud van de bevraging... 8 II. Samenstelling van de steekproef... 11 III. Actoren... 18 IV. Veldwerkorganisatie... 19 V. Netwerk enquêteurs... 21 VI. Kwaliteitsbewaking... 25 VII. Participatiegraad... 29 VIII. Wegingsfactoren... 34 IX. Tabellen... 35 X. Studiepopulatie... 40 DEEL 2 : 1. Gezondheidstoestand...45 1.1. Subjectieve gezondheid... 47 1.2. Lichamelijke gezondheid... 81 1.2.1. Chronische aandoeningen... 81 1.2.2. Acute aandoeningen... 237 1.3. Mentale gezondheid... 305 1.4. Beperkingen en Participatieproblemen...419 DEEL 3 : 2. Leefstijl...623 2.1. Lichamelijke activiteit... 625 2.2. Voeding... 697 2.2.1. Voedingsstatus... 697 2.2.2. Voedingsgewoonten... 765 2.3. Gebruik van alcohol... 875 2.4. Tabaksgebruik... 949 2.5. Gebruik van illegale drugs...1035 2.6. Gezondheid en seksualiteit...1079 Blz.
Gezondheidsenquête, België, 2001 Inhoudstafel DEEL 4 : Blz. 3. Preventie...1129 3.1. Vaccinatie bij volwassenen... 1131 3.2. Cardiovasculaire preventie... 1199 3.3. Vroegtijdige opsporing van diabetes... 1281 3.4. Vroegtijdige opsporing van borstkanker... 1321 3.5. Vroegtijdige opsporing van baarmoederhalskanker...1377 DEEL 5 : 4. Medische consumptie... 1403 4.1. Contacten met zorgverstrekkers...1405 4.1.1. Contacten met de huisarts... 1405 4.1.2. Contacten met de specialist... 1529 4.1.3. Contacten met de spoedgevallendienst... 1623 4.1.4. Contatcten met de tandarts... 1673 4.1.5. Contacten met paramedische zorgverstrekkers... 1727 4.2. Opname in het ziekenhuis...1767 4.3. Gebruik van geneesmiddelen...1853 4.4. Patiëntentevredenheid...1987 4.5. Niet-conventionele geneeswijzen... 2083 DEEL 6 : 5. Gezondheid en samenleving... 2149 5.1. Toegankelijkheid van gezondheidszorgen... 2151 5.2. Socio-economische verschillen in gezondheid...2197 5.3. Gezondheid en omgeving... 2203 5.4. Ongevallen, verkeersveiligheid en geweld... 2243 5.5. Sociale gezondheid... 2349 5.6. Sociale en preventieve diensten...2419
Methoden Gezondheidsenquête, België, 2001
Gezondheidsenquête, België, 2001 Dit onderzoek wordt uitgevoerd op initiatief van : M. AELVOET Minister van Consumentenzaken, Volksgezondheid en Leefmilieu J. CHABERT Minister van Openbare Werken, Vervoer, Brandbestrijding en Dringende Medische Hulp van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest T. DETIENNE Minister van Sociale Aangelegenheden en Gezondheid van het Waals Gewest D. GOSUIN Minister van Leefmilieu en Waterbeleid, Natuurbehoud, Openbare Netheid en Buitenlandse Handel van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest N. MARECHAL Minister van Jeugdhulp en Gezondheid van de Franse Gemeenschap H. NIESSEN Minister van Jeugd en Gezin, Monumenten en Landschappen, Gezondheid en Sociale Zaken van de Duitstalige Gemeenschap F. VANDENBROUCKE Minister van Sociale Zaken en Pensioenen M. VOGELS Minister van Welzijn, Gezondheid en Gelijke Kansen van de Vlaamse Gemeenschap.
Introductie Gezondheidsenquête, België, 2001 I. Inhoud van de bevraging De vragenlijst bestaat uit drie onderdelen: een vragenlijst op het niveau van het huishouden, een individuele mondelinge vragenlijst en een individuele schriftelijke vragenlijst. Voor elk van de domeinen die in de gezondheidsenquête aan bod komen, werden vragen en instrumenten geselecteerd op basis van de volgende criteria: de vooropgestelde objectieven en definities de beschikbaarheid van een gestandaardiseerd instrument, voorgesteld door de werkgroep Harmonisatie van methoden en instrumenten in gezondheidsenquêtes van de Wereld Gezondheidsorganisatie (WGO) de beschikbaarheid van alternatieve instrumenten die reeds gebruikt werden in gezondheids-enquêtes (zowel in België als in het buitenland) de beschikbaarheid van officiële vertalingen de vergelijkbaarheid met de resultaten van de Gezondheidsenquête 1997 I.1. Vragenlijst op het niveau van het huishouden Aan de hand van de vragenlijst op het niveau van het huishouden worden inlichtingen ingewonnen omtrent o.a. de socio-demografische en socio-economische karakteristieken van de huishoudens. Alle vragen in deze vragenlijst worden voorgelezen door de enquêteur en dienen door een lid van het huishouden (in praktijk de referentiepersoon of zijn/haar partner) te worden beantwoord. De (socio-demografische) informatie verzameld via de bevraging op het niveau van het huishouden is van essentieel belang gezien. Ze zal immers dienen als knooppunt van de informatie verzameld bij alle voor deelname aan de enquête geselecteerde leden van het huishouden. De vragenlijst op het niveau van het huishouden omvat de volgende modules: informatie over de samenstelling van het huishouden inkomen van het huishouden toegankelijkheid van gezondheidszorgen huisvesting gezondheid en omgeving I.2. Mondelinge vragenlijst De mondeling vragenlijst is veruit de meest omvangrijke en wordt door de enquêteur volledig voorgelezen (d.w.z. zowel de vragen als de antwoordmogelijkheden) en dient in principe- door de geselecteerde respondent beantwoord te worden. Op basis van gedetailleerde instructies voor de enquêteurs en uiteraard de antwoorden door de respondent gegeven, worden sommige onderdelen van de bevraging niet doorgenomen omdat ze niet van toepassing zijn. Het staat de respondent steeds vrij te weigeren op een vraag of een vraagonderdeel. In zo n geval dient de enquêteur dit steeds noteren. De mondeling vragenlijst omvat de volgende modules: informatie over de betrokken persoon en de respondent ziekte en chronische aandoeningen acute aandoeningen ongevallen fysieke activiteit 8
Gezondheidsenquête, België, 2001 Introductie tijdelijke beperkingen omwille van gezondheidsproblemen langdurige lichamelijke beperkingen contacten met de huisarts, de specialist, de spoedgevallendienst van een hospitaal, de tandarts, andere gezondheidsvoorzieningen opname in een ziekenhuis gebruik van geneesmiddelen vaccinatie voeding studies tewerkstelling individueel inkomen I.3. Schriftelijke vragenlijst Het gebruik van een schriftelijke vragenlijst een door de respondent zelf in te vullen vragenlijst is opportuun vanuit twee overwegingen. Eén is eerder praktisch van aard: een te lange mondelinge bevraging zou te belastend zijn voor de respondent, terwijl de schriftelijke vragenlijst ingevuld kan worden terwijl de overige voor deelname aan de enquête uitgenodigde leden van het huishouden mondeling bevraagd worden. Een tweede belangrijke overweging was dat een aantal thema s die in het kader van de enquête aan bod dienden te komen, eerder intiem van aard zijn en zich minder lenen voor een mondelinge bevraging. Hierbij kunnen als voorbeeld de vragen rond mentale gezondheid, de consumptie van alcohol en seksualiteit vermeld worden. Vanwege de aard van de bevraging werd een minimale leeftijd van 15 jaar vooropgesteld waarop de schriftelijke vragenlijst dient ingevuld te worden. Dit impliceert dat geen informatie ingewonnen werd rond de opgenomen modules voor jongeren van 14 jaar of jonger. De schriftelijke vragenlijst omvat de volgende modules: subjectieve gezondheid symptomen sociaal leven consumptie van tabak consumptie van andere genotsmiddelen voeding consumptie van alcohol ongevallen emotioneel welzijn patiëntentevredenheid preventie gezondheid en seksualiteit opsporing van kanker 9
Introductie Gezondheidsenquête, België, 2001 I.4. Benodigde tijd voor het invullen van vragenlijsten De tijd nodig voor het invullen van de vragenlijst op het niveau van het huishouden werd niet bevraagd. Enerzijds omdat de tijd nodig voor invullen ervan in teken zal staan van de grootte van het huishouden (aantal leden) en anderzijds omdat deze vragenlijst bij voorkeur op twee momenten ingevuld dient te worden: de vragen rond de samenstelling van het huishouden dienen te worden doorgenomen bij aanvang van de enquête, de vragen rond (o.a.) het inkomen na de afname van de mondelinge vragenlijsten. De tijd nodig voor het invullen van de schriftelijke vragenlijst werd evenmin bevraagd. Het staat de respondent immers vrij op eigen tempo, eventueel onderbroken deze vragenlijst in te vullen. De tijd nodig voor het invullen van de vragenlijst kan dus niet gebruikt worden als indicator voor de moeilijkheid of de belasting van de bevraging. Gemiddeld nam het invullen van de mondelinge vragenlijst 46 minuten in beslag. In de meeste gevallen (modus) volstond 30 minuten. I.5. Aard van de vraagstelling De vragenlijsten gehanteerd in de Gezondheidsenquête vormen een geheel van gesloten, halfopen en open vragen: Bij de gesloten vragen worden alle relevante geachte antwoorden voorzien. De respondent kan zodoende de keuze maken tussen een (beperkt) aantal welomschreven antwoordcategorieën. In sommige gevallen kunnen meerdere antwoordcategorieën aangekruist worden (multiple response). Bij de halfopen vragen worden naar een aantal vooraf vastgestelde antwoordcategorieën teven de categorie andere voorzien. In dergelijk geval werd een vervolgvraag voorzien waarin deze andere door de respondent verder omschreven kan worden. Vooraleer de analyse van de gegevens aan te kunnen vatten, is het dan ook noodzakelijk deze antwoorden op de halfopen vragen van naderbij te bestuderen. In sommige gevallen kan het antwoord teruggebracht worden tot een bestaande antwoordcategorie, in andere gevallen kan de noodzaak zich opdringen het aantal antwoordcategorieën uit te breiden. Is geen van beide alternatieven toepasbaar, dan wordt de categorie andere als dusdanig in de analyse opgenomen. Bij de open vragen worden geen antwoordcategorieën voorzien. De respondent kan dus zelf, in eigen woorden, een antwoord geven. Voor analysedoeleinden is het dan ook noodzakelijk deze antwoorden achteraf onder te brengen in een beperkt aantal categorieën. Antwoorden die niet tot de nieuw gecreëerde antwoordcategorieën ondergebracht kunnen worden, worden onder de categorie andere in de analyse opgenomen. 10