Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001

Transcriptie

1 Gezondheidsenquête door middel van Interview België 1 Deel 4 Preventie IPH/EPI REPORTS nr 2-22

2 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 5 Brussel Tel : 2/ his@iph.fgov.be index4.htm Leuvenseweg 44 Brussel Onderzoeksteam : Jamila Buziarsist Stefaan Demarest Lydia Gisle Jean Tafforeau Johan Van der Heyden Herman Van Oyen Met de medewerking van : Pieter-Jan Miermans Francis Sartor Logistieke steun : Monique Schoonenburg Véronique Verhocht Nationaal Instituut voor de Statistiek : IPH/EPI REPORTS Nr 2-22 Depotnummer: D/2/255/4

3 Inhoudstafel Gezondheidsenquête, België, 1 DEEL 1 : Introductie... 8 Doel en opzet van de Gezondheidsenquête 1 I. Inhoud van de bevraging... 8 II. Samenstelling van de steekproef III. Actoren IV. Veldwerkorganisatie V. Netwerk enquêteurs VI. Kwaliteitsbewaking...25 VII. Participatiegraad...29 VIII. Wegingsfactoren...34 IX. Tabellen...35 X. Studiepopulatie...4 DEEL 2 : 1. Gezondheidstoestand Subjectieve gezondheid Lichamelijke gezondheid Chronische aandoeningen Acute aandoeningen Mentale gezondheid Beperkingen en Participatieproblemen DEEL 3 : 2. Leefstijl Lichamelijke activiteit Voeding Voedingsstatus Voedingsgewoonten Gebruik van alcohol Tabaksgebruik Gebruik van illegale drugs Gezondheid en seksualiteit...79 Blz.

4 Gezondheidsenquête, België, 1 Inhoudstafel DEEL 4 : Blz. 3. Preventie Vaccinatie bij volwassenen Cardiovasculaire preventie Vroegtijdige opsporing van diabetes Vroegtijdige opsporing van borstkanker Vroegtijdige opsporing van baarmoederhalskanker DEEL 5 : 4. Medische consumptie Contacten met zorgverstrekkers Contacten met de huisarts Contacten met de specialist Contacten met de spoedgevallendienst Contatcten met de tandarts Contacten met paramedische zorgverstrekkers Opname in het ziekenhuis Gebruik van geneesmiddelen Patiëntentevredenheid Niet-conventionele geneeswijzen DEEL 6 : 5. Gezondheid en samenleving Toegankelijkheid van gezondheidszorgen Socio-economische verschillen in gezondheid Gezondheid en omgeving Ongevallen, verkeersveiligheid en geweld Sociale gezondheid Sociale en preventieve diensten

5 Gezondheidsenquête, België, Vaccinatie bij Volwassenen

6 Gezondheidsenquête, België, 1 Dit onderzoek wordt uitgevoerd op initiatief van : M. AELVOET Minister van Consumentenzaken, Volksgezondheid en Leefmilieu J. CHABERT Minister van Openbare Werken, Vervoer, Brandbestrijding en Dringende Medische Hulp van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest T. DETIENNE Minister van Sociale Aangelegenheden en Gezondheid van het Waals Gewest D. GOSUIN Minister van Leefmilieu en Waterbeleid, Natuurbehoud, Openbare Netheid en Buitenlandse Handel van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest N. MARECHAL Minister van Jeugdhulp en Gezondheid van de Franse Gemeenschap H. NIESSEN Minister van Jeugd en Gezin, Monumenten en Landschappen, Gezondheid en Sociale Zaken van de Duitstalige Gemeenschap F. VANDENBROUCKE Minister van Sociale Zaken en Pensioenen M. VOGELS Minister van Welzijn, Gezondheid en Gelijke Kansen van de Vlaamse Gemeenschap.

7 Gezondheidsenquête, België, 1 Preventie : Vaccinatie 3. Preventie Clinici kennen reeds lang intuïtief de waarde van preventieve geneeskunde. Door de dagelijkse confrontatie met de moeilijke, vaak onoverkoombare taak om zieken te verzorgen in een vergevorderd stadium, hebben artsen steeds getracht om mogelijkheden te zoeken om vroeger in het ziekteproces in te grijpen, zelfs vóór het optreden van de ziekte. In de afgelopen 3-4 jaar zijn de voordelen van de preventieve geneeskunde steeds duidelijker geworden. Daarbij denken we vooral aan de revolutionaire verandering van de aanpak van infectieziekten via vaccinatie. Maar ook de vroegtijdige opsporing van ziekten is een essentiële component geworden van de preventieve geneeskunde en heeft een belangrijke daling van de morbiditeit en mortaliteit met zich heeft meegebracht (1). In 1974 heeft het Canadese Ministerie van Volksgezondheid een nieuwe aanpak voorgesteld voor de verbetering van de gezondheid (Lalonde 1974, Hancock 1986); deze vormde de basis voor wat de gezondheidspolitiek genoemd werd. Deze aanpak verschilde van de gangbare praktijk, die zich beperkte tot de organisatie van de gezondheidszorg, door een werkelijke verbetering van de gezondheid van de bevolking na te streven. Deze doelstelling kan bereikt worden door in te grijpen op tal van gezondheidsdeterminanten: biologische factoren, leefomgeving, sociale omgeving, leefstijl, maar ook curatieve en preventieve gezondheidsdiensten (2). In 1985 verschenen de doelstellingen van de WGO in het kader van Gezondheid voor allen. Daarin werd duidelijk gesteld dat de nadruk moet liggen op programma s voor gezondheidspromotie en ziektepreventie (3). Op het gebied van preventieve geneeskunde onderscheidt men doorgaans: Primaire preventie: een actie die het optreden van nieuwe ziektegevallen verhindert doordat de oorzaak van de ziekte wordt weggenomen Secundaire preventie: vroegtijdige opsporing en behandeling van een ziekte, vóór het optreden van klinische tekenen Tertiaire preventie: eigenlijk gaat het hier niet om ziektepreventie maar eerder om het indijken van de gevolgen van een bestaande ziekte (2). In het hoofdstuk over preventie gaat het in essentie over primaire preventie (vaccinatie) en secundaire preventie (vroegtijdige opsporing). Hoewel uiteraard niet alle ziekten kunnen voorkomen worden, kan het gebruik van preventieve gezondheidsdiensten de morbiditeit en mortaliteit gevoelig doen dalen. Preventieve geneeskunde vermindert bovendien de gezondheidsuitgaven en de sociale gevolgen van de gezondheidsproblemen. Methodes zijn ontwikkeld om de ziekten die prioritair in aanmerking komen voor preventie en de preventiemethodes te selecteren. Daarbij wordt rekening gehouden met de frequentie en de ernst van het probleem in kwestie en de efficiëntie van de preventiemethodes. 1129

8 Preventie : Vaccinatie Gezondheidsenquête, België, 1 De Franse Gemeenschap heeft in haar vijfjarenplan van 1998 de prioritaire actieterreinen vastgelegd op basis waarvan haar politiek van gezondheidspromotie gebaseerd is: Aids-preventie Vaccinatie Strijd tegen tuberculose Cardiovasculaire ziekten Kankers Verslavingen Mentale gezondheidsproblemen Ongevallen. De Vlaamse Gemeenschap gaan voor haar prioritaire preventieprogramma s uit van 5 gezondheidsdoelstellingen: Verhoging van de vaccinatiegraad Betere voeding (vetten en vezels) in de strijd tegen cardiovasculaire ziekten en kanker Vermindering van ongevallen in de privésfeer en op de weg Verhoging van de vroegtijdige opsporing van borstkanker Vermindering van het tabaksgebruik In de gezondheidsenquête worden de volgende domeinen behandeld van preventie: vaccinatie (bij volwassenen), vroegtijdige opsporing van hoge bloeddruk, hypercholesterolemie en hyperglycemie, vroegtijdige opsporing van borstkanker en baarmoederhalskanker Referenties 1. Guide to Clinical Preventive Services: Report of the US Preventive Services Task Torce. 2 ed. Baltimore: William & Wilkins, Schaapveld K, Bergsma EW, Van Ginneken JKS, Van De Water HPA. Setting priorities in prevention. Leiden: TNO Institute for Preventive Health Care, Health for all targets. The health policy for Europe. Copenhagen: World Health Organization. Regional Office for Europe,

9 Gezondheidsenquête, België, 1 Preventie : Vaccinatie 3.1. Vaccinatie Gezondheidstoestand Vaccinatie bij Volwassenen Tetanus Leefstijl Cardiovasculaire Preventie Hepatitis B Preventie Vroegtijdige Opsporing van Diabetes Griep Medische Consumptie Gezondheid en Samenleving Vroegtijdige Opsporing van Borstkanker Vroegtijdige Opsporing van Baarmoederhalskanker I. Samenvatting In de Gezondheidsenquête 1 wordt informatie verzameld over vaccinaties tegen tetanus, griep en hepatitis B. Doelgroep voor deze module zijn adolescenten en volwassenen (vaccinaties bij jonge kinderen vormen het onderwerp van een specifieke enquête). De resultaten zijn gebaseerd op verklaringen van de ondervraagde personen en zijn dus subjectief. Het is mogelijk dat sommige personen vergeten zijn dat ze gevaccineerd werden zodat de vaccinatiegraad misschien onderschat wordt. 5 van de bevolking heeft een vaccinatiekaart; dit percentage is hoger in het Waals Gewest dan in het Vlaams Gewest. Vooral de jongeren (personen jonger dan 15 jaar) hebben een vaccinatiekaart: het gaat om 89 van de personen in de leeftijdsgroep -14 jaar. Wellicht vinden de personen die verantwoordelijk zijn voor de vaccinaties dat dergelijke vaccinatiekaarten voor volwassenen niet zo zinvol zijn. Personen uit hogere sociale klassen en met een Belgische nationaliteit hebben vaker een vaccinatiekaart. In België blijkt 68 van de personen in orde te zijn met hun tetanusvaccinatie; deze vaccinatiegraad moet nog verder omhoog, met name door een betere informatie van de artsen en het grote publiek. De vaccinatiegraad is hoger in het Waals Gewest dan in het Vlaams Gewest en is niet veranderd in vergelijking met De regionale verschillen hebben misschien te maken met het verschil in aanbevelingen i.v.m. de tijdsduur tussen 2 vaccinaties die door de wetenschappelijke organisaties worden vooropgesteld. Mannen zijn vaker in orde met hun tetanusvaccinatie dan vrouwen en jongeren vaker dan oudere personen. Huisartsen moeten dus inspanningen leveren om de vaccinatiegraad van hun patiënten tegen tetanus naar omhoog te krijgen, vooral bij oudere personen. 1131

10 Preventie : Vaccinatie Gezondheidsenquête, België, 1 25 van de Belgische bevolking is gevaccineerd tegen hepatitis B. De vaccinatiegraad is hoger in het Brussels Gewest. De vaccinatiegraad voor hepatitis B vaccinatie bedraagt 54 bij personen jonger dan 15 jaar en 34 in de leeftijdsgroep jaar, zij daalt verder met de leeftijd. Deze percentages zijn veelbelovend, vooral omdat het vaccinatieprogramma pas enkele jaren geleden werd opgestart. In de nabije toekomst kan dan ook een belangrijke daling van het aantal gevallen van hepatitis B verwacht worden. Personen uit een hogere sociale klasse en personen met een Belgische nationaliteit zijn vaker tegen hepatitis B gevaccineerd. De vaccinatiegraad is doorgaans ook hoger in stedelijke gebieden dan op het platteland. Meestal nemen personen zelf het initiatief om zich te vaccineren tegen hepatitis B, maar ook de werkgever speelt een belangrijke rol, vooral in het Vlaams Gewest. Ook de huisarts is hier zeer actief en dit in alle drie de gewesten van het land. In het Vlaams Gewest dient ook de rol van Kind en Gezin, de kinderopvangcentra en de Centra voor Leerlingenbegeleiding (CLB) beklemtoond te worden. In het Brussels en Waals Gewest zouden het ONE en de diensten voor schoolgeneeskunde een actievere rol kunnen spelen. In België werd van de bevolking (van 15 jaar en ouder) in het afgelopen jaar gevaccineerd tegen griep. Van de risicopersonen (65-plussers en/of lijdend aan een welbepaalde ziekte) blijkt 42 tijdens het afgelopen vaccinatieseizoen te zijn gevaccineerd tegen de griep. De vaccinatiegraad is iets kleiner in het Waals Gewest dan in de twee andere gewesten. De vaccinatiegraad voor griepvaccinatie stijgt weliswaar met de leeftijd, maar het verschil is vooral opmerkelijk vanaf de leeftijdsgroepen jaar en jaar. In 1997 bleek 31 van de bevolking tijdens het afgelopen vaccinatieseizoen gevaccineerd te zijn tegen griep. In 1 is dit cijfer toegenomen tot 42. Het geobserveerde verschil is significant voor vrouwen van 65 jaar en ouder en mannen van 75 jaar en ouder. De toename van de vaccinatiegraad is bovendien meer uitgesproken in het Vlaams Gewest dan in het Brussels en Waals gewest. Toch is de vaccinatiegraad nog onvoldoende en zijn er bijkomende inspanningen nodig om deze omhoog te krijgen. De jaarlijkse informatiecampagnes voor griepvaccinatie, zowel naar de artsen toe als naar het grote publiek, moeten dus zeker voortgezet en zelfs nog versterkt worden. De vaccinatie bij oudere personen blijft onvoldoende: 52 in de leeftijdsgroep jaar en 65 bij de 75- plussers. Mogelijk beschouwen veel artsen een hoge leeftijd (los van de aanwezigheid van onderliggende chronische aandoeningen) nog niet als een risicofactor. Het is belangrijk om huisartsen (waarvan slechts de helft gevaccineerd is) hierover verder te informeren. II. Inleiding Het belang van vaccinatieprogramma s is reeds uitgebreid aangetoond en zal hier dus niet besproken worden. De Hoge Gezondheidsraad heeft voor de periode 2-3 een basisvaccinatieschema voorgesteld dat goedgekeurd werd door de twee Gemeenschappen. In de Gezondheidsenquête 1 wordt informatie verzameld over vaccinatie tegen tetanus, griep en hepatitis B. De vaccinatie tegen tetanus maakt integraal deel uit van het vaccinatieschema voor jonge kinderen. Herhalingsvaccinaties zijn aangewezen om de tien jaar, en dit voor de rest van het leven. In de praktijk worden deze vaccinaties op dit ogenblik gecombineerd met een herhalingsvaccinatie tegen difterie. 1132

11 Gezondheidsenquête, België, 1 Preventie : Vaccinatie Sinds 1992 raadt de WGO aan om jonge kinderen (op 3, 4 en 14 maanden) en jonge adolescenten (-12 jaar) te vaccineren tegen hepatitis B. In 1998 werd deze vaccinatiestrategie in België door de Hoge Gezondheidsraad bekrachtigd. Sinds 1999 worden de noodzakelijke vaccins voor deze leeftijdsgroepen gratis ter beschikking gesteld. De vaccinatie tegen hepatitis B wordt ook aangeraden voor bepaalde beroepsgroepen (b.v. medische en paramedische beroepen). Verhoopt wordt dat dit vaccinatieprogramma in de loop van tot 15 jaar tot een progressieve vermindering van het aantal geval van hepatitis B zal leiden. Vaccinatie tegen de griep wordt aanbevolen voor alle personen van 65 jaar en ouder, alsook voor hartpatiënten, patiënten met ademhalingsproblemen, diabetici, nierpatiënten en patiënten met chronische stafylococceninfecties. De vaccinatie moet elk jaar vóór de winter herhaald worden. De WGO raadt aan om over periodiek bijgewerkte gegevens te beschikken over de vaccinatiegraad. Het is duidelijk dat deze informatie rechtstreeks bruikbaar is voor de betrokken beleidsmensen en samen met andere informatiebronnen kan dienen als procesindicator om de vaccinatieprogramma s beter te profileren. Zowel in de Franse Gemeenschap als in de Vlaamse Gemeenschap worden om de twee jaar enquêtes gehouden om de vaccinatiegraad te meten bij kinderen tussen 18 en 24 maanden (1, 2). Daarbij worden de methodologische aanbevelingen gevolgd die vooropgesteld worden door de WGO. De vaccinatiegraad bij schoolgaande kinderen wordt nagegaan in het kader van het medisch schooltoezicht en in de Franse Gemeenschap op basis van representatieve leerlingensteekproeven. De Gezondheidsenquête beoogt dus niet om de vaccinatiegraad te evalueren bij kinderen. Dank zij enquêtes die gerealiseerd worden in scholen beschikken we over enkele gegevens over de vaccinatiegraad bij adolescenten (3). Het lijkt echter nuttig om deze gegevens aan te vullen met bijkomende informatie aan de hand van de Gezondheidsenquête 1, waarin de gegevensverzameling onafhankelijk is van het schoolmilieu. Over vaccinatie bij volwassenen beschikken we over zeer weinig gegevens : Griep: sommigen hebben getracht om de vaccinatiegraad voor griepvaccinatie na te gaan op basis van verkoopcijfers (4). Volgens Lombaert en De Graeve, p81 zou deze 11 bedragen. Verder werd ook een enquête gehouden in rusthuizen, maar deze dateert reeds van een tiental jaar geleden (5). Recent werden resultaten gepubliceerd van het netwerk van de huisartsenpeilpraktijken (6) waarin de vaccinatiegraad varieert van 36 in de leeftijdsgroep 6-69 jaar tot 5 bij de 7-plussers. Hepatitis B: we noteren een studie bij prostituees (7) : daaruit blijkt de sero-prevalentie voor hepatitis B- merkers 28 te bedragen. Over de vaccinatiegraad kan op basis van deze studie geen uitspraak gedaan worden. Volwassenen vormen dus, naast de adolescenten, de doelgroep van de module vaccinatie van de gezondheidsenquête. De evaluatie van de vaccinatiegraad gebeurt doorgaans aan de hand van enquêtes. Daarbij kan het gaan om specifieke enquêtes, zoals dit in België het geval is voor zuigelingen en jonge schoolgaande kinderen. Daarnaast is het ook mogelijk om een specifieke module over vaccinatie te voorzien in een algemene gezondheidsenquête, zoals dit het geval is in Duitsland, Oostenrijk, Frankrijk, Italië, Spanje en Zwitserland, maar ook in landen buiten Europa zoals de Verenigde Staten, Canada en Australië. 1133

12 Preventie : Vaccinatie Gezondheidsenquête, België, 1 III. Vragen In deze module wordt aan de ondervraagde personen gevraagd of zij in de loop van een welbepaalde periode (die afhangt van het soort vaccinatie) gevaccineerd werden. De enquêteur is uiteraard niet bevoegd om hiervan een bewijs te vragen. De resultaten zijn dus gebaseerd op de verklaringen van de ondervraagde personen en zijn dus subjectief. Het is mogelijk dat sommige personen vergeten zijn dat ze gevaccineerd werden zodat de vaccinatiegraad misschien onderschat wordt. Er worden bovendien geen vragen gesteld over het aantal ontvangen dosissen, met name voor hepatitis B. VA1. Beschikt u over een vaccinatiekaart? VA2. Heeft u in de loop van de afgelopen jaar een vaccinatie gehad tegen tetanus? VA3. Heeft u in de loop van de afgelopen jaar een vaccinatie gehad tegen hepatitis B? VA4. Op wiens initiatief kreeg u de laatste vaccinatie tegen hepatitis B? VA5. Heeft u ooit een vaccinatie tegen de griep gehad? VA6. Wanneer heeft u de vaccinatie tegen griep voor het laatst gekregen? VA7. Op wiens initiatief kreeg u deze laatste vaccinatie tegen de griep? VA8. Indien u niet gevaccineerd werd tegen de griep, kan u me zeggen waarom niet? IV. Indicatoren Het aantal personen (in ) dat aangeeft in het bezit te zijn van een vaccinatiekaart wordt berekend voor alle personen van 15 jaar en ouder. De vaccinatiegraad voor tetanusvaccinatie (een vaccinatie in de afgelopen tien jaar) wordt berekend voor alle personen van 15 jaar en ouder. De vaccinatiegraad voor hepatitis B vaccinatie wordt berekend op basis van twee indicatoren: voor de personen van 15 jaar en ouder en meer specifiek voor de leeftijdsgroep jaar. De vaccinatiegraad voor griepvaccinatie wordt berekend op basis van drie indicatoren: Vaccinatie in de afgelopen twaalf maanden voor personen van 15 jaar en ouder Vaccinatie in de afgelopen twaalf maanden voor personen van 65 jaar en ouder of personen deel uitmakend van een risicogroep Vaccinatie in de periode september-december voor personen van 65 jaar en ouder of personen deel uitmakend van een risicogroep, en ondervraagd vóór september 1. Het is niet mogelijk om de personen die behoren tot de doelgroep van vaccinatie tegen griep formeel te identificeren. Voor het inschatten van de noemer, baseren we ons op de verklaringen van de ondervraagde personen met betrekking tot de eventuele aanwezigheid van een chronische aandoening. 1134

13 Gezondheidsenquête, België, 1 Preventie : Vaccinatie V. Resultaten V.1. België V.1.1. Bijhouden van vaccinatiekaart (VA1_1) In België verklaart 5 van de ondervraagde personen dat ze over een vaccinatiekaart beschikken. Het bijhouden van een vaccinatiekaart daalt met de leeftijd: het gaat om 89 van de personen jonger dan 15 jaar, 39 in de leeftijdsgroep jaar en 16 bij de 75-plussers (Figuur ). Figuur : Aantal personen (in ) dat aangeeft over een vaccinatiekaart te beschikken, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 1. Indicator va1_1 BE Mannen Vrouwen We observeren een associatie tussen het opleidingsniveau en het bijhouden van een vaccinatiekaart: personen met minstens een diploma hoger secundair hebben vaker een vaccinatiekaart (56 tot 59) dan de lager opgeleiden (36 tot 41). Dit verschil blijft bestaan na correctie voor leeftijd en geslacht (Tabel ). Het bijhouden van een vaccinatiekaart is minder frequent in de grote steden (buiten Brussel) dan in andere gebieden. Er zijn voor deze indicator ook regionale verschillen: in het Vlaams Gewest heeft slechts 47 van de personen een vaccinatiekaart, in het Brussels Gewest gaat het om 53 van de bevolking en in het Waals Gewest om 58. Het verschil tussen het Vlaams Gewest en de ander twee gewesten is significant na correctie voor leeftijd en geslacht. V.1.2. Vaccinatie tegen tetanus (VA2_1) In België verklaart 68 van de ondervraagde personen dat ze in de afgelopen jaar gevaccineerd werden tegen tetanus. Mannen zijn vaker (75) in orde met hun vaccinatie dan vrouwen (62). De vaccinatiegraad tegen tetanus daalt met de leeftijd: 88 bij de personen jonger dan 15 jaar (niet opgenomen in Figuur ), 64 in de leeftijdsgroep jaar en 3 bij de 75-plussers (Figuur ). 1135

14 Preventie : Vaccinatie Gezondheidsenquête, België, 1 Figuur : Aantal personen (in ) dat aangeeft tegen tetanus te zijn gevaccineerd in de afgelopen tien jaar, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, 1. Indicator va2_1 BE Mannen Vrouwen Er is een associatie tussen de vaccinatiegraad voor tetanusvaccinatie en het opleidingsniveau: personen met een diploma hoger secundair zijn vaker (75) gevaccineerd dan diegenen met enkel een diploma lager onderwijs (49). Dit verschil blijft na correctie voor leeftijd en geslacht (Tabel ). De vaccinatiegraad voor tetanusvaccinatie verschilt volgens het gewest: deze bedraagt 63 in het Vlaams Gewest, tegenover 73 in het Brussels Gewest en 78 in het Waals Gewest. Het verschil tussen het Vlaams Gewest en de twee andere gewesten is na correctie voor leeftijd en geslacht significant. In 1997 gaf 68 van de ondervraagde personen aan dat ze in de afgelopen tien jaar gevaccineerd werden tegen tetanus. In 1 is dit percentage nagenoeg hetzelfde. V.1.3. Vaccinatie tegen hepatitis B (VA3_1) In België verklaart 25 van de ondervraagde personen in de afgelopen tien jaar tegen hepatitis B te zijn gevaccineerd. De vaccinatiegraad voor hepatitis B vaccinatie bedraagt 54 voor de personen jonger dan 15 jaar en 34 in de leeftijdsgroep jaar (3 bij mannen, 38 bij vrouwen). Hij daalt verder met de leeftijd: in de leeftijdsgroep jaar en 2 bij de 75-plussers. Bij vrouwen is de daling gelijkmatig, bij mannen onderscheiden we 3 niveaus: in de leeftijdsgroep -14 jaar is de vaccinatiegraad 55, in de leeftijdsgroepen tussen 15 en 54 jaar tussen 22 en 3 en bij de 55-plussers tussen 3 en 12 (Figuur ). 1136

15 Gezondheidsenquête, België, 1 Preventie : Vaccinatie Figuur : Aantal personen (in ) dat aangeeft tegen hepatitis B te zijn gevaccineerd in de afgelopen tien jaar, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, Indicator va3_1 BE Mannen Vrouwen Indicator va3_1 BE Mannen Vrouwen We observeren een associatie tussen de vaccinatiegraad voor hepatitis B vaccinatie en het opleidingsniveau: personen met een diploma hoger onderwijs zijn vaker (32) gevaccineerd dan diegenen met enkel een diploma lager onderwijs (11). Dit verschil blijft bestaan na correctie voor leeftijd en geslacht. (Tabel ). De vaccinatiegraad voor hepatitis B vaccinatie is kleiner (21) in landelijke gebieden dan in de andere gebieden. We observeren ook regionale verschillen: de vaccinatiegraad is het hoogst in het Brussels Gewest (29), gevolgd door het Vlaams Gewest (26). De vaccinatiegraad is het laagst (22) in het Waals Gewest. Het verschil tussen het Waals Gewest en de ander twee gewesten is significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Het initiatief voor de vaccinatie tegen hepatitis B komt in 25 van de gevallen van de persoon zelf 23 van de gevallen van de werkgever 21 van de gevallen van de huisarts van de gevallen van de specialist 8 van de gevallen van de school (of het CLB of dienst voor schoolgeneeskunde) 8 van de gevallen van Kind en Gezin, ONE of de kinderopvangdienst In het Vlaams Gewest komen de diensten voor jonge kinderen tussen in ongeveer van de gevallen, daar waar dit in het Brussels en Waals Gewest slechts in 3-4 van de gevallen is. 1137

16 Preventie : Vaccinatie Gezondheidsenquête, België, 1 V.1.4. Griepvaccinatie (VA5_1) In Belgie verklaart 27 van de personen van 15 jaar en ouder reeds minstens eenmaal een griepvaccinatie te hebben gekregen. van de personen van 15 jaar en ouder geven aan in de afgelopen twaalf maanden tegen griep te zijn gevaccineerd. De vaccinatiegraad voor griepvaccinatie neemt toe met de leeftijd: 3 in de leeftijdsgroep jaar, 12 in de leeftijdsgroep jaar en 65 bij 75-plussers (Figuur ). Vanaf de leeftijd van 65 jaar zien we een aanzienlijke stijging van de vaccinatiegraad. Figuur : Aantal personen (in ) van 15 jaar en ouder dat aangeeft in de afgelopen twaalf maanden gevaccineerd te zijn tegen griep, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, Indicator va5_1 BE Mannen Vrouwen Indicator va5_1 BE Mannen Vrouwen Uit de ruwe cijfers blijkt een omgekeerd verband te bestaan tussen het opleidingsniveau en de vaccinatiegraad voor griepvaccinatie : personen met een hogere opleiding lijken minder vaak (13) gevaccineerd te zijn dan personen met een lagere opleiding (39). Na correctie voor leeftijd en geslacht is dit verschil echter niet significant (Tabel ), waarschijnlijk omdat personen met de laagste opleiding vaak behoren tot de oudste leeftijdscategorieën. De vaccinatiegraad voor griepvaccinatie varieert niet in functie van de urbanisatiegraad. De vaccinatiegraad voor griepvaccinatie varieert licht in functie van het gewest: 22 in het Vlaams Gewest, in het Brussels Gewest en 17 in het Waals Gewest. 1138

17 Gezondheidsenquête, België, 1 Preventie : Vaccinatie In 1997 verklaarde 14 van de ondervraagde personen dat ze in de afgelopen twaalf maanden gevaccineerd waren tegen griep. Dit cijfer ligt in 1 gevoelig hoger (). Het verschil is significant na correctie voor leeftijd en geslacht. Het verschil is vooral te wijten aan een toename van de vaccinatiegraad bij vrouwen van 65 jaar en ouder (zie grafiek hieronder die het verschil aangeeft in vaccinatiegraad tussen 1 en 1997 volgens leeftijd en geslacht). Indicator va5_1 BE Mannen Vrouwen V.1.5. Griepvaccinatie van de doelgroep (VA5_2, VA5_3) De doelgroep voor griepvaccinatie (risicopersonen) wordt als volgt gedefinieerd: alle personen van 65 jaar en ouder, en/of elk persoon die aangeeft te lijden aan één of meer van de volgende aandoeningen: astma, chronische bronchitis of CARA, ernstige hartkwaal of hartinfarct, hoge bloeddruk, ernstige nierziekte, diabetes. In België geeft 42 van de risicopersonen aan in de afgelopen twaalf maanden tegen de griep gevaccineerd te zijn. Om effectief beschermd te zijn dienen risicopersonen in de periode van september tot december die het griepseizoen voorafgaat een griepvaccinatie te krijgen.. In België geeft 42 van de risicopersonen aan te zijn gevaccineerd voor de griep van het seizoen 1 (personen ondervraagd vanaf 1 september 1 worden niet meegerekend). De vaccinatiegraad voor griepvaccinatie van risicopersonen in het afgelopen seizoen stijgt met de leeftijd: 2 in de leeftijdsgroep jaar, 21 in de leeftijdsgroep jaar en 63 bij de 75-plussers (Figuur ). Figuur : Aantal risicopersonen (in ) dat aangeeft in het afgelopen seizoen gevaccineerd te zijn tegen griep, volgens leeftijd en geslacht, Gezondheidsenquête, België, Indicator va5_3 BE Indicator va5_3 BE Mannen Vrouwen 1139

18 Preventie : Vaccinatie Gezondheidsenquête, België, 1 Uit de ruwe cijfers blijkt een omgekeerd verband te bestaan tussen het opleidingsniveau en de vaccinatiegraad voor griepvaccinatie bij risicopersonen: personen met een hogere opleiding lijken minder vaak (3) gevaccineerd te zijn dan personen met een lagere opleiding (52). Na correctie voor leeftijd en geslacht is dit verschil echter niet significant (Tabel ), waarschijnlijk omdat personen met de laagste opleiding vaak behoren tot de oudste leeftijdscategorieën. De vaccinatiegraad voor griepvaccinatie van risicopersonen varieert niet in functie van het urbanisatieniveau. De vaccinatiegraad voor griepvaccinatie varieert licht in functie van het gewest: (45 in het Vlaams Gewest, 42 in het Brussels Gewest en 36 in het Waals Gewest) maar de verschillen zijn niet significant na correctie voor leeftijd en geslacht. In 1997 verklaarde 31 van de risicopersonen dat ze in de afgelopen twaalf maanden gevaccineerd werden tegen griep. Dit cijfer ligt in 1 hoger (42). Het verschil is na correctie voor leeftijd en geslacht niet significant indien men de ganse doelgroep beschouwt, maar voor vrouwen van 65 jaar en ouder en voor mannen van 75 jaar en ouder is het verschil wel significant. V.1.6. Discussie en conclusies In afwezigheid van enige controle van een document dat het vaccinatiestatuut staaft, dienen de resultaten van de gezondheidsenquête in de eerste plaats gebruikt te worden voor het nagaan van trends, eerder dan voor het vaststellen van de werkelijke vaccinatiegraad. Dit is vooral het geval voor vaccinatie tegen hepatitis B, waarvoor 3 inspuitingen nodig zijn om effectief te zijn. Herinneringseffecten kunnen hier belangrijk zijn en verschillen kunnen slechts geëvalueerd worden indien het gaat om complete vaccinatieschema s. De vertekening als gevolg van herinneringseffecten is minder belangrijk voor de griepvaccinatie (gebeurt jaarlijks) en vaccinatie tegen tetanus, die nog te vaak enkel gebeurt als secondaire profylaxe in geval van een open wonde. Jongeren hebben vaak een vaccinatiekaart, terwijl dit voor volwassenen veel minder het geval is. Wellicht vinden de personen die verantwoordelijk zijn voor de vaccinaties dat dergelijke vaccinatiekaarten voor volwassenen niet zo zinvol zijn. Voor wat betreft tetanus is het enigszins verwonderlijk vast te stellen dat de vaccinatiegraad in het Vlaams Gewest lager ligt dan in het Waals Gewest. Dit komt geenszins overeen met de gegevens die gehanteerd worden in het kader van de discussies betreffende de financiering van de vaccinaties. De regionale verschillen hebben misschien te maken met het verschil in aanbevelingen i.v.m. de tijdsduur tussen 2 vaccinaties die door de wetenschappelijke organisaties worden vooropgesteld. Hoe dan ook, de vaccinatiegraad voor tetanusvaccinatie bij volwassenen moet in ieder geval de hoogte in, met name via een betere informatie van het medisch korps en het grote publiek. Een vaccinatiegraad van 54 voor hepatitis B vaccinatie bij tot 14-jarigen is een eerste reflectie van de strategie die sinds 1998 gehanteerd wordt om te vaccineren per cohort. Dit cijfer zou de komende jaren sterk moeten stijgen. Vooral in het Waals en Brussels Gewest zouden de preventieve diensten voor het jonge kind op dit gebied nog bijkomende inspanningen moeten leveren. De vaccinatiegraad voor de volwassenen zijn hier moeilijker te interpreteren omdat ze in principe enkel die groepen betreffen die hetzij door hun beroep, hetzij door hun seksueel gedrag, hetzij door hun vrijetijdsactiviteiten voor vaccinatie in aanmerking komen. De jaarlijkse informatiecampagnes i.v.m. griepvaccinatie moeten gehandhaafd blijven. Hoewel de vaccinatiegraad duidelijk stijgt, blijkt toch dat de risicogroepen nog onvoldoende gevaccineerd zijn (minder dan 5). 114

19 Gezondheidsenquête, België, 1 Preventie : Vaccinatie Het omgekeerd verband tussen het opleidingsniveau en de vaccinatiegraad voor griepvaccinatie is na correctie voor leeftijd en geslacht niet significant; deze vaststelling moet met omzichtigheid geïnterpreteerd worden: is dit omdat personen met het laagste opleidingsniveau doorgaans tot de oudere leeftijdsgroepen behoren? Omdat personen met het laagste opleidingsniveau vaakst vrouwen zijn en deze langer leven? Omdat personen met een lager opleidingsniveau minder lang leven? Omdat personen met een hoger opleidingsniveau minder kans lopen (?) om in een instelling terecht te komen en daardoor verondersteld wordt dat ze minder risico lopen op griep? Niettegenstaande de vooruitgang die geboekt werd tussen 1997 en 1 is het in ieder geval nodig dat de vaccinatiegraad van risicopersonen voor griepvaccinatie nog verder verbetert. 1141

20 Preventie : Vaccinatie Gezondheidsenquête, België, 1 Tabel : Aantal personen (in ) dat aangeeft over een vaccinatiekaart te beschikken, Gezondheidsenquête, België, 1. VA1_1 België Ruw Gecorrigeerd (95 BI) N Man 52,6 52,6 (5,3-54,9) 5712 Vrouw 48,2 49,9 (47,5-52,3) ,1 89,1 (86,-91,6) ,4 72,3 (68,2-76,1) ,6 48,6 (44,8-52,4) ,8 42,8 (39,2-46,4) ,4 39,3 (35,8-42,9) ,2 33,2 (29,7-36,9) ,7 24,7 (,9-28,9) ,6 15,8 (12,7-19,5) 852 Geen diploma 36,3 39,4 (26,9-53,6) 263 Lager onderwijs 24,9 37,1 (32,5-42,) 159 Lager secundair 41,4 43,9 (39,7-48,2) 2128 Hoger secundair 55,8 55,1 (52,1-58,1) 344 Hoger onderwijs 59,3 56,5 (53,1-59,7) 424 URBANISATIEGRAAD Brussel 52,8 54,8 (52,-57,5) 29 Stedelijk gebied 42,9 43,9 (39,7-48,2) 1893 Semi-stedelijk gebied 51,7 52,8 (49,7-55,9) 3782 Landelijk gebied 51,7 51,8 (48,5-55,) 3139 VERBLIJFPLAATS Vlaams Gewest 46,6 46,9 (44,4-49,3) 3979 Brussels Gewest 52,8 54,8 (52,-57,6) 29 Waals Gewest 57,8 59,6 (56,1-63,)

21 Gezondheidsenquête, België, 1 Preventie : Vaccinatie Tabel : Aantal personen (in ) dat aangeeft in de afgelopen tien jaar gevaccineerd te zijn tegen tetanus, Gezondheidsenquête, België, 1. VA2_1 - België Ruw Gecorrigeerd (95 BI) N Man 71,9 72,8 (7,7-74,8) 4694 Vrouw 56,7 58,6 (56,4-6,7) ,3 87,5 (84,-9,4) ,6 77,8 (74,6-8,6) ,6 69,6 (66,5-72,5) ,8 63,9 (6,3-67,4) ,8 54,6 (5,7-58,5) , 42,3 (37,8-47,) ,2 31,6 (26,8-36,8) 821 Geen diploma 49,1 55,8 (43,3-67,6) 5 Lager onderwijs 46,7 61,1 (56,7-65,3) 1351 Lager secundair 6,6 64,5 (6,6-68,3) 1816 Hoger secundair 67,7 66,6 (63,6-69,4) 2778 Hoger onderwijs 7,8 67,9 (65,-7,7) 3172 URBANISATIEGRAAD Brussel 68,9 71,6 (68,9-74,1) 235 Stedelijk gebied 59,4 6,7 (56,6-64,6) 1593 Semi-stedelijk gebied 64,9 66,9 (64,2-69,5) 3112 Landelijk gebied 64,2 65,3 (62,2-68,3) 2572 VERBLIJFPLAATS Vlaams Gewest 59,1 6,2 (57,9-62,4) 331 Brussels Gewest 68,9 71,6 (69,-74,2) 235 Waals Gewest 73,7 76,1 (73,3-78,7) 3976 JAAR ,5 66,3 (64,4-68,1) ,1 66, (64,4-67,7)

22 Preventie : Vaccinatie Gezondheidsenquête, België, 1 Tabel : Aantal personen (in ) dat aangeeft in de afgelopen tien jaar gevaccineerd te zijn tegen hepatitis B, Gezondheidsenquête, België, 1. VA3_1 - België Ruw Gecorrigeerd (95 BI) N Man 25,9,1 (18,3-21,9) 5548 Vrouw 24,2 19,9 (18,3-21,6) ,5 54,5 (5,4-58,5) ,8 33,8 (29,6-38,2) ,7 27,7 (24,2-31,5) ,7 19,7 (17,1-22,6) ,5 19,5 (16,5-22,9) ,2,2 ( 8,1-12,9) ,4 5,4 ( 3,6-8,1) ,4 2,4 ( 1,5-3,9) 839 Geen diploma 23,9 25, (14,4-39,7) 243 Lager onderwijs,7 16, (12,9-19,6) 146 Lager secundair 18,5 16,4 (13,9-19,2) 78 Hoger secundair 26,3 19,7 (17,5-22,2) 3315 Hoger onderwijs 31,8 22,8 (,2-25,6) 3942 URBANISATIEGRAAD Brussel 29, 24,1 (21,6-26,7) 28 Stedelijk gebied 25,4 21,7 (18,5-25,2) 1824 Semi-stedelijk gebied 26,8 21,6 (19,3-24,) 3665 Landelijk gebied 21,3 15,9 (13,8-18,3) 398 VERBLIJFPLAATS Vlaams Gewest 25,8 21, (19,1-22,9) 3811 Brussels Gewest 29, 24,1 (21,7-26,7) 28 Waals Gewest 21,8 16,4 (14,2-18,9)

23 Gezondheidsenquête, België, 1 Preventie : Vaccinatie Tabel : Aantal personen (in ) van 15 jaar en ouder dat aangeeft in de afgelopen twaalf maanden gevaccineerd te zijn tegen griep, Gezondheidsenquête, België, 1. VA5_1 - België Ruw Gecorrigeerd (95 BI) N Man 18,7 14,7 (12,9-16,7) 4794 Vrouw 21,4 14,3 (12,6-16,2) ,4 3,4 ( 1,9-6,) ,6 6,6 ( 4,9-8,8) ,2 8,2 ( 6,5-,3) ,9 11,9 ( 9,8-14,3) ,9 25,8 (22,5-29,5) ,4 52,4 (47,9-56,9) , 65,1 (59,8-7,1) 87 Geen diploma 42,7 33,5 (18,3-53,1) 227 Lager onderwijs 39,2 15,8 (13,1-18,9) 1416 Lager secundair 23,7 15,2 (12,6-18,3) 1861 Hoger secundair 14,8 13,2 (11,2-15,5) 2829 Hoger onderwijs 12,8 13,4 (11,3-15,7) 3247 URBANISATIEGRAAD Brussel 19,9 13,7 (11,9-15,8) 242 Stedelijk gebied 22,1 16,5 (13,1-,6) 1625 Semi-stedelijk gebied 21,3 15,5 (13,5-17,8) 3213 Landelijk gebied 17,6 12,3 (,4-14,6) 2649 VERBLIJFPLAATS Vlaams Gewest 21,6 15,8 (13,8-18,1) 343 Brussels Gewest 19,9 13,7 (11,9-15,8) 242 Waals Gewest 16,9 11,8 (,1-13,7) 484 JAAR ,2 12,3 (,9-13,9) 8 1,1 14,8 (13,5-16,2)

24 Preventie : Vaccinatie Gezondheidsenquête, België, 1 Tabel : Aantal risicopersonen (in ) dat aangeeft in het afgelopen seizoen gevaccineerd te zijn tegen griep, Gezondheidsenquête, België, 1. VA5_3 - België Ruw Gecorrigeerd (95 BI) N Man 37,4 14,2 (,8-18,5) 1113 Vrouw 45,2 16,2 (12,3-21,) ,6 1,6 (,4-6,6) ,1 3,1 ( 1,2-7,9) ,4 16,6 (,2-26,) ,9,9 (15,3-27,9) ,2 32,2 (25,7-39,6) ,4 52,3 (46,8-57,8) ,9 62,5 (55,9-68,6) 583 Geen diploma 67,5 26,9 (13,2-47,) 66 Lager onderwijs 52,2 16,4 (11,7-22,5) 611 Lager secundair 43,5 16,7 (11,8-23,1) 53 Hoger secundair 33,7 15,3 (11,-21,) 57 Hoger onderwijs 3,1 12,6 ( 8,8-17,7) 524 URBANISATIEGRAAD Brussel 42, 15,8 (11,6-21,1) 563 Stedelijk gebied 43,5 16, (11,1-22,6) 382 Semi-stedelijk gebied 42,9 15,9 (11,9-21,) 87 Landelijk gebied 38,4 13,5 ( 9,5-18,8) 616 VERBLIJFPLAATS Vlaams Gewest 44,6 16,2 (12,2-21,2) 779 Brussels Gewest 42, 15,9 (11,7-21,2) 563 Waals Gewest 35,6 13,5 ( 9,9-18,1) 26 JAAR ,7 15,4 (12,3-19,1) ,6,1 (17,-23,6)

25 Gezondheidsenquête, België, 1 Preventie : Vaccinatie V.2. Vlaams Gewest V.2.1. Bijhouden van vaccinatiekaart (VA1_1) In het Vlaams Gewest verklaart 47 van de ondervraagde personen dat ze over een vaccinatiekaart beschikken : 49 van de mannen en 44 van de vrouwen (dit verschil is niet significant). Het bijhouden van een vaccinatiekaart daalt met de leeftijd: het gaat om 89 van de personen jonger dan 15 jaar, 38 in de leeftijdsgroep jaar en bij de 75-plussers (Figuur ). Figuur : Aantal personen (in ) dat aangeeft over een vaccinatiekaart te beschikken, volgens leeftijd en geslacht, Vlaams Gewest, Gezondheidsenquête, België, 1. Indicator va1_1 VL Mannen Vrouwen We observeren een associatie tussen het opleidingsniveau en het bijhouden van een vaccinatiekaart : personen met minstens een diploma hoger secundair hebben vaker een vaccinatiekaart (54 tot 57) dan de lager opgeleiden (16 tot 36). Dit verschil blijft bestaan na correctie voor leeftijd en geslacht (Tabel ). We observeren voor deze indicator geen significante verschillen in functie van de urbanisatiegraad. V.2.2. Vaccinatie tegen tetanus (VA2_1) In het Vlaams Gewest verklaart 63 van de ondervraagde personen dat ze in de afgelopen tien jaar gevaccineerd werden tegen tetanus. Mannen zijn vaker (71) in orde met hun vaccinatie dan vrouwen (62). De vaccinatiegraad tegen tetanus daalt met de leeftijd: 83 bij de personen jonger dan 15 jaar (niet opgenomen in Figuur ), 58 in de leeftijdsgroep jaar en 24 bij de 75-plussers (Figuur ). 1147

26 Preventie : Vaccinatie Gezondheidsenquête, België, 1 Figuur : Aantal personen (in ) dat aangeeft tegen tetanus te zijn gevaccineerd in de afgelopen tien jaar, volgens leeftijd en geslacht, Vlaams Gewest, Gezondheidsenquête, België, 1. Indicator va2_1 VL Mannen Vrouwen Er is een associatie tussen de vaccinatiegraad voor tetanusvaccinatie en het opleidingsniveau: personen met een diploma hoger secundair zijn vaker (72) gevaccineerd dan diegenen met enkel een diploma lager onderwijs (4). Dit verschil is echter na correctie voor leeftijd en geslacht niet significant (Tabel ). In 1997 gaf 64 van de ondervraagde personen aan dat ze in de afgelopen tien jaar gevaccineerd werden tegen tetanus. In 1 is dit percentage nagenoeg hetzelfde. V.2.3. Vaccinatie tegen hepatitis B (VA3_1) In het Vlaams Gewest verklaart 26 van de ondervraagde personen in de afgelopen tien jaar tegen hepatitis B te zijn gevaccineerd. De vaccinatiegraad voor hepatitis B vaccinatie bedraagt 55 voor de personen jonger dan 15 jaar en 38 in de leeftijdsgroep jaar (33 bij mannen, 42 bij vrouwen). Hij daalt verder met de leeftijd: in de leeftijdsgroep jaar en 2 bij de 75-plussers. (Figuur ). Figuur : Aantal personen (in ) dat aangeeft tegen hepatitis B te zijn gevaccineerd in de afgelopen tien jaar, volgens leeftijd en geslacht, Vlaams Gewest, Gezondheidsenquête, België, Indicator va3_1 VL Mannen Vrouwen We observeren een associatie tussen de vaccinatiegraad voor hepatitis B vaccinatie en het opleidingsniveau: personen met een diploma hoger onderwijs zijn vaker (34) gevaccineerd dan diegenen met enkel een diploma lager onderwijs (9). Dit verschil is na correctie voor leeftijd en geslacht echter niet significant (Tabel ). 1148

27 Gezondheidsenquête, België, 1 Preventie : Vaccinatie De vaccinatiegraad voor hepatitis B vaccinatie is kleiner (22) in landelijke gebieden dan in de semi-stedelijke gebieden (28). Het initiatief voor de vaccinatie tegen hepatitis B komt in 26 van de gevallen van de werkgever 24 van de gevallen van de persoon zelf 17 van de gevallen van de huisarts van de gevallen van de school (of CLB of dienst voor schoolgeneeskunde) van de gevallen van Kind en Gezin, ONE of de kinderopvangdienst 7 van de gevallen van de specialist V.2.4. Griepvaccinatie (VA5_1) In het Vlaams Gewest verklaart 3 van de personen van 15 jaar en ouder reeds minstens eenmaal een griepvaccinatie te hebben gekregen. 22 van de personen van 15 jaar en ouder geven aan in de afgelopen twaalf maanden tegen griep te zijn gevaccineerd. De vaccinatiegraad voor griepvaccinatie neemt toe met de leeftijd: 5 in de leeftijdsgroep jaar, 13 in de leeftijdsgroep jaar en 67 bij 75-plussers (Figuur ). Vanaf de leeftijd van 65 jaar zien we een aanzienlijke stijging van de vaccinatiegraad. Figuur : Aantal personen (in ) van 15 jaar en ouder dat aangeeft in de afgelopen twaalf maanden gevaccineerd te zijn tegen griep, volgens leeftijd en geslacht, Vlaams Gewest, Gezondheidsenquête, België, Indicator va5_1 VL Mannen Vrouwen Indicator va5_1 VL Mannen Vrouwen 1149

28 Preventie : Vaccinatie Gezondheidsenquête, België, 1 Uit de ruwe cijfers blijkt een omgekeerd verband te bestaan tussen het opleidingsniveau en de vaccinatiegraad voor griepvaccinatie : personen met een hogere opleiding lijken minder vaak (13) gevaccineerd te zijn dan personen met een lagere opleiding (44). Na correctie voor leeftijd en geslacht is dit verschil echter niet significant (Tabel ), waarschijnlijk omdat personen met de laagste opleiding vaak behoren tot de oudste leeftijdscategorieën. De vaccinatiegraad voor griepvaccinatie varieert niet in functie van de urbanisatiegraad. In 1997 verklaarde 14 van de ondervraagde personen dat ze in de afgelopen twaalf maanden gevaccineerd waren tegen griep. Dit cijfer ligt in 1 gevoelig hoger (22). Het verschil is significant (met een foutkans van 1) na correctie voor leeftijd en geslacht. Het verschil is vooral te wijten aan een toename van de vaccinatiegraad bij vrouwen van 65 jaar en ouder (zie grafiek hieronder die het verschil aangeeft in vaccinatiegraad tussen 1 en 1997 volgens leeftijd en geslacht). Indicator va5_1 VL Mannen Vrouwen V.2.5. Griepvaccinatie van de doelgroep (VA5_2, VA5_3) De doelgroep voor griepvaccinatie (risicopersonen) wordt als volgt gedefinieerd: alle personen van 65 jaar en ouder, en/of elk persoon die aangeeft te lijden aan één of meer van de volgende aandoeningen: astma, chronische bronchitis of CARA, ernstige hartkwaal of hartinfarct, hoge bloeddruk, ernstige nierziekte, diabetes. In het Vlaams Gewest geeft 46 van de risicopersonen aan in de afgelopen twaalf maanden tegen de griep gevaccineerd te zijn. Om effectief beschermd te zijn dienen risicopersonen in de periode van september tot december die het griepseizoen voorafgaat een griepvaccinatie te krijgen.. In het Vlaams Gewest geeft 45 van de risicopersonen aan te zijn gevaccineerd voor de griep van het seizoen 1 (personen ondervraagd vanaf 1 september 1 worden niet meegerekend). De vaccinatiegraad voor griepvaccinatie van risicopersonen in het afgelopen seizoen stijgt met de leeftijd: 2 in de leeftijdsgroep jaar, 27 in de leeftijdsgroep jaar en 64 bij de 75-plussers (Figuur ). 115

29 Gezondheidsenquête, België, 1 Preventie : Vaccinatie Figuur : Aantal risicopersonen (in ) dat aangeeft in het afgelopen seizoen gevaccineerd te zijn tegen griep, volgens leeftijd en geslacht, Vlaams Gewest, Gezondheidsenquête, België, 1. Indicator va5_3 VL Indicator va5_3 VL Mannen Vrouwen Uit de ruwe cijfers blijkt een omgekeerd verband te bestaan tussen het opleidingsniveau en de vaccinatiegraad voor griepvaccinatie bij risicopersonen: personen met een hogere opleiding lijken minder vaak (31) gevaccineerd te zijn dan personen met een lagere opleiding (54). Na correctie voor leeftijd en geslacht is dit verschil echter niet significant (Tabel ), waarschijnlijk omdat personen met de laagste opleiding vaak behoren tot de oudste leeftijdscategorieën. De vaccinatiegraad voor griepvaccinatie van risicopersonen varieert niet in functie van het urbanisatieniveau. In 1997 verklaarde 32 van de risicopersonen dat ze in de afgelopen twaalf maanden gevaccineerd werden tegen griep. Dit cijfer ligt in 1 hoger (45). Het verschil is na correctie voor leeftijd en geslacht significant (OR = 1,63, met een betrouwbaarheidsinterval 1,16-2,29). 1151

30 Preventie : Vaccinatie Gezondheidsenquête, België, 1 Tabel : Aantal personen (in ) dat aangeeft over een vaccinatiekaart te beschikken, Vlaams Gewest, Gezondheidsenquête, België, 1. VA1_1 - Vlaams Gewest Ruw Gecorrigeerd (95 BI) N Man 49,2 48,1 (44,9-51,4) 1988 Vrouw 44,2 44,6 (41,6-47,7) ,6 87,6 (83,4-9,9) ,6 69,6 (63,8-74,8) ,1 45,1 (4,1-5,3) ,9 4,9 (36,1-45,9) ,7 37,6 (32,9-42,5) , 24,9 (,8-29,6) , 19, (14,8-24,1) ,1,2 ( 6,8-15,) 258 Geen diploma 27,2 29,1 (15,-48,9) 77 Lager onderwijs 16,1 28,7 (22,4-36,) 48 Lager secundair 35,9 36,8 (31,3-42,6) 732 Hoger secundair 54,4 52,6 (48,7-56,5) 135 Hoger onderwijs 57, 52,5 (48,1-56,8) 1329 URBANISATIEGRAAD Stedelijk gebied 41,5 41,9 (37,1-47,) 934 Semi-stedelijk gebied 49,1 49,6 (46,1-53,2) 1982 Landelijk gebied 46,5 44,1 (39,5-48,8)

31 Gezondheidsenquête, België, 1 Preventie : Vaccinatie Tabel : Aantal personen (in ) dat aangeeft in de afgelopen tien jaar gevaccineerd te zijn tegen tetanus, Vlaams Gewest, Gezondheidsenquête, België, 1. VA2_1 - Vlaams Gewest Ruw Gecorrigeerd (95 BI) N Man 68,2 69,2 (66,2-72,) 1658 Vrouw 5,4 51,6 (48,6-54,6) ,3 86,5 (82,3-89,9) ,4 74,8 (7,1-78,9) ,8 66,8 (62,4-71,) ,9 57,7 (52,6-62,8) ,5 44,9 (39,7-5,3) ,7 33,8 (28,2-39,9) ,6 24,8 (18,6-32,3) 244 Geen diploma 43,8 49,2 (32,2-66,4) 63 Lager onderwijs 39,4 57,5 (5,9-63,8) 447 Lager secundair 54,2 57,7 (51,9-63,2) 64 Hoger secundair 63,5 61,6 (57,6-65,4) 69 Hoger onderwijs 67,4 62,9 (58,8-66,9) 35 URBANISATIEGRAAD Stedelijk gebied 57, 58,4 (53,5-63,1) 786 Semi-stedelijk gebied 61,6 63,8 (6,6-67,) 1657 Landelijk gebied 56,5 56,3 (51,7-6,8) 858 JAAR ,6 61,1 (58,3-63,9) ,1 6,6 (58,2-62,9)

32 Preventie : Vaccinatie Gezondheidsenquête, België, 1 Tabel : Aantal personen (in ) dat aangeeft in de afgelopen tien jaar gevaccineerd te zijn tegen hepatitis B, Vlaams Gewest, Gezondheidsenquête, België, 1. VA3_1 - Vlaams Gewest Ruw Gecorrigeerd (95 BI) N Man 26,9 21, (18,5-23,6) 191 Vrouw 24,8,4 (18,2-22,9) ,1 55,1 (49,5-6,6) ,5 37,5 (31,7-43,8) ,2 29,2 (24,4-34,6) ,7,7 (17,1-24,9) ,6,6 (16,8-25,) ,8 9,8 ( 7,2-13,4) ,7 5,7 ( 3,3-9,7) ,1 2,1 ( 1,- 4,5) 249 Geen diploma 27,2 3,9 (15,7-51,7) 67 Lager onderwijs 9,3 17, (12,3-23,1) 459 Lager secundair 17,8 15,5 (12,2-19,4) 699 Hoger secundair 27,7,6 (17,6-24,) 1244 Hoger onderwijs 33,9 24,1 (,5-28,1) 1288 URBANISATIEGRAAD Stedelijk gebied 25,6 21,8 (18,1-26,1) 876 Semi-stedelijk gebied 28, 22,9 (,2-25,8) 192 Landelijk gebied 22,2 16,3 (13,3-19,8)