Gezondheidsenquête, België, 2004

Transcriptie

1 FEDERALE OVERHEIDSDIENST ECONOMIE, K.M.O., MIDDENSTAND EN ENERGIE FEDERALE OVERHEIDSDIENST VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Leuvenseweg Brussel Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Juliette Wytsmanstraat Brussel Gezondheidsenquête, België, 2004 Handleiding voor de enquêteurs MEI 2004

2 2

3 Inhoudstafel DEEL 1 : ALGEMENE ASPECTEN VAN DE GEZONDHEIDSENQUÊTE... 5 INLEIDING... 5 EEN GEZONDHEIDSENQUÊTE IN BELGIË: WAAROM, VOOR WIE EN DOOR WIE?... 5 Een gezondheidsenquête: waarom?... 5 Een gezondheidsenquête: door wie?... 6 Enquête 2004: speciale aandacht voor de ouderen!... 7 INFORMATIEUITWISSELING TUSSEN DE ALGEMENE DIRECTIE STATISTIEK EN DE ENQUÊTEURS... 7 PROCEDURE VOOR HET CONTACTEREN VAN HUISHOUDENS... 8 Procedure voor het contacteren van huishoudens en het invullen van het ontvangstformulier... 9 BIJZONDERE SITUATIES WIE TE BEVRAGEN BINNEN HET HUISHOUDEN? Bijzondere situaties VERLOOP VAN HET INTERVIEW GEBRUIK VAN EEN PROXY VERVANGING VAN NIET PARTICIPERENDE HUISHOUDENS ALGEMEEN OVERZICHT VAN DE INHOUD VAN DE ENQUÊTE HOUDING VAN DE ENQUÊTEUR EINDE VAN HET INTERVIEW KWALITEITSCONTROLE BETALING VAN DE ENQUÊTEURS SLECHT INGEVULDE VRAGENLIJSTEN SECRETARIAAT HELP-DESK NIEUWSBRIEF VERZEKERING TIPS VOOR DE ENQUÊTEURS DEEL 2 : BESPREKING VAN DE AFZONDERLIJKE MODULES HUISHOUDVRAGENLIJST Samenstelling van het huishouden Huishoudvragenlijst pagina Samenstelling van het huishouden (vervolg) Samenstelling van het huishouden (vervolg) Inkomen - Huishoudvragenlijst pagina Inkomen (vervolg) Inkomen (vervolg) Uitgaven voor gezondheidszorgen Huishoudvragenlijst pagina Huisvesting Huishoudvragenlijst pagina Gezondheid en leefmilieu Huishoudvragenlijst pagina MONDELINGE VRAGENLIJST Informatie over de betrokken persoon en de respondent Mondelinge vragenlijst pagina Ziekte en chronische aandoeningen Mondelinge vragenlijst pagina Ziekte en chronische aandoeningen (vervolg) MB.01: INDIEN ANTWOORD GEEN JA IS: GA NAAR MB Traumata (1) Ongevallen - Mondeling vragenlijst pagina Traumata (1) Ongevallen (vervolg) Tijdelijke beperkingen Mondelinge vragenlijst pagina

4 Langdurige functiebeperkingen Mondelinge vragenlijst pagina Langdurige functiebeperkingen (vervolg) Wachtlijsten Mondelinge vragenlijst pagina Contacten met een huisarts mondelinge vragenlijst pagina Contacten met een arts specialist Mondelinge vragenlijst pagina Contacten met een tandarts Mondelinge vragenlijst pagina Contacten met een tandarts (vervolg) Contacten met de spoedgevallendienst van een ziekenhuis Mondelinge vragenlijst pag Contacten met de spoedgevallendienst van een ziekenhuis (vervolg) Opname in een ziekenhuis Mondelinge vragenlijst pagina Opname in een ziekenhuis (vervolg) Contacten met andere gezondheidsvoorzieningen Mondelinge vragenlijst pagina Gebruik van geneesmiddelen Mondelinge vragenlijst pagina Gebruik van geneesmiddelen (vervolg) Vaccinatie Vragenlijst mondelinge pagina Vaccinatie (vervolg) Voedingsgewoonten Mondelinge vragenlijst pagina Studies Mondelinge vragenlijst pagina Conversietabel diploma s Tewerkstelling Mondelinge vragenlijst pagina Inkomen mondelinge vragenlijst pagina Inkomen (vervolg) SCHRIFTELIJKE VRAGENLIJST Uw gezondheidsbeleving Schriftelijke vragenlijst pagina Klachten Mondelinge vragenlijst pagina Houding t.a.v. aids schriftelijke vragenlijst pagina Sociale contacten Schriftelijke vragenlijst pagina Consumptie van tabak Schriftelijke vragenlijst pagina Consumptie van andere producten Schriftelijke vragenlijst pagina Consumptie van alcoholische dranken Schriftelijke vragenlijst pagina Voeding (2) Schriftelijke vragenlijst pagina Traumata: geweld Schriftelijke vragenlijst pagina Gemoedstoestand Schriftelijke vragenlijst pagina Preventie Schriftelijke vragenlijst pagina Lichaamsbeweging schriftelijke vragenlijst pagina Gezondheid en seksualiteit Schriftelijke vragenlijst pagina Kankeropsporing Schriftelijke vragenlijst pagina Evaluatie van de vragenlijst schriftelijke vragenlijst pagina BIJLAGEN BIJLAGE 1: BEGELEIDEND SCHRIJVEN VOOR DE HUISHOUDENS BIJLAGE 2: INTRODUCTIEFOLDER VOOR DE HUISHOUDENS BIJLAGE 3: COMMUNICATIEFORMULIER BIJLAGE 4: ONTVANGSTFORMULIER BIJLAGE 5: ADRESSENLIJST

5 Deel 1 : Algemene aspecten van de gezondheidsenquête Inleiding Deze handleiding is bedoeld voor de enquêteurs van de gezondheidsenquête Zij is een belangrijk instrument voor het goed verloop van de enquête. Wij willen aan alle enquêteurs uitdrukkelijk vragen om deze handleiding grondig door te nemen vóór de vormingsvergadering. Op die manier zal u reeds vertrouwd zijn met het werk dat van u verwacht worden. Dit zal ons ook in de gelegenheid stellen om tijdens deze vergadering vooral aandacht te besteden aan zaken die voor u nog niet duidelijk zijn. Noteer, bij het doornemen van deze handleiding, dan ook alle vragen die u mocht hebben en die u kunt stellen tijdens de vormingsvergadering. Sommigen onder u hebben reeds meegewerkt als enquêteur aan de gezondheidsenquête van 1997 en/of In de gezondheidsenquête 2004 zijn echter enkele belangrijke wijzigingen aangebracht t.o.v. de vorige edities, en dit zowel voor wat betreft de organisatie van het veldwerk als wat betreft de inhoud van de bevraging. Het is dus belangrijk dat ook diegenen die vorige keer als enquêteur hebben meegedaan deze handleiding goed doornemen. Een gezondheidsenquête in België: waarom, voor wie en door wie? EEN GEZONDHEIDSENQUÊTE: WAAROM? Vooraleer in te gaan op uw eigenlijk werk als enquêteur willen we toch even kort schetsen wat nu eigenlijk de bedoeling is van zo n gezondheidsenquête. Onze gezondheid is belangrijk. Jaarlijks worden in België dan ook veel miljarden besteed aan gezondheidszorg. Om zo goed mogelijk te weten wat de noden zijn op het gebied van gezondheid, heeft de overheid informatie nodig over de gezondheidstoestand van de mensen, hun levensstijl, hun contacten met gezondheidsverstrekkers, mogelijke problemen in verband met de toegankelijkheid van de gezondheidszorgen voor bepaalde bevolkingsgroepen, Veel gezondheidsinformatie wordt verzameld via verzorgingsinstellingen, mutualiteiten, enz. Toch vindt de overheid het belangrijk om zich ook rechtstreeks te richten naar de mensen om deze informatie te verzamelen. Een dergelijke bevraging laat tevens toe om de verbanden tussen de socio-economische omstandigheden van de verschillende bevolkingsgroepen en hun gezondheid te onderzoeken. De verzamelde informatie laaten de beleidsvoerders toe hun (gezondheids-)beleid te evalueren en zo nodig bij te sturen Deze gezondheidsenquête wordt daarom uitgevoerd op uitdrukkelijke vraag van de Belgische overheden. Te vermelden hierbij is dat het gaat om een gezamenlijk initiatief van alle overheden van dit land, zowel op federaal, gewestelijk als gemeenschapsniveau. Tenslotte beantwoordt deze enquête aan de vraag naar informatie van verschillende internationale organisaties zoals de Europese Commissie en de Wereldgezondheidsorganisatie. De enquête is dan ook noodzakelijk om vergelijkingen mogelijk te maken tussen de verschillende landen voor wat betreft de 5

6 gezondheid van hun bevolking, de risicofactoren en de toegankelijkheid van gezondheidszorgen. Vroegere enquêtes zijn tevens bruikbaar voor analyses op het provinciale niveau. De volgende voorbeelden kunnen aangehaald worden om het nut van (vorige) gezondheidsenquêtes aan te tonen: De resultaten ervan waren het voorwerp van talrijke wetenschappelijke onderzoeken (voorgesteld onder de vorm van een eindwerk, een rapport of een wetenschappelijk artikel) omtrent verschillende onderwerpen, zoals het verband tussen armoede en depressie, het gebruik van tabak, alcohol en voeding tijdens de zwangerschap, het belang van goed slapen, het vóórkomen van (zelfgerapporteerde) depressie in België, zwaarlijvigheid en het gebruik van bier, Bepaalde resultaten van de enquête werden voorgesteld tijdens een congres of een ronde tafel en vormden een bijdrage in de discussie rond voedingsgewoonten, of rond het ontwerpen van indicatoren in het kader van sociale exclusie. De enquêtes van 1997 en 2001 hebben de noodzaak aangetoond om bijkomende informatie te verzamelen omtrent de gezondheid van ouderen. In het kader daarvan werd besloten een grotere steekproef van ouderen samen te stellen voor de gezondheidsenquête 2004 en specifieke vragen gericht aan de ouderen toe te voegen. Het hoge gebruik van kalmeermiddelen en slaapmiddelen, vastgesteld in de gezondheidsenquête 2001, vormde voor de Minister van Volksgezondheid een bijkomend argument voor het lanceren van een nationale sensibilisatiecampagne gericht op de reductie van het gebruik van dergelijke middelen De resultaten van de vorige enquêtes wijzen op socio-economische ongelijkheden voor wat betreft vroegtijdige opsporing van borstkanker. Op basis hiervan werd aan het beleid gesuggereerd om de sensibilisatiecampagnes vooral te richten naar vrouwen die minder makkelijk toegang hebben tot deze screening. De vroegere enquêtes hebben de noodzaak tot een herwaardering van de rol van de huisarts aangetoond en dit dan vooral in Brussel waar slechts een relatief klein aantal mensen aangeven een vaste huisarts te hebben. Zeer snel na de publicatie van het rapport van de Gezondheidsenquête 2001 hebben de beleidsvoerders beslist een werkgroep van huisartsen op te richten om dit probleem te bespreken en voorstellen te formuleren. Een campagne voor het herwaarderen en het meer zichtbaar maken van de huisartsen is voorzien. De herhaling van de enquête om de vier jaar laat toe de betrouwbaarheid van de enquête na te gaan, de evolutie van de gezondheid van de bevolking en de determinanten ervan op te volgen en de impact in kaart te brengen van specifieke beleidsbeslissingen op het vlak van gezondheid. EEN GEZONDHEIDSENQUÊTE: DOOR WIE? De coördinatie van de gezondheidsenquête gebeurt door de afdeling Epidemiologie van het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, kortweg het WIV. Het WIV is een wetenschappelijk instituut van de federale overheid. Eén van haar taken is net het verzamelen van gezondheidsinformatie. Het organiseren van een gezondheidsenquête ligt dan ook volledig in de lijn van haar opdracht. Een belangrijke partner bij de organisatie van de gezondheidsenquête is de Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie (het voormalige Nationaal Instituut voor de Statistiek). De Directie Algemene Statistiek beschikt over een belangrijke deskundigheid i.v.m. de praktische organisatie van enquêtes, bijvoorbeeld de enquête van de beroepsbevolking of de gezinsbudgetenquête. Deze deskundigheid is vooral van groot belang voor dat aspect van de enquête dat u als enquêteur het meest aanbelangt: het eigenlijke veldwerk. Het is dan ook met de Algemene 6

7 Directie Statistiek, en meer bepaald met het secretariaat van de Gezondheidsenquête dat er deel van uit maakt dat u het meest contact zal hebben. Wie dient ondervraagd te worden? Uiteraard is het niet mogelijk om alle tien miljoen inwoners van België te bevragen. Daarom gebeurt dit bij een toevallig uitgekozen steekproef. De personen die zullen ondervraagd worden, zijn via het lot bepaald door een trekking op basis van het Nationaal Register. Op die manier zijn de resultaten een zeer goede weerspiegeling van de gezondheidssituatie van de ganse bevolking. In de praktijk zullen in de loop van het kalenderjaar 2004 ongeveer huishoudens bevraagd worden omtrent de gezondheidssituatie van (een aantal van) hun leden. Dit zal toelaten informatie te verzamelen over de gezondheid van personen. Om dit tot een goed einde te brengen is de inzet noodzakelijk van (ongeveer) 240 enquêteurs. Iedere enquêteur is verantwoordelijk voor een groep van 50 af te nemen interviews. Uitzonderlijk kan een enquêteur 2 groepen van 50 personen bevragen. De personen van eenzelfde groep zijn allen woonachtig in dezelfde gemeente of stad. Het kan wel om deelgemeenten gaan van dezelfde fusiegemeente. De interviews zullen worden afgenomen per trimester. Dit wil zeggen dat per groep en per kwartaal ongeveer 12 tot 13 personen ondervraagd moeten worden. ENQUÊTE 2004: SPECIALE AANDACHT VOOR DE OUDEREN! Door de opdrachtgevers van de Gezondheidsenquête werd de opdracht gegeven in de enquête 2004 speciale aandacht te hebben voor de gezondheidssituatie van de ouderen. Dit gebeurt op twee wijzen: Via een specifieke techniek werd ervoor gezorgd dat ouderen oververtegenwoordigd zijn in de steekproef. In de vragenlijsten werden sommige modules uitgebreid (bijvoorbeeld de module over lichamelijke beperkingen) en enkele nieuwe modules toegevoegd (bijvoorbeeld de module rond wachtlijsten). Wij zijn er ons van bewust dat het afnemen van een enquête iets moeilijker ligt bij oudere personen dan bij jongeren. Zo is bij ouderen de kans groter dat zij meerdere aandoeningen of beperkingen hebben waardoor het invullen van de vragenlijsten meer tijd in beslag zal nemen. Ook kunnen deze beperkingen er de aanleiding van zijn dat respondenten moeilijkheden hebben om de vragenlijsten in te vullen (vermoeidheid, hoorproblemen, concentratieproblemen, ). Anderzijds kunnen sommige modules (bv. fysieke activiteit of seksuele gezondheid) bij ouderen meestal vlugger doorlopen worden. Informatieuitwisseling tussen de Algemene Directie Statistiek en de enquêteurs In het begin van elk kwartaal zal u door het secretariaat van de Gezondheidsenquête een lijst krijgen met een aantal namen en adressen. Dit zijn de huishoudens die u tijdens dit trimester zal moeten contacteren. Per huishouden wordt een onderscheid gemaakt tussen de referentiepersoon dit is de persoon onder wiens naam het huishouden in het rijksregister staat ingeschreven (vroeger ook wel het 7

8 gezinshoofd genoemd) - en de overige leden van het huishouden, zoals deze officieel geregistreerd zijn. Meer in detail zal deze lijst de volgende informatie omtrent de geselecteerde huishoudens bevatten: Identificatienummer van het huishouden, bestaande uit 8 cijfers Adres van het huishouden (straat, nr, postcode, plaats), met de vermelding of het gaat om een instelling De grootte van het huishouden Het statuut van het huishouden (dit statuut wordt toegevoegd door het secretariaat na het terugsturen van het eerste communicatieformulier hierover later meer) Volledige naam en voornaam van de referentiepersoon Volledig namen en voornamen van alle overige (officieel geregistreerde) leden van het huishouden + hun identificatienummer Geboortedatum van elke (officieel geregistreerd) lid van het huishouden Het telefoonnummer van het huishouden wordt NIET vermeld in deze lijst. Dit nummer is immers niet opgenomen in het Nationaal Register. Het is dan ook de enquêteur zelf die het telefoonnummer zo dit bestaat dient op te zoeken. Het toenemend gebruik van mobiele telefoons maakt dat steeds meer huishoudens geen vast telefoontoestel (meer) hebben en dus ook niet zijn opgenomen in de telefoongids. Het is dan ook van groot belang dat, indien de enquêteur er in slaagt een contact te leggen met een huishouden zonder gebruik te hebben gemaakt van de telefoon, hij/zij het telefoonnummer van het huishouden noteert op het ontvangstformulier (zie verder) Op hetzelfde moment dat deze lijst naar u wordt opgestuurd, schrijft de Algemene Directie Statistiek ook de huishoudens aan. Aan de huishoudens wordt een introductiefolder en een begeleidend schrijven toegestuurd (zie bijlage). In deze folder wordt de enquête in het kort toegelicht. Er wordt vermeld dat de deelname aan de enquête niet verplicht is en dat binnen de vijftien dagen een enquêteur van de Dienst Algemene Statistiek contact zal opnemen. Het is dan ook belangrijk dat de enquêteur niet te lang talmt om de huishoudens vermeld op zijn lijst te contacteren. Zodra een huishouden wordt aangeschreven is dit huishouden geactiveerd. De eerste taak van de enquêteurs is dus nagaan of huishoudens effectief wensen deel te nemen aan het interview (en in dit geval het interview af te nemen). Procedure voor het contacteren van huishoudens Het proces van (het pogen) contact nemen met de huishoudens is niet willekeurig, integendeel. Er wordt verwacht dat enquêteurs werken via een strikte procedure die erop gericht is (a) ervoor te zorgen dat enquêteurs op een vaste, gestandaardiseerde wijze werken en (b) ervoor te zorgen dat het veldwerk verloopt volgens een strikt tijdschema. Twee documenten werden ontwikkeld om het veldwerk voor de enquêteurs te vergemakkelijken en om de opvolging van het veldwerk door het secretariaat mogelijk te maken: het COMMUNICATIEFORMULIER en het ONTVANGSTFORMULIER (zie achteraan deze handleiding). Beide formulieren hebben een officieel karakter en vormen naast de vragenlijsten - onlosmakelijk deel uit van de documenten die ingevuld dienen te worden door de enquêteur. Het COMMUNICATIEFORMULIER (zie bijlage 3) is de voornaamste brug tussen de enquêteur en secretariaat van de enquête te Brussel. De enquêteur wordt verondersteld dit formulier om 8

9 de veertien dagen terug te sturen naar het secretariaat. Dit is zeer belangrijk, aangezien het een basis vormt om telkens een aangepast, up-to-date beeld te krijgen van de stand van zaken van de groep van de enquêteur en het bijgevolg onmisbaar is voor de follow-up van de enquête en voor het toekennen van vervangingsadressen voor de niet-participerende huishoudens. Gezien dit formulier elke veertien dagen teruggestuurd moet worden naar het secretariaat, wordt het voor ons mogelijk om de evolutie van de contacten met elk van de huishoudens in de loop van de tijd tot het uiteindelijke resultaat op te volgen. Het communicatieformulier is tevens een werkinstrument voor de enquêteur. Op basis ervan kan de enquêteur telkens weten hoe de voortgang is van elk huishouden dat hij reeds gecontacteerd heeft (aantal contacten, datum van contact, wijze van contact, ) of nog moet contacteren. Het ONTVANGSTFORMULIER dient ingevuld te worden door de enquêteur voor elke huishouden dat hem/haar werd toevertrouwd Op dit overzichtsformulier dienen o.m. de definitieve status van het huishouden en het aantal ingevulde vragenlijsten vermeld te worden. Hiervoor werden een aantal vragen ontwikkeld die sequentieel doorlopen moet worden door de enquêteur. Vooral de informatie over niet deelnemende huishoudens (niet contacteerbare huishoudens, weigerende huishoudens, ) is van belang. Deze informatie zal gebruikt worden bij de interpretatie van de onderzoeksresultaten. Tevens dient de enquêteur te noteren hoeveel vragenlijsten er voor het (deelnemend) huishouden werden afgenomen. Het aantal door de enquêteur in te vullen ontvangstformulieren is uiteraard gelijk aan het aantal adressen van huishoudens die hij/zij heeft ontvangen. Met behulp van de communicatieformulieren en ontvangstformulieren wordt een adequate opvolging van het veldwerk door het secretariaat van de enquête en de coördinator mogelijk gemaakt. Het is van uitzonderlijk belang dat beide formulieren correct worden ingevuld en tijdig worden overgemaakt aan het secretariaat. Ook voor de enquêteurs heeft dit niets dan voordelen: een voorspoedige communicatie met het secretariaat maakt dat zij snel de adressen van (nieuwe) huishoudens kunnen ontvangen. Procedure voor het contacteren van huishoudens en het invullen van het ontvangstformulier Het contacteren van huishoudens gebeurd niet op een willekeurige wijze. Integendeel, hierbij dient een strikte procedure opgevolgd te worden. Deze procedure heeft tot doel: Te verzekeren dat enquêteurs op een vaste en gestructureerde wijze hun werk zullen doen Te verzekeren dat het veldwerk volgens een strikte kalender kan worden afgewerkt. We starten op het moment van de ACTIVATIE van de huishoudens. Zoals reeds is vermeld, ontvangt de enquêteur op hetzelfde moment een lijst van adressen van huishouden die hij/zij dient te contacteren. Een eerste contactpoging met het huishouden dient zo snel mogelijk te gebeuren na het ontvangen van de adressen van de huishoudens. De contacten met de huishoudens hebben tot doel een afspraak te maken voor het afnemen van het interview. De enquêteur dient dit dus eerst te melden (en niet de vraag of de huishoudens bereid zijn om deel te nemen aan de enquête). Vergeet niet: het huishouden is er reeds van op de hoogte gebracht dat een enquêteur contact met hen zal opnemen, dus is het de bedoeling dat snel te doen! De wijze waarop gepoogd wordt in contact te komen met de huishoudens is vrij (d.i. per telefoon of via een huisbezoek). Bij voorkeur evenwel, wordt een eerste contactpoging gerealiseerd via een huisbezoek. Een EERSTE element dat door een enquêteur dient te worden nagegaan is of het adres vermeld op de hem/haar toegestuurde lijst van adressen sowieso bestaat. 9

10 Hoewel voor de samenstelling van de steekproef gewerkt wordt met een (recente) versie van het Nationaal Register, kan het voorkomen dat het vermelde adres gewoon niet bestaat (straatnaam bestaat niet, vermelde huisnummer bestaat niet, ). Op het ontvangstformulier wordt het statuut van het huishouden aangeduid als ANDERE. Door de enquêteur dient de situatie nader omschreven te worden. Het statuut ANDERE is een definitief statuut. De enquêteur dient de vragen LO.01. en LO.02. opgenomen op het ontvangstformulier te vervolledigen. Het is vanzelfsprekend dat een bezoek van de enquêteur ter plaatse noodzakelijk is. Een TWEEDE element dat dient te worden nagegaan is of het huishouden vermeld op de lijst van adressen effectief woont op het aangeduide adres. Als op het aangeduide adres een ruïne teruggevonden kan worden of een verlaten woning, is het evident dat het huishouden niet (langer) woont op het vermelde adres. Minder duidelijk is een situatie waarbij de naam van het huishouden vermeld op de bel, niet deze is zoals aangegeven op de adressenlijst. In dergelijk geval dient de enquêteur effectief aan te bellen om na te gaan of het gaat om een ander huishouden dan deze vermeld op de lijst van adressen. Het uitsluitende criterium hierbij is het feit of de referentiepersoon leeft op het adres in kwestie. Indien dit het geval is, dient het huishouden uitgenodigd te worden voor deelname aan de enquête. Indien de referentiepersoon, vermeld op de lijst van adressen, niet langer op het vermelde adres woont wordt ervan uitgegaan dat het huishouden verhuisd is. Gezien de enquêteur ALTIJD de referentiepersoon dient te volgen, kan in dergelijk situatie gevraagd worden waar de referentiepersoon thans woont. Indien deze nieuwe woonplaats binnen de gemeente is, dient de referentiepersoon op het nieuwe adres te worden gecontacteerd. Indien de referentiepersoon verhuisd is buiten de gemeente dient aan het huishouden het statuut ANDERE te worden toegekend. Ingeval er indicaties bestaan dat het huishouden (~ referentiepersoon) niet langer woont op het adres vermeld in de lijst van adressen, dient op het ontvangstformulier het statuut ANDERE te worden aangeduid. De enquêteur dient de vragen LO.01. en LO.02. opgenomen op het ontvangstformulier te vervolledigen. Het is vanzelfsprekend dat een bezoek van de enquêteur ter plaatse noodzakelijk is. Een DERDE element dat moet nagegaan worden of een contact met (een lid van) het huishouden mogelijk is. Het kan voorkomen dat, bij een huisbezoek, niemand thuis blijkt te zijn of, bij een poging tot telefonisch contact, niemand de hoorn opneemt. Wat u dan best doet, is even langs te gaan op een ander moment (dag/uur) of op een andere moment te telefoneren, of de wijze van contact te veranderen. In het geval dat u vruchteloos langsgegaan bent, kunt u een visitekaartje (dat u ter beschikking gesteld zal worden) achterlaten om aan te geven wanneer u bent langsgekomen en wanneer u terug zal pogen het huishouden te contacteren. In sommige gevallen kan het na herhaalde pogingen duidelijk zijn dat een contact met het huishouden niet mogelijk is. Mits het respecteren van een minimaal aantal contactpogingen, kan een huishouden door een enquêteur als NIET CONTACTEERBAAR beschouwd worden. Onder minimaal aantal contactpogingen wordt het volgende verstaan: Minstens een contactpoging dient een huisbezoek te zijn. Minstens twee contactpogingen dienen tijdens het weekend te gebeuren. Minstens twee contactpogingen dienen tijdens de week buiten de werkuren te gebeuren 10

11 Huishoudens die als NIET CONTACTEERBAAR worden aangeduid door de enquêteur, zonder dit minimale aantal contactpogingen zullen door het secretariaat NIET als dusdanig aanvaard worden. Desgevallend zal aan de enquêteur gevraagd worden tijdens een volgend interval, opnieuw minstens 5 maal te pogen het huishouden te contacteren. Een VIERDE element dat moet worden nagegaan is of het huishouden bereid is aan de enquête deel te nemen. Uit voorgaande stappen is het duidelijk (a) dat het adres bestaat, (b) dat het betrokken huishouden woonachtig is op het desbetreffend adres, (c) dat er effectief een contact heeft plaatsgehad met (een lid van) het huishouden. Zaak is nu na te gaan of het huishouden bereid is deel te nemen. Hiervoor kunnen een aantal tips gebruikt worden (zie onderdeel Tips voor enquêteurs ). Na een dergelijk contact is het wellicht duidelijk of het huishouden zal DEELNEMEN aan de enquête of zal WEIGEREN. Ingeval een huishouden weigert deel te nemen aan de enquête is het van vitaal belang te reden hiervoor te achterhalen en te noteren op het Ontvangstformulier. Na een eerste interval dient de interviewer de status van elk hem toevertrouwd huishouden te bepalen. Deze status kan zijn: DEELNAME, WEIGERING, IN ONDERHANDELING, NIET CONTACTEERBAAR of ANDERE. DEELNAME, WEIGERING NIET CONTACTEERBAAR en ANDERE is een finale status van het huishouden. IN ONDERHANDELING is een voorlopige status van het huishouden en dient uiteindelijk gewijzigd te worden in een finale status Wanneer een huishouden instemt met deelname aan de enquête én nadat het bevraging is doorgevoerd, wordt dit huishouden ingeschreven op het communicatieformulier met de vermelding DEELNAME. In dit geval dient de actuele samenstelling van het huishouden getoetst te worden met de samenstelling volgens het Nationaal Register. Wanneer een huishouden expliciet weigert deel te nemen, wordt deze aangeduid met de omschrijving WEIGERING op het communicatieformulier. In dergelijk geval dienen de vragen met betrekking tot de huisvesting door de enquêteur zelf (opgenomen in het ontvangstformulier ingevuld te worden. Het gaat hierbij om vragen die de huisvestingssituatie van het huishouden in kaart brengt (vragen LO.01. en LO.02.). De antwoorden op deze vragen laat ons toe iets beter huishoudens die weigeren aan de enquête deel te nemen in kaart te brengen. In geval de weigering tot deelname volgt op een huisbezoek kan deze vragenlijst direct ingevuld worden. In geval de weigering tot deelname gebeurde tijdens een telefonische contactname, dient de interviewer dus de omgeving van het huis te bezoeken teneinde de vragenlijst met betrekking tot de huisvesting in te vullen. Belangrijk: elke contactpoging dient genoteerd te worden op het communicatieformulier. Dit formulier dient om de veertien dagen (voortaan interval genoemd) terugbezorgd te worden aan het secretariaat van de Algemene Directie Statistiek. Het stelt ons in staat de voortgang van het veldwerk te controleren. Wanneer, na minstens 5 pogingen om een huishouden te contacteren, de interviewer beslist om toch nog verder te gaan met het pogen het huishouden te contacteren of wanneer het te contacteren huishoudens bijvoorbeeld op vakantie is, kan de interviewer het huishouden voorlopig bestempelen als IN ONDERHANDELING. Voor een huishouden aangeduid als IN ONDERHANDELING na het 11

12 eerste interval, krijgt de enquêteur de mogelijkheid opnieuw minstens 5 pogingen te ondernemen tijdens het volgende interval. Hierbij gelden dezelfde regels als tijdens het eerste interval. Het huishouden wordt evenzeer als IN ONDERHANDELING bestempeld in geval het huishouden heeft toegestemd aan de enquête deel te nemen, maar de bevraging op een later moment zal doorgaan of indien vooralsnog niet alle geselecteerde leden van het huishouden werden bevraagd. Wanneer na twee intervallen (in totaal dus 28 dagen) de finale status van het huishouden niet gekend is, wordt de interviewer door het het secretariaat van de gezondheidsenquête verwittigd dat hij/zij nog één interval kan gebruiken om minstens 5 pogingen te ondernemen om het huishouden te contacteren om zodoende een finale status (DEELNAME, WEIGERING NIET CONTACTEERBAAR of ANDERE) te verkrijgen. Als deze laatste pogingen niet leiden tot een finale status, wordt het huishouden door het het secretariaat zelf bestempeld als NIET CONTACTEERBAAR. Als samenvatting geldt dan ook dat de finale status van een geactiveerd huishouden ten laatste 6 weken (3 intervallen) na het moment van het activeren gekend moet zijn. Van deze regel wordt in geen geval afgeweken. Bijzondere situaties Er zijn situaties, die wellicht zeldzaam zullen zijn, maar waar een aparte behandeling wordt voorzien. Eén algemene regel: neem steeds contact op met het NIS in geval van twijfel. De referentiepersoon heeft zijn officieel adres in een rusthuis of woont reeds langer dan een jaar in een rusthuis. In dergelijk geval wordt alleen de referentiepersoon effectief bevraagd. De procedure is volledige gelijkaardig als deze voor de andere huishoudens. De referentiepersoon wordt beschouwd als een huishouden bestaand uit één persoon (een uitzondering hierbij is de situatie waarin de referentiepersoon samenwoont met een partner in hetzelfde rusthuis). Er wordt van de enquêteurs een degelijke inspanning gevergd om deze personen te bevragen. De referentiepersoon heeft zijn officieel adres in, of verblijft reeds langer dan een jaar in een gevangenis, een grote religieuze orde of een psychiatrische instelling. Deze personen worden nooit bevraagd. Indien u een adres van een dergelijk persoon ontvangen hebt, dient u dit te melden aan het secretariaat van de enquête, dat u een ander huishouden zal toewijzen. De referentiepersoon heeft zijn officieel adres in een klein collectief huishouden, d.i. gemeenschappen van maximum 8 personen. Het (collectief) huishouden wordt beschouwd als een gewoon huishouden. Naast de referentiepersoon (die altijd bevraagd wordt) worden de andere te bevragen personen via de normale procedure geselecteerd. Wie te bevragen binnen het huishouden? Vooraleer de bevraging aan te vatten en desgevallend personen voor deelname aan de enquête te selecteren is het noodzakelijk de samenstelling van het huishouden zoals aangeven door het Rijksregister (en vermeld op de adressenlijst) te vergelijken met de reële samenstelling van het huishouden. Het kan immers zijn dat vanwege een recent overlijden of een recente geboorte de 12

13 samenstelling van het huishouden niet langer overeenkomt met de administratieve samenstelling. De vuistregel is steeds dat de reële samenstelling van het huishouden voorrang heeft op de administratieve samenstelling. Dit zal met name van belang zijn ingeval het huishouden groter is dan 4 personen en dus personen geselecteerd moeten worden. In principe dienen alle leden van de geselecteerde huishoudens ondervraagd te worden. Het gaat hierbij om alle personen die op het aangegeven adres gedomicilieerd zijn, ook diegenen die frequent of tijdelijk elders verblijven, zoals bijvoorbeeld kotstudenten of personen die verblijven in een ziekenhuis, psychiatrische instelling of bejaardentehuis. Indien het huishouden uit meer dan 4 personen bestaat, dienen slechts 4 personen van dit huishouden ondervraagd te worden. Daarbij geldt de volgende regel. Te ondervragen personen indien het huishouden bestaat uit meer dan 4 personen: 1. de referentiepersoon (persoon aangeduid op de lijst die u kreeg van het secretariaat van de gezondheidsenquête) 2. de parter (indien die er is) 3. INDIEN ER EEN PARTNER IS moeten nog 2 andere personen, lid van het huishouden, bevraagd worden. Dit dienen de 2 personen te zijn die eerst verjaren te rekenen van de dag volgend op de dag van het interview. 4. INDIEN ER GEEN PARTNER IS moeten nog 3 andere personen, lid van het huishouden, bevraagd worden. Dit dienen de 3 personen die eerst verjaren te rekenen van de dag volgend op de dag van het interview. Bijzondere situaties Een geselecteerd lid van een huishouden (niet de referentiepersoon) heeft zijn/haar officieel adres in het huishouden, maar is geïnstitutionaliseerd voor een periode korter dan een jaar. De persoon wordt beschouwd als zijnde lid van het huishouden en dient dan ook weliswaar via een proxy bevraagd te worden. Indien deze persoon opgenomen is in een instelling voor bejaarden, dient naast een bevraging via een proxy (normale procedure) ook genoteerd te worden wat de naam, adres, postcode, plaats en telefoonnummer van de instelling waarin de oudere is opgenomen te noteren op de vragenlijst (mondelinge vragenlijst). Een geselecteerd lid van een huishouden (niet de referentiepersoon) heeft zijn/haar officieel adres in het huishouden maar is opgenomen in een instelling voor bejaarden voor een periode langer dan een jaar. In principe worden personen die reeds langer dan één jaar effectief niet meer wonen op het adres van de referentiepersoon, niet (langer) beschouwd als zijnde lid van het huishouden. Eén belangrijke uitzondering wordt gevormd voor de personen opgenomen in een instelling voor de ouderen. Zelfs indien deze reeds voor een periode langer dan een jaar zijn opgenomen in een instelling worden ze verondersteld lid te blijven van het geselecteerde huishouden en dienen ze met de inzet van een proxy bevraagd te worden. Daarnaast dient de enquêteur de naam, adres, postcode en plaats van de instelling waarin de oudere is opgenomen te noteren op de vragenlijst (mondelinge vragenlijst). 13

14 Verloop van het interview Eenmaal met het huishouden een afspraak kan worden gemaakt, dient de volledige bevraging aan huis te worden afgenomen. Voor de Gezondheidsenquête wordt gebruik gemaakt van 3 vragenlijsten: - een mondeling af te nemen vragenlijst, enkel bestemd voor de referentiepersoon of zijn/haar partner (huishoud-vragenlijst); - een mondeling af te nemen vragenlijst, bestemd voor ieder geselecteerd lid van het huishouden; - een schriftelijk in te vullen vragenlijst bestemd voor ieder geselecteerd lid van het huishouden dat minstens 15 jaar oud is. Bij de mondelinge vragenlijsten worden de erin opgenomen vragen door de enquêteur voorgelezen en dienen de antwoorden van de bevraagde persoon op de enquêteformulieren genoteerd te worden. De schriftelijke vragenlijst dient door de bevraagde persoon zelf ingevuld te worden. De makkelijkste werkwijze in een huishouden van meerdere personen is de volgende: de enquêteur start met het begin (2 eerste pagina s) van de vragenlijst op het niveau van het huishouden (HC.01. t.e.m. H.C. 07) (roze vragenlijst) met de referentiepersoon of zijn/haar partner. Daarop wordt de mondelinge vragenlijst (blauw) met dezelfde persoon doorgenomen, terwijl de andere geselecteerde leden van het huishouden van minstens 15 jaar de schriftelijke vragenlijst (groen) doornemen. Eenmaal de mondelinge vragenlijst is doorgenomen, bevraagt de enquêteur de andere geselecteerde leden van het huishouden waarvan sommigen (diegenen van minstens 15 jaar) de schriftelijke vragenlijst reeds hebben ingevuld en wordt aan de diegene die de huishoudvragenlijst (deels) heeft ingevuld, gevraagd de schriftelijke vragenlijst in te vullen. Eenmaal alle geselecteerde leden mondeling en schriftelijk zijn bevraagd, wordt het resterend deel van de vragen op het niveau van het huishouden afgewerkt met de referentiepersoon of zijn/haar partner. Het is aangeraden alle interviews tijdens één bezoek af te nemen. Indien één of meerdere vragenlijsten niet konden worden ingevuld, zal de enquêteur het huishouden immers nogmaals moeten bezoeken. Gebruik van een proxy Zowel de mondelinge als de schriftelijke vragenlijst richten zich tot individuen en moeten in principe ook door deze individuen beantwoord/ingevuld worden. Er kunnen evenwel omstandigheden zijn, waarbij het beantwoorden/invullen door desbetreffend individu moeilijk/onmogelijk is. We denken hierbij in eerste instantie aan (zeer) jonge kinderen, maar ook aan (bv.) mentaal gestoorden, dementerende bejaarden,... In dergelijke omstandigheden dringt het gebruik van een proxy-informant zich op. Een proxy-informant is dan een persoon die in naam van de te bevragen individu de mondelinge vragenlijst beantwoordt. De schriftelijke vragenlijst kan echter niet door een proxy worden ingevuld. In de onderscheiden vragenlijsten wordt per module steeds vermeld of het interviewen van een proxy toegelaten is. Voor kinderen jonger dan 15 jaar dient steeds gebruik gemaakt te worden van een proxy. In alle andere gevallen is het gebruik maken van een proxy-informant STEEDS EEN UITZONDERING. Een tijdelijke afwezigheid van een geselecteerd lid van het huishouden rechtvaardigt het gebruik van een 14

15 proxy-informant NIET. In dergelijk geval moet de enquêteur het huishouden nogmaals bezoeken om de voorheen afwezige persoon te bevragen. Indien één of meerdere geselecteerde leden van het huishouden niet in staat zijn tot deelname aan de enquête (bv. omdat ze voor een lange periode in een ziekenhuis verblijven), is het bevragen van een proxy toegelaten. Het is niet toegelaten de te bevragen persoon te vervangen door een ander lid van het huishouden. Meestal kan en zal een ander lid van het huishouden optreden als proxy (bijvoorbeeld een moeder zal antwoorden in naam van een kind van 6 jaar). Uitzonderlijk kan het voorkomen dat iemand van buiten het huishouden als proxy zal optreden. Voorwaarde is uiteraard dat deze persoon voldoende intiem is met de geselecteerde persoon (bijvoorbeeld een buurvrouw die de geselecteerde persoon verzorgd, een verpleegkundige voor een residentiële oudere, ) Het is evenwel NIET mogelijk de geselecteerde persoon te VERVANGEN door een andere niet geselecteerd lid van het huishouden. Voor sommige modules van de mondelinge vragenlijst is het gebruik van een proxy niet toegelaten. Dit wordt steeds gemeld bij de aanvang van de module. Bij de voorstelling van de verschillende modules (verder in deze handleiding) wordt ook telkenmale aangegeven of een proxy al dan niet toegelaten is. Modules waarvoor een proxy niet toegelaten is, kunnen bij een proxy bevraging dus niet doorlopen te worden. Het gebruik van een proxy is NOOIT toegelaten voor de schriftelijke vragenlijst. Deze omvat immers eerder intieme vragen die enkel door de geselecteerde persoon kunnen worden beantwoord. De schriftelijke vragenlijst zal dan ooit nooit ingevuld worden voor/door personen van jonger dan 15 jaar. De vragenlijst voor het huishouden richt zich in principe tot de referentiepersoon en/of zijn of haar partner. Indien noch de referentiepersoon noch de partner in staat is deze te beantwoorden, kan een ander lid van het huishouden of een verpleegkundige (ingeval de referentiepersoon in een instelling verblijft) de vragenlijst voor het huishouden doornemen. Voor de module HE (laatste module van deze vragenlijst) is een proxy evenwel niet toegestaan. Alle vragen in de vragenlijst zijn in de u vorm gesteld (d.i. rechtstreeks gericht aan de te bevragen persoon). Bij gebruik van een proxy dient de u vervangen te worden door de voornaam van diegene in wiens naam de proxy antwoordt. Een speciaal geval betreft de situatie waarin één of meer geselecteerde leden van het huishouden best willen deelnemen aan de enquête maar dit vanwege taalproblemen niet kunnen. Dit, terwijl er personen in het huishouden zijn die het Nederlands machtig zijn. In dit geval is het toegestaan dat een persoon als vertaler optreedt voor de geselecteerde persoon. Let wel, de enige taak van deze vertaler is het vertalen van de vragen en antwoorden gegeven door de geselecteerde persoon. De vertaler treed dus niet op als proxy, evenmin als vervanger voor de geselecteerde persoon. Vervanging van niet participerende huishoudens De algemene regel is dat een niet participerend huishouden vervangen worden door een reservehuishouden (aangeduid door het secretariaat) dat gelijkaardig is met het niet participerend huishouden voor wat betreft de leeftijd van de referentiepersoon, de grootte van het huishouden en de buurt waarin het huishouden woont. 15

16 Een reservehuishouden wordt enkel aangeduid indien de status van het initieel geselecteerd huishouden WEIGERING, NIET CONTACTEERBAAR of ANDERE is. Het systeem voor het opvolgen van het veldwerk laat geen enkele afwijking hierop toe. Dit betekent dat, zolang een huishouden als IN ONDERHANDELING wordt bestempeld, geen vervanghuishouden kan worden aangeduid. Het is dan ook duidelijk dat interviewers er alle belang bij hebben huishoudens niet te lang als in onderhandeling te bestempelen. Het is ook daarom dat het definitief statuut van een geactiveerd huishouden gekend moet zijn uiterlijk 6 weken (3 intervallen) na het activeren van het huishouden. Ingeval een niet participerend huishouden vervangen dient te worden, zal het secretariaat de naam en adres van het vervangingshuishouden toezenden. Belangrijk om melden is dat dit proces enkel kan worden aangevangen nadat de enquêteur het initiële huishouden als WEIGERING, NIET CONTACTEERBAAR of ANDERE heeft omschreven. Op hetzelfde moment als de enquêteur dit (deze) nieuwe adres(sen) zal ontvangen, ontvangen de vervangingshuishouden de uitnodiging tot deelname aan de enquête. Indien een reservehuishouden wordt aangeduid, wordt dezelfde procedure gevolgd als bij de oorspronkelijke huishoudens. 16

17 Algemeen overzicht van de inhoud van de enquête In onderstaande tabel wordt een globaal overzicht gegeven van de diverse modules die in de Gezondheidsenquête aan bod komen. Verder in deze handleiding worden deze modules meer in detail besproken. De mondelinge vragenlijst bestaat uit 19 modules: Informatie over de betrokken persoon en de respondent (NR) Ziekte en chronische aandoeningen (MB en MA) Traumata: 1) ongevallen (TR) Tijdelijke beperkingen (IC) Langdurige beperkingen (IL) Wachtlijsten voor rusthuizen (WL) Contacten met de huisarts (GP) Contacten met de arts specialist (SP) Contacten met de tandarts (DE) Contacten met de spoedgevallendienst (ED) Opname in het ziekenhuis (HO) Contacten met andere gezondheidsvoorzieningen (OH) Gebruik van geneesmiddelen (DR) Vaccinatie (VA) Voeding 1) Voedingstoestand (NS) 2) Voedingsgewoonten (NH) Studies (ET) Tewerkstelling (EM) Inkomen 2) Persoonlijk inkomen (IN) De schriftelijke vragenlijst bestaat uit 14 modules: Uw gezondheidsbeleving (SH) Klachten + zelfmoordpogingen (SL) Houding t.o.v. AIDS (HI) Sociale contacten (SO) Consumptie van tabak (TA) Consumptie van andere producten (ID) Consumptie van alcoholische dranken (AL) Voeding : 1) Voedingstoestand (NS) Fysieke activiteit (PA) Traumata: 2) Geweldpleging (TR) Gemoedstoestand (WB) Preventie (PR) Gezondheid en seksualiteit (RH) Kankeropsporing (SC) 17

18 Huishoudvragenlijst Samenstelling van het huishouden (HC) Inkomen (2)(IN) Uitgaven voor gezondheidszorgen (AC) Huisvesting (LO) Gezondheid en leefmilieu (HE) Voor elke module wordt een lettercombinatie voorbehouden. Elke vraag ressorterend onder een bepaalde module wordt naast het rangnummer aangeduid met desbetreffende lettercombinatie. Met het oog op het snel doorlopen van de vragenlijsten wordt vooral gebruik gemaakt van gesloten vragen, waarbij de meeste van toepassing geachte antwoorden als antwoordmogelijkheden opgesomd worden. Het is voor de mondeling af te nemen vragenlijsten van essentieel belang dat de enquêteur alle antwoordmogelijkheden voorleest vooraleer het antwoord door de respondent gegeven omcirkeld wordt. Bij sommige vragen wordt de mogelijkheid andere, verklaar nader voorzien. Deze kan gebruikt worden indien de opgesomde antwoordmogelijkheden niet deze van toepassing voor de respondent bevat. Indien gebruik gemaakt wordt van de mogelijkheid andere dient het antwoord zelf beknopt door de enquêteur opgeschreven te worden (in een duidelijk leesbaar geschrift). Een beperkt aantal vragen zijn open vragen, waarbij de enquêteur het antwoord van de respondent zelf dient te noteren. Hierbij dient bondigheid nagestreefd te worden. Het verdient aanbeveling om het genoteerde antwoord ter controle in aanwezigheid van de respondent voor te lezen. Voor alle vragen in te vullen door de enquêteur, is het van groot belang dat alle (toepasselijke) vragen beantwoord worden. In het algemeen worden voor elke vraag de antwoordcategorie weet het niet (code 9) en geen antwoord (code 1) voorzien. Er dient voor elke vraag een antwoordcategorie te worden aangekruist zonder dewelke we niet kunnen weten of de vraag effectief gesteld werd dan wel of de enquêteur vergeten heeft de vraag te stellen. Indien de enquêteur zelf het antwoord moet opschrijven i.p.v. een antwoordcategorie aan te kruisen, dringen we erop aan het antwoord klaar en duidelijk op te schrijven. Voor sommige vragen kunnen meerdere antwoordcategorieën worden aangekruist. In het geval dat dit zo is, is dit duidelijk aangegeven in de vraag zelf en in de handleiding. Hierbij dient de enquêteur alle antwoordcategorieën voor te lezen en elke antwoordcategorie die van toepassing is voor de betrokken persoon aan te kruisen. Men dient dus niet over te gaan naar een volgende vraag van zodra de betrokken persoon één antwoord heeft gegeven. In de vraag en de handleiding wordt ook aangeduid indien er sprongen of filters zijn. Een filter voor een vraag beteken dat de vraag niet gesteld moet worden aan één of meerdere categorieën respondenten (bijvoorbeeld in functie van de leeftijd of het geslacht van de respondent). Een vraag bevat een sprong indien in functie van het antwoord dat de betrokken persoon geeft op een specifieke vraag direct overgegaan moet worden naar een vraag verderop in de vragenlijst zonder te antwoorden op de volgende vra(a)g(en). Voor het gemak van de respondent, hebben we gepoogd het aantal filters en sprongen in de schriftelijke vragenlijst zoveel mogelijk te beperken. Daarentegen worden filters en sprongen 18

19 veelvuldig toegepast in de mondeling vragenlijst. Dit betekent dan ook dat de enquêteur daar zeer veel aandacht moet voor hebben. Of een vraag en filter of een sprong bevat, is duidelijk aangegeven in de vraag zelf en in de handleiding. Bij sommige vragen worden kaarten gebruikt. Op deze kaarten worden ofwel de antwoordcategorieën hernomen die bij de vraag gebruikt worden, of wordt een lijst van antwoordcategorieën weergegeven die te lang is om in de mondelinge vragenlijst te worden opgenomen (bijvoorbeeld een lijst van ziekten of een lijst van mogelijke geneesheer-specialisten). Indien in een vraag aangegeven is dat een kaart moet worden gebruikt, dient men de kaart aan de respondent voor te leggen en hem/haar te bevragen welke categorie(-en) van toepassing zijn. De enquêteur noteert daaropvolgend de corresponderende code op de vragenlijst. Indien bij een vraag een kaart dient gebruikt te worden, wordt dit in de vragenlijst en in de handleiding aangegeven. Houding van de enquêteur Het is vanzelfsprekend dat de enquêteur er een correcte houding op nahoudt die bijdraagt tot het succesvol verloop van de bevraging. Dit betekent dat van de enquêteur verwacht mag worden dat hij/zij punctueel, beleefd en geduldig blijft in alle omstandigheden. Hij/zij dient zich duidelijk uit te drukken en precies te zijn bij mogelijke verduidelijkingen. De enquêteur dient aandacht te hebben voor de mogelijke problemen die een respondent kan hebben bij het beantwoorden van de vragen, voor zijn of haar emoties en voor mogelijke tekenen van zenuwachtigheid of vermoeidheid. Indien, bijvoorbeeld, de enquêteur merkt dat om een of andere reden, de respondent verontrust is en niet meer in de beste omstandigheid bevindt om aan de enquête deel te nemen, kan het raadzaam zijn een korte pauze voor te stellen om naderhand de bevraging verder te zetten. De houding van de enquêteur moet van die aard zijn dat hij/zij totaal neutraal is ten opzichte van de antwoorden van de bevraagde persoon. De enquêteur mag geen enkele blijk geven van bijval of afkeur. Hij mag dus op geen enkele wijze de bevraagde persoon beïnvloeden. Het is daarom van belang dat bij de mondelinge bevraging alle vragen en antwoordcategorieën letterlijk worden voorgelezen zonder er iets van weg te laten of toe te voegen. Indien de bevraagde persoon een antwoord geeft vooraleer de vraag en de antwoordcategorieën zijn voorgelezen, dient de enquêteur toch door te lezen en te vragen een voorafgegeven antwoord te confirmeren. Het is de enquêteur niet toegestaan de antwoorden van de bevraagde personen te interpreteren. De enquêteur dient exact te noteren wat de bevraagde persoon antwoordt. In het geval van open vragen dient de enquêteur indien nodig een antwoord zo correct mogelijk samen te vatten. Deze samenvatting dient daaropvolgend voorgelezen te worden zodat de bevraagde persoon zijn/haar akkoord kan geven. Indien in het proces van het stellen van de vragen de enquêteur inconsistenties ontdekt, dient de enquêteur dit de bevraagde persoon NIET te melden. Einde van het interview Op het moment dat alle geselecteerde leden van het huishouden de vragenlijsten die van hen van toepassing zijn (twee vragenlijsten voor personen van 15 jaar of ouder, één vragenlijst voor de personen jonger dan 15 jaar) én de vragenlijst op het niveau van het huishouden hebt doorgenomen 19

20 met de referentiepersoon of zijn/haar partner, dient nagegaan te worden of alle vragenlijsten correct werden ingevuld (en dat bij toeval geen bladzijden niet werden ingevuld. Bedank daarop de leden van het huishouden van harte voor hun medewerking aan de enquête en de tijd die ze er aan besteedt hebben. Kondig tevens aan dat ze een overzicht zullen ontvangen van de belangrijkste resultaten van de enquête (in de loop van 2005). Breng daaropvolgend alle vragenlijsten en het communicatieformulier binnen bij een secretariaat van de Directie Algemene Statistiek. Vergeet niet dat de vragenlijsten binnengebracht of opgestuurd moeten worden in de loop van de maand volgend op de feitelijke bevraging. Kwaliteitscontrole In het kader van een kwaliteitscontrole van het werk van de enquêteurs, wordt voor elke groep, en voor elk kwartaal een beperkt aantal deelnemende en weigerende huishoudens telefonisch gecontacteerd door het secretariaat van de enquête. Hierbij zal (a) worden nagegaan of een enquêteur effectief contact heeft gehad met het huishouden (b) worden nagegaan of het interview (voor deelnemende huishouden) is verlopen zoals de richtlijnen dienaangaande dit voorzien. Indien een inconsistentie teruggevonden kan worden tussen de gegevens toegeleverd door de enquêteur en de informatie gegeven door de gecontacteerde huishoudens, worden ALLE huishoudens van desbetreffende kwartaal en groep gecontacteerd. Indien deze inconsistentie geen alleenstaand feit is en er dus aanwijzingen zijn dat de enquêteur niet gewerkt heeft volgens de richtlijnen, wordt met de betrokken enquêteur contact opgenomen om het probleem nader te bespreken. Indien dit noodzakelijk wordt geacht, kan de samenwerking met de enquêteur stopgezet worden, ZONDER betaling van de reeds verrichte enquêtes (deze zijn immers voor ons waardeloos en zullen niet voor analyse gebruikt worden). Betaling van de enquêteurs De betaling van de enquêteurs gebeurt per kwartaal, d.i. als alle huishoudens (of de vervangingshuishouden) van het trimester effectief bevraagd zijn. Na controle hiervan wordt een betalingsfiche opgemaakt en toegezonden aan de enquêteur. Nadat deze de fiche heeft goedgekeurd en ondertekend dient deze te worden teruggestuurd teneinde tot betaling over te gaan. Zoals gekend omvat de betaling van de enquêteur zowel de vergoeding voor het interview (60%) als de vergoeding voor het vervoer en andere kosten (40%). Tenslotte kan nog opgemerkt worden dat enquêteurs enkel betaald worden voor gerealiseerde interviews. Ingeval van weigering van het huishouden of indien het huishouden niet contacteerbaar is, wordt de enquêteur niet betaald. Slecht ingevulde vragenlijsten Voor ALLE huishoudens vermeld in de lijst van adressen dient een ONTVANGSTFORMULIER ingevuld te worden, OOK voor deze huishoudens met een statuut ANDER, NIET CONTACTEERBAAR of WEIGERING. Indien voor een bepaald kwartaal niet alle ontvangstformulieren voor alle huishoudens zijn binnengebracht kan NIET tot betaling worden overgegaan. Het is dus zaak ook aan de ontvangstformulieren de nodige zorg te besteden. 20