GEZONDHEIDSENQUETE 2013
|
|
- Koenraad van de Veen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 GEZONDHEIDSENQUETE 2013 RAPPORT 2: GEZONDHEIDSGEDRAG EN LEEFSTIJL
2 Lydia Gisle, Stefaan Demarest (ed.) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat 14 B-1050 Brussel lydia.gisle@wiv-isp.be Depotnummer: D/2014/2505/69 Intern referentienummer PHS Report
3 1. Inleiding AUTEUR Lydia GISLE
4
5 INLEIDING Sinds 1997 worden in België op regelmatige basis gezondheidsenquêtes georganiseerd. De resultaten in dit rapport hebben betrekking op de meest recente enquête, de vijfde in de reeks. Deze werd in 2013 georganiseerd bij zo n huishoudens, verspreid over het ganse Belgische grondgebied en geselecteerd volgens een specifieke procedure. De methode gebruikt in de gezondheidsenquête wordt verder in dit rapport in detail omschreven, vóór de presentatie van de resultaten. De thema s die in de gezondheidsenquête aan bod komen, zijn opgesplitst in 5 domeinen, die elk in een specifiek rapport worden besproken: Gezondheidstoestand en welzijn Gezondheidsgedrag en leefstijl Gebruik van gezondheids- en welzijnsdiensten Fysieke en sociale omgeving Preventie In dit tweede rapport, «Gezondheidsgedrag en leefstijl», worden leefgewoonten die een grote impact hebben op de gezondheid belicht. Het gaat hierbij om wat mensen gebruiken en wat mensen doen om in goede gezondheid te blijven. Het is algemeen gekend en wetenschappelijk al talloze malen aangetoond dat een reeks aspecten van het dagelijkse leven een rol spelen in het behoud van een goede gezondheidstoestand, in het voorkomen van bepaalde lichamelijke verwikkelingen en in het verbeteren van het psychisch welzijn. Dit is het geval, bijvoorbeeld, voor een gezonde en evenwichtige voeding, het beoefenen van een sport of regelmatige lichaamsbeweging, aandacht voor zijn of haar gewicht, het gebruik van veilige methoden bij seksuele contacten en een algemene goede hygiëne. Bepaalde gewoonten kunnen duidelijk de gezondheid schaden en dienen vermeden of beperkt te worden, zoals bijvoorbeeld het gebruik van tabak, alcohol of drugs, het gebruik van vette voedingsmiddelen (verzadigde vetten), te gezouten of te zoete voeding, enz. In de jaren werd men er door epidemiologisch onderzoek meer en meer van bewust dat talrijke aandoeningen en doodsoorzaken, specifiek ook de belangrijkste doodsoorzaken in de Westerse wereld, te maken hadden met de leefgewoonten van mensen. Dit impliceert dat talrijke vroegtijdige sterftes vermeden kunnen worden door effectieve preventieve en beschermende interventies in het beleid op te nemen en de noodzakelijke voorwaarden voor het promoten van gezonde leefgewoonten aan de bevolking aan te bieden. Het is immers duidelijk dat een gezonde levenswijze niet enkel de verantwoordelijkheid is van individuen, maar ook een collectieve verantwoordelijkheid van alle sectoren in de samenleving; volksgezondheid vanzelfsprekend-, maar ook de industrie, de economie, de handel, de marketing, de arbeid, het onderwijs, de opleiding, de huisvesting Want als een bepaalde levensstijl een (bewuste of onbewuste) keuze veronderstelt tussen verschillende soorten gedrag, is het verkeerd ervan uit te gaan dat het hierbij gaat om een eenvoudige, rationele persoonlijke beslissing. Leefgewoonten zijn immers ook beïnvloed door de cultuur, de beschikbare middelen en de omgeving. Door hierop in te spelen kunnen waardesystemen van individuen wijzigen en, als gevolg hiervan, ook hun leefgewoonten (1). In feite zijn leefgewoonten voornamelijk gebaseerd op socialisatie en persoonlijke interacties, en zijn ze afhankelijk van de eigen ervaring en het universum waarin mensen zich ontwikkelen. INLEIDING 3 Tegenwoordig moet een coherent gezondheidsbeleid programma s omvatten die erop gericht zijn om gezondheid te promoten en moeten psychosociale en economische middelen samengebracht worden zodat alle individuen kunnen kiezen voor een levensstijl die het behoud van een goede gezondheid mogelijk maakt. In deze context is het nuttig eraan te herinneren dat de Europese Unie (EU) door haar oprichtingsverdrag eraan gehouden is de menselijke gezondheid te garanderen in haar beleid, en dient samen te werken
6 met de lidstaten om de volksgezondheid te verbeteren, ziektes te voorkomen en oorzaken van gevaren voor de fysieke en psychische gezondheid te bestrijden. In zijn derde meerjarig gezondheidsprogramma voor de periode heeft de EU prioritaire domeinen voor de financiering van haar acties vooropgesteld met als primaire doelstelling: te ageren in het voordeel van de gezondheid, ziekte te voorkomen en te werken aan het scheppen van voorwaarden voor een gezond leven, rekening houdend met het principe om gezondheidsaspecten te integreren in alle beleidsmaatregelen (2). De eerste algemene doelstelling geeft aanleiding tot een aantal specifieke doelstellingen: Maatregelen nemen in het voordeel van gezondheid en maatregelen ter preventie van aandoeningen meer in bepaald het voorzetten van strategieën voor het aanpakken van risicofactoren, zoals tabaksgebruik en passief roken, schadelijk alcoholgebruik, ongezonde voedingsgewoonten en gebrek aan lichaamsbeweging, rekening houdend met onderliggende sociale en milieufactoren. Maatregelen nemen ter aanvulling van het optreden van de lidstaten ter vermindering van de schade aan de gezondheid door drugsgebruik, met inbegrip van voorlichting en preventie. Maatregelen nemen tegen overdraagbare ziekten zoals hiv/aids, tuberculose en hepatitis Ondersteuning ( ) inzake preventie van en een betere reactie op chronische ziekten zoals kanker, leeftijdsgerelateerde ziekten en neurodegeneratieve aandoeningen en de strijd ertegen Nemen van de nodige maatregelen in het kader van de implementatie van de Europese wetgeving inzake tabaksproducten, inclusief reclame en marketing. De bevordering van een gezondheidsinformatie- en kennissysteem dat bijdraagt aan wetenschappelijk onderbouwde besluitvorming, met inbegrip van het gebruik van bestaande instrumenten en, waar aangewezen, de verdere ontwikkeling van gestandaardiseerde gezondheidsinformatie en instrumenten voor gezondheidsbewaking, het verzamelen en analyseren van gegevens over gezondheid, en ruime verspreiding van de resultaten van het programma. INLEIDING Dit laatste punt wijst erop dat het essentieel is voor de beleidsvoerders en voor de internationale instanties (WHO, EU, OESO) een beroep te kunnen doen op onderzoeksgegevens die het mogelijk maken de prevalentie van verschillende met gezondheid samenhangende gedragsdeterminanten in te schatten, om de verdeling ervan onder specifieke subgroepen te kennen, zodat kan ingeschat worden welke groepen een hoger risico lopen, en om de evolutie ervan over de tijd op te kunnen volgen. De Gezondheidsenquête kadert in een dergelijk gezondheidsinformatiesysteem een laat toe een globaal beeld van de leefstijlen en gezondheidsgedrag te schetsen. De resultaten in dit tweede rapport hebben betrekking op de volgende thema s: Het gebruik van alcohol Het gebruik van tabak 4 Het gebruik van illegale drugs Lichaamsbeweging Voedingsstatus Voedingsgewoonten Mondgezondheid Seksuele gezondheid
7 1. Het excessieve of chronisch gebruik van alcohol is een belangrijke risicofactor voor de ontwikkeling van somatische aandoeningen, psychologische en sociale problemen. De waaier van problemen die met dergelijk gebruik van alcohol te maken heeft, zijn, op fysiek vlak levercirrose, bepaalde types kanker, ongevallen en trauma s, op psychosociaal vlak werkverzuim, financiële problemen, intrafamiliaal geweld, echtscheiding, sociaal isolement, De vragen met betrekking tot het gebruik van alcohol opgenomen in de gezondheidsenquête laten toe de frequentie van het gebruik in te schatten, alsook de hoeveelheid, de overconsumptie van alcohol, de leeftijd waarop met het gebruik van alcohol gestart wordt en het problematisch gebruik van alcohol (chroniciteit of afhankelijkheid). 2. Dat het gebruik van tabak schade berokkent, hoeft niet meer te worden aangetoond. Het gebruik van tabak is betrokken in de ontwikkeling van en is de oorzaak van talloze zware beperkende zo niet dodelijke aandoeningen. Tabak is verantwoordelijk voor de helft van de vroegtijdige overlijdens van zij die het gebruiken. Het gebruik van tabak is de voornaamste risicofactor voor longkanker en andere kankers, voor ischemisch hartlijden en voor chronische aandoeningen van de luchtwegen. De gezondheidsenquête laat toe de omvang van de tabaksepidemie in België te evalueren en het profiel en de gewoonten van rokers te schetsen. 3. Het gebruik van illegale drugs richt zich vooral op het gebruik van de derivaten van cannabis, zoals marihuana of hasjiesj vooral in termen van prevalentie en de frequentie van gebruik, met het oog op het beter omschrijven van de risicogroepen. De gezondheidsenquête beoogt daarnaast ook informatie te verzamelen over de consumptie van andere substanties, zoals cocaïne, ecstasy, amfetamines en opiaten en nieuwe synthetische drugs. 4. Een sedentaire levensstijl (gebrek aan lichaamsbeweging) is een risicofactor voor een ganse reeks chronische aandoeningen, waaronder hart- en vaataandoeningen. Omgekeerd bevorderen frequente lichaamsbeweging en sport zowel de somatische als de geestelijke gezondheid van mensen. Lichaamsbeweging is tevens zeer belangrijk voor ouderen, vooral dan omdat het bijdraagt tot het behouden van het prestatievermogen en de mobiliteit. De gezondheidsenquête laat een vrij gedetailleerde studie van lichaamsbeweging bij de bevolking toe. Twee instrumenten worden gebruikt, een vragenlijst die zich richt op de intensiteit en frequentie van de fysieke inspanning bij de betrokkenen, wie deze ook mogen zijn, en een vragenlijst die zich meer specifiek richt op lichaamsbeweging tijdens de vrije tijd. 5. Corpulentie (overgewicht, zwaarlijvigheid) is voor een deel - maar niet alleen! - gekoppeld aan een sedentaire levensstijl en een te rijke voeding. Het is ook een risicofactor voor een aantal chronische ziekten zoals hoge bloeddruk, diabetes, hart- en vaatziekten en bepaalde kankers. Ondergewicht wordt dan weer geassocieerd met aandoeningen zoals groeivertraging, lage hartslag, endocriene aandoeningen, nieraandoeningen en osteoporose. Deze aspecten van de voedingsstatus wordt gemeten aan de hand van de Body Mass Index (BMI), de verhouding van het gewicht van de persoon en de lengte in het kwadraat. INLEIDING 5 6. Het effect van voeding op de gezondheid is bekend: ze speelt een rol bij zwaarlijvigheid en ondergewicht, heeft een impact op het cholesterolgehalte in bloed, en hangt samen van gezondheidsproblemen als diabetes, osteoporose, kanker, hart- en vaatziekten, enz.. De module in verband met voedingsgewoonten onderzoekt de frequentie waarmee mensen bepaalde soorten voedsel consumeren: fruit, groenten, water, sap, frisdrank, snacks, zuivelproducten en alternatieven...) en de gemiddelde hoeveelheid die wordt gebruikt. Deze lijst is beperkt, gezien in 2014 een omvangrijke en gedetailleerde voedselconsumptiepeiling wordt georganiseerd. 7. Mondgezondheid is essentieel voor de algemene gezondheid en voor kwaliteit van leven en speekt een rol in essentiële functies zoals eten en praten. Problemen met mondgezondheid kan gevolgen hebben voor andere aandoeningen zoals artritis, cardiovasculaire aandoeningen, diabetes, longemfyseem, hepatitis C en obesitas. De gezondheidsenquête verschaft informatie over het ontbreken van natuurlijke tanden, het dragen van een kunstgebit, al dan niet moeite hebben met kauwen, en het poetsen van de tanden. Meer gedetailleerde informatie (met inbe-
8 grip van klinisch onderzoek) op dit gebied werden in in België verzameld in het kader van de nationale Enquête naar de Mondgezondheid. 8. Seksuele gezondheid maakt integraal deel uit van de gezondheid, het welzijn en de kwaliteit van leven in zijn geheel. De gezondheidsenquête 2013 gaat in op deze thematiek door twee aspecten te belichten die belangrijk zijn in de ontwikkeling van preventieprogramma s. Het gaat hierbij om de problematiek van risicogedrag in verband met seksueel overdraagbare aandoeningen en ongewenste zwangerschappen. Opgemerkt dient te worden dat een gezonde seksualiteit zich niet tot deze twee aspecten beperkt. INLEIDING 6
9 REFERENTIES (1) Marks DF, Murray M, Evans E, Willig C. Health Psychology: Theory, research and practice. London: Sage Publications Ltd; (2) VERORDENING (EU) Nr. 282/2014 VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD van 11 maart 2014 tot vaststelling van een derde actieprogramma voor de Unie op het gebied van gezondheid ( ) (Bijlage I): INLEIDING 7
10
11 Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid OPERATIONELE DIRECTIE VOLKSGEZONDHEID EN SURVEILLANCE Juliette Wytsmanstraat Brussel België Verantwoordelijke uitgever: Dr. Johan Peeters Depotnummer: D/2014/2505/69
Inleiding. Lydia Gisle
Inleiding Lydia Gisle Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat, 14 B - 1050 Brussel 02 / 642 57 53 E-mail : lydia.gisle@iph.fgov.be
Nadere informatieGEZONDHEIDSENQUETE 2013
GEZONDHEIDSENQUETE 2013 RAPPORT 5: PREVENTIE Stefaan Demarest, Rana Charafeddine (ed.) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat
Nadere informatieOnderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)
Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be
Nadere informatieGezondheidsenquête door middel van Interview België 2001
Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 1 Introductie IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be
Nadere informatieGEZONDHEIDSENQUETE 2013
GEZONDHEIDSENQUETE 2013 RAPPORT 4: FYSIEKE EN SOCIALE OMGEVING Rana Charafeddine, Stefaan Demarest (ed.) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance
Nadere informatieGEZONDHEIDSENQUETE 2013
GEZONDHEIDSENQUETE 2013 RAPPORT 1: GEZONDHEID EN WELZIJN Johan Van Der Heyden, Rana Charafeddine (ed.) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J.
Nadere informatieGEZONDHEIDSENQUETE 2013
GEZONDHEIDSENQUETE 2013 RAPPORT 3: GEBRUIK VAN GEZONDHEIDS- EN WELZIJNSDIENSTEN Sabine Drieskens, Lydia Gisle (ed.) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance
Nadere informatieBELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA ZWAARLIJVIGHEID. Blaine Stiger - FOTOLIA DUIDELIJKE ANTWOORDEN
BELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA ZWAARLIJVIGHEID Blaine Stiger - FOTOLIA DUIDELIJKE ANTWOORDEN Globaal Cardiovasculair Risico Sommige gedragingen in ons dagelijks leven vergroten de kans dat we vroeg of laat
Nadere informatieOnderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)
Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be
Nadere informatieRAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 6 juni 2005 (13.06) (OR. en) 9803/05 SAN 99
RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 6 juni 2005 (13.06) (OR. en) 9803/05 SAN 99 INFORMATIEVE NOTA van: het secretariaat-generaal aan: de delegaties nr. vorig doc.: 9181/05 SAN 67 Betreft: Conclusies van
Nadere informatieGezondheidsenquête door middel van Interview België 2001
Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 1 Methoden IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be
Nadere informatieInleiding. Johan Van der Heyden
Inleiding Johan Van der Heyden Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat, 14 B - 1050 Brussel 02 / 642 57 26 E-mail : johan.vanderheyden@iph.fgov.be
Nadere informatieBestrijding ongezonde leefstijl hard nodig om forse stijging diabetes, hart- en vaatziekten en nierfalen te voorkomen.
Amersfoort, Bussum, Den Haag, 5 april 2007 Bestrijding ongezonde leefstijl hard nodig om forse stijging diabetes, hart- en vaatziekten en nierfalen te voorkomen. Oproep aan de leden van de vaste commissie
Nadere informatieOnderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)
Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be
Nadere informatie8 van de 10 meest terugbetaalde geneesmiddelen houden verband met onze levensstijl Bijlage
8 van de 10 meest terugbetaalde geneesmiddelen houden verband met onze levensstijl Bijlage 1. De tien soorten geneesmiddelen met het hoogste terugbetalingsbedrag door het RIZIV in 2016 (CM-cijfers geëxtrapoleerd
Nadere informatieGezondheidsenquête door middel van Interview België 2001
Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 1 Methoden IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be
Nadere informatieKent u de cijfers van uw hart?
Kent u de cijfers van uw hart? CHOLESTEROL? GEWICHT/ BUIKOMTREK? UW? BLOEDDRUK? SUIKERGEHALTE? V.U.: Dr Freddy Van de Casseye - Elyzeese-Veldenstraat 63-1050 Brussel Belgische Cardiologische Liga www.cardiologischeliga.be
Nadere informatieHart- en vaataandoeningen zijn de belangrijkste doodsoorzaak bij vrouwen in de Westerse wereld. Daarom moeten we werk maken van:
Hart- en vaataandoeningen zijn de belangrijkste doodsoorzaak bij vrouwen in de Westerse wereld. Daarom moeten we werk maken van: 1 CARDIOVASCULAIRE PREVENTIE BIJ VROUWEN. 2 SENSIBILISATIE van de vrouw
Nadere informatieOnderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)
Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be
Nadere informatieOnderzoeksteam : (in alfabetische volgorde)
Afdeling Epidemiologie FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Juliette Wystmansstraat 14 Leuvenseweg 40 1050 Brussel 1000 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be
Nadere informatielicht van de Vlaamse gezondheidsdoelstelling voeding & beweging katelijne van hoeck Leuven 7 december 2007
De standaard Gewicht in het licht van de Vlaamse gezondheidsdoelstelling voeding & beweging katelijne van hoeck Leuven 7 december 2007 Inleiding: de gezondheidsdoelstellingen Standaard gewicht en de gezondheidsdoelstelling
Nadere informatieGezondheidsenquête door middel van Interview België 2001
Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 1 Methoden IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be
Nadere informatieOp weg naar de speerpuntennotitie lokaal gezondheidsbeleid Boxmeer 2009 2011: Speerpunten voor Boxmeer?? Esther Hendriks 24 september 2009
Op weg naar de speerpuntennotitie lokaal gezondheidsbeleid Boxmeer 2009 2011: Speerpunten voor Boxmeer?? Esther Hendriks 24 september 2009 Op weg naar speerpuntennotitie? Wat doen/deden we al? Welke gezondheidsproblemen
Nadere informatieBELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA HOGE BLOEDDRUK. psamtik@fotolia DUIDELIJKE ANTWOORDEN
BELGISCHE CARDIOLOGISCHE LIGA HOGE BLOEDDRUK psamtik@fotolia DUIDELIJKE ANTWOORDEN Globaal Cardiovasculair Risico Sommige gedragingen in ons dagelijks leven vergroten de kans dat we vroeg of laat problemen
Nadere informatieSamenvatting Jong; dus gezond!?
Samenvatting Jong; dus gezond!? Deel III Gezondheidsprofiel regio Nieuwe Waterweg Noord, 2005-2008 Samenvatting rapport Jong; dus gezond!? Gezondheidssituatie van de Jeugd (2004-2006) Regio Nieuwe Waterweg
Nadere informatieSocio-economische ongelijkheden in gezondheid in het Vlaams Gewest
Socio-economische ongelijkheden in gezondheid in het Vlaams Gewest Analyse indicatoren Gezond leven Analyse van de gezondheidsenquête in opdracht van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid Door Sabine
Nadere informatieRAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 15 oktober 2010 (20.10) (OR. en) 12847/2/10 REV 2 CORDROGUE 68
RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 15 oktober 2010 (20.10) (OR. en) 12847/2/10 REV 2 CORDROGUE 68 NOTA van: aan: Betreft: het voorzitterschap de Horizontale Groep drugs Ontwerp-conclusies van de Raad over
Nadere informatieGezondheidsenquête door middel van Interview België 2001
Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 1 Methoden IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be
Nadere informatieSamenvatting. Opvoeding en thuis omgeving als aangrijpingspunten in de preventie van overgewicht bij kinderen: resultaten van de ChecKid studie
Opvoeding en thuis omgeving als aangrijpingspunten in de preventie van overgewicht bij kinderen: resultaten van de ChecKid studie Overgewicht is een snel groeiend wereldwijd probleem en is geassocieerd
Nadere informatieRisico op sterfte door hart- en vaatziekten in 10 jaar tijd met 25 procent gedaald
PERSMEDEDELING VAN JO VANDEURZEN, VLAAMS MINISTER VAN WELZIJN, VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN 4 oktober 2012 Risico op sterfte door hart- en vaatziekten in 10 jaar tijd met 25 procent gedaald De kans dat Vlamingen
Nadere informatieGEEN TIJD TE VERSPELEN VOOR MIJN HART CARDIOVASCULAIRE PREVENTIE : IK BEGIN ERAAN ÉN IK HOU VOL!
GEEN TIJD TE VERSPELEN VOOR MIJN HART CARDIOVASCULAIRE PREVENTIE : IK BEGIN ERAAN ÉN IK HOU VOL! HART- EN VAATAANDOENINGEN IN BELGIË: VASTSTELLINGEN BELANGRIJKSTE DOODSOORZAAK IN EUROPA EN IN BELGIË 11.200.000
Nadere informatieHart- en vaatziekten: risicoprofiel en leefstijladviezen. Cardiologie Centrum Waterland
Hart- en vaatziekten: risicoprofiel en leefstijladviezen Cardiologie Centrum Waterland Hart- en vaatziekten: risicoprofiel en leefstijladviezen Hart- en vaatziekten zijn de belangrijkste doodsoorzaak in
Nadere informatieGEZONDHEIDSENQUETE 2013
GEZONDHEIDSENQUETE 2013 RAPPORT 2: GEZONDHEIDSGEDRAG EN LEEFSTIJL Lydia Gisle, Stefaan Demarest (ed.) Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J.
Nadere informatieONTWERPADVIES. NL In verscheidenheid verenigd NL 2011/0339(COD) 11.4.2012. van de Begrotingscommissie
EUROPEES PARLEMENT 2009-2014 Begrotingscommissie 11.4.2012 2011/0339(COD) ONTWERPADVIES van de Begrotingscommissie aan de Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid inzake het voorstel
Nadere informatieGezondheidsenquête door middel van Interview België 2001
Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 1 Methoden IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting De levensverwachting van mensen met een ernstige psychiatrische aandoening (EPA) is gemiddeld 13-30 jaar korter dan die van de algemene bevolking. Onnatuurlijke doodsoorzaken zoals
Nadere informatiePreventie van type 2 diabetes bij volwassenen
Preventie van type 2 diabetes bij volwassenen Kernboodschappen Uitgave januari 2016 www.diabetes.be Diabetes mellitus Iemand met diabetes heeft een verhoogd bloedsuikergehalte omdat men niet voldoende
Nadere informatieInleiding. Sabine Drieskens
Inleiding Sabine Drieskens Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid Operationele Directie Volksgezondheid en surveillance J. Wytsmanstraat, 14 B - 1050 Brussel 02 / 642 50 25 E-mail : sabine.drieskens@wiv-isp.be
Nadere informatiePraktische opdracht ANW Obesitas
Praktische opdracht ANW Obesitas Praktische-opdracht door een scholier 1250 woorden 4 juni 2007 5,9 20 keer beoordeeld Vak ANW Wat is obesitas? Zwaarlijvigheid is één van de grootste gezondheidsproblemen
Nadere informatieGezondheidsenquête door middel van Interview België 2001
Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 3 Leefstijl IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail : his@iph.fgov.be
Nadere informatieHet gezondheidsbeleid naar een hoger niveau tillen. Silvia Van Cauter Stafmedewerker Gezond Leven
Het gezondheidsbeleid naar een hoger niveau tillen Silvia Van Cauter Stafmedewerker Gezond Leven Vlaams Intituut Gezond Leven Expertisecentrum Doel: mensen helpen om gezond te leven Hoe: Onderbouwd advies
Nadere informatieniveau 2, 3, 4 thema 5.5
niveau 2, 3, 4 thema 5.5 Gezonde voeding Inleiding Wanneer eet je gezond? Hoeveel moet ik dagelijks eten? Wat is een goed lichaamsgewicht? Onder- en overgewicht Inleiding Goede voeding levert de dagelijks
Nadere informatieVOEDING, BEWEGEN EN GEWICHT
IJsselland VOEDING, BEWEGEN EN GEWICHT Jongerenmonitor 2015 77% ontbijt dagelijks 10.3 jongeren School 13-14 jaar 15- jaar 76% een gezond gewicht 15% beweegt voldoende Genotmiddelen Psychosociale gezondheid
Nadere informatie6.1.1. De gezondheidstoestand
6.1. Kernboodschap 6.1.1. De gezondheidstoestand Er is een verschuiving in het morbiditeitsprofiel in vergelijking met de gegevens over overlijden. In vergelijking met de voornaamste oorzaken van overlijden
Nadere informatieLeefstijl en Preventie
Leefstijl en Preventie Wetenschap ten dienste van Volksgezondheid, Voedselveiligheid en Leefmilieu. . Inhoudstafel Inhoudstafel... 87 Inleiding... 89 1. Lichaamsbeweging... 91 Globale lichaamsbeweging...
Nadere informatieResolutie van het Europees Parlement van 14 maart 2012 over de aanpak van de diabetesepidemie in de EU (2011/2911(RSP))
P7_TA(0)008 Aanpak van de diabetes-epidemie in de EU Resolutie van het Europees Parlement van maart 0 over de aanpak van de diabetesepidemie in de EU (0/9(RSP)) Het Europees Parlement, gezien artikel 68
Nadere informatierisicocommunicatie, planning & mechanismen van gezondheidsgedragsverandering in een populatie met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten
risicocommunicatie, planning & mechanismen van gezondheidsgedragsverandering in een populatie met een verhoogd risico op hart- en vaatziekten Hart- en vaatziekten vormen een grote bedreiging voor de volksgezondheid.
Nadere informatieBegrijp de link tussen de mond en het lichaam JE MONDHYGIËNE HEEFT INVLOED OP JE ALGEHELE GEZONDHEIDSTOESTAND
Begrijp de link tussen de mond en het lichaam JE MONDHYGIËNE HEEFT INVLOED OP JE ALGEHELE GEZONDHEIDSTOESTAND u tve ra d de t ZE sn jzío Drink Pít méne minder alkoholu alcohol ge rát vak DPo ets denne
Nadere informatieHart- en vaatziekten: risicoprofiel en leefstijladviezen
Hart- en vaatziekten: risicoprofiel en leefstijladviezen Hart- en vaatziekten: risicoprofiel en leefstijladviezen Hart- en vaatziekten zijn de belangrijkste doodsoorzaak in de westerse wereld. Het onderliggende
Nadere informatieHart- en vaatziekten. voor Nederlanders. Zorg goed voor uw hart
Hart- en vaatziekten voor Nederlanders Zorg goed voor uw hart Zorg goed voor uw hart Deze folder gaat over gezondheid en hart- en vaatziekten. Eerst vertellen we wat hart- en vaatziekten zijn. Daarna vertellen
Nadere informatieINLEIDING (7 pp.) Katelijne Van Hoeck, VWVJ
INLEIDING (7 pp.) Katelijne Van Hoeck, VWVJ & BASISTEKST VAN SIGNAAL NAAR ZORG : EEN AANBEVELING VOOR DE DETECTIE VAN EET- EN GEWICHTSPROBLEMEN (19 pp.) VWVJ en vzw Eetexpert Schematisch traject van signaal
Nadere informatieHoe gezond zijn de inwoners van Zwolle? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen
Hoe gezond zijn de inwoners van? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen gemeente Kampen Steenwijkerland Zwartewaterland Staphorst 1.589 inwoners deden mee Hardenberg Gezondheid In het verleden werd
Nadere informatieHoe gezond zijn de inwoners van Zwartewaterland? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen
Hoe gezond zijn de inwoners van? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen gemeente Kampen Steenwijkerland Staphorst 875 inwoners deden mee Hardenberg Gezondheid In het verleden werd gezondheid gedefinieerd
Nadere informatieHoe gezond zijn de inwoners van Zwolle? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen
Hoe gezond zijn de inwoners van? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen gemeente Steenwijkerland 1.589 inwoners deden mee Kampen Zwartewaterland Staphorst Hardenberg Dalfsen Ommen Olst-Wijhe Raalte
Nadere informatie14391/15 van/gys/hh 1 DGB 3B
Raad van de Europese Unie Brussel, 26 november 2015 (OR. en) 14391/15 SAN 389 NOTA van: aan: Betreft: het secretariaat-generaal van de Raad het Comité van permanente vertegenwoordigers/de Raad Raad Werkgelegenheid,
Nadere informatieHoe gezond zijn de inwoners van Steenwijkerland? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen
Hoe gezond zijn de inwoners van? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen gemeente Kampen Zwartewaterland Staphorst 1.036 inwoners deden mee Hardenberg Gezondheid In het verleden werd gezondheid gedefinieerd
Nadere informatieHoe gezond zijn de inwoners van Ommen? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen
Hoe gezond zijn de inwoners van? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen gemeente Kampen Steenwijkerland Zwartewaterland Staphorst 961 inwoners deden mee Hardenberg Gezondheid In het verleden werd gezondheid
Nadere informatieVlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin
JO VANDEURZEN Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin CONTEXT > Het doel Draagvlak en engagementen aftoetsen en stimuleren in ganse werkveld van relevante actoren Kennis van bewezen strategieën
Nadere informatieHoe gezond zijn de inwoners van Steenwijkerland? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen
Hoe gezond zijn de inwoners van? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen gemeente 1.036 inwoners deden mee Kampen Zwartewaterland Staphorst Hardenberg Zwolle Dalfsen Ommen Olst-Wijhe Raalte Deventer
Nadere informatieGEZONDHEIDSVOORLICHTING VOOR EN DOOR SENIOREN
GEZONDHEIDSVOORLICHTING VOOR EN DOOR SENIOREN www.ggdbzo.nl Zorgen voor onze gezondheid begint bij onszelf. Voorlichting kan helpen om goed met onze gezondheid om te gaan. Wanneer we ouder worden, verandert
Nadere informatieHoe gezond zijn de inwoners van Deventer? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen
Hoe gezond zijn de inwoners van? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen gemeente Kampen Steenwijkerland Zwartewaterland Staphorst 1.392 inwoners deden mee Hardenberg Gezondheid In het verleden werd
Nadere informatieBij de voorlichtingen wordt gebruik gemaakt van een beamer en een laptop. Als u vragen hebt kunt u contact opnemen met:
Zorgen voor onze gezondheid begint bij onszelf. Voorlichting kan helpen om goed met onze gezondheid om te gaan. Wanneer we ouder worden, verandert er veel in het leven en ontstaan nieuwe vragen over gezondheid.
Nadere informatieHoe gezond zijn de inwoners van Hardenberg? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen
Hoe gezond zijn de inwoners van? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen gemeente Steenwijkerland 1.529 inwoners deden mee Kampen Zwartewaterland Staphorst Zwolle Dalfsen Ommen Olst-Wijhe Raalte Deventer
Nadere informatieSamenvatting resultaten NGE 2013
Samenvatting resultaten NGE 2013 Bijlage bij persbericht Volksgezondheid Instituut Curaçao 21 augustus 2013 De Nationale Gezondheidsenquête (NGE) 2013 is een grootschalig gezondheidsonderzoek onder de
Nadere informatieOuder, Kind en Eten Onderzoek
Ouder, Kind en Eten Onderzoek Informatiebrochure Voorwoord Fijn dat u interesse heeft in het Ouder, Kind & Eten onderzoek. Op dit moment doen er al 165 ouders mee aan het onderzoek en we zoeken nog 40
Nadere informatieEUROPEES PARLEMENT. Zittingsdocument 6.7.2007 B6-0277/2007 ONTWERPRESOLUTIE. naar aanleiding van vraag voor mondeling antwoord B6-0134/2007
EUROPEES PARLEMENT 2004 Zittingsdocument 2009 6.7.2007 B6-0277/2007 ONTWERPRESOLUTIE naar aanleiding van vraag voor mondeling antwoord B6-0134/2007 ingediend overeenkomstig artikel 108, lid 5 van het Reglement
Nadere informatieBeschaving. Lang, gezond en gelukkig leven? Horizon 2050, 25 september 2015. Edwin De Boeck Hoofdeconoom KBC Groep
Beschaving Lang, gezond en gelukkig leven? Horizon 25, 25 september 215 Edwin De Boeck Hoofdeconoom KBC Groep Meer welvaart = langer leven Bbp per capita en levensverwachting 6 55 5 45 4 Wereld 8 7 6 17
Nadere informatiePreventie consult. Huisartspraktijk J.B. Sanders
Preventie consult Het risico op ziekte is nooit precies te voorspellen. U kunt wel te weten komen of uw risico op bepaalde ziekten misschien hoger is. Suikerziekte, hartinfarcten en beroertes zijn ernstige
Nadere informatieGezondheidsenquête, Leefstijlmonitor en Gezondheidsmonitor. 12 april 2018 Christianne Hupkens
Gezondheidsenquête, Leefstijlmonitor en Gezondheidsmonitor 12 april 2018 Christianne Hupkens Inhoud van de presentatie 1. Gezondheidsenquête Opzet en inhoud van de enquête Een korte geschiedenis Enkele
Nadere informatieKen je cardiovasculair risico!
UGP-FOLDER Ken je cardiovasculair risico! Wat zijn risicofactoren voor hart- en vaatziekten en welke risicofactoren zijn er? Risicofactoren voor hart- en vaatziekten zijn factoren die de kans op ziekten
Nadere informatieonder verwijzing naar zijn resolutie van 18 december 1997 over bestrijding van het tabaksgebruik 1,
P5_TA(2002)0559 Bestrijding van het tabaksgebruik Resolutie van het Europees Parlement over de preventie van roken en initiatieven ter verbetering van de bestrijding van het tabaksgebruik (2002/2167(INI))
Nadere informatieConclusies van de Raad betreffende de bestrijding van het tabaksgebruik
RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 17 november 1999 (OR. en) 12545/1/99 REV 1 LIMITE SAN 171 Betreft : Conclusies van de Raad betreffende de bestrijding van het tabaksgebruik DG I CONCLUSIES VAN DE RAAD
Nadere informatieGemeente Oostzaan. Tabellenboek Jeugdmonitor Emovo
Gemeente Oostzaan Tabellenboek Jeugdmonitor Emovo 2013-2014 Dit tabellenboek beschrijft de resultaten van Emovo 2013-2014 voor de gemeente Oostzaan. Achtereenvolgens treft u: De samenvatting met daarin
Nadere informatieVersnellen melkproducten de ziekte van Huntington? Je bent wat je eet
Wetenschappelijk nieuws over de Ziekte van Huntington. In eenvoudige taal. Geschreven door wetenschappers. Voor de hele ZvH gemeenschap. Versnellen melkproducten de ziekte van Huntington? Is er een verband
Nadere informatieEUROPEES PARLEMENT 2009-2014. Zittingsdocument 23.1.2014 B7-0000/2014 ONTWERPRESOLUTIE. naar aanleiding van vraag voor mondeling antwoord B7-0000/2014
EUROPEES PARLEMENT 2009-2014 Zittingsdocument 23.1.2014 B7-0000/2014 ONTWERPRESOLUTIE naar aanleiding van vraag voor mondeling antwoord B7-0000/2014 ingediend overeenkomstig artikel 115, lid 5, van het
Nadere informatieGezondheidsenquête door middel van Interview België 2001
Gezondheidsenquête door middel van Interview België 2001 Deel 6 Gezondheid en Samenleving IPH/EPI REPORTS nr 2002-22 Afdeling Epidemiologie Juliette Wytsmanstraat 14 1050 Brussel Tel : 02/642.57.94 e-mail
Nadere informatieHoe gezond zijn de inwoners van Staphorst? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen
Hoe gezond zijn de inwoners van? Gezondheidsmonitor volwassenen en ouderen gemeente Kampen Steenwijkerland Zwartewaterland 1.129 inwoners deden mee Hardenberg Gezondheid In het verleden werd gezondheid
Nadere informatieOnderwerp: Verlengen nota Lokaal gezondheidsbeleid Wijk bij Duurstede 2008-2011
Raadsvergadering, 31 januari 2012 Voorstel aan de Raad Onderwerp: Verlengen nota Lokaal gezondheidsbeleid Wijk bij Duurstede 2008-2011 Nr.: 483 Agendapunt: 11 Datum: 31 januari 2012 Onderdeel raadsprogramma:
Nadere informatieSamenvatting Twente. 2 van 6 Kernboodschappen Twente. Versie 2, oktober 2013
Samenvatting Twente Versie 2, oktober 2013 Twente varieert naar stad en platteland In Twente wonen 626.500 mensen waarvan de helft woont in één van de drie grote steden. Tot 2030 zal de Twentse bevolking
Nadere informatieUitslag: Instituut voor Preventie & Gezondheid
Uitslag: Instituut voor Geachte Hartelijk dank voor uw deelname aan het Elektronisch Preventief Medisch Onderzoek. Hierbij willen wij u graag de resultaten aanleveren met inzage in risicofactoren met betrekking
Nadere informatieVitale Vaten. Ineke Sterk projectleider Vitale Vaten 4 oktober 2011
Vitale Vaten Ineke Sterk projectleider Vitale Vaten 4 oktober 2011 Dé Gezonde regio: waar? Dé Gezonde regio: wie? Verleiden Opbouw presentatie Inleiding hart- en vaatziekten Project Vitale Vaten Gorinchem
Nadere informatieGezondheidsprofiel Boxtel Oost
Gezondheidsprofiel Boxtel Oost Verbinden preventie-curatie Presentatie wijkteam 6 februari 2014 Marije Scholtens (GGD Hart voor Brabant), Nicole de Baat (Robuust) Programma 16.00 16.05 welkom en voorstelrondje
Nadere informatieJongerenmonitor : Gemeente Steenwijkerland
Jongerenmonitor 2014-2015: Gemeente Voor de Jongerenmonitor 2015 zijn de data uit schooljaar 2014-2015 gebruikt die de JGZ van GGD IJsselland in klas 2 en 4 van het voortgezet onderwijs verzameld heeft.
Nadere informatieResultaten Nationale Gezondheidsenquête 2013 gepubliceerd
MINISTERIE VAN Gezondheid, Milieu & Natuur Volksgezondheid Instituut Curaçao Persbericht Resultaten Nationale Gezondheidsenquête 2013 gepubliceerd Van de volwassenen in Curacao is 75% positief over hun
Nadere informatieStaatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden
Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden Jaargang 2002 468 Wet van 13 juli 2002 tot wijziging van de Wet collectieve preventie volksgezondheid Wij Beatrix, bij de gratie Gods, Koningin der Nederlanden,
Nadere informatieBelgische Voedselconsumptiepeiling 2014
Belgische Voedselconsumptiepeiling 2014 VRAGENLIJST OVER DE GEZONDHEID VOLWASSENEN Geselecteerde persoon Nummer van de persoon : Voornaam... Enquêteur Nummer van de enquêteur : Datum van de enquête / /
Nadere informatieMonitor jongeren 12 tot 24 jaar
Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland
Nadere informatieHoe verklein ik mijn kans op kanker? Volg de kleuren!
Hoe verklein ik mijn kans op kanker? Volg de kleuren! KAN KANKER VOORKOMEN WORDEN? Kanker is in Nederland doodsoorzaak nummer één. Preventie is daarom van groot belang. Er zijn helaas geen garanties op
Nadere informatieGezondheidsenquête, België, 2001. Inhoudstafel
Inhoudstafel INLEIDING... 5 1. GEZONDHEIDSTOESTAND... 7 1.1. SUBJECTIEVE GEZONDHEID... 7 1.2. LICHAMELIJKE GEZONDHEID... 9 1.2.1. Chronische aandoeningen... 9 1.2.2. Acute aandoeningen... 11 1.3. MENTALE
Nadere informatieSchoolprofiel Zorg en Preventie. (naam bao school)
Schoolprofiel Zorg en Preventie (naam bao school) Naam school Adres Postcode plaats Tel. Email Website Datum: Uitvoerende organisatie:ggd Versie (2014) GGD Rotterdam Inhoud 1. Inleiding... 3 2. Algemene
Nadere informatieoinleiding 1 c oovergewicht en ernstig overgewicht (obesitas) in Nederlandd
oinleiding 1 c Gewichtsstijging ontstaat wanneer de energie-inneming (via de voeding) hoger is dan het energieverbruik (door lichamelijke activiteit). De laatste decennia zijn er veranderingen opgetreden
Nadere informatieDe nieuwe voedingsdriehoek: ook op de werkvloer. Rosa Luyten, stafmedewerker gezonde voeding
De nieuwe voedingsdriehoek: ook op de werkvloer Rosa Luyten, stafmedewerker gezonde voeding Inhoud Voorstelling De voedingsdriehoek 10 gezond leven tips De bewegingsdriehoek kort Belang Gezondheidsbeleid
Nadere informatieJOUW HART? ALLES OK ZEKER! NOU JA... NOOIT TE LAAT VOOR MIJN HART VROEG. Belgische Cardiologische Liga
JOUW HART? ALLES OK ZEKER! NOU JA... NOOIT TE LAAT VOOR MIJN HART VROEG Belgische Cardiologische Liga HART- EN VAATZIEKTEN VOORKOMEN OP ELKE LEEFTIJD! Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO) is 80%
Nadere informatieRegionale VTV 2011. Levensverwachting en sterftecijfers. Referent: Drs. M.J.J.C. Poos, R.I.V.M.
Regionale VTV 2011 Levensverwachting en sterftecijfers Regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2011 Hart voor Brabant Deelrapport Levensverwachting en sterftecijfers Auteurs: Dr. M.A.M. Jacobs-van
Nadere informatieVoeding in de beleids- en beheerscyclus van gemeenten en OCMW s (BBC)
Voeding in de beleids- en beheerscyclus van gemeenten en OCMW s (BBC) Voeding in de BBC 1. Wat is evenwichtige voeding Evenwichtig eten is essentieel voor onze gezondheid. Een ongezonde leefstijl waaronder
Nadere informatiePre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over.
Pre-diabetes Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Wat is pre-diabetes Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het
Nadere informatieInhoudstafel INLEIDING... 3 1. GEZONDHEIDSTOESTAND... 6
Inhoudstafel INLEIDING... 3 1. GEZONDHEIDSTOESTAND... 6 1.1. SUBJECTIEVE GEZONDHEID... 7 1.2. ZIEKTEN EN CHRONISCHE AANDOENINGEN... 9 1.3. MENTALE GEZONDHEID... 14 1.4. FUNCTIONELE BEPERKINGEN... 16 1.4.1.
Nadere informatieGemeente Zaanstad. Tabellenboek Jeugdmonitor Emovo
Gemeente Zaanstad Tabellenboek Jeugdmonitor Emovo 2013-2014 Dit tabellenboek beschrijft de resultaten van Emovo 2013-2014 voor de gemeente Zaanstad. Achtereenvolgens treft u: De samenvatting met daarin
Nadere informatie