Gedeputeerde Staten STATENNOTITIE Aan de leden van Provinciale Staten HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH Reactie College van Gedeputeerde Staten op het Initiatiefvoorstel Duurzaamheidsfonds HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH Beknopte samenvatting Statennotitie: Gedeputeerde Staten geven met deze notitie een eerste reactie op het Initiatiefvoorstel Duurzaamheidsfonds van de ChristenUnie, D66 en GroenLinks (PS2009-997). Het initiatiefvoorstel past binnen het huidige klimaatbeleid. Daarnaast wordt aan een deel van de woningvoorraad een kwaliteitsimpuls gegeven en draagt de aanpak bij tot het weer op gang brengen van de bouwsector. Ons college onderschrijft daarom het belang van het stimuleren van de aanpak van bestaande woningen. Omdat wij op dit moment voor belangrijke keuzes staan door de bezuinigingen die op ons afkomen, willen wij nu nog geen meerjarige verplichtingen aangaan zonder deze in breder perspectief te plaatsen. Daarbij zal ook in overweging genomen of een instrument als het duurzaamheidsfonds past binnen de toekomstige rol van de provincie Gelderland. Wij stellen daarom voor om dit initiatiefvoorstel mee te nemen als een van de mogelijke onderdelen van de lange termijn investeringsagenda en het integraal af te wegen bij de voorjaarsnota in relatie tot de bezuinigingen en investeringen in brede zin. In afwachting daarvan zullen wij verder onderzoeken hoe een duurzaamheidsfonds zich tot andere landelijke en lokale initiatieven en instrumenten verhoudt. Zo staan er inhoudelijk nog veel vragen open die nader moeten worden uitgezocht. Een aantal onderdelen van het initiatiefvoorstel is wellicht niet nodig. In dit kader dient onzes inziens ook onderzocht te worden of een (combinatie met een) subsidieregeling niet een doeltreffender instrument is. = = = = = Aan de leden van Provinciale Staten 1 Inleiding Op 9 december 2010 heeft Statenlid de heer P. Plug van de ChristenUnie, mede namens de fracties van D66 en GroenLinks, het Initiatiefvoorstel Duurzaamheidsfonds Gelderland ingediend. Overeenkomstig artikel 39, tweede lid van het Reglement van Orde van PS geven wij middels deze notitie een reactie op het voorstel. code: 00837218.doc Inlichtingen bij dhr. P.J.M. Stein, telnr. (026) 359 97 69 e-mailadres: post@gelderland.nl
Samenvatting van de inhoud van het voorstel: Bij de voorjaarsnota 2009 (PS2009-447) is ingestemd om een bedrag van 500 mln. van de verkoop opbrengst NUON te bestemmen voor investeringen. In eerste instantie in de huidige periode een indicatief bedrag van 150 mln. Door middel van het Statenvoorstel Gelderse investeringsagenda 2010-2011 (PS2009-728) zien wij mogelijkheden om 102 mln. hiervan daadwerkelijk te investeren. In dit initiatiefvoorstel stellen wij in eerste instantie voor het resterende bedrag van 40 miljoen ter beschikking te stellen aan Duurzaamheidfonds Gelderland. De provincie Gelderland wordt gevraagd om dit bedrag renteloos ter beschikking te stellen aan dit fonds. Vanwege het revolving karakter van dit fonds blijft het geld beschikbaar voor duurzaamheid. Duurzaamheidsfonds Gelderland biedt een eenvoudig en verantwoord financieringsinstrument voor particuliere eigenaren, non-profit organisaties, woningcorporaties en leden van midden- en kleinbedrijf (MKB) om te komen tot het investeren in energiebesparende maatregelen aan de (huur)woning of het woongebouw. Om tot een opzet te komen van een projectorganisatie of het onderbrengen van de duurzaamheidlening bij SVn wordt een eenmalige bijdrage van 500.000,-- uit het investeringbudget onttrokken. Na de opstartfase kan de projectorganisatie gefinancierd worden uit de jaarlijkse rentebaten (2%). Het initiatiefvoorstel past voor wat betreft de aanpak van de bestaande particuliere woningvoorraad binnen de ambities van het Gelders Klimaatprogramma en in een programmalijn in de visie Oost-Nederland maakt het. Op dit moment ondersteunen wij in 22 gemeenten pilots waarbij gemeenten met provinciaal geld ( 1.050.000,--) particuliere woningeigenaren ondersteunen bij een klimaataanpak van de woning. Veel van de gemeenten waren binnen korte tijd door het beschikbare budget heen, een aantal heeft ons verzocht om aanvullende budgetten om de regeling voort te kunnen zetten. Andere gemeenten hebben aangegeven ook een lokale subsidieregeling te willen opzetten. Uw staten hebben aanvullend een bedrag van 1.000.000,-- uit de recessiegelden voor een vervolg op de pilots beschikbaar gesteld. Wij zullen u binnenkort een voorstel voor de besteding hiervan doen toekomen. Ook met deze aanvulling is het beschikbare budget voor de bestaande bouw beperkt. Met een uitbreiding van het budget zou een versnelling van de energieaanpak daadwerkelijk op gang kunnen komen. Woningcorporaties, verenigingen van eigenaren en non-profitorganisatie met een publieksfunctie kunnen ondersteuning krijgen door de provinciale energieconsulent. Klimaataanpak in de utiliteitsbouw met een publieksfunctie komt in aanmerking voor provinciale subsidie. In het voorstel staan een aantal inhoudelijke aspecten die nog nader bestudeerd moeten worden. In de volgende paragraaf gaan wij hier nader op in. 2 Het initiatiefvoorstel inhoudelijk Het initiatiefvoorstel geeft ons aanleiding tot het maken van de volgende opmerkingen. a Instrumenteninzet Landelijk en lokaal lopen diverse initiatieven met hetzelfde oogmerk, namelijk het verduurzamen van de gebouwde omgeving. In de bijlage hebben wij hiervan een overzicht opgenomen. Wij willen onderzoeken hoe een duurzaamheidsfonds zich tot deze initiatieven en instrumenten verhoudt en wat de ervaringen van andere overheden tot dusver zijn. In dit kader dient onzes inziens ook onderzocht te worden of een (combinatie met een) subsidieregeling niet een doeltreffender instrument is. Hierbij willen wij ook de ervaringen die wij bij de pilots klimaataanpak bestaande koopwoningen hebben opgedaan betrekken. Een evaluatie van deze pilots hopen wij u dit voorjaar te kunnen aanbieden. 2
b Doelgroepkeuze In het initiatiefvoorstel kiest u ervoor het duurzaamheidsfonds open te stellen voor eigenarenbewoners, woningcorporaties, non-profitorganisaties en MKB. Voor een aantal doelgroepen zijn al instrumenten beschikbaar. Er zal moeten worden nagegaan of er bij deze doelgroepen daadwerkelijk behoefte is aan financiële instrumenten voor het investeren in klimaatmaatregelen. Ook zal een risicoanalyse gemaakt moeten worden voor het verstrekken van leningen aan de verschillende doelgroepen, met name op het punt van terugbetaling. c Subsidievoorwaarden Ook zal nader moeten worden gekeken naar de subsidievoorwaarden: welke maatregelen kunnen onder de regeling vallen en in hoeverre moeten voorwaarden worden gesteld aan de te bereiken doelen. Wij kunnen hierbij gebruikmaken van de eerste resultaten van de pilots klimaataanpak eigen woningen. Ook de juridische afbakening van NPO en MKB verdienen aandacht. Welke vallen wel en welke niet onder deze regeling? In de voorwaarden sluit u een dubbeling met subsidies uit. Hiermee zou de doelgroep onbedoeld verkleind kunnen worden. Na moet worden gegaan in hoeverre deze uitsluiting nodig is en wat de gevolgen daarvan zijn. Het initiatief leidt ertoe dat de begunstigden aanspraak kunnen maken op een lening tegen een lage rente. Er ontstaat dan aanspraak op financiële middelen die door de provincie worden verstrekt. In juridische zin is er sprake van subsidie, voor het verstrekken waarvan in de regel een wettelijke grondslag (dat wil zeggen een provinciale verordening) is vereist. Bij het opstellen daarvan zal aandacht moeten worden gegeven aan aspecten van staatssteun. Ter uitvoering van de subsidie is voorts een overeenkomst van lening nodig. Ook hier moet goed worden nagedacht over vorm en inhoud, mede tegen de achtergrond van terugbetaling. d Organisatie In het voorstel wordt aangegeven dat de keuze kan vallen op uitvoering in eigen beheer of haar onder te brengen bij de SVn. Op zichzelf zien wij ook meerdere uitvoeringsvarianten, met elk hun voor- en nadelen. Voor een eigen organisatie moet menskracht en specifieke kennis beschikbaar zijn in een situatie waarin niet op voorhand duidelijk is hoeveel gebruik van de regeling zal worden gemaakt. Overigens verzorgt de SVn alleen de financiële afhandeling van leningen voor de klimaataanpak van woningen, inhoudelijke toetsing zal door de provincie of derden plaats moeten vinden. De toetsing van leningen aan MKB en NPO kan niet bij de SVn plaatsvinden. e Financiën Ons college heeft zich in het kader van de bezuinigingsoperatie uitgesproken zo weinig mogelijk langdurige verplichtingen te willen aangaan. Dit is ook één van de voorwaarden van de investeringsagenda 2010-2011. Het initiatiefvoorstel bevat geen einddatum voor het fonds. Vastgesteld moet worden tot wanneer het revolving blijft en vanaf welk moment er alleen nog aflossing en rentebetaling plaats vindt. Het is de vraag of het totale bedrag van 40 miljoen nog in deze bestuurperiode kan worden weggezet. Op basis van ervaringen elders met leningen voor koopwoningen lijkt een bedrag van enkele miljoenen voor Gelderland ruim voldoende. Dit zou natuurlijk kunnen veranderen als VROM na-isolatie op korte termijn verplicht gaat stellen of als uw staten kiezen voor een (combinatie met een) subsidieregeling. 3
3 Tot slot Het initiatiefvoorstel past binnen het huidige klimaatbeleid. Daarnaast wordt aan een deel van de woningvoorraad een kwaliteitsimpuls gegeven en draagt de aanpak bij tot het weer op gang brengen van de bouwsector. Ons college onderschrijft daarom het belang van het stimuleren van de aanpak van bestaande woningen. Omdat wij op dit moment voor belangrijke keuzes staan door de bezuinigingen die op ons afkomen, willen wij nu nog geen meerjarige verplichtingen aangaan zonder deze in breder perspectief te plaatsen. Daarbij zal ook in overweging worden genomen of een instrument als het duurzaamheidsfonds past binnen de toekomstige rol van de provincie Gelderland. Wij stellen daarom voor om dit initiatiefvoorstel mee te nemen als een van de mogelijke onderdelen van de lange termijn investeringsagenda en het integraal af te wegen bij de voorjaarsnota in relatie tot de bezuinigingen en investeringen in brede zin. In afwachting daarvan zullen wij verder onderzoeken hoe een duurzaamheidsfonds zich tot andere landelijke en lokale initiatieven en instrumenten verhoudt. Zo staan er inhoudelijk nog veel vragen open die nader moeten worden uitgezocht. Een aantal onderdelen van het initiatiefvoorstel zijn wellicht niet nodig. In dit kader dient onzes inziens ook onderzocht te worden of een (combinatie met een) subsidieregeling niet een doeltreffender instrument is. Arnhem, 26 januari 2010 - zaaknr. 2009-023189 Gedeputeerde Staten van Gelderland J.J.W. Esmeijer - wnd. Commissaris van de Koningin drs. P.P.L. van Kalmthout - secretaris + + + + + 4
BIJLAGE Bestaande instrumenten Ook andere overheden onderschrijven het belang van ondersteuning van een energie-aanpak van de gebouwde omgeving. Hiervoor is een reeks van instrumenten beschikbaar, onder te verdelen in subsidies, leningen en garanties op leningen. Om u een indruk te geven welke keuzes er gemaakt worden, een korte opsomming. Door de veelheid van regelingen is deze opsomming mogelijk niet volledig. Subsidies aan particuliere eigenaren worden verstrekt door het Rijk (Meer met Minder, SDE, glasisolatie), provincies (Brabant en Utrecht) maar soms ook door gemeenten (in Gelderland gemeentelijke pilots met geld van de provincie). Verenigingen van Eigenaren (VvE) kunnen vaak via deze regelingen (als de voorschriften het toelaten) subsidie ontvangen. In Gelderland ontvangt een VvE in Ede vanuit één van de pilots een bijdrage. De Europese commissie heeft ruimte gecreëerd om 4% van de EFRO-gelden te herbestemmen aan onder meer subsidies voor klimaataanpak van woningen van woningcorporaties. Voor zover op dit moment bekend kiezen alleen de noordelijke provincies hiervoor. Met de Energie-Investeringsaftrek (EIA) wil de overheid het Nederlandse bedrijfsleven aansporen tot energiebesparing en toepassing van duurzame energie. Ondernemers kunnen voor investeringen in energiebesparende bedrijfsmiddelen of duurzame energie, via de EIA, 44% van de investeringskosten aftrekken van de fiscale winst van de onderneming. Het directe financiële voordeel is afhankelijk van het belastingpercentage en bedraagt ongeveer 11% van de goedgekeurde investeringskosten. Corporaties kunnen ook gebruikmaken van de EIA. Voorwaarde is dat het energielabel van een woning na de renovatie minimaal twee stappen is verbeterd of minimaal op label B komt. Er moet daarom geïnvesteerd worden in maatregelen zoals die worden vermeld in het maatwerkadvies. Per huurwoning mag een bedrag van maximaal 15.000,-- worden gemeld. Gemiddeld levert de EIA zo'n 11% belastingvoordeel op. Daarnaast heeft de rijksoverheid het btw-percentage voor klimaatingrepen aan woningen verlaagd. Subsidies blijken in de praktijk, mits de voorwaarden niet te strikt zijn en de procedure voor de aanvraag niet te ingewikkeld, goed te werken. Zo was bijvoorbeeld een groot deel van het bedrag ( 400.000,--) dat de provincie voor de Achterhoek via de pilots beschikbaar heeft gesteld binnen een maand op. Een subsidiebedrag van 500,-- bleek in de Achterhoek voor particuliere woningeigenaren dikwijls voldoende stimulans om een veelvoud van dit bedrag te investeren. Een evaluatie van de pilots met waar mogelijk ook een inschatting van de klimaatwinst die wordt bereikt komt in de loop van 2010 beschikbaar. Leningen aan particuliere woningeigenaren kunnen worden verstrekt vanuit een fonds dat wordt beheerd door de SVn. Aan woningeigenaren wordt op deze manier een lening aangeboden met een rentekorting ten opzichte van de marktrente. Op dit moment zijn er 15 gemeenten (Waaronder Apeldoorn en Nijmegen) en 2 provincies met een dergelijk fonds bij de SVn.
Met enkele tientallen gemeenten, waarvan een aanzienlijk aantal in Gelderland, wordt door het SVn onderhandeld. Brabant heeft voor een eigen fonds gekozen en concurreert daarmee met een aantal Brabantse steden. Overijssel laat gemeenten de keus, of subsidies (vergelijkbaar met de Gelderse pilots) of 50-50% cofinanciering van leningen met de gemeenten. Als gevolg van de aangekondigde bezuinigingen op het gemeentefonds lijken gemeenten op dit moment terughoudender met het starten van een fonds. Overijssel heeft haar aandeel nu verhoogd naar 75%. Landelijk zijn er tot nu toe slechts enkele honderden leningen verstrekt, waarvan een aanzienlijk deel in Hardenberg en Apeldoorn. Het hebben van een fonds alleen lijkt niet voldoende, succesvolle gemeenten hebben een brede campagne opgezet met voorlichting en bijvoorbeeld (bijna) gratis energieadvies. Garanties op leningen (via de kapitaalmarkt) worden door het Rijk gegeven aan particuliere woningeigenaren via het Energiebesparingskrediet. Daarnaast is het ook mogelijk geld aan te trekken via de Groenfondsen van de banken. Slechts enkele banken zijn op dit moment actief met deze regelingen. Het loopt geen storm, waarschijnlijk als gevolg van de hoge eisen die gesteld worden. De rente is iets hoger dan bij leningen via de SVn. Voor woningcorporaties is het mogelijk om met gebruikmaking van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw geld aan te trekken met een lage rente, bijvoorbeeld bij de BNG. De voorwaarden van het waarborgfonds zijn versoepeld om de gevolgen van de kredietcrisis te compenseren. De provincie Utrecht heeft sinds april 2009 een garantiefonds voor leningen voor duurzaamheidsmaatregelen, bestemd voor MKB, NPO, VvE en woningcorporaties. Particuliere eigenaren kunnen hier geen gebruik van maken. Tot nu toe zijn er vier aanvragen binnen waarvan er twee zijn gehonoreerd en twee nog in behandeling zijn. Voor klimaataanpak in de provincie Gelderland zijn op dit moment voor zover bekend de volgende instrumenten beschikbaar: Particuliere woningeigenaren Verenigingen van eigenaren Woningcorporaties Overige verhuurders NPO MKB - Provinciale subsidies via pilots in nu 22, later wellicht meer gemeenten - Rijkssubsidies (Meer met Minder, SDE, Glasregeling) - Leningen met lage rente in Apeldoorn en Nijmegen (SVn) - Leningen van banken met lage rente door garantie Rijk - Provinciale subsidie via pilot in Ede, later mogelijk meer gemeenten - Rijkssubsidies (Meer Met Minder, SDE, Glasregeling) - Leningen met lage rente door garantie Waarborgfonds Sociale Woningbouw - Energie-Investeringsaftrek - Energie-Investeringsaftrek - Provinciale subsidie voor energie-investeringen in utiliteitsbouw met een publieks functie - Energie-Investeringsaftrek 2