Gedrag en cultuur: de dialoog centraal dr. Frank Guldenmund, Sectie Veiligheidskunde, Technische Universiteit Delft 1 Menu 1. Wat huis-, tuin- en keukenvoorbeelden 2. Wat is cultuur? 3. Cultuur en gedrag 4. Cultuurontwikkeling 5. Cultuur meten 6. De dialoog: een juiste houding 2 1
De koekenpan 3 4 2
De uitgestoken kinderhand 5 Reden? Jarig? Nieuwjaar? Jubileum? Kampioen? Zakgeld? Autosleutels? 6 3
7 8 4
De witte jas 9 10 5
Quote veiligheidsmanager Maar veel belangrijker is dat op fabrieksterreinen als bij **** iedere dag duizenden keren mensen op en af een trap gaan. Iedere keer moeten ze dus de leuning vasthouden en klikt veiligheid tussen hun oren 11 Exit poll Antwoord Aantal Ja, veiliger 17 Alleen omdat het mot 13 Hield ik de leuning vast? 3 Iedereen doet t! 21 Veiligheid klikte 10 12 6
13 Wat is cultuur? Cultuur is de verzameling van gemeenschappelijke normen, waarden en wereldbeelden die zich ontwikkelen in een groep wanneer de leden met elkaar in een bepaalde context samenwerken (Bang 1999) 14 7
Wat is cultuur? Cultuur is de verzameling van gemeenschappelijke normen, waarden en wereldbeelden die zich ontwikkelen in een groep wanneer de leden met elkaar in een bepaalde context samenwerken (Bang 1999) 15 PROFESSIONELE CULTUUR NATIONALE CULTUUR VEILIGHEIDS- CULTUUR ORGANISATIECULTUUR 16 8
Uitingen (symbolen) Wat? Zichtbare aspecten van de cultuur Beleden waarden Waarom? Strategieën, doelen, filosofieën (beleden rechtvaardigingen) Betekenissen Vrijwel onbewuste, als vanzelfsprekende overtuigingen, percepties, gedachten en gevoelens (de bron van waarden en gedrag) 17 Beleden waarden? Ambities (toekomst) Intenties (goede bedoelingen) Politiek correcte antwoorden ( zoiets zeg je hier niet) Sociaal gewenste antwoorden (wat je hier behoort te zeggen) Ø Wat mensen zeggen kan wel degelijk een reflectie zijn van hun overtuiging(en), het hoeft echter niet 18 9
Incongruente cultuur Uitingen (symbolen) Wat? Beleden waarden Waarom? 19 Congruente cultuur Uitingen (symbolen) Wat? Beleden waarden Waarom? Betekenissen Betekenissen 20 10
Cultuur en gedrag I Groep Persoon Situatie CULTUUR (BETEKENISSEN, WAARDEN, SYMBOLEN) Persoonlijke waarden Attitude Intentie Gedrag 21 Cultuur en gedrag II Groep Persoon Situatie CULTUUR (BETEKENISSEN, WAARDEN, SYMBOLEN) Persoonlijke waarden Attitude Intentie Gedrag Persoonsgebonden 1. Gedraagt zich altijd zo? 2. In andere situaties? 3. Anderen ook? Cultuurgebonden 22 11
Het ontwikkelingsmodel van cultuur Betekenisgeven Uitwisselen Formaliseren Uitdragen Versterken Symbolen en betekenissen 23 Betekenisgeven Wat gebeurt er hier? Betekenisgeven Betekenisgeven Uitwisselen Formaliseren Uitdragen Versterken Symbolen en betekenissen 24 12
Waarneming en betekenis(geving) 25 Betekenisgeven: veiligheid Wat betekenen veiligheid en risico hier voor mij? Betekenisgeven Betekenisgeven Uitwisselen Formaliseren Uitdragen Versterken Symbolen en betekenissen 26 13
Uitwisselen Wat denken wij dat veiligheid en risico hier betekenen? Uitwisselen Betekenisgeven Uitwisselen Formaliseren Uitdragen Versterken Symbolen en betekenissen 27 Formaliseren Formaliseren Betekenisgeven Uitwisselen Formaliseren Uitdragen Versterken Symbolen en betekenissen Laten wij afspreken (en vastleggen) wat veiligheid en risico hier betekenen 28 14
Uitdragen Uitdragen Betekenisgeven Uitwisselen Formaliseren Uitdragen Versterken Symbolen en betekenissen Dit is wat veiligheid en risico voor ons betekenen 29 Versterken Versterken Betekenisgeven Uitwisselen Formaliseren Uitdragen Versterken Symbolen en betekenissen Wij zijn overtuigd van wat veiligheid en risico betekenen 30 15
Veiligheidscultuur? Cultuur > gedrag Cultuur > diagnose ( meten ) 31 Veiligheidscultuuronderzoek 1. Etnografisch onderzoek ( begrijpen ) 2. Cultuurladders en -trappen ( rangordenen, benchmarken ) 3. Vragenlijstonderzoek > klimaat ( beschrijven ) 32 16
Werken aan cultuur: de dialoog Dialoog voeren Betekenisgeven Uitwisselen Formaliseren Uitdragen Versterken Symbolen en betekenissen 33 Overtuigen versus dialoog Overtuigen Wat ik zie is waar (en wat jij ziet, dus niet) Informatieoverdracht (ik vertel hoe jij het moet zien, moet doen) Wij/zij denken Zenden van boodschappen (en niet luisteren) Dialoog voeren Wat jij ziet, is waar voor jou (en daar moet ik rekening mee houden) Samen-denken, elkaar ontmoeten (consensus) Delen van elkaars werkelijkheid, betrokkenheid (ik ben geïnteresseerd in jóu) Gesprek, dialoog (géén discussie of debat!) 34 17
35 36 18
37 38 19
39 Een juiste houding 40 20
Humble inquiry 41 Gedrag en cultuur: de dialoog centraal Frank Guldenmund, f.w.guldenmund@tudelft.nl 42 21