Regionale informatiebijeenkomst. Consultatie AMvB s Omgevingswet

Vergelijkbare documenten
Hoe past het Omgevingsbesluit in het stelsel?

Besluit kwaliteit leefomgeving

Besluit activiteiten leefomgeving en Besluit bouwwerken leefomgeving

Besluit activiteiten leefomgeving (Bal)

Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl)

Omgevingswet en BRZO. Kees Roelofsma en Simon Handgraaf Eenvoudig Beter

Bijeenkomst VMR-IenM Besluit activiteiten leefomgeving

VMR Praktijkdag Van Activiteitenbesluit naar Besluit activiteiten leefomgeving. Marije van der Vliet. 29 november 2017 Voettekst

Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl)

VTH en het BAL. voor bedrijfsactiviteiten. Hans Koops en Edwin Voogd

Introductie Bal. Schakeldag Linda van Berkel Edwin Voogd. LinkedIn: Aan de slag met de Omgevingswet

Besluit bouwwerken in de leefomgeving (Bbl) 29 oktober Marcel Balk Joost Pothuis. Bouwkwaliteit

Besluit Activiteiten Leefomgeving. Mr. G.C.W. van der Feltz 11 oktober 2016

Omgevingswet: gevolgen voor VTH in het waterdomein. Spreker: mr. dr. ir. J.J.H. van Kempen, Rijkswaterstaat

Inleiding Omgevingswet CROW bijeenkomst Omgevingswet en Mobiliteit

Yes, ik ben vergunningverlener!

Externe veiligheidrisico s onder de Omgevingswet. Paul van der Lee Hoofddirectie Bestuurlijke en Juridische Zaken

Samenvatting Ontwerpbesluit bouwwerken leefomgeving

Samenvatting Ontwerpbesluit activiteiten leefomgeving

5 Uitvoeren van activiteiten

Omgevingswet Procedureel

Inleiding decentralisatie en de Omgevingswet

Omgevingswet en Modernisering Omgevingsveiligheid. Annemie Wetzer Directie Veiligheid en Risico s

De wereld van de Omgevingswet

Samenvatting Ontwerpbesluit Omgevingsbesluit

De nieuwe Omgevingswet. Molenadviesraad Amersfoort Mark Ravesloot, senior adviseur molens

AMvB s Omgevingswet: Stand van zaken en aanvullingen via het Invoeringsbesluit

Vergunningverlening, toezicht en handhaving onder de Omgevingswet

Natuurbescherming in de Omgevingswet Symposium Ecologie & de praktijk 14 maart 2019 Eindhoven

Omgevingswet. Commissie Fysieke Leefomgeving 20 september 2016

DE OMGEVINGSWET VERKRIJGING/VERLENING VAN EEN OMGEVINGS(MILIEU)VERGUNNING MARLOES BRANS & BODIL STRAMROOD, 11 OKTOBER 2016

De Omgevingsregeling. Informatiebijeenkomst IPO en VNG 21 juni 2018

De Omgevingswet voor beginners

Gebiedsontwikkeling en de Omgevingswet

Relatie omgevingsvergunning. omgevingsplan. Paul Pestman, Eenvoudig Beter Schakeldag 25 juni 2019

OMGEVINGSWET EN OMGEVINGSPLAN 18 SEPTEMBER 2018 KARIEN LAGROUW

Zorgplichten en maatwerk in het Bal

Kerninstrumenten Omgevingswet. Simon Tichelaar 13 oktober 2016

30 MEI 2017 CULTUREEL ERFGOED EN DE OMGEVINGSWET

Toekomstbestendige bestemmingsplannen Themabijeenkomst 19 september 2017

Bestuurlijke afwegingsruimte onder de Omgevingswet

Bodem in de Omgevingswet

Uitleg is gebaseerd op informatie uit de Handreiking waterschapsverordening van het project TROWA (Transitieondersteuning Omgevingswet

Overgangsrecht Omgevingswet. Gijs van Luyn Informatiepunt Omgevingswet

Samenhang kerninstrumenten Omgevingswet

uw kenmerk ons kenmerk ECFD/U Lbr. 16/050

Van Bestemmingsplan naar Omgevingsplan

Bestuurlijke afwegingsruimte onder de OW

Omgevingswet Regels en maatwerk

De Raad en de Omgevingswet

Invoeringswet Omgevingswet

JIMM16I31,18111 GPD

Gemeentelijk omgevingsplan

Werktafel Casus Wateroverlast Uitvoering. Gerd de Kruif (ivo) Jan van den Dool (IP) Nicoline van den Heuvel (ivo)

Inleiding. Hoofdlijnen Omgevingswet. Nu al Eenvoudig Beter. Vragen

POKB Thema 1: Omgevingswet: integratie van bodem in omgevingsgericht werken, integraal werken

Basiscursus Omgevingswet

De Raad en de Omgevingswet

Omgevingswet SIKB Kennisdag AMvB s

Omgevingswet & Omgevingsvisie

Kerninstrument Omgevingsvergunning en Informatievoorziening

Koppeling tussen omgevingsplan en programma Schakeldag 25 juni 2019

Overgangsrecht Omgevingswet. Gijs van Luyn Informatiepunt Omgevingswet

Hoofdlijnen invoeringswet

Actualiteiten Omgevingswet. Lidia Palm Wilco de Vos

Besluit kwaliteit leefomgeving. Instructieregels en omgevingswaarden. Paul van der Lee

Het omgevingsplan. Agenda: 6/14/2017

Omgevingsvisie in de Omgevingswet

Vergunningverlening en de Omgevingswet Regiobijeenkomst Vereniging BWT - Heerenveen

BWT don t miss the boat! Kwalitatief werken met een andere rol

Op weg naar de Omgevingswet. De Invoeringswet. Masja Stefanski Projectleider Invoeringswet Projectdirectie Eenvoudig Beter. 29 juni 2017 Schakeldag

Omgevingswet, omgevingsvisie en de casus vliegveld Eindhoven

Omgevingswet en overgangsrecht

Samenvatting Ontwerpbesluit kwaliteit leefomgeving

Milieuwetgeving. Veranderingen en borging. mr. M.J. (Marlies) Huijbers ir. R.J. (Robin) Sinke 13 oktober 2016

Omgevingswet en nieuwe geluidregels

Het Rijk en de Omgevingswet. Marjolein Verschuur 11 februari 2016

Foto plaatsen. Roadshow Groningen Mei 2016

ECFD/U Lbr. 16/050

Omgevingswet en de raad

Omgevingswet en de Gemeenteraad

Omgevingswet. Een veilige, gezonde en duurzame woon- en leefomgeving. Eén van de grootste wetgevingsoperaties sinds de Grondwet van Thorbecke (1848)

Omgevingswet in kort bestek

Geluid in de Omgevingswet

Één omgevingsplan per gemeente (art. 2.4 Ow) Uitgangspunt: omgevingsplan is gewone verordening

Omgevingsplan. Maarten Engelberts (gem. Den Haag/I&M) Jur van der Velde (Provero/Rho/Interra)

Artikel (bodem: bodembeschermende voorziening) Artikel 5.45 (activiteiten bergend deel rivierbed)

Omgevingswet, Omgevingsplan & Staalkaarten. Staalkaart. Piet de Nijs. Handvatten voor het Omgevingsplan OMWB D01

Omgevingswet: Wat verandert er voor initiatiefnemers?

Door de regels de bestuurlijke afwegingsruimte niet meer zien. Sarah Ros & Gerd de Kruif

Samenhang omgevingsplan, waterschapsverordening en omgevingsverordeningen. Simon Handgraaf Nicoline van den Heuvel

De Omgevingswet in zicht

De gemeenteraad en de Omgevingswet. Gemeente Hardinxveld Giessendam 12 oktober 2017 Mevr. Mr. T. van der Schoot

De Omgevingswet en de praktijk van de waterbeheerder

2 april DE NIEUWE OMGEVINGSWET Wat betekent dat voor u?

Update Omgevingswet. Chantal van Mil Advocaat bestuursrecht en omgevingsrecht. 2 april 2019

Omgevingswet en de gemeenteraad.

Lokale instrumentatie van de energietransitie

Crisis- en herstelwet: omgevingsplannen. Een pilot met de gemeente Bussum

AMvB s in vogelvlucht Thema s en samenvattingen

Transcriptie:

Regionale informatiebijeenkomst Consultatie AMvB s Omgevingswet

2 Patricia Palmen- dagvoorzitter

Programma 09:30 Opening 09:45 Inleiding 10:00 Besluit kwaliteit leefomgeving 11:00 Pauze 11:30 Besluit activiteiten leefomgeving en Besluit Bouwwerken leefomgeving 12:30 Lunchpauze 13:30 Omgevingsbesluit 14:30 Afronding 15:00 Einde bijeenkomst 3

Inleiding burger/bedrijf/overheid 4

Verbeterdoelen stelselherziening Inzichtelijkheid, voorspelbaarheid en gebruiksgemak Samenhangende benadering beleid, besluitvorming en regelgeving Versnellen en verbeteren besluitvorming Bestuurlijke afwegingsruimte 5

Onderdelen stelselherziening De kern Omgevingswet Algemene Maatregelen van Bestuur Ministeriële regelingen Invoeringswet en besluit Aanvullingswetten en besluiten: Bodem Geluid Grondeigendom Natuur Implementatieprogramma: Invoeringsbegeleiding DSO 6

7

Waar vindt u wat??? spelregels, bevoegd gezag, procedures en handhavingsbepalingen de normen en instructieregels milieu en veiligheid, o.a. omgevingsplan algemene, rechtstreeks werkende regels in de leefomgeving; Tevens vergunning, meldingsen informatieplichten algemene rechtstreeks werkende regels voor bouwwerken; Vergunningen meldingsen informatieplichten worden hier later ingebouwd 8

9 Besluit kwaliteit leefomgeving

Inhoud Deel 1: Bkl in vogelvlucht Wat zit er wel en niet in het Bkl? Inhoud en belangrijkste wijzigingen per hoofdstuk Deel 2: Verdieping rond het omgevingsplan Kenmerken van het omgevingsplan Afwegingsruimte (in de instructieregels) Gebruiksruimte in het omgevingsplan 10

Wat regelt het Bkl? Materiële bepalingen voor besluiten van overheden op het terrein van de fysieke leefomgeving. Hoofdbestanddelen: 1. de uitwerking van de rijksomgevingswaarden 2. de instructieregels voor omgevingsplannen, verordeningen, en programma s 3. De inhoudelijke regels voor omgevingsvergunningen 4. Monitoring en informatievoorziening Vervangt 30 bestaande AMvB s en (delen van) 11 wetten en diverse ministeriele regelingen 11

Wat treft u nog niet aan? Geluid van wegen en industrie Natuur Bodem Waterveiligheidsnormen Luchtvaartbesluiten Ladder duurzame verstedelijking Emplacementen Verwerking evaluaties grote rivieren, kust, Waddenzee Borging digitale stelsel 12

Hoofdstuk 1. Algemene bepalingen Begripsbepalingen en toepassingsgebied Voornaamste veranderingen: Uniforme begrippentaal: minder misverstanden en procedures 13

Hoofdstuk 2. Omgevingswaarden Omgevingswaarden voor lucht- en waterkwaliteit (w.o. zwem- en drinkwater): zelfde normen als voorheen Voornaamste veranderingen: Op een AMvB-niveau, ipv drie niveaus: helderheid Programmaplicht bij dreigende overschrijding: sluitende cyclus Eigen omgevingswaarden: kansen voor hogere kwaliteit 14

Hoofdstuk 3. Specifieke taken Kaderrichtlijn Maritieme strategie en beheer van zwemwater beheer van watersystemen en vuilwaterriolen Voornaamste veranderingen: Meer ruimte voor de provincie rond zwemwater Lagere monitoringskosten zwemwater Rest: beleids- en effectenneutraal 15

Hoofdstuk 4. Programma s De inhoudseisen voor verplichte programma s en programma s bij een dreigende overschrijding Voornaamste veranderingen: Waterprogramma s: Flexibiliteit en vindbaarheid Water:Betere implementatie Krw (waterbeheerprogramma s) Lucht: einde NSL, programmaplichten explicieter toebedeeld B&W en Rijk Rest: sterke mate beleids- en effectneutraal 16

Hoofdstuk 5. Omgevingsplannen Verreweg het grootste hoofdstuk: regels voor o.m. geur, geluid, trillingen, ev, borging nationale belangen Voornaamste veranderingen: Bundeling en harmonisatie Afwegingsruimte Immissienormen in het omgevingsplan: gebruiksruimte Vormgeving EV Punt 2 en 3 worden uitgewerkt in deel 2 van deze presentatie 17

Hoofdstuk 6. Waterschapsverordening Een instructieregel over de lozingsactiviteit Voornaamste veranderingen: Regels waterkwaliteit (deel van de lozingen) niet langer uitputtend geregeld door het Rijk Instructieregel dient ter borging Krw 18

Hoofdstuk 7. Omgevingsverordeningen Werelderfgoed, cultureel erfgoed, natuurnetwerk Nederland en infrastructuur en stiltegebieden, drinkwatervoorziening Voornaamste veranderingen: IR omgevingsplan van overeenkomstige toepassing bij toedeling van functies aan locaties Regels lokaal spoor komen in de omgevingsverordening 19

Hoofdstuk 8. Omgevingsvergunningen Beoordelingsregels voor negen activiteitensoorten Gronden voor ambtshalve wijzigen, actualiseren in intrekken Regels voor opnemen van voorschriften Voornaamste veranderingen: Harmonisatie en bundeling op 1 niveau Verleningsgronden ipv weigeringsgronden Helderheid over imperatief of facultatieve gronden Voor de milieubelastende activiteit: aansluiting bij de Rie Decentralisatie Wet ammoniak en Veehouderij 20

Hoofdstuk 9. Projectbesluiten Instructieregels omgevingsplan van overeenkomstige toepassing Voornaamste veranderingen: Explicitering van beleidsregels en gegroeide praktijk in instructieregels (EV, watertoets en erfgoed) 21

Hoofdstuk 10. Monitoring en informatie Monitoring en gegevensverzameling tbv o.m. waterkwaliteit, luchtkwaliteit, waterveiligheid, EV, erfgoed en geluid Voornaamste verandering: Luchtkwaliteit: naast GCN-kaarten alleen verdiepte monitoring in de aandachtsgebieden: vermindering onderzoekslasten Rest: beleidsneutraal omgezet 22

Deel 2: Verdieping rond het omgevingsplan Het omgevingsplan: hoe zat het ook alweer? Bestuurlijke afwegingsruiimte in de instructieregels Omgevingsplan 23

Bestemmingsplan vs Omgevingsplan Focus, aard en doel Ruimtelijke ordening Primair een plan Faciliteren toelatingsplanologie Focus, aard en doel Fysieke leefomgeving Meer een verordening Kan overweg met verschillende planologische werkwijzen 24

Bestemmingsplan vs Omgevingsplan Focus, aard en doel Ruimtelijke ordening Primair een plan Faciliteren toelatingsplanologie Focus, aard en doel Fysieke leefomgeving Meer een verordening Kan overweg met verschillende planologische werkwijzen Juridische vormgeving Ruimte voor open normen en geboden Beperkte uitvoerbaarheidseis Geen planhorizon Geen standaard overgangsrecht Globaal plan met waarborgen voor kwaliteit 25

Afwegingsruimte in instructieregels Instructieregel: materiële eis aan taak of besluit Decentraal tenzij Voor o.a. externe veiligheid, erfgoed en rijksbelangen Waarom afwegingsruimte in de instructieregels? Variëteit in maatschappelijke opgaven Combinatie van belangen op een specifieke locatie 26

Wateroverlast, erfgoed en gevaarlijke stoffen 27 Ministerie van Infrastructuur en Milieu

Leefbaarheid, agrarische bedrijvigheid e gezondheid 28 Ministerie van Infrastructuur en Milieu

Vormen van afwegingsruimte A. Vormgeving instructieregels (bandbreedte geluid) B. Aanpassing reikwijdte (verbreding Wet plattelandswoningen) C. Ontsluiting bestaande afwegingsruimte (inbouw Chw en S&M) D. Verbetering kenbaarheid van de regels (grote rivieren) E. Verruiming ontheffing (niet langer onvoorzien) 29

Afwegingsruimte voor milieu: mengpaneel 30

Gebruiksruimte en het omgevingsplan Is de juridische ruimte voor activiteiten in een gebied Nu: versnipperd en inefficiënt verdeeld: problemen Straks: Omgevingsplan wordt het centrale instrument voor de verdeling Gemeenten kunnen gebruiksruimte op verschillende manieren verdelen: Vooral via de functietoedeling of via de voorwaarden voor activiteiten Gedetailleerd of globaal Met meer of minder ruimte voor nieuwkomers Keuzes hangen af van: de uitgangssituatie in een gebied (leeg, vol, of overvol) de gebiedsopgave (alleen verdelen of ook saneren) de planologische strategie (toelaten, ontwikkelen of uitnodigen) 31

Wat een keuzes! Voor wie nog uit de voeten denkt te kunnen met het huidige bestemmingsplan: primair sturen via functietoedeling, gedetailleerd bestemmen, conserveren (en werken met standaardnormen). Minimumwinst: Verdelingsvraag meer in samenhang bekeken Vraagstuk oprukkende woningbouw verkleind Voor wie meer nodig heeft: (ivm transformatie, ontwikkeling, innovatie, terugdringen overbelaste situaties gezondheidsambities en of duurzaamheidsambities): Globalere plannen, open normen, eigen overgangsrecht, gebiedsgericht maatwerk, gebruiksregels, emissieverkaveling 32

33?

Besluit activiteiten leefomgeving en Besluit bouwwerken leefomgeving 34

Inhoud Besluit bouwwerken leefomgeving Doel Opbouw Wijzigingen Wat volgt nog? Besluit activiteiten leefomgeving Doel Opbouw Wijzigingen milieubelastende en lozingsactiviteit Wat volgt nog? Voorbeeld tankstation 35

36 Besluit Bouwwerken Leefomgeving

Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) Gericht op burgers en bedrijven Doel regels: waarborgen minimumniveau bouwwerken Rechtstreeks werkende regels over activiteiten en dan met name bouwwerk gerelateerde activiteiten. Regels komen uit: Bouwbesluit 2012 Besluit Energieprestatie gebouwen (energielabels, keuring airco s) Asbestverwijderingsbesluit Besluit mobiel breken bouw- en sloopafval Activiteitenbesluit (stookinstallaties, energiebesparende maatregelen) 37

Opbouw Algemeen, hfdst 1 + 2 Bouwen Bestaande Bouw hfdst 3 Nieuwbouw hfdst 4 Verbouw, verplaatsen en wijzigen gebruiksfunctie hfdst 5 Gebruik hfdst 6 Uitvoeren van bouw- en sloopwerkzaamheden incl. asbestverwijdering en mobiele puinbrekers, hfdst 7 Opgave: Koppelen van specifieke technische regels aan activiteiten/gebruiksfuncties en belangen middels tabellen Slotbepaling, hfdst 8 38

Opbouw Rangschikking voorschriften beter afgestemd op gewijzigde bouwopgave. bestaande bouw functiewijziging verbouw Nieuwbouw Groeperen rond 3 aspecten Veiligheid Veiligheid Gezondheid Gezondheid Milieu, Energiezuinigheid en Bruikbaarheid Duurzaamheid/ Bruikbaarheid 39

Meer overlaten aan gemeenten (decentraal, tenzij) In Bbl: Geen regels aan open erven en terreinen Geen regels die betrekking hebben op kleinschalige hinder en overlast vervallen. Geen regels voorzieningen buiten bouwwerk ten dienste bouwwerk (energienet, warmtenet, riolering) en brandweerinzet (opstelplaatsen, bluswater) Geen regels uitzetten bebouwingsgrenzen, rooilijnen en straatpeil Gemeenten kunnen voortaan zelf bepalen of hiervoor gemeentelijke regels moeten gelden. 40

Meer overlaten aan gemeenten (maatwerkregels) Duurzaamheid EPC Milieubelasting bouwmaterialen In het omgevingsplan kan een maatwerkregel worden gesteld. Hogere eis, maar niet op toepassingbereik of bepalingsmethode 41

Meer overlaten aan eigenaren en opdrachtgevers Bruikbaarheidsvoorschriften worden beperkt tot de fysieke toegankelijkheid voor mensen met een functiebeperking. Voor het overige (plafondhoogtes, balkons etc.) verantwoordelijkheid eigenaren en opdrachtgevers. 42

Melding en infoplichten Brandveilig Gebruiksactiviteit vergunningplicht melding uitbreiding meldingsplichten, daarentegen: Grenswaarde wordt verhoogd meldingsplicht op minder gevallen van toepassing Voorbeeld Gebruiksfunctie kantoorgebouw Melding nu >50 personen straks bij >150 personen 43

Wijzigingen t.o.v. preconsultatie Opbouw Redactie voorschriften Geen asbestverwijdering objecten en na incidenten alleen bouwwerken Inpassing 4e tranche activiteitenbesluit energiezuinigheid utiliteitsbouw eerste harmonisatieslag Specifieke zorgplicht en maatwerkmogelijkheden regels mobiel puinbreken 44

Wat volgt nog? Verwerking gevolgen wet Kwaliteitsborging Bouwsector afbakening gevolgklasse I, verschuiving van vergunningplicht naar algemene regels met meldingsplicht Verwerking de Knip (Invoeringswet) Afbakening vergunningplicht bouwen Asbestverwijdering daken Verder harmonisatie regels rond energiezuinigheid utiliteitsbouw 45

46 Besluit Activiteiten Leefomgeving

Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) Gericht op burgers en bedrijven Rechtstreeks werkende materiële regels over activiteiten Regels komen uit 24 AMvB s, oa: Activiteitenbesluit en -regeling Waterbesluit en regeling en Besluit lozingen buiten inrichtingen Besluit externe veiligheid buisleidingen Mijnbouwbesluit Vuurwerkbesluit Besluit Omgevingsrecht (vergunningplichten) Aantal huidige bepalingen op wetsniveau (Wet Milieubeheer en Monumentenwet) 47

Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) Doel regels: maximaal beschermen van (water)milieu waarborgen functionaliteit van waterstaatswerken, (spoor)wegen, luchthavens waarborgen veiligheid zwemmers en baders beschermen cultureel en werelderfgoed 48

Opbouw Besluit activiteiten leefomgeving Algemeen, hfdst 1 Milieubelastende activiteit + lozingsactiviteit hfdst 2 : algemeen hfdst 3 : toepassingsbereik, vergunning- en meldingsplicht+ richtingaanwijzer hfdst 4 : concrete regels hfdst 5 : modules Activiteiten in/ bij hfdst 6: waterstaatswerken, hfdst 7: Noordzee, hfdst 8: Rijkswegen, hfdst 9+10 : spoorwegen en luchthavens hfdst 11 : cultureel erfgoed hfdst 12 : wereld erfgoed hfdst 13 : baden en zwemmen hfdst 14 : grondwateronttrekking en ontgrondingen 49 Slotbepaling, hfdst 15 Opgave bij opstellen Bal Harmonisatie Vindbaarheid : koppelen van specifieke technische regels aan activiteiten = richtingaanwijzer

Meer overlaten aan gemeenten Decentraal Huishoudens 400 sevesoinrichtingen 1500 complexe bedrijven 20.000 vergunningplichtige activiteiten 250.000 bedrijven Rijk Meeste bedrijven/activiteiten 50

Vb: meer overlaten aan gemeenten Wi gemeentelijke regels Winkel zonder rolluik/ Winkel met rolluik (Rijksregels) Gemeentelijke regels 51

Specifieke zorgplicht, hoofdstuk 2 Milieubelastende en lozingsactiviteit Doel milieuregels: maximaal beschermen milieu primair verantwoordelijkheid initiatiefnemer Geldt naast algemene regels & vergunningplicht Alle mogelijk maatregelen om milieubelasting te voorkomen/beperken Evidente overtreding: direct stilleggen activiteit Concrete invulling nodig maatwerkvoorschrift of maatregel 52

Algemene Rijksregels, de regel Landelijk en voldoet in 95% van de gevallen Technische eisen, locatieonafhankelijk Opschonen algemene rijksregels instructieregels (bijv geluid, geur, externe veiligheid) voor omgevingsplan Generiek maatwerk mogelijk uitzonderlijke situatie vragen soms om maatwerk Nieuw: verbod om te starten zonder melding 53

Wijzigingen algemene regels van het Rijk Inzichtelijke regels Herkenbare bedrijven gekoppeld aan specifieke regels Algemene regels en vergunningplichten bij elkaar Lozingsregels ook gekoppeld aan activiteiten bedrijf Van inrichting naar activiteit als aangrijpingspunt van: versnipperde regels binnen en buiten het hek naar: samenhangende regels milieubelastende activiteiten Logische begrenzing van de activiteit aansluiting EU-begrippen Seveso-inrichting en RIE-installatie herkenbaar voor het bedrijf, bijv. een tankstation 54

Maatwerk, hoofdstuk 2 milieubelastende en lozingsactiviteit Maatwerkregels, Maatwerkvoorschriften nieuw : Regels gebiedsgericht vooraf in omgevingsplan (appelabel) bestaand: voorschriften achteraf in beschikking (bezwaar en beroep) verwachting beperkte inzet nodig Generiek: eenvoudiger en eenduidiger, beter te motiveren Begrensd: alle preventieve en bbt maatregelen getroffen, geen significante verontreiniging 55

Vergunning: de uitzondering Moet meestal vanuit Europa Risicovolle situatie, unieke activiteit unieke regels, toestemming vooraf Algemene regels ook van toepassing op vergunningplichtige activiteit geen maatwerkvoorschriften maar vergunningsvoorschriften 56

Aanwijzing vergunningplicht op 3 niveaus, hoofdstuk 2 Bedrijfstakoverstijgende activiteiten alleen die activiteit vergunningplichtig, dus 3 of meer windmolens etc. (afdeling 3.2 BAL) Bedrijfstakken onderdeel binnen het bedrijf is vergunningplicht, dus afleveren van LPG binnen de activiteit Tankstation (MKB) Bedrijfstakken gehele bedrijf is vergunningplichtig (provinciale bedrijven) namelijk alles wat technisch, milieuhygiënisch samenhangend is en de activiteit functioneel ondersteunt (Seveso inrichtingen en RIE installaties) 57

Wat volgt nog? Milieubelastende activiteit (hoofdstuk 2 t/m 5): bodem (saneringen) (geluid) emplacementen inbouw wijzigingen bestaand recht zoals implementatie richtlijn middelgrote stookinstallaties, regels emissies glastuinbouw en open teelt Hoofdstuk 9 en 10 regels voor activiteiten rond spoorwegen/luchthaven; Hoofdstuk 13 regels gericht op de veiligheid van zwemmers en baders; 58

Voorbeeld: Tankstation met winkeltje en wasstraat met LPG met windturbine met losstaand restaurant met tandartspraktijk met nieuw tankstation overzijde straat lozen vanaf vloeistofdichte bodemvoorziening en wasstraat lozen huishoudelijk afvalwater Rijkswater lozen hemelwater Rijkswater 59

Rijksregels Bal Voorbeeld: tankstation Bedrijfsoverstijgende activiteiten Propaantank Windturbine Etc. Bal Milieubelastende Activiteit Rijkswateren Rijkswegen en spoor Erfgoed Zwemmen en baden Industrie Chemische industrie Papierindustrie Etc. Agrarische sector: Veehouderijen Glastuinbouw Etc. Transport en Logistiek Tankstation Motorrevisiebedrijf Garage Etc. Dienstverlening \ en Zorg Chemische wasserijen Tandartspraktijk Etc. Windturbine Wasstraat Afleveren brandstof Afleveren LPG Propaantank Tandheelkundige bewerkingen Etc. 60

Initiatief: oprichten tankstation in gemeente Eenvoudig Beter Tankstation: met winkel met toiletten en wasstraat Locatie: op de overgang stedelijk/landelijk gebied en naast een sloot Omgevingsplan: Welke functies toegestaan en welke regels van toepassing? Ja, functie toegestaan en regels bouwvlak, bouwhoogte & bebouwingspercentage. Waterschapsverordening: Lozen van hemelwater toegestaan. Besluit activiteiten leefomgeving: Rijksregels van toepassing? Ja Besluit Activiteiten Leefomgeving 61

Rijksregels van toepassing? Ja Afdeling 3.8 Transport en Logistiek 3.8.10 (blz 80), artikel 3.250 (milieubelastende activiteit) Het tanken van voertuigen is een milieubelastende activiteit. Deze activiteit omvat ook andere milieubelastende activiteiten die worden verricht op dezelfde locatie en die: a. hiermee rechtstreeks samenhangen, in technisch verband staan, en gevolgen kunnen hebben voor de emissies en verontreiniging, of b. deze functioneel ondersteunen. Niet van toepassing als het tanken van voertuigen alleen voor eigen gebruik gebeurt. 62

Vergunningplichtig? nee Afdeling 3.8 Transport en Logistiek 3.8.10 (blz 80), Artikel 3.251 (aanwijzing vergunningplichten) Het verbod om zonder omgevingsvergunning een milieubelastende activiteit te verrichten, geldt als het gaat om: a. het opslaan van gevaarlijke stoffen van ADR-klasse 3 in de ladingtanks van een bunkerstation met een inhoud van meer dan 25.000 liter, als de inhoud geheel of gedeeltelijk licht ontvlambaar is, b. het tanken van LPG, c. het tanken van LNG, of d. het tanken van waterstof. 63

Welke algemene regels van toepassing? Afdeling 3.8 Transport en Logistiek 3.8.10 (blz 80,81), Artikel 3.252 (algemene regels) Bij het verrichten van de activiteit wordt voldaan aan regels over: a. het onderhouden van apparaten, voertuigen, vaartuigen en spoorvoertuigen, bedoeld in paragraaf 4.22, b. het tanken en opslaan van LPG, bedoeld in paragraaf 4.34, c. het tanken en opslaan van LNG, bedoeld in paragraaf 4.35, d. het tanken van CNG, bedoeld in paragraaf 4.36, e. het tanken en opslaan van waterstof, bedoeld in paragraaf 4.37, f. het kleinschalig tanken, bedoeld in paragraaf 4.38, g. het grootschalig tanken, bedoeld in paragraaf 4.39, h. een wasstraat, bedoeld in paragraaf 4.43, i. het op- en overslaan van goederen, bedoeld in paragraaf 4.106, en j. het op- en overslaan van benzine, bedoeld in paragraaf 4.107. Bij het verrichten van de activiteit wordt ook voldaan aan de regels over energiebesparing, bedoeld in paragraaf 5.4.1, als de activiteit niet als vergunningplichtig is aangewezen in dit hoofdstuk. 64

Informeren? ja Afdeling 3.8 Transport en Logistiek 3.8.10 (blz 81), Artikel 3.253 (gegevens en bescheiden) Ten minste vier weken voor het begin van de activiteit, worden gegevens en bescheiden aan het bevoegd gezag verstrekt over: a. de begrenzing van de activiteit, en b. de verwachte datum van het begin van de activiteit. Het eerste lid is van overeenkomstige toepassing als eerder verstrekte gegevens of bescheiden wijzigen. 65

Begrenzing Activiteit = toepassingsbereik tankstation Nu Straks 66

Algemene gegevens info- en meldplicht? ja Hoofdstuk 2, Milieubelastende en lozingsactiviteiten algemeen Afdeling 2.6 Melding (blz 14), artikel 2.13 (algemene gegevens en bescheiden) Een melding wordt ondertekend en bevat ten minste: a. de aanduiding van de activiteit, b. de naam en het adres van degene die de activiteit gaat verrichten, en c. de dagtekening. Ten hoogste 48 uur na een wijziging van de naam of het adres, worden die gewijzigde gegevens aan het bevoegd gezag verstrekt. 67

Tankstation: uitbreiden met LPG vergunningplichtig? ja Omgevingsbesluit: Procedures reguliere procedure Bevoegd gezag vergunning gemeente Besluit Kwaliteit Leefomgeving: beoordelingskader vergunning Indieningsvereisten vergunning regeling 68

Rijksregels Bal Voorbeeld: tankstation uitbreiding windturbine Bal Milieubelastende Activiteit Rijkswateren Rijkswegen en spoor Erfgoed Zwemmen en baden Bedrijfsoverstijgende activiteiten Propaantank Windturbine Etc. Industrie Chemische industrie Papierindustrie Etc. Agrarische sector: Veehouderijen Glastuinbouw Etc. Transport en Logistiek Tankstation Motorrevisiebedrijf Garage Etc. Dienstverlening \ en Zorg Chemische wasserijen Tandartspraktijk Etc. Windturbine Wasstraat Afleveren brandstof Afleveren LPG Propaantank Tandheelkundige bewerkingen Etc. 69

Tankstation: uitbreiden met windturbine op het dak Hoofdstuk 3, afdeling 3.2 andere activiteiten die bedrijfstak overstijgen, 3.2.6 Windturbine Begrenzing activiteit: op het dak, levert stroom aan tankstation technische verbonden onderdeel activiteit Tankstation Stel: windturbine losstaande activiteit twee activiteiten met eigen begrenzing In beide gevallen gemeente bevoegd gezag 70

Tankstation: winkeltje met koffie wordt restaurant Omgevingsplan: functie toegestaan? regels aan activiteit, bijvoorbeeld lozen huishoudelijk afvalwater? Hoofdstuk 3: horeca, bereiding van voedsel komt niet voor geen activiteit in hoofdstuk 3 dus geen regels in hoofdstuk 4 en 5 Restaurant technisch milieuhygiënisch samenhangend functioneel ondersteunend tankstation? Ja, onderdeel begrenzing locatie specifieke zorgplicht Nee, geen onderdeel begrenzing locatie uitsluitend regels omgevingsplan In beide gevallen gemeente bevoegd gezag Lozen op rijkswater? hoofdstuk 6 Lozen op regionaal water? waterschapsverordening 71

Rijksregels Bal Voorbeeld: tankstation ook tandartspraktijk Bal Milieubelastende Activiteit Rijkswateren Rijkswegen en spoor Erfgoed Zwemmen en baden Bedrijfsoverstijgende activiteiten Propaantank Windturbine Etc. Industrie Chemische industrie Papierindustrie Etc. Agrarische sector: Veehouderijen Glastuinbouw Etc. Transport en Logistiek Tankstation Motorrevisiebedrijf Garage Etc. Dienstverlening \ en Zorg Chemische wasserijen Tandartspraktijk Etc. Windturbine Wasstraat Afleveren brandstof Afleveren LPG Propaantank Tandheelkundige bewerkingen Etc. 72

Tankstation: uitbreiding met tandartspraktijk Hoofdstuk 3, afdeling Dienstverlening en Zorg (blz 72), 3.7.9 Tandartspraktijk algemene regels Het exploiteren van een tandartspraktijk is een milieubelastende activiteit als bedoeld in artikel 2.1. Bij het verrichten van de activiteit wordt voldaan aan de regels over een tandartspraktijk, bedoeld in paragraaf 4.52. Twee activiteiten met eigen begrenzing Gemeente is bevoegd gezag 73

Tankstation: uitbreiding nieuw station aan overzijde straat Indien geen sprake van activiteiten die: samenhangen, in technisch verband staan, en gevolgen kunnen hebben voor de emissies en verontreiniging, of deze functioneel ondersteunen. Twee activiteiten met eigen begrenzing Gemeente bevoegd gezag 74

Lozen op oppervlaktewater in Besluit activiteiten leefomgeving Is er sprake van een activiteit volgens hoofdstuk 3 Bal? nee Is er sprake van een lozing op Rijkswater? nee Is er sprake van een lozing op Regionaal water? nee Er is geen sprake van een lozing op het oppervlaktewater. ja ja ja Zie Hoofdstuk 2 t/m 5 van het Bal, er geldt altijd een specifieke zorgplicht. Zie Hoofdstuk 6 en 7 Bal, er geldt altijd een specifieke zorgplicht. Zie Waterschaps- verordening 75

Tankstation: lozen vanaf vloeistofdichte bodemvoorziening en wasstraat Hoofdstuk 3 artikel 3.252 tankstation (blz 80/81) hoofdstuk 4, 4.39 grootschalig tanken (blz 186) en 4.43 Wasstraat (blz 193) 4.39 Grootschalig tanken, artikel 4.516 (lozingsroute afvalwater) Met het oog op het doelmatig beheer van afvalwater wordt het te lozen afvalwater afkomstig van een vloeistofdichte bodemvoorziening bij het tanken van vloeibare brandstoffen geloosd in een vuilwaterriool. En 4.43 Wasstraat, artikel 4.555 (lozingsroute afvalwater) Met het oog op het doelmatig beheer van afvalwater wordt het te lozen afvalwater afkomstig van het wassen van motorvoertuigen en spoorvoertuigen geloosd in een vuilwaterriool. 76

Tankstation: lozen huishoudelijk afvalwater op Rijkswater Hoofdstuk 6 Activiteiten in of op Rijkswater en in beheer bij het Rijk, 6.2.4 Lozen van huishoudelijk afvalwater, artikel 6.31 (lozing van huishoudelijk afvalwater, blz 329) Met het oog op het voorkomen van verontreiniging van een oppervlaktewaterlichaam wordt huishoudelijk afvalwater dat niet afkomstig is van een pleziervaartuig, dat wordt geloosd op een oppervlaktewaterlichaam, geleid via een zuiveringsvoorziening. 77

Tankstation: lozen hemelwater op Rijkswater Hoofdstuk 6 Activiteiten in of op Rijkswater en in beheer bij het Rijk (blz 330), 6.27 andere lozingen, artikel 6.43 (aanwijzing vergunningplichtige gevallen: lozingsactiviteiten) Het verbod om zonder omgevingsvergunning een lozingsactiviteit op een oppervlaktewaterlichaam te verrichten, geldt als het gaat om: a. het lozen van stoffen of water in verband met het onderhouden, repareren of behandelen van de scheepshuid van schepen, b. het lozen van meer dan 5.000 m 3 water per uur, of c. het lozen van ander afvalwater door een uitstroomvoorziening, behalve voor het lozen van: 1. afvalwater afkomstig van een gemeentelijke voorziening voor de inzameling en het transport van afvalwater, 2 2. afstromend hemelwater en ander afvalwater afkomstig van een verhard oppervlak, 3. afvalwater afkomstig van het schoonmaken van drinkwaterleidingen, 4. afvalwater afkomstig van ontwateren, en 5. afvalwater afkomstig van een oppervlaktewaterlichaam in datzelfde oppervlaktewaterlichaam, waaraan geen stoffen of warmte zijn toegevoegd. 78

Omgevingsbesluit 79

Hoe past het Omgevingsbesluit in het stelsel? 80

Omgevingsbesluit Gericht op burgers, bedrijven en overheid In het Omgevingsbesluit gaan onder meer op: Bro, Bor, div. natuurbesluiten, Mijnbouwbesluit, Besluit Mer Nadere uitwerking van de taken en instrumenten uit de wet: toedeling taken en bevoegdheden uitwerking procedurele aspecten uitwerking instrumenten 81

Onderwerpen 1. Bevoegd gezag 2. Vereenvoudiging procedures vergunningprocedures projectprocedures Mer 3. Financiële zekerheid 4. Participatie 82

Bevoegd gezag Wet : grondslagen voor uitzonderingen Doelstelling: eenvoudiger bevoegdheidsverdeling, betere aansluiting op EU Bestuurlijke afspraken: Aansluiten huidige verantwoordelijkheidsverdeling VTH-deal: BRZO-bedrijven BG is provincie Omgevingsbesluit: bevoegdheden voor provincies/rijk Bevoegdheidsregeling algemene regels in Bal/Bbl 83

84

Bevoegd gezag enkelvoudige aanvraag provincie en Rijk Uitzonderingen hoofdregel: B&W = bevoegd gezag (95%!) Provincie bevoegd gezag voor activiteiten met bovenlokale afweging: zwaardere RIE-categorieen en BRZO Grondwater Natuur Eigen vergunningplichten Rijk bevoegd gezag voor activiteiten met bovenregionale afweging: Mijnbouw Beperkingengebieden rond rijksinfra Rijkswateractiviteiten Nationale veiligheidsbelangen 85

86

Bevoegd gezag enkelvoudig - gemeente Hoofdregel = B&W bevoegd gezag voor vergunning en toepassing algemene regels Bouwen Afwijkvergunning light milieu Monumenten Eigen vergunningen 87

88

Bevoegd gezag enkelvoudig - waterschap Waterschap is bevoegd voor: Wateractiviteiten in regionale wateren Kleinere grondwateronttrekkingen Vergunningplichtige activiteiten o.g.v. de waterschapsverordening (keur) 89

90

Bevoegd gezag meervoudige aanvraag Omgevingswet: 1 aanvraag = 1 vergunning met 1 bevoegd gezag Andere bevoegde bestuurorganen: advies met instemming Hoofdregel = B&W bevoegd Omgevingsbesluit: overzicht uitzonderingen hoofdregel magneetactiviteiten 91

Magneetactiviteiten Provinciale magneetactiviteiten: RIE/Seveso Afwijkactiviteiten van provinciaal belang Grote ontgrondingen Rijksmagneetactiviteiten: Defensie en nationale veiligheid Mijnbouw Afwijkactiviteit van nationaal belang Meerdere magneetactiviteiten: hoogste bevoegd gezag beslist 92

Bevoegd gezag meervoudige wateractiviteit Meervoudige wateractiviteiten: hoofdregel: waterschap beslist Tenzij eigen werk van Minister of lozing uit IPPC-installatie / Sevesoinrichting op Rijkswater Tenzij grote grondwateronttrekking provincie 93

Complexe bedrijven eens bevoegd gezag, altijd bevoegd gezag NB magneetactiviteit werkt niet door in de tijd Dus: 2 bevoegde overheden voor 1 bedrijf mogelijk Complexe bedrijven (Seveso/RIE) vergen integrale beoordeling Daarom: eens bevoegd gezag, altijd bevoegd gezag regel Seveso, RIE en overige installatie (GS bevoegd) GS ook bevoegd voor alle andere activiteiten (vergunningplicht en algemene regels) binnen de omgrenzing van de activiteit 94

Flexibiliteitsregeling bevoegd gezag Artikel 5.16 Ow: bestuursorganen kunnen bevoegdheden met wederzijds goedvinden aan elkaar overdragen Delegatie in de zin van de Awb Voor individuele vergunningen Voor samenstel van vergunningen (bijvoorbeeld een heel project of een heel bedrijventerrein) Mededeling aan vergunninghouder en belanghebbenden 95

Advies met instemming Advies met instemming: voor wie een losse vergunning of daarmee gelijk staand instrument inlevert (zoals een vvgb) andere bestuursorganen bij meervoudige aanvraag 4 weken extra termijn Geen instemming = geen vergunnning Beoordelingsregels voor losse activiteiten van overeenkomstige toepassing Niet zelfstandig vatbaar voor bezwaar en beroep Mogelijkheid om zelf te handhaven 96

Advies Advies: voor wie voorheen ook een adviesrecht had Vb: veiligheidsregio, beheerder rwzi Geen extra proceduretijd Bevoegd gezag mag gemotiveerd afwijken Niet zelfstandig vatbaar voor bezwaar en beroep 97

Handhaving bevoegd gezag Hoofdregel: bevoegd gezag vergunning = bevoegd gezag toezicht en handhaving Daarnaast: bepaalde adviseurs met instemming Natuur- en Flora- en faunawetactiviteit Beperkingengebiedactiviteiten Wateractiviteiten Verder toezichthouders aangewezen cf. huidig recht NB igv calamiteiten bij waterbeheerder nadere regeling m.b.t. indirecte lozingen ogv hoofdstuk 19 (onverwijld ingrijpen) 98

Handhaving bij wie en hoe? Normadressaat vergunning (art. 5.37 Ow): Vergunninghouder Degene die de activiteit verricht Wet VTH (zie Invoeringswet) Kwaliteitscriteria handhaving + verplicht takenpakket OD s Handhavingsmiddelen: 99 Last onder bestuursdwang Bestuurlijke boete en bestuurlijke strafbeschikking -> via Invoeringswet en Invoeringsbesluit Intrekken vergunning

Voordelen bevoegd gezag Eenvoudiger bevoegdheidstoedeling bij vergunningverlening Plaatje met smilie? Één systeem voor bevoegdheidstoedeling bij meervoudige aanvragen Uitbreiding één loket Overdracht bevoegd gezag is mogelijk 100

2. Vereenvoudiging procedures Procedures in het grote geheel Voorbereidingsprocedures en instrumenten Vergunningprocedure Projectprocedure Mer 101

Procedures in het grote geheel Hoofdelementen zitten in de Omgevingswet Procedures sluiten aan bij Awb Reguliere procedure is bij vergunningverlening standaard Omgevingsbesluit is in aanvulling op de wet Procedure voor projectbesluit en mer apart gehouden in eigen hoofdstuk in het Omgevingsbesluit 102

Procedure vergunningverlening Hoofdregel: reguliere procedure (8 weken) + 4 weken extra i.g.v. advies met instemming + max. 6 weken verlenging door bevoegd gezag Afdeling 3.4 Awb alleen van toepassing indien vereist m.n. Europees / internationaal recht: Rijksmonumentenactiviteit cfm. huidig recht RIE en Seveso Installatie voor vergassen / vloeibaar maken in energie-industrie NB: wel regulier voor niet-belangrijke wijzigingen van deze activiteiten 103

Uitgebreide voorbereidingsprocedure Uitgebreide voorbereidingsprocedure afdeling 3.4. Awb is uitzondering! Aangewezen appelabele besluiten Omgevingsplan Projectbesluit Omgevingsvergunningen (beperkte lijst volgens art. 8.20 Ob) Voor overige instrumenten uit de Omgevingswet - Programma s en visies - Provinciale- en waterschapsverordening mer-plichtige besluiten 104

Projectprocedure Eén uniforme procedure voor initiatieven met een nationaal of provinciaal belang Snellere en integrale besluitvorming In Omgevingsbesluit regels projectprocedure: voornemen voorkeursbeslissing (o.a. wanneer verplicht) projectbesluit (o.a. welke besluiten kunnen meegenomen in projectbesluit) publieksparticipatie (amendement) 105

Voordelen projectprocedure Bestuurlijke vrijheid om participatie passend bij de opgave in te richten die het meest doelmatig is. Meer keuzevrijheid van het bevoegd gezag bij de invulling van de projectprocedure. Vermindering van het aantal regels en daarmee minder administratieve en bestuurslasten, en verbetering van de inzichtelijkheid van het stelsel. Geïntegreerde besluitvorming en een betere afstemming tussen alle vereisten en toestemmingen met één besluit doordat externe besluiten indien gewenst worden meegenomen in het projectbesluit. 106

MER in de Omgevingswet Aansluiten bij EU-richtlijnen Mer geen moetje, draagt bij aan besluitvorming Zoveel mogelijk geïntegreerd in procedure plan of project Het bevoegd gezag is verantwoordelijk voor de kwaliteit 107

Project-mer in het nieuwe stelsel 1 procedure voor de mer-beoordeling (wet) Geen kennisgeving van het voornemen (wet) Alleen advies reikwijdte en detail op aanvraag van de initiatiefnemer (wet) Geen verplicht advies Commissie mer, bevoegd gezag beslist of dat nodig is (wet) Altijd alternatieven, Chw vervalt (wet) De leesbaarheid en toegankelijkheid zijn sterk verbeterd, voor initiatiefnemer snel duidelijkheid of er sprake is van mer-(beoordelings-)plicht (Omgevingsbesluit) 108

Procedure Mededeling R&D advies Kennisgeving voornemen Alternatieven Ontwerp ter inzage Advies Cie. mer Bekendmaken Vergelijking procedures project-mer Beperkt (Wm) Ja Op aanvraag of ambtshalve nee Ja Ja Nee Ja Uitgebreid (Wm) Ja Altijd Ja Ja Ja Ja Ja Chw Ja Altijd Ja Nee Ja Nee Ja Omgevings-wet Ja Op aanvraag Nee Ja, met als-dan Ja Facultatief Ja 109

4. Participatie Projectbesluit is geregeld Gebaseerd op vertrouwen Verantwoording achteraf bij programma, omgevingsplan en omgevingsvisie 110

Wanneer participatie? Participatie bij projectbesluit (verkenning met participatie) Geen aparte participatiestappen voor andere instrumenten. Wél extra borging participatie bij: Omgevingsvergunning (aanvraagvereiste) Omgevingsplan (verantwoording in besluit en koppeling met kennisgeving voornomen is mogelijk) Omgevingsvisie en Programma s 111

Financiële zekerheid Doel: borgen dat de financiële risico s worden afgedekt. Vervuiler betaalt principe. In het Omgevingsbesluit bevoegdheid opgenomen om financiële zekerheid te verlangen van initiatiefnemer. De volgende gevallen zijn aangewezen: een wateractiviteit; een ontgrondingsactiviteit; de exploitatie van majeure risicobedrijven (nieuw) Het Ob bepaalt dat wanneer financiële zekerheid wordt gesteld in het vergunningvoorschrift de vorm, hoogte en duur van de zekerheidsstelling wordt vastgesteld. Via het invoeringsspoor worden de gevallen aangewezen waarbij het stellen van financiële zekerheid een verplichting wordt. Beleidsneutrale omzetting 112

Overige onderwerpen Omgevingsbesluit Wat is nu niet behandeld: Kostenverhaal Aanwijzing omgevingsdocumenten Schade 113

Omgevingswet ruimte voor ontwikkeling, waarborgen voor kwaliteit Twitter:@EenvoudigBeter LinkedIn groep Eenvoudig Beter www.rijksoverheid.nl www.omgevingswetportaal.nl