Jaarverslag welstandscommissie 2014 Juli 2015 Nieuwbouw van Hoeckstraat
Pagina 2 Jaarverslag welstandscommissie 2014
Inhoud Voorwoord 4 Inleiding 6 Nieuw beleid 7 De omvang en wijze van advisering. 8 Werken met de welstandsnota. 9 Beeldkwaliteitplannen. 10 Cocreatie. 10 De samenstelling van de welstandscommissie. 11 Overleg wethouders en welstandscommissie 12 Pagina 3 Jaarverslag welstandscommissie 2014
Voorwoord In Binnenlands Bestuur van 11 mei 2015 staat een artikel van Yolanda de Koster met als titel Referenda verkleinen kloof niet. In dit artikel wordt ingegaan op het proefschrift De kloof van Jan Lunsing, een onderzoek waarop hij inmiddels aan de Universiteit Twente is gepromoveerd. Lunsing concludeert hierin dat de overheid, als het haar ernst is met het verkleinen van de kloof tussen burger en bestuur, frequent intensief contact mogelijk moet maken tussen beslissers van overheidszijde met belanghebbenden aan burgerzijde op een moment dat er nog iets te beslissen valt. Lunsing bestudeerde drie type initiatieven (interventies), op micro-, meso- en macroniveau. De eerste van de drie is de vermaatschappelijking van de welstandprocedure. Lunsing heeft hiervoor de praktijk in een aantal Friese gemeenten onderzocht. Uit zijn onderzoek blijkt dat de zorgvuldigheid van de procedure, meer dan de inhoud van de uiteindelijke beslissing, doorslaggevend is voor het effect. Bij direct contact vinden de aanvragers het advies - ook als dat inhoudelijk negatief uitpakt makkelijker te accepteren dan wanneer zij het advies alleen schriftelijk ontvangen, concludeert Lunsing. Het kloof verkleinend effect wordt overigens alleen behaald als burgers die een (ver)bouwvergunning aanvragen daadwerkelijk een zitting bezoeken, zo bemerkte hij. Lunsing ziet hierin een kans voor gemeenten: Als gemeenten het draagvlak voor beslissingen over welstandsaangelegenheden willen vergroten, kunnen zij aanvragers nadrukkelijk uitnodigen voor de zittingen van de welstandscommissie. Het onderzoek van Lunsing bevestigt onze eigen ervaringen als Welstandscommissie van de gemeente Helmond. De gemeente heeft een actuele, inzichtelijke en goed leesbare welstandsnota, zodat voor iedereen duidelijk is aan welke criteria bouwplannen worden getoetst, de zittingen van de welstandscommissie zijn openbaar en aanvragers wordt de gelegenheid geboden om hun plannen toe te lichten. Ook als men daar geen gebruik van wil maken kan het advies van de Commissie indien gewenst mondeling worden toegelicht door de Secretaris. De Commissie ervaart deze werkwijze als zeer positief. Maar al is de werkwijze bij de tijd, het betekent niet dat er niets veranderd hoeft te worden. Ook op gemeentelijk niveau is de ruimtelijke ordening voortdurend in beweging. Het zijn veranderingen die ons uitdagen om na te denken over de wijze waarop ruimtelijke kwaliteit in de toekomst ontwikkeld en geborgd kan worden, en het gemeentebestuur wil de burgers van de stad hier meer bij betrekken. De nieuwe aanpak met co-creatie en beginspraak getuigt hiervan. In de Structuurvisie Helmond 2030 wordt dit als volgt omschreven: Er is voor de nieuwe Structuurvisie niet gekozen voor een traditionele blauwdruk, maar voor een beleidskader die meer flexibiliteit biedt om mee te kunnen bewegen met kansen in de toekomst. Bij de uitvoering van de Structuurvisie wordt ingezet op co-creatie met initiatiefnemers en partners in bedrijfsleven, maatschappelijke instellingen en onderwijs, maar ook met burgers. De revitalisatie van het bedrijvengebied Induma Oost, die in dit jaarverslag wordt beschreven, is hier een goed voorbeeld van. Er liggen echter nog meer uitdagingen voor ontwikkeling en borging van ruimtelijke kwaliteit in de toekomst. Volgens de huidige planning treedt in 2018 de nieuwe Omgevingswet in werking. Met deze wet wordt een verregaande integratie beoogd van de verschillende beleidsvelden binnen het ruimtelijk domein, evenals een vereenvoudiging en versnelling van procedures. De integratie van beleidsvelden zal tot gevolg hebben dat in de toekomst de structuurvisie plaats gaat maken voor een omgevingsvisie, waarin naast ruimtelijke ordening ook milieubeleid, verkeersbeleid, natuurbeleid en Pagina 4 Jaarverslag welstandscommissie 2014
waterbeleid zijn geïntegreerd. De Omgevingswet zal een raamwet worden, die nader uitgewerkt zal worden in nadere Besluiten (AmvB s). De nieuwe wet biedt een breder afwegingskader, namelijk fysieke leefomgeving in plaats van goede ruimtelijke ordening. Bij de voorbereiding van deze wet is de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit/Mooiwaarts onlangs door de Tweede kamer uitgenodigd om haar opvatting te geven over de manier waarop ruimtelijke kwaliteit in de Omgevingswet is geborgd. De Federatie heeft er daarbij op gewezen dat meer afwegingruimte voor het bevoegd gezag onvermijdelijk een verlies aan rechtszekerheid zal inhouden voor individuele burgers. Volgens de Federatie kan dat verlies ondervangen worden door openbare, transparante behandeling van de initiatieven en met heldere procedures. Ze wijst daarbij op de ruime ervaring die hiermee inmiddels is opgedaan in de welstandsadvisering, die ook geen harde normen kent maar beleidsregels met afwegingsruimte. De Federatie pleit ervoor om vergelijkbare procedurele randvoorwaarden op te nemen in de Omgevingswet. Ze vreest dat anders de deur naar onprofessionele willekeur en vriendjespolitiek in achterkamertjes (de klassieke verwijten aan onzorgvuldige welstandsadvisering) opnieuw wagenwijd wordt opengezet. Een recent onderzoek naar zogenoemde Kwaliteitsteams bevestigt het vermoeden dat, indien hiervoor geen eisen in wet- of regelgeving worden vastgelegd, het niet vanzelf goed komt met de transparantie en professionaliteit. Ook voor de toekomst liggen er dus nog genoeg nieuwe uitdagingen. Namens de Welstandscommissie Helmond, ir. Bert Oomen Voorzitter Pagina 5 Jaarverslag welstandscommissie 2014
Inleiding De afgelopen jaren is in Helmond de welstandsnota bouwplannen kunnen rekenen op de zorg van de geactualiseerd en geëvalueerd. In januari 2014 is de welstandscommissie. vernieuwde welstandsnota door de raad vastgesteld en in Onder het hoofdje De omvang en wijze van advisering werking getreden. Onder het kopje Nieuw Beleid wordt wordt een beknopt kwantitatief overzicht gegeven van de kort ingegaan op de effecten. werkzaamheden van de welstandscommissie. Hoewel zich in 2014 de eerste tekenen van economisch In de paragraaf Werken met de welstandsnota wordt de herstel aandienden bleef de bouwactiviteit op hetzelfde rol en betekenis van de nota toegelicht. Aan de hand van peil als de vorige jaren, hetgeen ook in de advisering tot enkele voorbeelden wil de commissie het gebruik van het uitdrukking komt. Toch werden verschillende grotere toetsingskader van de Welstandsnota in dit jaarverslag bouwopgaven aan de welstandscommissie voorgelegd. nader toelichten. Zoals woningbouwprojecten in Stepekolk, bij het Weverspark, aan de Saffierstraat, vd Weidenstraat, Houtse Ten slotte volgt een overzicht van de onderwerpen die in Parallelweg, Van Weerden Poelmanstraat, Rembrandtlaan het overleg tussen welstandscommissie en de betrokken en Jan Stevensstraat. Daarnaast werd voor verschillende wethouders, de heren Stienen en de Vries, aan de orde zijn bouwplannen voor nieuwbouw of uitbreiding van gesteld. bedrijfshallen de commissie om advies gevraagd. Bouwplannen die zich alleen al door hun omvang onderscheiden. Maar ook minder prominente Nieuwbouw Haaglaan Pagina 6 Jaarverslag welstandscommissie 2014
Nieuw beleid De eerste welstandsnota in Helmond is in 2004 vastgesteld. In 2008 is de welstandsnota geactualiseerd en op 2 december 2008 door de gemeenteraad vastgesteld. Een belangrijke wijziging betrof het welstandsvrij verklaren van eenlaagse aan- en bijgebouwen aan de achterzijde van woningen (uitgezonderd gebieden met een beeldkwaliteitplan). Bij deze categorie bouwaanvragen verviel de welstandsadvisering. Op 1 oktober 2010 is de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) in werking getreden. Centraal in de Wabo staat de integrale benadering. Dit betekent onder andere dat er voortaan één integrale vergunning voor plaatsgebonden projecten wordt afgegeven: de omgevingsvergunning. Ook zijn de mogelijkheden voor het realiseren van vergunningvrije aan- en bijgebouwen verruimd. Behoudens deze verruiming kon het welstandstoezicht ongewijzigd worden voortgezet. Voor de advisering door de Welstandscommissie waren de veranderingen vooralsnog beperkt. Wel zijn er minder bouwplannen aan de commissie voorgelegd. Mede in het licht van de veranderingen door de Wabo heeft het college besloten het welstandsbeleid in 2012 te evalueren. Dit heeft geresulteerd in de notitie Evaluatie Welstandsnota Helmond die in oktober 2012 aan de raadscommissie RF is voorgelegd. De voorgestelde beleidswijzigingen uit deze notitie zijn uitgewerkt in een concept welstandsnota die in december 2013 is voorgelegd aan de raadscommissie RF. Op 7 januari 2014 is de concept welstandsnota door de gemeenteraad vastgesteld en in werking getreden. Pagina 7 Jaarverslag welstandscommissie 2014
De omvang en wijze van advisering. Evenals voorgaande jaren is de welstandscommissie in 2014 tweewekelijks bijeen geweest om bouwplannen te toetsen aan redelijke eisen van welstand. In 25 zittingen zijn 311 formeel ingediende plannen behandeld (exclusief Brandevoort). Hierover heeft de commissie 360 maal een advies uitgebracht. Gemiddeld is dat ongeveer 1,16 advies per ingediend plan. Voorafgaand aan de formele indiening werd een bouwinitiatief soms ook informeel aan de welstandscommissie voorgelegd. Zo werden in 2014 door de commissie 98 informele adviezen uitgebracht. Deze vroegtijdige consultaties hebben bijgedragen aan het geringe aantal adviezen per plan. Veel plannen voldoen bij de eerste formele toetsing. Vergaderingen van de welstandscommissie zijn openbaar. De agenda werd vooraf gepubliceerd op de gemeentelijke website en lag ter inzage in de stadswinkel. In 2014 meldden zich voor 27 agendapunten betrokkenen zoals opdrachtgevers en architecten om een toelichting te geven, vragen te stellen of om met de commissie van gedachten te wisselen. De commissie heeft uitvoering gegeven aan haar wettelijke taak de voorgelegde bouwplannen te toetsen aan de relevante welstandscriteria. Bij een negatief advies heeft de commissie, als dat mogelijk was, een oplossingsrichting aangegeven. Binnen enkele dagen na een vergadering werden de aanvragers per brief op de hoogte gebracht van het advies. Daarbij werd de geadresseerde gewezen op de mogelijkheid vragen te stellen over het advies. Zo nodig kon het advies worden toegelicht en konden eventuele oplossingsrichtingen worden doorgesproken. In 2014 hebben weinig aanvragers van deze mogelijkheid gebruik gemaakt. Welstandsadviezen over bouwinitiatieven in Brandevoort werden in 2014, overeenkomstig voorgaande jaren, voorbereid en opgesteld door de supervisor Brandevoort. In 2014 zijn in totaal 38 plannen behandeld. Daarover zijn 42 adviezen uitgebracht. Daarnaast bestond de mogelijkheid de supervisor Brandevoort rechtstreeks te benaderen met vragen; hiervan werd met enige regelmaat gebruik gemaakt. Als hulpmiddel bij de beoordeling van bouwplannen beschikte de commissie over een digitaal geografisch informatiesysteem, waarmee luchtfoto s en straatbeelden konden worden opgeroepen. Door dit complete en tamelijk actuele fotobestand is locatiebezoek voor de commissie niet nodig. Wanneer een bouwplan geheel overeenkomstig eerdere adviezen werd aanpast of uitgewerkt, werd dit plan niet meer aan de voltallige commissie voorgelegd maar besproken in de kleine commissie en zo mogelijk geaccordeerd. Waar een minimum welstandsniveau van toepassing is kunnen bouwplannen ook ambtelijk worden beoordeeld. In 2014 zijn op deze wijze 59 bouwplannen akkoord bevonden en afgehandeld. Het totaal aantal welstandsadviezen voor 2014 komt daarmee op 559. Dat komt ongeveer overeen met het totaal van 2012 (535) maar is minder dan in 2013 (678). De toename in 2013 houdt verband met interne adviesverzoeken in het kader van handhavingsprogramma s (GIH-projecten). Particuliere woningbouw Stepekolk
Werken met de welstandsnota. in de stad. Deze gebiedsafhankelijke criteria kunnen betrekking hebben op de relatie van de bebouwing met zijn omgeving, de bebouwing op zich en het materiaalen kleurgebruik en de detaillering. De locatie van het bouwplan is dus medebepalend voor de beoordeling. De eisen voor bouwen in een historisch bebouwingslint zijn nu eenmaal anders als voor een bedrijventerrein. Er is ook een verschil in welstandsniveau. Voor een historisch bebouwingslint is het hoogste welstandsniveau van toepassing, voor bedrijventerreinen het laagste. Nieuwbouw van Hoeckstraat In de Welstandsnota is het toetsingskader vastgelegd waarop de commissie haar adviezen moet baseren. De afgelopen jaren is de nota bij het opstellen van de adviezen als steun ervaren. In het bijzonder bij kleinere, meer eenvoudige bouwplannen zijn de criteria concreet en duidelijk gebleken. Door de duidelijkheid van de criteria kregen de adviezen een meer onafhankelijk en objectief karakter. Na de invoering van de Wabo op 1 oktober 2010 is het onderscheid tussen lichte en reguliere bouwvergunningen opgeheven. Er resteert slechts één vergunningtype: de omgevingsvergunning. De loketcriteria hebben hun betekenis bij de toetsing door de welstandscommissie echter niet verloren. Bij de advisering omtrent veel voorkomende kleine bouwwerken betrekt de commissie alle relevante criteria, ook de zogenoemde loket- of sneltoetscriteria. Afhankelijk van de aard en omvang van een bouwplan worden ook de criteria die aan de locatie verbonden zijn in de beoordeling betrokken. Deze criteria zijn afgeleid van de verschillende bebouwingstypen De proceduretijd van een vergunningaanvraag is door de Wabo bekort van 12 naar 8 weken. De welstandscommissie komt elke twee weken bijeen voor een plantoetsing en wordt daarbij ambtelijk ondersteund. De welstandsadvisering blijkt niet bepalend te zijn voor de doorlooptijd van een aanvraag, ook niet nu de proceduretijd is bekort. Met de vaststelling van de vernieuwde Welstandsnota in januari 2014 is voor veel voorkomende bouwwerken opnieuw de mogelijkheid geopend na een ambtelijke beoordeling aan de hand van de sneltoetscriteria tot vergunningverlening over te gaan. Ook voor bouwplannen in bebouwingstypen met een minimum welstandsniveau behoort een snelle ambtelijke toetsing tot de mogelijkheden. Het minimum welstandsniveau heeft betrekking op ongeveer 70% van het grondgebied van de gemeente. Voor opzichzelfstaande woningen buiten een ensemble geldt het minimum welstandsniveau Pagina 9 Jaarverslag welstandscommissie 2014
Beeldkwaliteitplannen. De voorlaatste actualisatie van de welstandsnota is op 2 december 2008 door de raad vastgesteld. Onderdeel hiervan waren twee nieuwe beeldkwaliteitplannen. Een daarvan heeft betrekking op villabouw in het Boswonen van de Groene Loper. De bouwstijl die hier wordt beoogd is verwant met de Engelse Landhuisstijl. Het beeldkwaliteitplan voor woningbouw in de Houtse Akker gaat uit van een modernistische stijl. Sinds die tijd zijn geen nieuwe beeldkwaliteitplannen vastgesteld. Voor de High Tech Automotive Campus is door de betrokken partijen en de Gemeente Helmond samen een Ruimtelijk Ontwikkelingsplan (ROP) opgesteld. Er is voor gekozen dit niet de status van Beeldkwaliteitplan te geven. De welstandscommissie heeft wel van de inhoud en het doel van dit ROP kennis genomen. Indien de welstandscommissie zich bij haar advisering op dit ROP baseert zal het advies een meer vrijblijvend karakter hebben. Op 4 februari 2014 is door de gemeenteraad het Beeldkwaliteitplan Stiphout-Zuid vastgesteld. Het plan betreft verschillende woningbouwlocaties bij Stiphout. Er zijn in 2014 echter nog geen woningontwerpen aan de commissie voorgelegd. Tenslotte is op 22 september het Beeldkwaliteitplan de Hoefkens door de gemeenteraad vastgesteld. De locatie aan de oostzijde van de dr Dreeslaan is onder meer bestemd voor de realisatie van woningen gecombineerd met bedrijfsruimten. In 2014 zijn nog geen bouwplannen ter bespreking voorgelegd. Cocreatie. De revitalisatie van het bedrijvengebied Induma Oost is het resultaat van een gerichte aanpak van ondernemers, pandeigenaren en overheid samen. De openbare ruimte werd opnieuw ingericht, de parkeercapaciteit werd vergroot, de gebruiksmogelijkheden verruimd. Als tegenprestatie zouden de eigenaren en ondernemers zorg dragen voor het opknappen van de betreffende panden en gevels. De eerste resultaten van deze aanpak zijn veelbelovend. Verschillende gevels zijn aanmerkelijk verbeterd; ook de reclame is met zorg geïntegreerd. De rol van de welstandscommissie en de ambtelijke ondersteuning in dit proces was anders dan gebruikelijk. Het accent lag minder op toetsen en meer op inspireren. In de Welstandsnota zijn de toetsingscriteria voor bedrijventerreinen heel beperkt. Gevelverbetering Induma Oost Pagina 10 Jaarverslag welstandscommissie 2014
De samenstelling van de welstandscommissie. Uitgangspunt is een commissie die is samengesteld uit 4 deskundige en ervaren architecten. Bij een reguliere welstandszitting wordt de commissie gevormd door twee leden en de voorzitter. Deskundigheid en onafhankelijkheid zijn belangrijke voorwaarden om uitvoering te kunnen geven aan een goed en transparant welstandbeleid. De leden die in 2014 samen de commissie vormden waren: De heer ir. Bert Oomen (voorzitter) Mevrouw ir. Jacqueline Slagter De heer Rob Lanfermeijer Tot de maand mei maakte de heer ir. Frans Koeman deel uit van de commissie. Wegens zijn vertrek naar het buitenland heeft hij zijn werkzaamheden als lid van de commissie beëindigd. Op 20 mei heeft het college de heer Ron Kuin aangesteld als lid. Pagina 11 Jaarverslag welstandscommissie 2014
Overleg wethouders en welstandscommissie In 2014 is twee maal overleg gevoerd tussen de welstandscommissie en de verantwoordelijke wethouders Stienen en de Vries. Het overleg tussen de wethouder en de welstandscommissie werd gevoerd aan de hand van een notitie die van de zijde van de commissie hierover was opgesteld. Er werd onder meer gesproken over de kwaliteitsimpuls Induma Oost en de vernieuwing van winkelcentrum De Bus. Voorts was de veranderende rol van de welstandscommissie onderwerp van gesprek. De welstandscommissie zal zich meer richten op majeure projecten. Na de laatste actualisatie van de welstandsnota kunnen kleine, veelvoorkomende bouwwerken ambtelijke worden afgedaan als een vergunning is vereist. Daarnaast is voor een groot gebied van de gemeente het minimum welstandsniveau van toepassing (70%). Daar kunnen alle bouwaanvragen ambtelijk worden afgedaan. In beide vergaderingen werd ingegaan op de wens van het college het reclamebeleid te herijken in het licht van de beoogde deregulering. Daarbij is afstemming nodig met lopende projecten zoals de aanpassing van het uitstallingen-, reclame- en terrassenbeleid in de binnenstad. Het is gewenst dat na de herziening van het reclamebeleid veel voorkomende reclames vergunningvrij geplaatst kunnen worden. Met de komst van de nieuwe Omgevingswet in 2018 kan de rol van de Welstandscommissie heroverwogen worden. Nieuw is de integrale benadering van ruimtelijke kwaliteit die Omgevingsplannen zullen vragen. In dat verband wordt de vraag actueel in welke gevallen advisering door (een commissie van) externe specialisten gewenst is en hoe deze tot stand komt. Pagina 12 Jaarverslag welstandscommissie 2014