SYNTHETRON RAPPORT DEEL 1 Onderwijscoöperatie Onderwijs2032 Onderzoeksvraag 2 26 september 2016 Synthetron Jeanette Kalthof Lucas de Jong Oktober 2016 Onderwijscoöperatie Onderzoeksvraag twee - Vertrouwelijk - 1
Inhoud Inhoud... 2 Inleiding... 3 Kenmerkende berichten... 4 Uitkomsten van de dialogen... 5 Bijlagen... 19 Onderwijscoöperatie Onderzoeksvraag twee - Vertrouwelijk - 2
Inleiding Achtergrond en doel Afgelopen januari bracht de Commissie Schnabel advies uit over hoe het primair en voortgezet onderwijs er in 2032 uit zouden kunnen zien. Veel leraren waren echter niet op de hoogte van het advies of voelden zich er niet bij betrokken. De OC heeft daarom met de staatssecretaris afgesproken verdiepende en verbredende gesprekken met leraren te voeren. De Onderwijscoöperatie organiseert dat samen met haar lidorganisaties AOb, CNV Onderwijs, BON, FvOv en PVVVO. In de discussie rondom Onderzoeksvraag twee stond de volgende vraag centraal: Welke rol en verantwoordelijkheid moet de leraar als individu, het team/de sectie, de beroepsgroep, het schoolbestuur en de overheid hebben als het gaat om het vormgeven van het curriculum? Deze centrale vraag wordt uitgesplitst in deelonderwerpen: 1. Het formele curriculum 2. Onderwijsaanbod 3. Didactiek 4. Toetsen/examens Naast de centrale vraag is het ook van belang te onderzoeken welke voorwaarden ervoor nodig zijn om dit te kunnen realiseren. Het uitgangspunt is dat; de leraar als individu, het team/de sectie, de beroepsgroep, het schoolbestuur en de overheid geven samen vorm aan het curriculum. Ieder vanuit zijn eigen rol en verantwoordelijkheid. Opzet van de raadpleging Om vorm te geven aan de verdiepingsfase vinden er zowel digitale- als focusgroep bijeenkomsten plaats. In de tweede fase zijn er op 26 september twee online dialogen georganiseerd. Om iedereen uit het werkveld de mogelijkheid te bieden deel te nemen was er een dialoog met open inschrijving. Daarnaast is er een tweede online dialoog gehouden, waarbij alle belangrijke categorieën uit het werkveld waren vertegenwoordigd (zie bijlage voor kenmerken van de dialogen). Beide dialogen volgden een identiek vragenscript. Dit rapport geeft een overzicht van de inhoud van deze twee online dialogen. Onderwijscoöperatie Onderzoeksvraag twee - Vertrouwelijk - 3
Kenmerkende berichten *Dit zijn letterlijke en hoge synthetrons uit de dialogen Formele curriculum Leraren moeten mee denken over de inhoud van het curriculum. Zij moeten dit immers ook uitvoeren en het moet uitvoerbaar zijn. Meer inbreng van behoeftes van wat uit het werkveld wordt gezien en gezegd. Ontwikkelen vanuit bottom up en niet top down! Ik vind dat leraren de ruimte moeten hebben om hun lessen en het huidige curriculum met vernieuwende ideeën aan te passen. Ruimte in tijd, ruimte in vertrouwen. Het curriculum moet een kader zijn, geen keurslijf inderdaad. Onderwijsaanbod De leerkracht moet inspraak hebben op de verandering in het schoolplan, want de leerkrachten zijn de mensen die het uit moeten voeren. De school mag ook beslissen waar het accent op komt te liggen en niet de overheid of het bestuur. Docenten de gelegenheid geven om FUNDAMENTEEL te laten nadenken over het onderwijs, niet aanpassen, niet veranderen, maar vanuit de basis: wat zouden leerlingen moeten weten /kennen/kunnen? Didactiek Vakspecifiek zouden leraren/secties als enige iets te zeggen moeten hebben over didactiek. De overheid en schoolbestuur gaan niet over didactiek. Punt uit. Bij het bepalen van de didactiek moeten leraren een hele grote rol hebben. Maar... dit kan niet tot in details worden beschreven. Elke leraar is anders en werkt anders. Die ruimte moet er ook zijn. Leraren zijn geen machines. Wel vrijheid, maar wel duidelijke schoolafspraken om een rode lijn door de school te houden. Toetsen en examens De centrale examens moeten een verantwoordelijkheid blijven van de overheid om landelijk niveau te borgen Toetsen maken is een vak en moet veel aandacht krijgen in de opleiding en bijscholing Bij verplichte toetsen moeten instituten als Cito veel beter luisteren naar adviezen van leerkrachten, bijvoorbeeld door middel van gesprekken. Ik denk dat het afnemen van toetsen best belangrijk en zinvol is. Maar dat we het in het onderwijs nu veel (te) vaak doen. Onderwijscoöperatie Onderzoeksvraag twee - Vertrouwelijk - 4
Uitkomsten van de dialogen Dit rapport richt zich op de volgende thema s die in de online dialogen zijn besproken: 1. Het formele curriculum 2. Onderwijsaanbod 3. Didactiek 4. Toetsen/examens 5. Randvoorwaarden voor realisatie 6. Laatste advies aan staatssecretaris Dekker 7. Trots op het onderwijsaanbod De analyse is gebaseerd op de naar inhoud geclusterde synthetrons (berichten met steun van 5 mensen of meer). Per thema wordt een korte samenvatting van de belangrijkste uitkomsten gegeven. Voor de vier kernonderdelen (1 t/m 4) worden de rol en verantwoordelijkheden van leraren weergegeven in een matrix. Per onderdeel wordt het gewenste niveau van betrokkenheid aangegeven, op een qua betrokkenheid en invloed oplopende schaal van: (mee)weten, (mee)denken, (mee)werken en (mee)beslissen. Per vakje wordt omschreven hoe de taak er volgens de deelnemers uitziet. In grijstinten wordt aangegeven hoeveel steun er bij de deelnemers voor deze rolopvatting is (wit: bijna geen steun, donkergrijs: veel steun). Wanneer het vakje leeg is, zijn er geen synthetrons gemaakt die over die rol bij dat onderwerp gaan. De matrixen worden gegeven van de uitkomsten van de selectie groep. Aansluitend wordt per onderdeel voor de open groep de afwijking/aanvulling hierop gegeven. Het relatief belang van de onderwerpen in de dialogen wordt als volgt bepaald: De clusters van argumenten zijn gevormd door het inhoudelijk groeperen van synthetrons die over hetzelfde onderwerp gaan. In de grafiek staat een weergave van het totaal van de stemmen PRO (geheel mee eens) die zijn gegeven aan de synthetrons per cluster. Het is dus een combinatie van het aantal synthetrons dat is gemaakt over het onderwerp en het aantal stemmen dat die synthetrons hebben gekregen (hoeveelheid steun). Dit geeft een indruk van waar de energie van de groep zit en waar de meeste steun/consensus voor is. Dit is tevens een indicatie van de kracht / het relatief belang van de onderwerpen. Dit rapport geeft de breedte aan van alle ingebrachte ideeën. De meningen en ideeën die worden besproken zijn van de deelnemers, niet van de schrijvers van het rapport. Onderwijscoöperatie Onderzoeksvraag twee - Vertrouwelijk - 5
1. Het bepalen van de inhoud van het formele curriculum Selectie Leraar Team/Sectie Beroepsgroep Schoolbestuur Overheid Weten Denken Werken Beslissen Inhoudelijk kennis van hebben, goed en tijdig op de hoogte zijn. Meedenken over de inhoud. Vanuit de praktijk beoordelen of het reëel en haalbaar is. Betrokkenheid. Omdat zij over vakinhoudelijke kennis en ervaring beschikken. Aangeven hoe het curriculum te realiseren is. Curriculum als kader, niet als keurslijf. Ruimte voor persoonlijke inbreng. Leraren kunnen nieuw curriculum testen. Belangrijkste stem hebben. Aan het stuur zitten. Een grote rol omdat zij het in de praktijk moeten toepassen. Heeft belangrijke rol: mensen uit de praktijk die er voor geleerd hebben (ervaring en kennis). Moeten over de inhoud gaan. Maak het team medeverantwoordelijk voor de beleidsvoornemens. Alleen zo een kans van slagen. (wit/lichtgrijs = weinig steun; donkergrijs = veel steun) Meedenken. Maatschappelijke vertaalslag maken. Inbreng van behoeftes van wat uit het werkveld wordt gezien en gezegd. Per vak moeten leraren inhoudelijk kunnen reageren op voorstellen. Commissie van leerkrachten om curriculum vorm te geven. Dialoog organiseren. Overheid adviseren. Minder overheid, meer werkveld. Tijd en kans krijgen om mee te ontwikkelen. Zet de functionele kaders en faciliteert. De school staat voor de bepaalde vorm van onderwijs. Pas in het laatste stadium. Weinig verstand van onderwijs zaken. CITO als partij heeft veel kennis. Investeringen in vernieuwing en bijscholing. Landelijk bepaalde zaken vastleggen zoals eindniveau, kaders voor vak inhoud. Overheid heeft kennis over curriculum van verschillende groepen heen, vak overstijgend, leraren niet. Onderwijscoöperatie Onderzoeksvraag twee - Vertrouwelijk - 6
Open In de open sessie wordt vaker een (mee)beslisrol voor de leraar gezien dan bij de selectiegroep. Zij vinden dat het eigenaarschap terug moet naar de docenten, dat leraren veel meer ruimte en zeggenschap moeten krijgen over het eigen curriculum. Dit alles vanuit het idee dat leraren de beste inhoudelijke experts zijn. Veel steun is er voor een beperking van de rol van de uitgevers (docenten als methode slaven), en van besturen en raden. De rollen van de beroepsgroep en het schoolbestuur krijgen minder steun dan in de selectiegroep. De open groep ziet echt de leraar als de belangrijkste bepaler van het curriculum. De open groep vindt ook dat de overheid moet komen met duidelijke eindtermen en gemeenschappelijke kennis eisen. Onderwijscoöperatie Onderzoeksvraag twee - Vertrouwelijk - 7
2. Een verandering in het schoolplan, de inhoud van vakken en de samenstelling van de vakken die worden aangeboden op school. Selectie Leraar Team/Sectie Beroepsgroep Schoolbestuur Overheid Weten Denken Werken Beslissen Inspraak hebben op verandering in schoolplan, want zij moeten uitvoeren. Jongere collega s mee laten denken, zij zijn de toekomst. Mede-vormgever van schoolplan, inhoud en het samenstellen van de vakken. Het moet van onderop gedragen zijn. Bepaalt de samenstelling van de vakken en hoe de kerndoelen uit te voeren. Met elkaar brainstormen over de agenda van komende jaren. Evalueren, aanpassen van schoolplan en samenstellen doelen. Bepalen hoe bepaalde doelen uit te voeren. Team moet afspraken steunen. Bepalend bij veranderingen schoolplan i.s.m. directie op basis behoefte school. Een rol bij het samenstellen van de doelen in samenspraak met de sectie. Een rol bij het samenstellen van de doelen na samenspraak sectie en beroepsgroep. Schoolplan, inhoud vakken en samenstelling vakken wordt met de MR besproken. Beslist over accenten. Bepalend bij veranderingen schoolplan, de samenstelling van vakken en hoe de kerndoelen uit te voeren i.s.m. leraren en team. Krijgt de plannen per school voorgelegd. Een rol bij het samenstellen van de doelen na samenspraak sectie en beroepsgroep. Legt d.m.v. inspectie kerndoelen op Legt d.m.v. inspectie kerndoelen op. en handhaaft deze. Om de kwaliteit op landelijk niveau te kunnen waarborgen. Open De open groep ziet ook bij het onderwijsaanbod een meer beslissende rol van de leraar en het team dan de selectiegroep. Docenten moeten hun autonomie oppakken en zelf invulling geven aan het onderwijs. Zij kennen de vak inhoud, de leerlingen en de problemen beter dan de beleidsmakers die een kantoorbaan hebben. De open groep geeft het schoolbestuur een minder beslissende rol. Het schoolbestuur moet faciliteren en mogen vrijwel niet over de inhoud gaan. Dat wat docenten willen en samen afspreken wordt het plan van de school. Weg met de kleilaag van besturen. Daar blijft veel geld hangen en het werkt contra-productief. Onderwijscoöperatie Onderzoeksvraag twee - Vertrouwelijk - 8
3. Het bepalen van de didactiek (algemeen en vakspecifiek) Selectie Leraar Team/Sectie Beroepsgroep Schoolbestuur Overheid Weten Op de hoogte zijn van de kerndoelen en de ontwikkelingen. Heeft geen zeggenschap over de didactiek op scholen. Denken Per vak een coördinator die team kan helpen en coachen bij vakinhoudelijke didactiek. Leren door het gesprek met elkaar over didactiek. Hebben een rol. Sommige besturen hebben een te grote rol, terwijl vakkennis bij docenten ligt. Hebben een rol. Sommige besturen hebben een te grote rol, terwijl vakkennis bij docenten ligt. Werken Werkt aan een duidelijke gezamenlijk visie. Straalt eenheid uit in manier van lesgeven. Geeft gelegenheid aan de leraren voor verdere verdieping van kennis en kunde. Beslissen Een beslissende rol. Maakt keuzes die passen bij eigen talenten en behoefte leerling. Hebben de vakkennis. Moeten didactiek bepalen en durven afwijken van beleid. Vrijheid in de uitvoering met kerndoelen als kader. Zorgt voor visie en duidelijke schoolafspraken om een rode draad te behouden. De overheid bepaalt de opleiding van de leerkracht. Open De open groep ziet ook een belangrijke rol voor de leraar en de secties. De open groep ziet geen rol van belang voor het schoolbestuur. Het schoolbestuur en de overheid blijven steken op een weten / informeren niveau. Ze hebben er geen verstand van en gaan niet over didactiek. Onderwijscoöperatie Onderzoeksvraag twee - Vertrouwelijk - 9
4. De totstandkoming van toetsen/examens en de keuzes over de frequentie en inhoud van toetsen/examens Selectie Leraar Team/Sectie Beroepsgroep Schoolbestuur Overheid Weten Denken Adviserende rol bij de ontwikkeling van, met name, de verplichte toetsen. Heeft rol (onbepaald). Heeft rol (onbepaald). Werken Docenten moeten meer betrokken worden bij ontwikkeling eindtermen, toetsen en examenprogramma s. Invloed via uitgevers en CITO en pilotgroep (CvTE-toets). Maakt in samenwerking met docenten examens. Beslissen Bepaalt naar eigen inzicht waar de leerling zich bevindt in ontwikkeling. Cijfers dekken niet altijd de lading. Moeten zeggenschap hebben over de inhoud en de frequentie van toetsen. Bij niet- verplichte toetsen op eigen inzicht inhoud, grootte en frequentie bepalen. Verplichte toetsen landelijke bepalen, zodat scholen zich kunnen vergelijken met anderen. Open De open groep ziet een belangrijkere rol voor de leraar weggelegd bij toetsen en examens dan de selectiegroep. Cito moet veel beter luisteren, en het vak moet weer als vak gezien en gewaardeerd worden. Centrale examens en het eindniveau moeten een verantwoordelijkheid blijven van de overheid om het landelijke niveau te waarborgen. Onderwijscoöperatie Onderzoeksvraag twee - Vertrouwelijk - 10
5. Samenvatting van rollen, relatief belang Per rol /partij wordt het totaal aantal stemmen geheel eens (PRO) aangegeven van de synthetrons die over deze rol zijn gemaakt. De grijstinten geven het relatief belang aan (lichtgrijs of wit = (vrijwel) geen synthetrons of steun; donkergrijs = veel synthetrons/steun). Het formele curriculum Leraren individueel en als beroepsgroep moeten meedenken en actief inhoudelijk betrokken zijn bij de totstandkoming. Vanuit de praktijkervaring en kennis beoordelen of het haalbaar is. De overheid zet landelijk de kaders en eindtermen. Binnen deze kaders willen leraren het curriculum naar de praktijk vertalen, testen en ruimte voor persoonlijke inbreng. De open groep ziet een nog sterkere rol voor de leraren. Onderwijsaanbod Het onderwijsaanbod ligt op beslisniveau vooral bij het schoolbestuur. De leraar en het team zijn medevormgevers van de doelen, de inhoud en de samenstelling van de vakken/het schoolplan. De overheid en de beroepsgroep worden nauwelijks als belangrijke partij bij het onderwijsaanbod genoemd. De open groep zwakt de rol van het schoolbestuur af en geeft de leraar een nog bepalender rol. Onderwijscoöperatie Onderzoeksvraag twee - Vertrouwelijk - 11
Didactiek De leraren moeten een beslissende rol spelen bij het bepalen van de didactiek. Leraren maken keuzes die passen bij eigen talenten en behoefte van de leerling en hebben de vakkennis. Het schoolbestuur en het team zorgen voor visie en duidelijke afspraken om een rode draad te behouden. De overheid speelt geen rol hier. De open groep zwakt de rol van het schoolbestuur af. Toetsen en examens De beroepsgroep moet meer betrokken worden bij de ontwikkeling van de eindtermen, toetsen en examens. De leraar en het team bepalen naar eigen inzicht inhoud en frequentie. De overheid heeft alleen een rol in het landelijk bepalen van verplichte toetsen. De open groep ziet in plaats van de beroepsgroep, de leraar zelf in een meer bepalende rol ten aanzien van toetsen en examens. Onderwijscoöperatie Onderzoeksvraag twee - Vertrouwelijk - 12
6. Randvoorwaarden Selectie Er worden een aantal randvoorwaarden en faciliteiten genoemd die van belang zijn om als leraar invulling te kunnen geven aan (de ontwikkeling van) het curriculum op verschillende niveaus. In volgorde van belang zijn dit: 1. Luisteren werkveld: Er moet goed geluisterd worden naar de mensen uit de praktijk/het werkveld. De plannen moeten beter aansluiten op de praktijk en dat kan door je hierin te verdiepen, door scholen te bezoeken, het gesprek met verschillende mensen aan te gaan en mee te werken in de praktijk van het onderwijs. 2. Tijd: Leraren hebben meer tijd nodig, dit blijft een heikel punt in het onderwijs. Binnen de functie is het niet mogelijk, het moet er altijd als taak bij. Er zijn meer leraren en handen nodig in het onderwijs. De nodige bijscholing en studiedagen levert lesuitval op. Een groep docenten kunnen het in taakuren doen. 3. Geld: Er is meer geld nodig in het onderwijs. Dit geld is nodig om te investeren in meer tijd en bijscholing voor leraren, daarnaast moeten de salarissen verhoogd worden. 4. Kennis en vaardigheden bijscholen: Regelmatige en relevante bijscholing is van belang. Mensen moeten vakinhoudelijk (binnen PO) opgeleid worden, zodat men de kennis in huis heeft. Het is niet te doen om voor elk vak die kennis op te doen en mee te denken. Verdeel dat binnen je team en profiteer van elkaars kwaliteiten. 5. Afstemming en overleg: Tussen PO, VO, MBO, HBO en Universiteiten moet de samenwerking en de afstemming beter, zodat alles beter op elkaar aansluit. Het overleg met collega s door middel van het geven van feedback aan elkaar is van belang, zodat je niet vast komt te zitten in je eigen aanpak. 6. Faciliteiten: Juist werkende apparatuur, ruime lokalen. Algemene voorwaarden om het werk goed te kunnen uitvoeren. 7. Vertrouwen, ruimte en autonomie: Regel op centraal niveau zo weinig mogelijk en geef scholen de ruimte. 8. Duidelijke kaders: Een helder eindniveau is nodig. Open De open groep vraagt relatief nog meer aandacht voor het gebrek aan tijd. Ook vragen zij nadrukkelijker om vertrouwen, ruimte en autonomie. Onderwijscoöperatie Onderzoeksvraag twee - Vertrouwelijk - 13
7. Inhoudelijke adviezen Selectie In de dialogen zijn is expliciet gevraagd naar een advies voor staatssecretaris Dekker. Gedurende de dialogen is er daarnaast door de deelnemers ook regelmatig een mening gegeven over inhoudelijke thema s. Hieronder zijn deze adviezen en meningen beschreven, in volgorde van steun. Als laatste advies aan staatssecretaris Dekker geven de deelnemers mee: 1. Kleinere klassen: Zorg voor kleinere klassen, zodat je kinderen beter kunt begeleiden. 2. Minder administratie: Zorg voor minder administratie en papierwerk voor de leraren. 3. Vernieuwen: Zorg voor vernieuwing in het onderwijs. Laat onderwijsvernieuwingen een goede kans van slagen geven. Minder methodes meer ontwikkelingsgericht onderwijs, 21 century skills en motiverende werkvormen. Onderwijs wordt nu teveel afgerekend op statistieken, waardoor scholen vaak gebukt gaan onder het 'binnen de normen' vallen. Kijk niet alleen naar cijfers, maar naar relevantie, leerplezier, belasting en haalbaarheid. 4. Verschillen erkennen: Houdt rekening met verschillen tussen scholen en doelgroepen. Zo hebben zwarte scholen andere behoeftes dan witte scholen in een rijke buurt. Over Toetsen en examens zegt men: 1. Toets druk: Het afnemen van toetsen blijft belangrijk en zinvol, maar de frequentie mag omlaag. Scholen en docenten oefenen nu te veel met extra toetsen. 2. Toets beoordeling: Toetsen op schoolniveau analyseren om hiaten in je doelenaanbod vast te stellen is goed. Leerlingen zijn zouden meer een beoordeling moeten krijgen voor projecten, waar zij de kennis en Onderwijscoöperatie Onderzoeksvraag twee - Vertrouwelijk - 14
vaardigheden kunnen toepassen voor meerdere vakken. Laat scholen elkaars toetsen controleren, dat levert minder fouten op. 3. Toets moment: Leerlingen zouden in een voorexamenjaar alvast vakken moet kunnen afronden waar zij erg goed in zijn. 4. Toets kwaliteit: Het is met het eindexamen vaak zo dat de vragen niet goed zijn, het niet aanspreekt bij de leerlingen en dat de N-normering uiteindelijk wel erg afwijkt van het uiteindelijke cijfer dat wordt toegekend. Overige inhoudelijk meningen die gedurende de dialoog zijn geopperd: Wanneer er maatschappelijke ontwikkelingen zijn, loopt het onderwijs altijd achter die ontwikkelingen aan. Het is moeilijk nu al te weten wat de eisen van 2032 zijn. Er is vaak weinig verandering merkbaar met een al bestaand plan omdat men bang is om te veranderen. Het schoolplan is nu veel te uitgebreid. Niemand leest het nog dus een goed schoolplan hoort te bestaan uit een paar stukje A 4. Wissel didactische werkvormen af in je lessen. Daag jezelf daarin uit. Zoek grenzen op en verval niet in je eigen oude patronen. Door meer en beter te reflecteren leer je leerlingen hun eigen leerproces te begrijpen. Leerkrachten zouden daar meer tijd in moeten steken Op de vraag op welke wijze men zelf als leraar vorm wilt geven aan het curriculum wordt aangeven dat men er graag mee bezig wil zijn omdat het de kern van het werk is. Met enige regelmaat (met het team in overleg) kijken naar de verschillende elementen en hierover besluiten nemen. Op een kun je er met je bouw kritisch naar kijken. Open De open groep vraagt, aan staatssecretaris Dekker, aandacht voor het behoud van wat goed is in het onderwijs. Zij pleiten voor het behoud van vakken in plaats van leergebieden en domeinen. Leergebieden blijken in de praktijk niet te werken. Het niveau ligt een stuk lager en het is niet voor elke leerling geschikt. Vakoverstijgend waar mogelijk, kan nadat de vakkennis is aangebracht. Met betrekking tot toetsen vraagt de open groep expliciet om transparantie. Ook bij de verplichte toetsen, is dit heel belangrijk. Geen digitale toetsen die na afloop geheim blijven, bijvoorbeeld. Onderwijs hoeft niet leuk te zijn. Buitenstaanders hebben vaak allerlei wilde didactische situaties voor ogen. Rust, reinheid en regelmaat zijn sleutelwoorden, met materiaal dat dit bevordert. De organisatie moet weer plat worden in het onderwijs; haalmanagement lagen weg tussen OCW en de leerkrachten. Tenslotte adviseren ze op te houden over excellente scholen, het doorkleuteren van jonge kinderen en vragen ze het onderzoek van de Commissie Dijsselbloem niet te vergeten. Onderwijscoöperatie Onderzoeksvraag twee - Vertrouwelijk - 15
8. Trots op het onderwijsaanbod Selectie Bij de start van de online dialogen is gevraagd waar men echt trots op is als het gaat om het onderwijsaanbod in Nederland. Hieronder worden een aantal positieve zaken benoemd, in volgorde van steun, waar men trots over is en wat behouden moet worden. Daarna volgen nog een aantal thema s waar de deelnemers kritisch over zijn. Trots is men over: 1. Betrokkenheid: van leraren bij het onderwijs en de leerlingen in het bijzonder. 2. Aandacht voor individuele ontwikkeling: er is aandacht voor brede ontwikkeling van kinderen. Naast de basisvakken als taal en rekenen is er aandacht voor sociale-, creatieve- en fysieke ontwikkeling. De groeiende aandacht voor vakken behorende bij de nieuwe tijd, zoals burgerschap en media is positief en belangrijk. 3. Onderwijsaanbod voor iedereen: door de grote verscheidenheid kan iedereen onderwijs volgen op zijn eigen niveau. 4. Keuzevrijheid: de mogelijkheid, voor leerlingen en leraren, om te kiezen voor onderwijs gebaseerd op een visie, godsdienst, vorm of aanpak. 5. Onderwijsrecht: er zijn kansen voor iedereen om onderwijs te krijgen. Door de studiefinanciering is er de mogelijkheid om door te kunnen studeren. 6. (Vak)kennis: van docenten. Kritisch is men over: 1. Onderwijsvernieuwing: vernieuwing in het onderwijs is niet altijd beter, dus er moet kritisch gekeken worden naar plannen voor vernieuwing. 2. Werkdruk leraren: leraren moeten veel meer doen dan voorheen en de rek is er soms wel uit. 3. Kosten onderwijs: studeren blijft een dure aangelegenheid en daarmee is het niet voor iedereen gemakkelijk om met alleen behulp van studiefinanciering te kunnen studeren. Onderwijscoöperatie Onderzoeksvraag twee - Vertrouwelijk - 16
Open De open groep ziet ook graag dat docenten veel autonomie en ruimte behouden om onderwijs te geven, door bijvoorbeeld als school de mogelijkheid te behouden om als school extra aspecten toe te voegen aan het curriculum. Er is op dit moment volgens een groep nog te weinig autonomie om echt trots op te zijn. De open groep geeft aan dat het landelijk vastgesteld curriculum en centrale examens behouden moeten blijven, zodat er een evenredige kwaliteit gewaarborgd blijft door het hele land. Onderwijscoöperatie Onderzoeksvraag twee - Vertrouwelijk - 17
9. Verschillen PO en VO Uit de focus groepen onderzoeken rees de vraag of er belangrijke verschillen zijn tussen de leraren uit het primaire onderwijs en uit het voortgezet onderwijs. Om dit te testen zijn er drie zogenaamde super berichten getest tijdens de dialoog. Deze berichten verschijnen bij elke deelnemer op het scherm in de vorm van een gewoon bericht, en worden vervolgens ook als zodanig beoordeeld. De scores van de deelnemers zijn gesegmenteerd naar PO/VO (dit kenmerk is bekend van de selectiegroep en is voor de open groep vooraf gevraagd). De uitslagen zijn voor beide dialogen samengevoegd. De totale groep PO omvat 71 leraren en de groep VO 79 leraren. Uit nevenstaande grafieken blijkt dat er voor de drie hypotheses geen grote significante verschillen tussen de groepen bestaan. 3 2 1 "Het onderwijsaanbod, de didactiek en toetsen/examens voelen aan alsof het je van buiten af overkomt. Daar heb je geen grip op." Geheel oneens Enigszins oneens Niet nuttig Enigszins eens Geheel eens "Advies: laat de plannen beter aansluiten bij de praktijk, ze zijn niet goed uitvoerbaar." PO VO 1. Het gevoel dat leraren geen grip hebben op het onderwijsaanbod, de didactiek en toetsen / examens wordt enigszins of geheel gevoeld door 65% van PO en 62% van VO leraren. 2. Het advies dat de plannen beter moeten aansluiten op de praktijk wordt door beide groepen sterk onderschreven en door PO nog iets meer dan door VO. PO (enigszins) eens: 91%, VO: 79%. 6 2 1 2 3 4 5 "Advies: Ik vind dat we nu als leraren te weinig inspraak hebben op de plannen die gemaakt worden. In de toekomst moet dat beter." PO VO 3. Het advies om meer inspraak te hebben op de plannen wordt ook door beide groepen gesteund en door PO iets sterker dan door VO. PO (enigszins) eens 86%, VO: 73%. 6 2 Geheel oneens Enigszins oneens Niet nuttig Enigszins eens Geheel eens PO VO Onderwijscoöperatie Onderzoeksvraag twee - Vertrouwelijk - 18
Bijlagen Onderwijscoöperatie Onderzoeksvraag twee - Vertrouwelijk - 19
Kenmerken van deelname - selectie Aantal jaren voor de klas Schooltype 8 6 2 0-5 jaar 6-10 jaar meer dan 10 jaar Deelname selectie aan OC2 dialoog Verdeling populatie NL (%) - schatting 7 6 5 3 2 1 Globaal zijn de deelnemers aan de online dialoog goed verspreid over alle selectiecriteria. Er is een oververtegenwoordiging van deelnemers uit de Randstad, maar alle regio s zijn wel in de dialoog vertegenwoordigd geweest. Geslacht Regio Bevoegdheid 10 8 6 2 Man Vrouw 7 6 5 3 2 1 Randstad Zuid Nederland Midden Nederland Noord Nederland 7 6 5 3 2 1 Eerste graads VO Tweede graads VO Geen / PO Onderwijscoöperatie Onderzoeksvraag twee - Vertrouwelijk - 20
Kenmerken van de inschrijvingen open N.B. Dit zijn de leraren die zich hebben ingeschreven. Er hebben zich 84 deelnemers aangemeld en er hebben 60 deelnemers daadwerkelijk deelgenomen (71% van de inschrijvingen). De daadwerkelijke deelnemers aan de dialoog zijn anoniem, waardoor de kenmerken niet zijn vast te stellen. Aantal jaren voor de klas Schooltype 8 6 2 0-5 jaar 6-10 jaar meer dan 10 jaar Open aanmeldingen Verdeling populatie NL (%) - schatting 6 5 3 2 1 Ondervertegenwoordigd zijn leerkrachten uit het PO (19% vs. 56% landelijk). Oververtegenwoordigd zijn Eerstegraads bevoegden en mannen. Regionaal zijn de inschrijvingen redelijk goed verspreid, met een ondervertegenwoordiging van Noord. Geslacht Regio Bevoegdheid 8 8 6 3 6 2 Man Vrouw 2 1 Randstad Zuid Nederland Midden Nederland Noord Nederland 2 Eerste graads VO Tweede graads VO PO/Leeg Onderwijscoöperatie Onderzoeksvraag twee - Vertrouwelijk - 21
Bij de deelnemers is niet geselecteerd op vak, maar dit is wel genoteerd. Dit is de spreiding: Vak Selectie- Open - deelname inschrijvingen PO Docent PO 61 16 Speciaal Leerkracht speciaal / praktijk onderwijs 3 3 VO Algemeen: 'docent VO' / overig 7 - Aardrijkskunde 1 6 Biologie 1 4 Geschiedenis 2 1 Maatschappijleer/ Levensbeschouwing 2 4 Economie 4 2 Wiskunde 3 9 Natuurkunde 1 5 Scheikunde 1 2 Informatica en techniek 3 3 Nederlands 6 3 Engels 3 1 Duits 0 0 Frans 1 14 Spaans 0 0 Klassieke talen 1 2 Filosofie 0 4 Lichamelijke opvoeding 2 2 Beeldende vormgeving 0 3 Drama 0 1 Muziek 0 0. 7 6 5 3 2 1 Ja Lid vakbond Nee Selectie Open Van de selectie groep is de meerderheid geen lid van een vakbond, van de open groep wel Onderwijscoöperatie Onderzoeksvraag twee - Vertrouwelijk - 22
Dynamiek van de dialogen OC Selectie OC Open Synthetron- Benchmark OC Selectie Aantal actieve deelnemers (1) 104 60 Totaal aantal synthetrons (2) 267 199 OC Open Synthetron- Benchmark Totaal aantal berichten verstuurd 2.200 1.185 Synthetron percentage 12% 17% 16% Aantal berichten per persoon 21 20 14 Totaal aantal Bipotrons (3) 378 401 Aantal reacties op berichten 466 390 Bipotron percentage 17% 34% 2 Percentage reacties op berichten 21% 33% 19% 1) Het aantal deelnemers dat minimaal één bericht heeft gescoord en/of geschreven. 2) Berichten waar minimaal 4 deelnemers en maximaal alle deelnemers het geheel mee eens of oneens zijn 3) Berichten waarop zowel geheel eens als geheel oneens is gestemd De activiteit tijdens beide online dialogen was hoog. Het aantal berichten dat deelnemers verstuurden is, verrekend naar een uur, hoger dan het gemiddelde uit de Synthetron benchmark. Het aantal reacties dat deelnemers op elkaar gaven is gemiddeld (selectie) tot hoog (open groep). De overeenstemming in de dialoog is laag tot gemiddeld. Het aantal berichten met steun van 4 personen of meer is bij de selectiegroep lager dan het gemiddelde uit de Synthetron benchmark, bij de open groep gemiddeld. Het percentage Bipotrons (berichten waarop zeer uiteenlopend wordt gestemd) is bij de selectie groep lager en bij de open groep iets hoger dan gemiddeld. Onderwijscoöperatie Onderzoeksvraag twee - Vertrouwelijk - 23
Vragenscript Hieronder staan de vragen die in beide online dialogen zijn gebruikt. Nr. Onderwerp Vraag 1 Opwarm vraag; Vraag: Als het gaat om het onderwijsaanbod in Nederland, waar ben je dan echt trots op? Wat moeten we in de toekomst zeker behouden? 2 Formele curriculum Vraag: Welke rol moeten leraren hebben bij de inhoud van het formele curriculum? a. Zijn er andere partij(en) die hier een belangrijke rol in moeten hebben, zo ja, welke? Denk dan aan het team/de sectie, de beroepsgroep, het schoolbestuur en de overheid. Geef duidelijk aan welke partij welke rol heeft in het formele curriculum. 3 Onderwijsaanbod Vraag: Welke rol moeten leraren hebben bij een verandering in het schoolplan, de inhoud van vakken en de samenstelling van de vakken die worden aangeboden op school? a. Hebben andere partij(en) hier een belangrijke rol in? Zo ja, welke? Denk dan aan het team/de sectie, de beroepsgroep, het schoolbestuur en de overheid. Geef duidelijk aan welke partij welke rol heeft bij een verandering in het schoolplan, de inhoud van vakken en/of de samenstelling van de vakken die worden aangeboden op school? 4 Didactiek Vraag: Welke rol moeten leraren hebben als het gaat over het bepalen van de didactiek (algemeen en vakspecifiek)? a. Hebben andere partij(en) hier een belangrijke rol in, zo ja, welke? Denk dan aan het team/de sectie, de beroepsgroep, het schoolbestuur en de overheid. Geef duidelijk aan welke partij welke rol heeft bij het bepalen van de didactiek (algemeen en vakspecifiek)? 5 Toetsen en examens Vraag: Welke rol moeten leraren hebben bij de totstandkoming van toetsen/examens en de keuzes over de frequentie en inhoud van toetsen/examens? a. Hebben andere partij(en) hier een belangrijke rol in, zo ja, welke? Denk dan aan het team/de sectie, de beroepsgroep, het schoolbestuur en de overheid. Geef duidelijk aan welke partij welke rol heeft bij de totstandkoming van toetsen/examens en de keuzes over de frequentie en inhoud van toetsen/examens? 6 Randvoorwaarden Vraag: Op welke wijze wil jij zelf als leraar invulling geven aan het curriculum? 7 Laatste advies Denk even terug aan de onderwerpen die vanavond aan de orde zijn gekomen. Als je nog een advies aan de Staatssecretaris wilt geven, welk advies is dat dan? Onderwijscoöperatie Onderzoeksvraag twee - Vertrouwelijk - 24