HANDLEIDING. Dialoog Onderwijs2032 op jouw school

Transcriptie

1 HANDLEIDING Dialoog Onderwijs2032 op jouw school 1

2 Inhoudsopgave Vooraf... 3 Doel... 3 Waarom is het belangrijk dat er een gesprek op mijn school wordt georganiseerd?... 3 Welke vragen staan in het gesprek centraal?... 3 Waarom moet de gesprekshandleiding worden gevolgd?... 3 Hoe krijg ik mijn collega s zover dat ze meedoen?... 3 En als een collega verhinderd is, of op een andere manier een bijdrage wil leveren?... 4 De voorbereiding... 4 Het gesprek... 5 Belangrijk!... 5 Scenario A en B... 5 Inleiding onderwerp... 7 Inleiding werkvorm/programma... 7 Achteraf... 7 Bijlage A: begeleidende tekst uitnodiging... 8 Bijlage B: achtergrond onderzoeksvraag Bijlage C: achtergrond onderzoeksvraag Bijlage D: intekenlijst...14 Bijlage E: screenshots van digitaal ophaalformulier 5 groepsadviezen

3 Vooraf Doel Het doel van deze handleiding is om een richtlijn aan te geven voor het organiseren van een bijeenkomst waarin met leraren gepraat gaat worden over curriculumontwikkeling. In deze handleiding wordt ingegaan op de voorbereiding, het gesprek en de resultaten van het gesprek. Waarom is het belangrijk dat er een gesprek op mijn school wordt georganiseerd? In januari 2016 kwam een advies van een adviescommissie onder leiding van Paul Schnabel uit over het curriculum van het basis- en voortgezet onderwijs in Nederland 1. Aanleiding voor dit advies was de opdracht van de staatssecretaris om antwoord te geven op de vraag welke kennis en vaardigheden leerlingen in het basis- en het voortgezet onderwijs nodig hebben om volwaardig in de (toekomstige) samenleving te participeren, met als doel tot een toekomstgericht curriculum te komen. Dit voorjaar bleek tijdens de eerste bespreking van het advies in de Tweede Kamer dat het advies bij veel leraren onbekend was. Terwijl juist leraren betrokken horen te zijn bij het curriculum. De Onderwijscoöperatie heeft daarom opgeroepen tot een verdiepingsfase. In deze verdiepingsfase gaan leraren met elkaar in gesprek over het curriculum. De Onderwijscoöperatie organiseert dit in de vorm van (online) bijeenkomsten. Jij organiseert één van die bijeenkomsten. De Onderwijscoöperatie zorgt ervoor dat de opbrengst van de bijeenkomsten wordt vertaald in een advies aan de staatssecretaris. Dat advies wordt in november aangeboden en zal van groot belang zijn bij de verdere besluitvorming in de Tweede Kamer over het curriculum. Welke vragen staan in het gesprek centraal? Geeft het advies van Schnabel de juiste richting voor een nieuw curriculum? Hoe kan en wil de beroepsgroep invulling en uitvoering geven aan een nieuw curriculum? Waarom moet de gesprekshandleiding worden gevolgd? De uitkomsten van het gesprek op jouw school worden gebruikt in onze eindrapportage. Dat kan alleen als we waarborgen dat deelnemers dezelfde vragen bespreken, en dat we op een gestandaardiseerde manier de resultaten ophalen zodat deze te vergelijken zijn. Daarom is het van belang dat deze handleiding wordt gevolgd. Hoe krijg ik mijn collega s zover dat ze meedoen? Bij deze handleiding zit een uitnodiging die verstuurd kan worden aan collega s. Daarin zit ook een link naar een filmpje waarin heel kort wordt uitgelegd waarom het belangrijk (maar ook leuk) is dat zoveel mogelijk collega s meedoen. 1 Schnabel / Platform Onderwijs 2032 (2016). Ons Onderwijs Eindadvies. Zie: 3

4 En als een collega verhinderd is, of op een andere manier een bijdrage wil leveren? Dat kan. Er zijn verschillende mogelijkheden om mee te doen. Kijk op: voor de mogelijkheden, De voorbereiding Dit onderdeel gaat over de voorbereiding voor de bijeenkomst. Ruimte reserveren Zorg voor een geschikte ruimte. Het gesprek start met een plenaire inleiding. Vervolgens wordt verder gesproken in groepen van 5 personen. Zorg dus voor een ruimte met voldoende tafels/stoelen. De afsluiting is weer plenair. Door de opzet is er geen maximum aan het aantal deelnemers, maar de zaal (akoestiek) kan wel beperkingen geven. Een duo die de bijeenkomst leidt Zorg per gesprek voor een duo van twee personen. Een persoon voor de inhoud, een voor het proces. Materialen - Een laptop / tablet / telefoon per groepje. De opbrengsten worden opgehaald via een digitaal formulier. - Een beamer + laptop met internetverbinding en geluid. Deze worden gebruikt voor de inleiding, waarin een Powerpoint-presentatie of Prezi wordt getoond. - Een microfoon (indien nodig) - Inschrijflijst uitprinten. Deze is als bijlage bijgevoegd (bijlage D). Deze lijst is belangrijk zodat we zicht hebben op hoeveel mensen daadwerkelijk aanwezig zijn geweest. Informatie vooraf aan deelnemers Stuur alle deelnemers die zich hebben ingeschreven vooraf de uitnodiging op (bijlage A), en de bijlages met alle belangrijke informatie (bijlage B + C). 4

5 Het gesprek Dit onderdeel gaat in op het gesprek. Er is een strak tijdschema (1 ½ uur) en er zijn twee vragen die beantwoord moeten worden: Geeft het advies volgens jullie de juiste richting voor een nieuw curriculum? Hoe willen jullie in de toekomst betrokken willen zijn bij de invulling en uitvoering van een nieuw curriculum? Aan het eind van de bijeenkomst worden per groep digitaal de resultaten ingevoerd via een formulier op Belangrijk! - De inleiding en de afsluiting van het gesprek staan vast en dienen voor elke bijeenkomst hetzelfde te zijn. Zo waarborgen we dat alle deelnemers dezelfde vragen bespreken, en dat we op een gestandaardiseerde manier de resultaten ophalen zodat deze te vergelijken zijn. - De werkvorm waarin de dialoog plaatsvindt is in principe vrij. Bijgevoegd vind je twee scenario s waarop je de bijeenkomst kunt organiseren. Scenario A is een meer open scenario, scenario B is meer gestructureerd. Andere werkvormen zijn ook mogelijk, zolang de inleiding en de verzameling van resultaten maar gelijk blijft. Scenario A en B. Scenario A - Deelnemers gaan in groepjes van 5 uiteen - Het gesprek is open, de twee vragen dienen als leidraad Tijd Onderdeel Benodigd Opening/Welkom Microfoon Inleiding Ronde 1: Geeft het advies Schnabel de juiste richting voor een nieuw curriculum? Tafels/stoelen Formulering advies Laptop/tablet per groep van Ronde 2: Hoe en kan wil de beroepsgroep invulling geven aan een nieuw curriculum? Tafels/stoelen Formulering advies Laptop/tablet per groep van Afsluiting 5

6 Scenario B - Deelnemers gaan in groepjes van 5 uiteen - De inhoud van het gesprek wordt gestuurd op basis van de 5 citaten uit rapport Schnabel en voor vraag 2 naar de verschillende rollen. Tijd Onderdeel Benodigd Opening/Welkom Microfoon Inleiding onderwerp Inleiding werkvorm/programma Ronde 1: onderzoeksvraag 1 Tafels/stoelen Kerncurriculum en keuzedelen voor school en leerling Welke vaardigheden en kennis verdienen een prominente plek? Detaillering van de doelen Samenhang in het onderwijsaanbod Toetsing Ronde 2: onderzoeksvraag 2 Tafels/stoelen Rol in formele curriculum Rol verandering schoolplan, de inhoud van vakken en de samenstelling van de vakken Rol in didactiek Rol bij totstandkoming van toetsen/examens en de keuzes over de frequentie en inhoud van toetsen/examens Op welke wijze als leraar invulling geven aan het curriculum? Kan dit binnen huidige functie? Welke randvoorwaarden en faciliteiten nodig? Plenair langslopen advies: wat valt op? Is er iemand die nog wat kwijt wil? Formulering advies Laptop/tablet per groep van 5 6

7 Inleiding onderwerp Volg hierbij de Powerpoint / Prezi met bijgevoegde omschrijving. De link naar de Powerpoint / Prezi is te vinden op Inleiding werkvorm/programma Met behulp van de Powerpoint / Prezi wordt de volgende inleiding op de werkvorm gegeven: Beschrijf het doel en de gewenste opbrengst van de bijeenkomst. Het doel van deze bijeenkomst is om met elkaar in gesprek te gaan over het curriculum. De gewenste opbrengst van deze bijeenkomst zijn adviezen richting de staatssecretaris over het curriculum. Geef instructie over de werkvorm. Hieronder wordt als voorbeeld stapsgewijs een werkvorm omschreven voor de dialoog. De deelnemers gaan na de inleiding in gesprek met elkaar in groepjes van ongeveer vijf. De deelnemers gaan met elkaar in gesprek over onderzoeksvraag 1: Geeft het advies volgens jullie de juiste richting voor een nieuw curriculum? Als achtergrondinformatie kan bijlage B gebruikt worden. Na 25 minuten wordt het gesprek afgerond en formuleert de groep drie adviezen richting de staatssecretaris en vult dit hier in: De deelnemers gaan met elkaar in gesprek over onderzoeksvraag 2: Hoe willen jullie in de toekomst betrokken willen zijn bij de invulling en uitvoering van een nieuw curriculum? Als achtergrondinformatie kan bijlage C gebruikt worden. Na 25 minuten wordt het gesprek afgerond en formuleert de groep twee adviezen richting de staatssecretaris en vult dit hier in: Achteraf Vergeet achteraf niet de intekenlijst terug te sturen naar secretariaat@onderwijscooperatie.nl onder vermelding van oktober. 7

8 Bijlage A: Begeleidende tekst uitnodiging Beste collega, Je hebt je opgegeven voor een dialoogbijeenkomst over Onderwijs2032 op: (vul datum, aanvang- en eindtijd in) De bijeenkomst wordt gehouden in: (vul locatie in) We rekenen op jouw aanwezigheid. Kun je niet komen, laat dat meteen weten via: (vul adres en/of telefoonnummer in) In de bijeenkomst ga je na een korte introductie met je collega s in gesprek over de ideeën die in het advies van de commissie Ons Onderwijs 2032 (commissie Schnabel) is neergelegd. In het tweede deel van de bijeenkomst staat de manier waarop jij met jouw collega s invulling kunt geven aan het curriculum centraal. Er is afwisseling tussen luisteren en actief bezig zijn. Aan het eind van de bijeenkomst worden de adviezen die jullie de staatssecretaris geven digitaal verzameld. Ter voorbereiding vragen we je dit filmpje (1 ½ minuut) te bekijken en de bijgevoegde achtergrondinformatie te lezen. Met vriendelijke groet, (vul namen in van begeleiders gesprekken) 8

9 Bijlage B: achtergrond onderzoeksvraag 1 1. Kerncurriculum en keuzedelen voor school en leerling Citaat Platform 2032: Wij pleiten voor een vaste basis van kennis en vaardigheden die zich beperkt tot datgene wat alle leerlingen ten minste nodig hebben voor het vervolgonderwijs en om in de maatschappij te kunnen functioneren. Door die basis te beperken en vast te leggen in een kerncurriculum, krijgen leraren meer ruimte om hun onderwijsaanbod in te richten naar de behoeften, ambities en persoon van hun leerlingen. Omdat de basis beperkt is, levert dat onderwijstijd op die scholen en leerlingen zelf kunnen invullen. Scholen maken keuzes voor de verbreding en de verdieping van het onderwijsaanbod die het beste passen bij hun visie, de professionaliteit van de leraren, de capaciteiten en interesses van hun leerlingen, de voorkeuren van ouders en wat noodzakelijk is ter voorbereiding op vervolgonderwijs. Het verbreden en verdiepen van de vaste basis is niet vrijblijvend. Elke leerling heeft verdieping en verbreding nodig om zijn talenten te ontplooien, zijn wereldbeeld te vergroten en voldoende bagage voor het vervolgonderwijs op te doen. Verdieping houdt in dat een leerling dieper ingaat op één of meer onderwerpen uit de vaste basis. Hij bestudeert een onderdeel meer gedetailleerd, onderzoekt nieuwe aspecten, bedenkt of maakt nieuwe toepassingen en oplossingen en leert over nieuwe verbanden en patronen. Verbreden houdt in dat een leerling kennis en vaardigheden krijgt aangeboden die de vaste basis aanvullen. Stelling: Het is goed om de doelen van het basis- en voortgezet onderwijs te beperken tot een kerncurriculum en daarnaast ruimte te geven aan scholen om het andere deel van het curriculum zelf in te vullen. Wat vind jij daar van? 2. Welke vaardigheden en kennis verdienen een prominente plek? Citaat Platform 2032: Met een beter evenwicht tussen de drie doelen van het onderwijs (kennisontwikkeling, persoonsvorming en maatschappelijke toerusting) kan het leerlingen begeleiden in hun ontwikkeling tot zelfstandige volwassenen die vaardig, waardig en aardig zijn, voor zichzelf en voor hun omgeving. Het Platform beschouwt taalvaardigheid (Nederlands, Engels), rekenvaardigheid (inclusief wiskunde), digitale geletterdheid en burgerschap als verplichte onderdelen van het kerncurriculum. Dat omvat daarnaast kennis die leerlingen nodig hebben om de wereld te kunnen begrijpen en eraan bij te dragen. Extra toelichting: Platform 2032 beschrijft het kerncurriculum als de kennis en vaardigheden die van belang zijn voor alle leerlingen in het PO en VO. Het bestaat uit basisvaardigheden en kennisvaardigheden. Stelling: 9

10 Het is goed om naast taalvaardigheid (Nederlands, Engels) en rekenvaardigheid (inclusief wiskunde) ook burgerschap, vakoverstijgende vaardigheden en digitale vaardigheden een prominente plaats te geven in het kerncurriculum van het basis- en voortgezet onderwijs. Wat vind jij daar van? 3. Detaillering van de doelen Citaat Platform 2032: De leerdoelen moeten concreter dan nu het geval is in kerndoelen worden uitgewerkt, zodat leraren duidelijker kunnen zien wat tot de verplichte kern behoort en daarmee ook waar ruimte is om eigen keuzes te maken. De huidige kerndoelen geven geen helder beeld van het beoogde niveau van datgene wat leerlingen moeten leren. Daardoor geven ze leraren te weinig richting en houvast. In de ontwerpfase moet samen met leraren worden onderzocht hoe de kern af te bakenen en scholen tegelijkertijd voldoende ruimte bieden om ze naar eigen inzicht uit te werken. Extra toelichting: Het curriculum is nu beschreven in kerndoelen voor het basisonderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs en eindtermen voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs. Deze zijn globaal beschreven, waardoor bijvoorbeeld methodeontwikkelaars, een grote invloed hebben. Stelling: De kerndoelen en eindtermen van het basis- en voortgezet onderwijs moeten concreter worden uitgewerkt dan nu het geval is, zodat leraren duidelijk kunnen zien wat tot de verplichte kern behoort en daarmee ook waar ruimte is om eigen keuzes te maken. Wat vind jij daar van? 4. Samenhang in het onderwijsaanbod Citaat Platform 2032: Meer verbinding tussen de inhoud van vakken kan het onderwijs voor leerlingen meer betekenisvol maken. Ook maatschappelijke kwesties vragen om een interdisciplinaire aanpak. Om de samenhang te benutten en het onderwijs voor leerlingen meer betekenisvol te maken, stelt het Platform voor de kennisbasis uit te werken in drie interdisciplinaire kennisdomeinen: Mens & Maatschappij, Natuur & Technologie en Taal & Cultuur. De grote uitdagingen waarmee de huidige en toekomstige generaties te maken hebben en krijgen, laten zich niet opsluiten in aparte vakken. Om complexe maatschappelijke problemen van verschillende kanten te kunnen bekijken, is het voor leerlingen van belang interdisciplinair te leren denken en (samen)te werken. Volgens het Platform is een interdisciplinaire aanpak nodig om leerlingen een dieper en meer samenhangend inzicht in de leerstof te geven en ook om hun leermotivatie te vergroten. Het Platform vindt dat scholen ervoor moeten zorgen dat hun leerlingen samenhang in het onderwijsaanbod ervaren. Voor leerlingen moet duidelijk zijn hoe onderdelen van het aanbod met elkaar samenhangen en bijdragen aan de ontwikkeling van hun kennis en vaardigheden. Extra toelichting: 10

11 Scholen hebben nu de vrijheid om hun onderwijs in te richten, dat kan zijn volgens de indeling in vakken maar er zijn ook scholen die al meer samenhang aanbrengen door vakoverstijgend te werken. Stelling: Het is goed om in het basis- en voortgezet onderwijs te kiezen voor een interdisciplinaire aanpak. Wat vind jij daar van? 5. Toetsing Citaat Platform 2032: Toetsing en examinering moeten de nieuwe accenten in de onderwijsdoelen en -inhoud weerspiegelen. Momenteel bepalen de inhoud van de centrale eindtoets in het primair onderwijs, de determinerende toetsen in de onderbouw van het voortgezet onderwijs en het centraal examenprogramma in hoge mate de inhoud van het onderwijs. Door de grote nadruk die daardoor op het kwalificerende doel van het onderwijs komt te liggen, is er weinig aandacht voor de socialiserende functie van het onderwijs en voor persoonsvorming. Het Platform is van mening dat een heroriëntatie op de huidige manier van toetsen en examineren cruciaal is om de beoogde visie op toekomstgericht onderwijs in de praktijk te brengen. Curriculumvernieuwing komt niet van de grond zolang die niet in exameneisen wordt vertaald. Er is een goede balans nodig tussen het vastleggen van centrale ijkpunten en voldoende bewegingsvrijheid om invulling te geven aan de brede opdracht van het onderwijs. Stelling: Een heroriëntatie op de huidige manier van toetsen en examineren is van groot belang. Wat vind jij daar van? 11

12 Bijlage C: achtergrond onderzoeksvraag 2 Uitgangspunt: de leraar als individu, het team/de sectie, de beroepsgroep, het schoolbestuur en de overheid geven samen vorm aan het curriculum. Ieder vanuit zijn eigen rol en verantwoordelijkheid. Centrale vraag: Welke rol en verantwoordelijkheid moet de leraar als individu, het team/de sectie, de beroepsgroep, het schoolbestuur en de overheid hebben als het gaat om het vormgeven van het curriculum? Deze centrale vraag wordt uitgesplitst in deelonderwerpen: 1. Het formele curriculum 2. Onderwijsaanbod 3. Didactiek 4. Toetsen/examens Afsluitend de bepalende vraag: welke voorwaarden zijn ervoor nodig om dit te kunnen realiseren? Het formele curriculum Op dit moment stelt de overheid het formele curriculum vast. In het basisonderwijs en de onderbouw van het voortgezet onderwijs bestaat het formele curriculum uit kerndoelen en referentieniveaus. Voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs bestaat het formele curriculum uit eindtermen en examenprogramma s. Het SLO ontwerp en valideert dit formele curriculum en concretiseert dit verder op school-, vak- en klasniveau. De SLO heeft deskundigheid op het gebied van leerplanontwikkeling is derhalve een partner voor het CvTE voor de ontwikkeling van syllabi en documentatie. Vraag 1. Welke rol moeten leraren hebben bij de totstandkoming en vaststelling van het formele curriculum? Probeer zo concreet mogelijk te omschrijven hoe dit er uit moet komen te zien. Welke voorwaarden zijn nodig om dit te kunnen realiseren? Onderwijsaanbod Met onderwijsaanbod bedoelen we het onderwijsaanbod op drie niveaus: het schoolplan, de inhoud van de vakken en de samenhang tussen vakken. Het schoolplan is een beleidsplan dat in ieder school voor primair- en voortgezet onderwijs aanwezig is. Hierin is het onderwijskundig beleid, het personeelsbeleid en het beleid met betrekking tot de bewaking en verbetering van de kwaliteit van de school te vinden. Het schoolplan wordt eens in de vier jaar door het schoolbestuur vastgesteld. De MR heeft instemmingsbevoegdheid op vaststelling of wijziging van het schoolplan. Als we spreken over de inhoud van vakken gaat het over de inhoud van de individuele vakken. De samenhang tussen vakken kan worden vormgegeven in domeinen, clusters of samenvoeging van vakken. 12

13 Vraag 2. Welke rol moeten leraren hebben bij een verandering in het schoolplan, de inhoud van vakken en de samenstelling van de vakken die worden aangeboden op school?. Probeer zo concreet mogelijk te omschrijven hoe dit er volgens jou uit moet komen te zien. Didactiek Didactiek (leer van het onderwijzen) gaat over de vraag hoe kennis, vaardigheden en attitudes worden aangeleerd. Hierin kan onderscheid gemaakt worden tussen algemene didactiek en vakdidactiek. Vraag 3. Welke rol moeten leraren hebben als het gaat over didactiek (algemeen en vakspecifiek)? Probeer zo specifiek mogelijk te omschrijven hoe dit er volgens jou uit moet komen te zien. Maak daarbij waar mogelijk onderscheid tussen algemene didactiek en vakdidactiek Toetsen en examens Bij toetsen kan er onderscheid gemaakt worden tussen verplichte toetsen en niet-verplichte toetsen (ook wel methodegebonden-toetsen). Bij examens kan er een onderscheid gemaakt worden tussen landelijke examens en schoolexamens. Het CvTE (College voor Toetsen en Examens) waarborgt namens de overheid de kwaliteit en het niveau van toetsen en examens. Het gaat dan om de centrale examens, de centrale rekentoets, staatsexamens en de Centrale Eindtoets in het PO. Vraag 4. Welke rol moeten leraren hebben bij de totstandkoming van toetsen/examens en de keuzes over de frequentie en inhoud van toetsen/examens? Probeer zo specifiek mogelijk te omschrijven hoe dit er volgens jou uit moet komen te zien. Maak daarbij waar mogelijk onderscheid tussen verplichte toetsen en niet-verplichte toetsen. Voorwaarden Om als leraar invulling te kunnen geven aan (de ontwikkeling van) het curriculum op verschillende niveaus moeten de randvoorwaarden op orde zijn. Als we spreken over randvoorwaarden en faciliteiten hebben we het over tijd, zeggenschap en middelen. Vraag 5. Op welke wijze wil jij als leraar invulling geven aan het curriculum? Kan dit binnen jouw huidige functie? Welke randvoorwaarden en faciliteiten heb je nodig? 13

14 Bijlage D: intekenlijst Naam Sector Schoolty pe Vak Aantal jaar voor de klas Bevoegdheid Geslacht 14

15 Bijlage E: screenshots van digitaal ophaalformulier 5 groepsadviezen 15

16 16