KWALITEITSONDERZOEK IN HET KADER VAN HET ONDERWIJSVERSLAG 2016 ISW Locatie Hoogeland Plaats : Naaldwijk BRIN nummer : 21HC 00 Onderzoeksnummer : 286942 Datum onderzoek : 5 januari 2016 Datum vaststelling : 16 maart 2016
Pagina 2 van 11
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 5 januari 2016 een onderzoek uitgevoerd op ISW Hoogeland, afdeling theoretische leerweg, hierna te noemen mavo, om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs op deze afdeling en over de naleving van wet- en regelgeving. Daarmee geldt dit onderzoek ook als het bezoek dat de inspectie op alle scholen voor voortgezet onderwijs ten minste eens in de vier jaar aflegt. Aanleiding De aanleiding voor dit onderzoek is het volgende. De afdeling is betrokken in het jaarlijkse steekproefonderzoek voor het Onderwijsverslag 2015-2016. Dit onderzoek leidt tot een kwaliteitsprofiel voor uw school en een bepaling van het toezichtarrangement. Ook gebruiken we dit onderzoek om informatie te verzamelen over een aantal thema s waarover we in het Onderwijsverslag 2015-2016 zullen rapporteren, te weten leraarschap en de professionele ruimte van leraren in relatie tot omgaan met verschillen tussen leerlingen. ISW Hoogeland is een school voor mavo, havo en vwo. De mavo-afdeling heeft ongeveer 450 leerlingen. Onderzoeksopzet De inspectie baseert haar kwaliteitsoordelen door de onderwijspraktijk van de school te toetsen aan een selectie van kwaliteitsindicatoren uit het toezichtkader voortgezet onderwijs 2013. Bij dit onderzoek hebben we de indicatoren uit het zogenaamde kernkader onderzocht. Dit is het gedeelte uit het toezichtkader dat bij al onze kwaliteitsonderzoeken minimaal wordt beoordeeld. Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Wij hebben relevante documenten van en over de school geanalyseerd. Schoolbezoek, waarbij wij in een aantal lessen de onderwijspraktijk hebben geobserveerd. Het leerlingvolgsysteem is ingezien. In aansluiting daarop is een aantal dossiers van leerlingen bestudeerd. Pagina 3 van 11
Wij hebben gesprekken gevoerd met het management, vaksecties, leraren, ondersteuningsfunctionarissen, mentoren, leerlingen en leden van de MR. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de bevindingen van het onderzoek besproken met de directie en bestuur. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staat de conclusie van het onderzoek waaronder het vervolgtoezicht. In hoofdstuk 3 beschrijven we de bevindingen uit het onderzoek in de vorm van een kwaliteitsprofiel. Dit wordt gevolgd door een paragraaf waarin het oordeel van de inspectie wordt toegelicht en waar mogelijk de schoolontwikkeling in samenhang wordt beschreven. Pagina 4 van 11
2. CONCLUSIE EN TOEZICHTARRANGEMENT Een kwaliteitsonderzoek zoals wij op de mavo-afdeling van ISW Hoogeland hebben uitgevoerd, leidt tot een zogenaamd toezichtarrangement voor kwaliteit en/of voor naleving. Een arrangement kan basistoezicht inhouden of juist aangepast toezicht. In het eerste geval (bij basistoezicht) vinden wij de kwaliteit van voldoende niveau en is het daarom niet nodig om de school onder intensief toezicht te plaatsen. Als er echter teveel tekortkomingen zijn geconstateerd, wordt conform beslisregels geoordeeld dat de kwaliteit onvoldoende is en stellen we een aangepast arrangement vast voor zwakke of voor zeer zwakke kwaliteit en/of voor naleving. Onze conclusie voor de mavo-afdeling van ISW Hoogeland is als volgt: Op basis van het onderzoek kennen wij aan de mavo-afdeling een aangepast arrangement zwak toe vanwege een onvoldoende onderwijsproces. De opbrengsten zijn voldoende. De afdeling valt onder intensief toezicht. Met het bevoegd gezag hebben wij afgesproken dat het onderwijsproces in december 2016 weer van voldoende niveau is. Hieraan voorafgaand zullen wij een afsluitend onderzoek naar de kwaliteitsverbetering (okv) uitvoeren om na te gaan of de tekortkomingen zijn opgeheven. Verder maken wij nadere afspraken met het bevoegd gezag over te bereiken tussenresultaten. Deze afspraken worden vastgelegd in een toezichtplan. Wij hebben geen tekortkomingen in de naleving van de wettelijke voorschriften vastgesteld. Pagina 5 van 11
3. BEVINDINGEN In dit hoofdstuk leest u de bevindingen uit ons onderzoek op basis waarvan we tot onze conclusie over de kwaliteit zijn gekomen. Eerst geven we een samenvattend algemeen beeld over de kwaliteit van het onderwijs op de mavoafdeling van ISW Hoogeland. Daarna volgt het kwaliteitsprofiel waarin de oordelen op de indicatoren staan. Vervolgens lichten we die oordelen in onderlinge samenhang toe. 3.1 Algemeen Beeld ISW Hoogeland is een grote scholengemeenschap voor mavo, havo en vwo die de afgelopen jaren een fusietraject, nieuwbouw en een finke groei heeft doorgemaakt. De school slaagt erin om voor de (mavo)leerlingen een kleinschalige sfeer te creeëren door de leerlingen op één verdieping de lessen te laten volgen. De school is erg in ontwikkeling. Een ontwikkeling die nog niet af is. De opbrengsten van de mavo zijn voldoende. Toch zijn vooral het onderwijsproces en de kwaliteitszorg nog in ontwikkeling. Alhoewel deze investering op termijn zijn vruchten af moet gaan werpen, is dat nu nog niet het geval. Op grond van een onvoldoende beoordeling op vier indicatoren in het onderwijsproces en de ondersteuning en begeleiding, krijgt de school een aangepast arrangement. Ook de kwaliteitszorg hebben we als onvoldoende beoordeeld. Omdat de schoolleiding de verbeterpunten al zelf heeft herkend en erkend, gaan wij ervan uit dat de school op korte termijn weer in aanmerking kan komen voor het basisarrangement. 3.2 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel staan de indicatoren die in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke oordelen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader voortgezet onderwijs. Het volledige kader kunt u op de website van de inspectie bekijken en downloaden. Hierin zijn de indicatoren voorzien van een kleur. Sommige nummers zijn rood. Dit betekent dat zij tot het zogenaamde kernkader behoren. De blauw genummerde indicatoren (aanvullend kader) zijn indicatoren die de inspectie aan een onderzoek kan toevoegen om de kwaliteit van de betreffende indicator te beoordelen en de groen genummerde indicatoren (verdiepend kader) zijn indicatoren die de inspectie bijvoorbeeld bij een themaonderzoek wil beoordelen. De oordelen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Pagina 6 van 11
Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen Wij hebben daarnaast onderzocht of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Dit wordt tot uitdrukking gebracht met de score ja of nee. De opbrengsten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie verwacht mag worden 1 2 3 4 5 1.1 De leerlingen behalen in de onderbouw het opleidingsniveau dat mag worden verwacht. 1.2.3 De leerlingen lopen weinig vertraging op in de bovenbouw van de opleiding vmbo-gt. 1.3.3 De leerlingen van de opleiding vmbo-gt behalen voor het centraal examen de cijfers die mogen worden verwacht. 1.4.3 Bij de opleiding vmbo-gt zijn de verschillen tussen het cijfer voor het schoolexamen en het cijfer voor het centraal examen van een aanvaardbaar niveau. De leerlingen krijgen voldoende tijd om zich het leerstofaanbod eigen te maken 1 2 3 4 4.3 De leerlingen maken efficiënt gebruik van de onderwijstijd. Het (vak)didactisch handelen van leraren stelt leerlingen in staat tot leren en ontwikkeling 1 2 3 4 7.1 De onderwijsactiviteit heeft een doelgerichte opbouw. 7.2 De leraar geeft een begrijpelijke uitleg. 7.3 De leerlingen zijn actief betrokken. 7.4 De leerlingen krijgen effectieve feedback op hun leerproces. De school biedt effectief aanvullend onderwijs en ondersteuning aan leerlingen die dat nodig hebben. (basisondersteuning) 1 2 3 4 9.1 De school volgt systematisch de vorderingen van de leerlingen aan de hand van genormeerde toetsen. 9.2 De school bepaalt wat de onderwijs- en ondersteuningsbehoefte is van individuele of groepen leerlingen. 9.4 De school voert de ondersteuning planmatig uit. Pagina 7 van 11
De school bewaakt de kwaliteit van haar opbrengsten 1 2 3 4 12.1 De school evalueert systematisch de opbrengsten. 12.2 De school werkt doelgericht aan de kwaliteit van de opbrengsten. De school bewaakt de kwaliteit van het onderwijsproces 1 2 3 4 13.1 De school evalueert systematisch het onderwijsproces. 13.2 De school werkt doelgericht aan de verbetering van het onderwijsproces. 13.3 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsproces. N1 TOELATING art. 27 WVO en art. 3 Inrichtingsbesluit WVO Nee Ja N1.1 Het bevoegd gezag baseert zijn beslissing over de toelating van leerlingen tot het eerste schooljaar op het schooladvies van de basisschool dat voor 1 maart wordt vastgesteld. N1.2 Indien het schooladvies naar aanleiding van het resultaat van de centrale eindtoets of een andere eindtoets wordt gewijzigd, dan baseert het bevoegd gezag zijn beslissing over de toelating van leerlingen tot het eerste schooljaar op dat gewijzigde schooladvies. N2 Verzuim en voortijdig schoolverlaten (VSV) Nee Ja N2.1 De schoolgids bevat informatie over: het percentage leerlingen dat de school zonder diploma verlaat (VSV). N2.2 De schoolgids bevat informatie over: verzuimbeleid. N3 Passend onderwijs Nee Ja N3.1 De schoolgids bevat informatie over: De wijze waarop de ondersteuning van leerlingen die extra ondersteuning behoeven wordt vormgegeven. N3.2 De schoolgids bevat informatie over bij welk(e) samenwerkingsverband(en) het bevoegd gezag van de school is aangesloten. N3.3 In het schoolplan is het onderwijskundig beleid opgenomen waarbij tevens het schoolondersteuningsprofiel is betrokken (de voorzieningen die zijn getroffen voor leerlingen die extra ondersteuning behoeven). 3.3 Toelichting bij kwaliteitsprofiel Het bovenstaande algemene beeld en kwaliteitsprofiel lichten we hieronder toe. Daarbij komen achtereenvolgens de volgende aspecten aan bod: Wat zijn sterke punten van ISW Hoogeland? Pagina 8 van 11
Wat moet en kan beter op ISW Hoogeland? Ook geven we kort onze bevindingen ten aanzien van de wijze waarop de school invulling geeft aan de beide thema s die we hebben onderzocht voor het onderwijsverslag: Wat is ons beeld van de wijze waarop de school omgaat met verschillen tussen leerlingen? Wat is ons beeld van de professionele ruimte van leraren op deze school? Wat zijn sterke punten van ISW Hoogeland? De mavo-afdeling van de school heeft een degelijke uitstraling en zorgt voor orde en structuur voor haar leerlingen. In het gebouw heerst een rustige sfeer. Er gelden duidelijke regels voor het gedrag van leerlingen buiten de klassen en leerlingen worden hier ook op aangesproken. De docenten hebben over het algemeen overwicht en in de lessen is de sfeer voldoende taakgericht. De uitleg die docenten geven is van voldoende niveau. We vinden dat de uitvoering van de zorg planmatig is. De leerresultaten van de mavo-afdeling van ISW Hoogeland zijn al jarenlang stabiel. De school heeft een paar jaar geleden een collegiale visiatie laten uitvoeren. Wij vinden het positief dat het team op deze manier vreemde ogen de school binnen heeft gehaald. Er zijn tevredenheidsonderzoeken beschikbaar van leerlingen en ouders. Een mooi voorbeeld van de cultuurverandering die plaatsvindt is dat de school de leerlingen ook zelf bevraagt over de kwaliteit van de lessen.naast de aangegeven onderzoeken van leerlingen en ouders is ook een tevredenheidsonderzoek medewerkers beschikbaar. De uitkomst hiervan is gebruikt en wordt zichtbaar in de relevante onderwerpen in het schoolplan. Een ander goed punt is de gesprekscyclus van de school. Jaarlijks heeft iedere medewerker een startgesprek. Daarin formuleert de medewerker zelf zijn leerdoelen. De mate waarin deze leerdoelen zijn behaald, worden besproken tijdens het jaargesprek. Voorafgaand aan het jaargesprek wordt door de teamleider een lesobservatie uitgevoerd. Omdat er sprake was van verschillen in de kwaliteit van de feedback naar de docenten hebben de teamleiders feedbackgesprekken van elkaar becommentarieerd. Dit is een mooi voorbeeld van leren van en met elkaar in een professionele cultuur. Wat moet en kan beter op ISW Hoogeland? De kwaliteit van de lessen moet op onderdelen verbeteren. Hoewel er een taakgerichte sfeer heerst en de uitleg op orde is, zien we dat de lessen nog te weinig doelgericht zijn. De lessen zijn overwegend eenvormig, eerst geeft de docent uitleg en daarna werken leerlingen verder uit het boek. Ook kwamen we Pagina 9 van 11
in lessen die bijna geheel in het teken stonden van het bespreken van het huiswerk. We zagen en spraken leerlingen die het huiswerk daarom niet maken omdat ze de antwoorden in de les toch krijgen aangereikt en alle tijd krijgen om die over te nemen. Het doel van deze activiteiten krijgt geen expliciete aandacht: wat is het beoogde leerresultaat voor een leerling in een les? Interactie is hierbij van belang, we zien dat docenten veel aan het woord zijn, maar dat de leerlingen weinig wordt gevraagd. Ook krijgen leerlingen weinig gerichte feedback. Bovendien is de feedback die gegeven wordt, niet gericht op wat een leerling nodig heeft om een volgende stap in zijn ontwikkeling te zetten of wat hij nodig heeft om hiaten te dichten. Daarnaast vinden we ook dat de reguliere ondersteuning en begeleiding beter moet en kan. Voor de schooleigen toetsen geldt dat we een zeer wisselend beeld zien. Alleen in de onderbouw van de mavo-afdeling wordt gebruik gemaakt van een taxonomie met als doel te bepalen op welke plaats een leerling de meeste kans van slagen heeft (leerlingen beter determineren). De omgang met en afspraken rond schooleigen toetsen, bijvoorbeeld of en op welke wijze wordt geanalyseerd, verschillen per sectie. Het verdient aanbeveling om hier een eenduidig schoolbeleid voor te ontwikkelen. ISW Hoogeland beschikt over een leerlingvolgsysteem dat veel mogelijkheden biedt. Deze mogelijkheden worden echter niet optimaal gebruikt. Op het gebied waar leerlingen ondersteuning nodig hebben op gedragsaspecten, zijn de leerlingen in voldoende mate in beeld. Meer aandacht moet echter uitgaan naar de leerlingen met achterstanden op cognitief gebied. Het komt voor dat leerlingen afstromen naar een of meerdere lagere niveaus en niet als zorgleerling zijn aangemerkt en ook hun ondersteuningsbehoefte(n) niet in kaart zijn gebracht. De schoolleiding heeft al stappen ondernomen om met behulp van de managementrapportage van het leerlingvolgsysteem dit meer te gaan monitoren. Ook de kwaliteitszorg moet en kan versterkt worden. In de ontwikkeling die de school doormaakt, is er een toenemende aandacht voor opbrengstgericht werken. Er worden echter onvoldoende doelen gesteld voor de (middel)lange termijn in operationele termen. De leerresultaten zijn onderwerp van gesprek op school- team- en sectieniveau. Er zijn grote verschillen in ontwikkeling maar ook in visie op opbrengstgericht werken binnen en tussen de secties. De teamleiders voeren lesobservaties uit en er is, op vrijwillige basis, sprake van collegiale consultatie. Hoewel de schoolleiding structureel lesbezoeken aflegt, is er nog geen 'foto' op schoolniveau. De schoolleiding kan de huidige kwaliteit van het onderwijsproces scherper formuleren. Zo kunnen de doelstellingen concreter en beter worden gerelateerd aan de huidige kwaliteit. Ook de borging van afspraken, waaronder die van de toetsing, is een punt van aandacht. Pagina 10 van 11
Wat is ons beeld van de wijze waarop de school omgaat met verschillen tussen leerlingen? Differentiatie is geen speerpunt waar het team van ISW Hoogeland al langere tijd bewust mee bezig is. Het thema in het schooljaar 2015-2016 is het ontwikkelen van 'de motiverende les'. Het team wil daarmee de motivatie van leerlingen verhogen. Sommige leraren experimenteren in hun lessen om meer 'onderwijs op maat' te bieden. Leerlingen krijgen ruimte voor verschillen in het onderwijsaanbod en er is in een aantal lessen tempo differentiatie. In het kader van de zorg krijgen leerlingen extra ondersteuning als ze dat nodig hebben. Er worden steunlessen gegeven en er zijn huiswerkklassen. Buiten de reguliere lessen is dus enigszins sprake van afstemming op verschillen. In de lessen zien we echter nog weinig afstemming op verschillen tussen leerlingen, de lessen zijn sterk klassikaal van aard, zowel in de instructie als in de verwerking. Sommige vakgroepen hebben overigens goede initiatieven op dit onderdeel. Wij denken dat het van belang is om gezamenlijk vast te stellen wat de visie is van ISW Hoogeland op differentiatie en dit ook te concretiseren in gewenst leraargedrag. Wat is ons beeld van de professionele ruimte van leraren op de mavo-afdeling van ISW Hoogeland? De professionele ruimte van leraren op ISW Hoogeland is in ontwikkeling. Scholing krijgt steeds meer een structurele plaats in de school. De inbreng van de docenten bij het onderwijsbeleid is tot nu toe beperkt. Er ligt een concept scholingsplan dat nog onbekend is bij de leraren. Docenten geven aan dat nieuw beleid overwegend 'top down' tot stand komt maar dat zij voldoende ruimte ervaren voor individuele ontwikkeling. We zien positieve aanzetten, zo zijn er naast individuele docenten ook secties begeleid. Collegiale consultatie is ook een positieve ontwikkeling. Hoewel de aanvragen voor scholing worden gemonitord, kunnen de scholingen beter worden gestroomlijnd om daarmee aan te sluiten bij schoolbrede thema's en schoolontwikkeling. Pagina 11 van 11