Advieslijst van de vergadering van de commissie Ruimte & Economie Plaats: Gemeentehuis Deurne Datum: 1 november 2016 Tijd: 20:00 uur Aanwezig: L. Cuijpers, voorzitter; C. Hendriks, griffier; W. Luijten, B. van Neerven, C. Dahmen, B. Munsters, R. Kuijpers, J. Vogels, G. de Jong, P. Telders, T. Oomen, M. Lukassen, J. Verleijsdonk, E. Stax, P. Tabor en F. de Wit, leden. Verder zijn aanwezig: M. Biemans (portefeuillehouder); W. de Ridder, F. Stouthart (ODZOB), R. Nijdam (GGD), adviseurs. Nr. Onderwerp Omschrijving Commissieadvies 1. Opening en vaststelling van de agenda 2. Advieslijst 27 september 2016 3. Stand van zaken 3 e her- 4. Gezondheidsonder- zoeken veehouderij 5. Mededelingen vanuit het ziening BP Buitengebied college Vaststelling van de advieslijst. Gelegenheid om de commissie bij te praten over de stand van zaken. De agenda wordt ongewijzigd vastgesteld. De advieslijst wordt ongewijzigd vastgesteld. Van dit onderwerp wordt geen gebruik gemaakt. Aan de handd van een presentatie wordt een uiteenzetting gegeven door mw. Nijdam over het onderzoek Veehouderij en Gezondheid. Daarbij zegt zij nadere informatie te zullen gevenn of risicogroepen zoals kinderen en ouderen in de diverse deelonderzoeken afzonderlijk worden onderzocht. Vervolgens geeft de heer Stouthart aan de hand van een presentatie een uiteenzetting over handelingsperspectieven voor volksgezondheid en veehouderij. Beide presentaties zijn als bijlage bijgevoegd. Toezegging: Er zal nadere schriftelijke informatie worden gegeven over de stand van zaken als het gaat om de urgentieteams. Er zijn geen mededelingen. Vastgesteld in de openbare vergadering van 6 december 2016. De griffier, De voorzitter, (R.J.C.M.. Rutten) (L.H.P. Cuijpers) advieslijst r&e 161101.docx 1 van 1
02 11 2016 Veehouderij & Gezondheid uitkomsten VGO Renske Nijdam adviseur milieu & gezondheid Deurne, raadscommissie 1 november 2016 Veehouderij en Gezondheid omwonenden (VGO) RIVM, Nivel, IRAS, WUR Gestart in maart 2014, resultaten juli 2016 Gezondheidsonderzoek aan de hand van huisartsengegevens; 110.000 personen Vragenlijstonderzoek; 14.000 personen Gezondheidsonderzoek bij 2500 personen in Brabant en Limburg Luchtmetingen rondom de 2500 deelnemers Luchtmetingen rondom een aantal bedrijven 2 1
02 11 2016 VGO, wat zijn de vragen.. 1. Welke micro-organismen komen rondom veehouderijen voor? 2. Waar worden omwonenden aan blootgesteld? En wat zijn de risico s daarvan? 3. Is er een relatie tussen verergering van astma en COPD en blootstelling aan fijnstof en microbiële contaminanten in het stof. 4. Is er (na de Q-koorts epidemie) een verhoogd voorkomen van longontsteking rondom geitenhouderijen en pluimveehouderijen? 5. Onderzoek naar het voorkomen van allergie en astma bij omwonenden van nertsenbedrijven. Uitkomsten Astma en allergie komt minder vaak voor in nabije omgeving veehouderij Geen aanwijzing voor meer ziekte door zoönoseverwekkers of antibiotica-resistente microorganismen ---------------------------- Meer klachten bij COPD-patiënten Afstand 500 meter, hoeveelheid bedrijven Meer longontstekingen, in de nabijheid van pluimveehouderij (in een straal van 1 km) Circa 150 vermijdbare gevallen per jaar (circa 10%) in VGO gebied 2
02 11 2016 Vervolg uitkomsten Verhoogd voorkomen van luchtwegklachten en een verminderde longfunctie in relatie tot de dichtheid van veehouderijbedrijven rond de woning (>15), ongeacht het type bedrijf; Een verlaagde longfunctie, na dagen met verhoogde ammoniakconcentraties; geldend voor hele onderzoeksgebied. Mogelijke rol van secundair fijnstof blootstelling. Ammoniak wordt in de atmosfeer via een reeks chemische processen voor een belangrijk deel omgezet in secundair fijnstof(pm2,5-fractie). 5 Rapport Endotoxinen Blootstelling heeft relatie met verhoogd voorkomen van luchtwegklachten en verlaagde longfunctie. Bij individuele pluimveestallen -> overschrijding gezondheidskundige advieswaarde voor endotoxinen (30EU/m3) mogelijk Geur- en fijnstofregels beschermen niet voldoende. Mogelijk ook cumulatie van endotoxineblootstelling van meerdere veehouderijen in bepaald gebied; relevant want. in Brabant woont circa 20% van de bevolking in huizen met meerdere stallen binnen een afstand van 250 meter. 6 3
02 11 2016 Handelingsperpectief 7 factor gezondheidseffect Opties Primair fijnstof, endotoxine Longontsteking, verergering klachten, longfunctieveranderingen Emissiereductie primair fijnstof Secundair fijnstof longfunctieveranderingen Emissiereductie ammoniak Antimicrobiële resistentie Dragerschap Reductie antibioticagebruik, monitoring resistentie Dierziekten management Emissiereductie Zoönosen Longontsteking (?), infectieziekten Monitoring dierziekten (uitbraken) Hygienemaatregelen, dierziektenmanagement (vaccinatie, keten- en bedrijfsmanagement) vervolg Modelleringstudies naar: endotoxinen-concentraties in gebieden met veel bedrijven relatie endotoxinenniveaus en optreden gezondheidseffecten Berekening hoeveel de blootstelling moet verminderen om ziektelast te beperken tot acceptabel Modellering zoönotische risico s 8 4
02 11 2016 Bedankt voor uw aandacht Vragen? Renske Nijdam GGD Gezondheid, Milieu & Veiligheid Brabant T: 0900-368 68 68 E: r.nijdam@ggdgmv.nl 9 5
Volksgezondheid en veehouderij: handelingsperspectieven Deurne, raadsinformatie bijeenkomst, 1 november 2016 Inhoud Historie - advies Gezondheidsraad Wettelijke kaders: dieraantallen, volksgezondheid Uitkomsten onderzoeken Gezondheid en veehouderij Reacties Het speelveld: Kennis en inzichten tbv afweging vanuit 3 werelden Dilemma vergunningverlening Handelingsperspectief Relatie met de geurverordening 2 1
Historie / advies Gezondheidsraad 2009-2011 Verkennend onderzoek IVG: intensieve veehouderij en gezondheid vaker longontsteking minder astma complicaties bij COPD en astma 2012 Gezondheidsraad gemeente: geurnormen 2012-2016 Vervolgonderzoek 1 VGO: Veehouderij en gezondheid omwonenden Adviesgrenswaarde: 30 EU/m 3 Rijk: Ontwikkel endotoxinen toetsingskader Vervolgonderzoek 2 Emissiemetingen en verspreiding endotoxinen 7 juli 2016: resultaten vervolgonderzoek gepubliceerd + brief aan Tweede Kamer symposium RivM over VGO onderzoek 3 Adviesgrenswaarde Gezondheidsraad Max. blootstelling: 30 EU / m 3 (endotoxinen units) aanvaardbaar geacht door de gezondheidsraad afgeleid van norm voor arbeidsomstandigheden: 90 EU/m 3 / 8 uur blootstelling 1/3 e van 90 = 30 EU voor 24 uurs blootstelling geen rekening gehouden met gevoelige groepen Algemeen aanvaard wetenschappelijk inzicht: Endotoxine = celwandresten gram negatieve bacteriën = biologisch agentia luchtwegen mens zeer gevoelig voor goede indicator voor stoffen uit stallen die negatieve invloed hebben op luchtwegen Endotoxine blootstelling: negatieve gezondheidseffecten op werkenden (blijkt uit heel veel onderzoeken) 4 2
Wettelijk kader Volksgezondheid en veehouderij Geen wettelijke kaders om volksgezondheid veehouderij te toetsen Jurisprudentie: - volksgezondheid meewegen - gebruik maken van recente wetenschappelijke inzichten Roeien met de riemen die we hebben: recente wetenschappelijke inzichten jurisprudentie zal bepalend zijn: pseudowetgeving Vervolgonderzoeken: 2017 - nieuwe wetenschappelijke inzichten: bijv. regionale risicokaarten - meer en betere handvatten voor toetsing - jurisprudentie zal nog bepalend blijven: tot toetsingskader wettelijk is verankerd - Omgevingswet 2019 (?) 5 Wettelijk kader Dieraantallen Gemeente heeft geen knop om dieraantallen te reguleren milieurecht (vergunning) is gebaseerd op emissies en belasting c.q. blootstelling ruimtelijke plannen - aantal dieren: niet ruimtelijke relevant (jurisprudentie Reusel-de Mierden) - omvang bouwblok-bestemmingsplan: enige grip op aantal dieren Wetsvoorstel Dieraantallen rond de kerst 2016 naar de Tweede Kamer plafond dieraantallen op gebiedsniveau (compartimentering) - verminderen dieren geen optie, vanwege planschade (aantasten vergunde rechten) provincie bevoegd gezag: regie (sluit aan bij plannen mestbeleid van de provincie) 6 3
Uitkomsten recente onderzoeken Volksgezondheid en veehouderij Gezondheidseffecten aangetoond VGO onderzoek Tot 1 km rond pluimveebedrijven Veedichte gebieden (meer dan 15 veehouderijen binnen 1 km) - ongeachte type veehouderij Endotoxinen onderzoek adviesgrenswaarde Gezondheidsraad (30 EU / m3) Individuele pluimveebedrijven: tot 500 meter overschrijding Individuele varkensbedrijven: geurnormen voorkomen nieuwe overschrijdingen NB. Bestaande overschrijdingen blijven Cumulatie? 7 Reacties Onderzoekers: emissies verminderen Sector: emissies verminderen, rendabele bedrijfsvoering Rijk: geen stop, wel plan van aanpak met sector, Wet dieraantallen Provincie: geen voorbereidingsbesluit, wel ondersteuning gemeenten bij voorkomen knelpunten Belangengroepen: minder dieren, actie Burger: Omwonenden: zorgen, wat doet de gemeente om ons te beschermen - actie - in beroep tegen vergunningen Gemeenten: hoe nu verder? 8 4
Het speelveld - Kennis en inzichten tbv. Afweging vanuit 3 werelden Handelingsperspectief Hardware Tastbaar Materieel Effecten gezondheid omwonenden verminderde longfunctie Maatregelen emissiereductie ruimtelijke ordening vergunningverlening Wetten en regels normen risico analyse scenario s kosten en baten Software 9 Papier Systemen Input beleidsproces Mindware Psychosociaal Perceptie, emotie, gedrag Onzekerheid, zorgen Economie Doelen Dilemma bij risicovolle aanvragen Zorgen omwonenden bedrijfsontwikkeling veehouderij Veel risicovolle aanvragen zullen voor de rechter komen weigeren: lastig, toetsingskader onvoldoende concreet verlenen: lastig bij toename emissies - gezondheidsonderzoeken betrekken bij de besluitvorming verlenen en later actualiseren ogv. nieuwe inzichten - aanpassen vergunning (BBT): lastig gelet op jurisprudentie Uitstel besluitvorming risicovolle ontwikkeling (aanvraag) Awb 4.15: met schriftelijke toestemming veehouder Awb 4.14: mededeling gemeente, uitstel in afwachting van aanvullend onderzoek tbv. zorgvuldige besluitvorming - juridisch houdbare weg? Wat gaat de rechter er van vinden? 10 5
Handelingsperspectief - achtergrond en doelstelling Lange termijn aanpak (sector, Rijk, provincie, VNG) plan van aanpak emissievermindering - Best beschikbare technieken brief Tweede kamer: november 2016 Voor nu: geen stop, standstil of concrete toetsingskaders vanuit Rijk of provincie probleem gezondheidsrisico s veehouderij op het bordje van gemeenten (vergunningverlening en ruimtelijke ordening) Actie: wat de gemeente kan doen: bij lopende en nieuwe vergunningaanvragen of meldingen Vermijden dat de gezondheidsrisico s voor omwonenden groter worden: - voorkomen nieuwe knelpunten - voorkomen bestaande knelpunten vergroten 11 Handelingsperspectief bij risicovolle aanvragen - hoofdlijn niet onnodig veehouderijen op slot zetten met risicovolle aanvragen aan de slag : beoordelen of een initiatief - aanvraag risicovol is (zie volgende sheets) Omgevingsdienst (ODZOB): schakelt gemeente in overleg met de veehouder: belang toekomst bestendig bedrijf - uitleg problematiek - aanpassen plan: standstil of emissiereductie - schriftelijk instemmen met uitstel van de besluitvorming (max. tot 1 sept. 2017) Gemeente bepaalt hoe verder: - afweging: maatschappelijke insteek financieel-juridische risico s NB. Gemeente kan ondersteuningsteam inschakelen 12 6
Risicovolle ontwikkelingen - aanvraag of melding Toename fijnstof-emissie (c.q. endotoxinen) Individuele beoordeling varkens en kippen: bestaand of nieuw knelpunt? afstandsgrafiek hanteren: bronsterkte fijn stof - aan te houden afstand om te voldoen aan adviesgrenswaarde Gezondheidsraad ja: bestaand of nieuw knelpunt: toename emissies ongewenst: gemeente in overleg met veehouder over aanpassen plan of uitstel besluitvorming Beoordeling cumulatie individueel geen knelpunt endotoxine risicogebied - veedicht gebied - meerder pluimvee- en varkenshouderijen - hoge geurbelasting - hoge fijnstof-concentratie 13 Relatie met de geurverordening Geurnormen recent aangescherpt (geurverordening 2015) veelal bedrijfsontwikkeling met toepassen van emissiearme systemen (geur) in veel gevallen aannemelijk: - emissiereductie geur emissiereductie fijn stof / endotoxinen - geen nieuwe knelpunten of vergroten van bestaande (volksgezondheid) Geurbeleid /-normen gemeente: draagt bij aan vermijden grotere gezondheidsrisico s voor omwonenden Vangnet: voorgaande beoordeling risicovolle ontwikkelingen voor de gevallen waar geurnormen niet leiden tot lagere emissie fijn stof / endotox. in overleg met veehouder komen tot. (zie voorgaande) 14 7
Ondersteuningsteam Gemeenten, GGD, Omgevingsdiensten en provincie Doel: Met raad en daad helpen bij de besluitvorming over vergunningen Notitie: kennis en inzichten + onderbouwing + juridisch - Nieuwe kennis en inzichten verwerken (vervolgonderzoek lopen nog) - motivering gezondheidseffecten uitwerken tbv. besluit over vergunningaanvragen (weigeren, uitstel ) - Juridische hardheid: wetenschappelijke inzichten - wettelijke kaders - motivering - Doorwerking in de ruimtelijke ordening - Geitenhouderij -. Gemeenten op de hoogte houden van de ontwikkelingen: - onderzoek, kennis en inzichten 15 - Plan van aanpak emissievermindering (Sector, Rijk, Provincies) 8