Bijlage 9: Verslagen van de gesprekken met medewerkers van educatieve uitgeverijen Uitgeverij A Samenwerking met een educatieve portaalsite? Hangt af van een aantal factoren: Wat is de bedoeling van de portaalsite? Indien er een soort markplaats komt waar uitgeverijen kunnen staan is dat interessant. KlasCement is momenteel een repository van leerobjecten (gratis (!) materiaal). Als de uitgeverijen daarnaast betalende leerobjecten kunnen aanbieden, kan het interessant zijn. Niet als het de bedoeling is dat alle materiaal gratis ter beschikking wordt gesteld. De auteursrechten kunnen een probleem vormen. Er wordt vandaag de dag heel veel gekopieerd en geplakt. Als er wordt samengewerkt met een educatieve portaalsite zou het kunnen dat gebruikers het materiaal waarvoor ze betaald hebben zelf gratis ter beschikking stellen. Er moeten dus goede garanties zijn qua auteursrechten. KlasCement is daar minder mee bezig, er zijn wel contacten met Ephorus (anti-plagiaatsoftware). Voor een uitgeverij kan het interessant zijn om daarmee te werken. De uitgeverij is op zich bereid leerobjecten aan te bieden via de portaalsite, mits er geen risico is op het schenden van de auteursrechten. Het zou interessant zijn, zowel voor uitgeverijen als voor leerkrachten, als het archief van de VRT (beeldmateriaal) opengesteld zou worden. Uitgeverijen kunnen er in hun methodes naar verwijzen. Nu is het enorm kostelijk om beeldmateriaal op te nemen omdat je rechten moet aanvragen. In Nederland is er al een portaalsite die videomateriaal aanbiedt. Het zou ook interessant zijn als er met krantenartikels kan worden gewerkt. In methodes wordt nu al vaak verwezen naar krantenartikels maar leerkrachten moeten een abonnement op die krant hebben om ermee te kunnen werken. Idealiter zouden leerkrachten toegang moeten hebben tot krantenartikels (in het buitenland bestaat dat al). Leerkrachten vragen naar materialen met beeldmateriaal! Uitgeverijen zijn geremd om beeldmateriaal te gebruiken/aan te bieden omdat ze rechten moeten aanvragen. Leerkrachten zouden veel zelf kunnen vinden. De laatste jaren is de trend echter dat leerkrachten steeds meer kant-en-klaar materiaal willen hebben. Aanvankelijk verwachtte men dat leerkrachten minder uitgewerkte materialen zouden vragen (omdat ze meer zelf op het net zouden zoeken en vinden), maar het tegendeel is waar: ze vragen meer en meer goede didactisch uitgewerkte methodes (komt door het grote scala aan info). Het probleem van KlasCement is dat er geen gehelen zijn, het zijn allemaal losse elementen. Een educatieve portaalsite van de overheid moet materialen aanbieden die van een zekere kwaliteit zijn. Een redactie moet de materialen bekijken. Op KlasCement is er bloedarmoede: een aantal mensen bieden veel materiaal aan. Op de website van de uitgeverij worden de boeken gelinkt aan de leerplannen. Leerkrachten willen alleen die boeken zien die hun leerplan volgen. Als de boeken niet afgestemd zijn op de leerplannen, werkt het niet. Dit aspect zou in de metadatering (cf. PUBELO) kunnen worden opgenomen. Het gemeenschapsonderwijs heeft een groter belang bij een educatieve portaalsite. Een aantal richtingen zijn heel klein. Voor een uitgeverij is het niet interessant om daarvoor methodes te ontwikkelen. Die leegte kan door een portaalsite worden opgevangen (cf. KlasCement). Een probleem kan zijn dat leerkrachten hun materiaal niet willen uitwisselen of dat slechts een deel van de leerkrachten hun materiaal aanbiedt.
Een aantal uitgeverijen werken aan een eigen educatieve portaalsite. Het project zit in een opstartfase. Er kan eventueel worden bekeken of er aangesloten kan worden bij een educatieve portaalsite van de overheid. Een portaalsite ontwikkelen is een kostelijke zaak, daarom doen de uitgeverijen het samen. Ze blijven wel concurreren op het vlak van de methodes zelf. Je zou kunnen zeggen dat ze in plaats van elk met eigen vrachtwagen te rijden naar dezelfde plaatsen, ze de vrachtwagen delen.
Uitgeverij B Op GEWU (Groep Educatieve en Wetenschappelijke uitgeverijen) werd een voorstel om samen een portaalsite te ontwikkelen positief onthaald. Hoe sterk leeft de idee dat alles gratis is wat op het internet staat? En in hoeverre wil je dat leerkrachten alles zelf maken? Er is een vermoeden dat leerkrachten basisonderwijs en secundair onderwijs de eindtermen via leermiddelen van uitgeverijen bereiken. Een leerkracht is verantwoordelijk voor het behalen van de eindtermen en kiest zelf met welke middelen hij dat doet. De overheid kan niet verplichten om commerciële materialen te kopen. Mensen hebben zich georganiseerd in uitgeverijen om leerkrachten een basis te bieden waarvan ze kunnen vertrekken. Winst : niet alleen financieel, er moet ook gekeken worden of er beter onderwijs gerealiseerd wordt. Gebruiksgemak is een aandachtspunt. Leerkrachten willen hun job efficiënt kunnen uitvoeren en zijn op zoek naar middelen die hen daarin ondersteunen. Zijn er voorstellen van de overheid? Waaraan denken ze? Een portaalsite: het aanbod kenbaar maken, eventueel ook leermiddelen verdelen (distributie) en verkopen. Gevaar van een portaalsite: het wordt een mand waarin een kat zijn jong niet terugvindt. Metadatering kan een oplossing zijn (cf. PUBELO). Communiceren over leermiddelen: gebeurt nu ook al. Cf. Lerarenforum en recensies van Guimardstraat. De enige die het lezen zijn uitgevers en de Guimardstraat. In scholen wordt meestal op schoolniveau beslist welke leermiddelen/methodes worden gebruikt. Het zijn niet de individuele leerkrachten die kiezen. Communicatie binnen de leermiddelen zelf zou interessanter zijn; communicatie binnen een toepassing, e-leeromgeving, niet op een portaal. We moeten aandacht vragen voor het respecteren van de auteursrechten. Ook vanuit het beleid moet hier aandacht voor zijn. De illusie is er dat alle online materiaal gratis is. Wanneer je een leerkrachtenteam van een methode kunt overtuigen heeft dat meer effect dan wanneer je een individu kunt overtuigen. Je kunt gemakkelijker een methode aan een school verkopen dan aan een individuele leerkracht. Zal een portaalsite ervoor zorgen dat leerkrachten gerichter kiezen? Overheid en privé kunnen samenwerken, hoeft geen struikelblok te zijn. Er moeten afspraken worden gemaakt. Uitgeverijen moeten dan beoordelen of ze hun activiteiten daardoor gesteund zien. Ervan uitgaande dat leerkrachten hoe dan ook commerciële leermiddelen gebruiken, zou overheid ervoor kunnen kiezen om via de portaalsite ook toegang tot die leermiddelen te voorzien. Er kan een soort van marktplaats aangelegd worden. Zoekfuncties: materialen van welke uitgeverijen staan bovenaan in de zoekresultaten? Een portaalsite moet alle aanbieders verzamelen. Gebruiker kan kiezen wat hij wil zien (werken met profielen). Edison: niet zomaar te koppelen. Werken met een ranking zou interessant zijn ( beste materialen bovenaan). Uitgeverijen zouden hun best doen om hun eigen materialen zo goed mogelijk te maken. Mogelijke technische problemen. Op welke server komt alles?
Uitgeverij C Drie uitgeverijen werken aan een portaalsite. De doelgroep is leerkrachten, directie, leerlingen en ouders. Op de websites van de uitgeverijen kan nu al informatie over leermiddelen worden gevonden. De portaalsite moet ervoor zorgen dat gebruikers ook toegang krijgen tot de leermiddelen zelf. De bedoeling is dat er met een single sign on gewerkt wordt. Gebruikers krijgen op één plek (een webwinkel) toegang tot leermaterialen van verschillende uitgeverijen. Een werkgroep werkt het idee uit. In de webwinkel krijgen leerkrachten een code waarmee ze een demo van het materiaal kunnen bekijken. De materialen zullen niet gratis zijn, maar het is niet zo dat er alléén betalende content zal worden aangeboden. Afstemming met andere betrokkenen is zeker mogelijk. Om informatie gericht te kunnen aanbieden, wordt aan metadatering gedacht (cf. PUBELO). Ook mogelijkheden tot communicatie? De ervaring leert dat dit niet werkt. Communicatie gaat dood. Technisch is het haalbaar, maar is het meerwaarde? Wat wel werkt is bijvoorbeeld het Omniwize-forum. Er worden gerichte vragen gesteld en een moderator geeft antwoorden. Dit blijkt noodzakelijk te zin om communicatie mogelijk te maken en te onderhouden. Bij concrete vragen zijn leerkrachten bereid om oplossingen ervoor te delen. Leerkrachten hebben de behoefte om anoniem iets te kunnen bijdragen. Als leerkrachten iets willen zeggen doen ze dat in eerste instantie tegen hun collega s maar als met een probleem zitten dat mede door de school wordt veroorzaakt willen ze daar anoniem iets over kwijt. Een ander belangrijk aspect is de correctheid van het gebruik (Edison). In die zin zou de leerkracht een unieke code moeten krijgen, bijv. stamboeknummer. Door de login wordt alle info beschikbaar. Dialoog is belangrijk. Waarom wil het ministerie wel met microsoft praten en niet met de uitgeverijen? De uitgeverijen overleggen nochtans met de koepels. Scholen hebben vertrouwen in uitgeverijen. Ze bestellen een methode en gaan er vanuit dat die beantwoorden aan het leerplan.
Uitgeverij D Een portaalsite? Onder een portaalsite verstaat de uitgeverij een site met niet alleen leermiddelen maar ook andere informatie zoals leerplannen, informatie van de DVO, didactische informatie, good practices. Dat is nodig om een goede portaalsite te hebben. Leermiddelen worden eigenlijk op twee manieren verspreid: commercieel (uitgeverijen) en op een andere manier (à la KlasCement). Vanuit het standpunt van de uitgeverij kan een portaalsite zeker niet het enige aanbiedingspunt zijn. Ze blijven sowieso aan hun eigen contacten werken en aan een eigen website. Aansluiting bij portaalsite? Er waren reeds vroegere initiatieven, onder andere het PUBELO-project. De voorwaarde is dat het organisatorisch en commercieel interessant moet blijven. Dat is een discussie die gevoerd zal moeten worden. Meestappen is op zich geen probleem, maar die portaalsite moet uiteindelijk de doelstellingen van de uitgeverij respecteren. Het beleidsplan 2007-2009 werd niet zo positief onthaald, daar wordt de kaart van open software getrokken. Het moet duidelijk zijn welke informatie van welke uitgeverij komt. De methoden, bepaald didactisch materiaal dat hoort bij bepaalde principes, dat zou niet mogen verzinken in grijze massa. Het moet dus zeer duidelijk identificeerbaar zijn dat het van uitgeverij D komt of aan een bepaalde methode gelinkt is. Dat is zeker belangrijk bij digitaal materiaal. KlasCement is in zekere zin gescreend, maar inhoudelijk zeer lichtjes. Er wordt gebruik gemaakt van een rating systeem, maar je vindt daar ook materiaal bijv. toetsen die gebaseerd zijn op onze methoden, en als wij die dan bekijken zijn we niet altijd enthousiast omdat het niet altijd strookt met de methode of wat er in dat materiaal gebeurt. Als er materiaal wordt gemaakt naar aanleiding van onze methode dan zouden wij daar een label moeten kunnen aangeven. Anders krijg je van die underground sites die een medium worden naast wat je uitgeeft. Auteursrechten Daar zijn weinig problemen mee. Het wordt wel intern herbekeken, ook het geldelijke vergoedingssysteem, nu is dat per verkocht boek, maar ook eens kijken hoe het met digitale informatie zit. Het is onvermijdelijk dat er al eens iets gekopieerd wordt, maar dat kan niet en als dat gemerkt wordt, wordt er gereageerd. Daarom wordt het ook belangrijk geacht om het eigen materiaal te certificeren. Zo weten mensen dat bepaald materiaal van een uitgeverij komt, dat heeft een kwaliteitslabel. Indien mensen een boek gaan inscannen en dat wordt opgemerkt dan worden er ook acties genomen. Het is niet zo dat er iemand continue alles gaat nakijken, maar het wordt wel wat in het oog gehouden. Vraag is of het de investering waard is om daar meer intensief mee bezig te zijn. Mensen denken wel vaak dat omdat het op internet staat het zomaar mag gekopieerd en gedownload worden. De auteurswetgeving maakt een aantal zaken mogelijk. Maar het probleem duikt sowieso op met digitale content, dus op zich is dat niet uniek aan een portaalsite. Wij geven een cd-rom uit, die mag op de server van de school maar alleen voor intern gebruik. Je weet ook dat niet alle scholen zich hieraan houden. Maar dus intern houdt men zich daar niet agressief mee bezig. Hetzelfde probleem stelt zich voor alle zaken die je aanbiedt, ook bijvoorbeeld alles voor gehandicapten. Teksten moeten digitaal beschikbaar zijn, pdf s gaan circuleren, daar wordt dan met z'n allen rond gewerkt. Zo n zaken houden altijd een risico in. Voordelen van een educatieve portaalsite Uit peilingen komt er altijd dat er een gebrek is aan digitale content komt. Allicht is dat dan vooral een gebrek aan geschikte digitale content. Maar er is nochtans veel voor handen. Iedereen die een leerboek uitgeeft, steekt daar iets digitaal bij, en je vindt ook veel op Klascement. Mensen hebben blijkbaar problemen om zaken te vinden. Een voordeel van een
portaalsite zou kunnen zijn dat mensen op een centrale plaats kunnen zoeken. Wij krijgen bijvoorbeeld veel vragen over leerplannen, mensen zoeken maar vinden het niet. Nochtans staat alle informatie op sites, op koepelniveau. Er is duidelijk nood aan een centraal informatieaanbod. Voor de duidelijkheid zou het beter zijn indien er één educatieve portaalsite is, maar dan moet alles erop staan (content, context). Zo zal er dan allicht ook iets over speeltuigen voor de speelplaats moeten in staan. Moet echt alles omvatten. Meestal wordt ervoor gezorgd dat boeken gebruikt kunnen worden bij 1 of 2 koepels, zeker in het basisonderwijs. Er wordt meer en meer netoverschrijdend en zelfs taalgrensoverschrijdend gewerkt. Het zou voor ons interessant zijn als we inzicht krijgen in loggegevens (naar wat wordt vooral gezocht, hoe wordt gezocht, waar gaat ons materiaal naar toe?). Dat zou interessant zijn. Wanneer de uitgeverij input levert, wil ze ook iets terug. Reclame is niet interessant, de loggegevens wel. Kwaliteitslabels Uitgeverijen worden door leerkrachten gezien als een hulp om doelstellingen te bereiken. Er zou met verschillende kwaliteitslabels kunnen worden gewerkt. Portaalsite uitgeverijen De uitgeverij gelooft meer in repository-materiaal. De uitgeverij vreest dat een portaalsite van uitgeverijen een microsoft-imago zal krijgen. Een nadeel van een repository is dat het meer werk vraagt, het zijn geen pure pakketten. De ICT-materialen zijn enorm versnipperd (soms op Linux, soms niet; voor het ene moet je inloggen, voor het andere niet; ). Dat bezorgt ICT-coördinatoren enorm veel werk. Er moet gezocht worden naar iets algemeen, waar iedereen mee kan werken. PUBELO was een startpunt, nu zijn uitgeverijen weer uit elkaar gegroeid. De gebruiker heeft nood aan één centrale plaats. Zoeken naar leermiddelen Zoeken van leermiddelen gebeurt hoofdzakelijk op vakken, een of meerdere vakken (wetende dat die aansluiten bij leerplannen). Een sluitend systeem: zoeken op een combinatie van jaar, vak, onderwijstype (en dan onderwerp). Er wordt inhoudsgebonden gezocht (être, avoir, tsunami ) Er wordt ook gezocht op type: oefening, toets, handleiding, film Er zou met een profiel kunnen worden gewerkt. Gebruikers zouden zich kunnen registreren door middel van stamnummers. De uitgeverij biedt toegang tot een aantal methodensites, waarop gebruikers nieuws over het vak kunnen vinden, erata, extra materiaal, suggesties voor toetsen, handleiding. Gebruikers moeten zich eerst registreren. Die gegevens worden gebruik om leerkrachten op de hoogte te houden van nieuwe materialen. Registeren vormt altijd een drempel. Er is ook het probleem dat mensen paswoorden beu zijn, single sign on is dan wel een oplossing.