Hoe beleeft Nederland het WK? Ontwikkeling van Geluk in Nederland 2-meting

Hoe beleeft Nederland het WK? Ontwikkeling van Geluk in Nederland 2-meting <logo klant> juni 2014 Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 1

Copyright 2014 Blauw Research bv Alle rechten voorbehouden. Niets uit dit rapport mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Blauw Research. Dit rapport is geleverd onder de leveringsvoorwaarden van de MOA. All rights are reserved. Nothing from this report may be copied, saved in an authorised data bank or be made public in any form, whether it be electronically, mechanically or through photocopies without prior consent from Blauw Research. This report has been created following MOA conditions. Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 2

Voorwoord Blauw Research is door de Staatsloterij gevraagd om de state of mind van Nederland ten aanzien van geluk (en de ontwikkeling hierin) in kaart te brengen. In deze derde meting is opnieuw gekeken naar wat geluk inhoudt, waar geluk door wordt gevoed en wat geld met geluk te maken heeft. Daarnaast is vooruit gekeken naar het aanstaande WK voetbal in Brazilië. Wij hebben met veel plezier aan dit onderzoek gewerkt en wensen de Staatsloterij veel succes met de resultaten. Rotterdam, juni 2014 Projectteam: Björn Terlouw, Project Manager Bobbie van Beest, Senior Project Manager Leeswijzer Verschillen in geslacht, leeftijd, opleiding en provincie worden niet in de grafieken getoond maar beschreven. Wanneer gesproken wordt over jongeren dan worden hier Nederlanders onder verstaan die jonger dan 25 jaar zijn. Oudere Nederlanders zijn gedefinieerd als ouder dan 55 jaar. In dit rapport wordt gebruik gemaakt van de volgende markeringen: significant positief verschil (95%) indicatief positief verschil (90%) significant negatief verschil (95%) indicatief negatief verschil (90%) Legenda Ter verduidelijking van de onderzoeksresultaten worden in dit rapport belangrijke of opmerkelijke resultaten toegelicht aan de hand van pictogrammen. Betekenis van de pictogrammen: Positieve bevinding Opvallend resultaat Aanvulling Blauw Research Verschillen in geslacht Verschillen in leeftijd Blauw Research Weena 125 3013 CK Rotterdam Tel: 010-4000900 www.blauw.com Verschillen tussen provincies Contactpersonen: Björn Terlouw, bjorn.terlouw@blauw.com Bobbie van Beest, bobbievanbeest@blauw.com Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 3

Inhoudsopgave 1 Kort & Krachtig 5 1.1 Achtergrond & onderzoeksdoelstelling 6 1.2 Conclusies 7 1.2 Conclusies 8 1.2 Conclusies 9 Bijlage Verantwoording 28 Bijlage achtergrondgegevens 29 Bijlage stellingen WK 33 2 Wat is geluk? 10 2.1 Huidig geluk en emoties in geluk 11 2.2 Bijdrage aan geluk 12 2.3 s nachts wakker liggen 13 3 Geld en geluk 14 3.1 Belang geld in geluk 15 4 WK voetbal 16 4.1 Redenen om niet met mannen of vrouwen te kijken 17 4.2 Wedstrijden kijken 18 4.3 Motivatie en ergernissen kijken wedstrijden 19 4.4 Bekijken wedstrijd met tegenstanders 20 4.5 Stellingen WK 21 4.6 Uitingen fan Nederlands elftal 22 4.7 Favoriete oranje hit en beste bondscoach 23 4.8 Meest memorabele WK moment en beste voetbalanalist 24 4.9 Verwachting wereldkampioen voetbal 25 4.10 Trade off winst 26 4.11 Huldiging tweede plaats 27 Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 4

Hoofdstuk 1: Kort & Krachtig Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 5

1 Kort & Krachtig 1.1 Achtergrond & onderzoeksdoelstelling Achtergrond De Staatsloterij heeft in juli 2013 haar strategie aangepast. Het uitgangspunt is dat het winnen van geldprijzen voor een geluksgevoel zorgt. In dit kader wil de Staatsloterij gezien worden als een expert op het gebied van geluk. Om deze expertise te kunnen claimen ontwikkelt de Staatsloterij een onderzoeksbarometer (de zogenaamde Geluksindex) die de state of mind ten aanzien van geluk van de Nederlander in kaart brengt. Onderzoeksdoelstelling Primair doel van dit onderzoek is het verkrijgen van inzicht (in de ontwikkeling van) de state of mind van Nederland ten aanzien van geluk. Met de verkregen inzichten wil de Staatsloterij zich profileren als een expert op het gebied van geluk. Doelgroep Om te bepalen hoe het ervoor staat met het Geluk van Nederland is een eerste onderzoek (0-meting) uitgevoerd onder een representatieve groep Nederlanders van 18 jaar en ouder (n=2485) in juni 2013. Dit rapport beschrijft de resultaten van het derde onderzoek (2- meting). Ook aan dit onderzoek heeft een representatieve groep Nederlanders van 18 jaar en ouder deelgenomen (). Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 6

Nederlanders blijven een gelukkig volkje. Net als eind 2013 geeft driekwart van Nederland (75%) aan (zeer) gelukkig te zijn. Eén derde (3) is zelfs zeer gelukkig. De emoties die geluk het beste weergeven zijn voor Nederlanders nog steeds dankbaarheid en vrijheid. 1 Kort & Krachtig 1.2 Conclusies Op de vraag wat het meest bijdraagt aan het geluksgevoel, kiezen Nederlanders vaker dan eind 2013 voor financiële zaken zoals het doen van een langgewenste aankoop of het uitgeven van geld. Een mogelijke oorzaak voor deze ontwikkeling kunnen de meer positieve berichtgeving over de economie van de afgelopen tijd. Dit onderzoek ligt Nederland ook minder vaak dan eind 2013 wakker van geldzorgen en de verslechterende economie. Mannen kijken graag met vrouwen naar het WK. Vrouwen ergeren zich vaker aan mannen bij het kijken van een WK wedstrijd dan andersom. Tweederde (6) van de mannen vindt het gezellig om met vrouwen naar het WK te kijken, terwijl net iets meer dan de helft (55%) van de vrouwen het gezellig vindt om met mannen voetbal te kijken. Nederland kijkt thuis met familie en vrienden naar de wedstrijden van Oranje. De meerderheid van de Nederlanders geeft aan de wedstrijden thuis te kijken samen met familie en vrienden (5). De reden om gezamenlijk naar de wedstrijden te kijken is de gezelligheid. Tijdens de wedstrijden ergeren Nederlanders zich het meest aan slecht wedstrijd commentaar (3), niet goed op het scherm kunnen kijken (17%) of iemand die door de wedstrijd heen praat (16%). Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 7

Duitsers zijn populair om samen een wedstrijd van het Nederlands elftal mee te bekijken. Op de vraag met welke supporters van een tegenstander Nederland het liefst naar een wedstrijd van Oranje kijkt, geeft 17% van de Nederlanders aan dat ze dan de wedstrijd maar niet kijken. De Duitsers (16%) zijn het populairst om samen een wedstrijd mee te kijken, gevolgd door de Engelsen (1), Spanjaarden (1) en Brazilianen (1). Opvallend is dat de Belgen weinig populair zijn bij de Nederlanders om samen een wedstrijd van Oranje mee te kijken. Slechts een klein deel () van Nederland wil de wedstrijd kijken met onze zuiderburen. 1 Kort & Krachtig 1.2 Conclusies Het WK heeft duidelijk een positieve invloed op de stemming in het land. De stemming in Nederland heeft duidelijk baat bij een WK voetbal. Vier op de tien Nederlanders vinden dat er een leukere sfeer hangt op straat (4) of houden van de gezelligheid rondom de wedstrijden (4). Een kwart (27%) merkt zelfs dat de mensen aardiger zijn voor elkaar tijdens de eindronde van een wereldkampioenschap voetbal. De Nederlander geeft gemiddeld 12,36 uit aan oranje attributen dit WK. Dit wordt vooral uitgegeven aan oranje kleding of oranje accessoires. De kans op versierde straten en woningen tijdens het WK is het grootst in Limburg () en het minst groot in Zeeland (5%). Het favoriete Oranje nummer aller tijden is voor Nederlanders Wij houden van Oranje van Andre Hazes (3). Nederlanders zien Rinus Michels als beste bondscoach ooit (28%). Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 8

Nederland is sceptisch over de kansen van het Nederlands elftal. De kansen van Oranje worden niet erg hoog ingeschat door Nederlanders. Slechts één op acht (1) Nederlanders denkt dat Oranje er met de titel vandoor gaat in Brazilië. De kansen van oranje zijn zelfs gedaald volgens Nederland want eind 2013 dacht nog 2 dat het Nederlands elftal zich tot wereldkampioen kroont. 1 Kort & Krachtig 1.2 Conclusies Ook de kansen van onze oosterburen worden lager ingeschat dan eind 2013 (1 vs. 7%). De verwachtingen voor Brazilië (25% vs. 2) en Spanje (9% vs. 6%) zijn gestegen ten opzichte van oktober 2013. De beperkte hoop in de titel lijkt ook zijn weerslag te hebben op wat men over heeft voor de winst van Oranje. Nederland kiest massaal voor mooi weer tijdens hun vakantie (87%) of een mooi geldbedrag (9) in plaats van de titel. Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 9

Hoofdstuk 2: Wat is geluk? Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 10

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Nederlanders blijven een gelukkig volkje. 3 3 3 4 4 4 16% 6% 7% 6% juni 2014 () Huidig geluk 16% 16% november 2013 (n=2410) juni 2013 (n=2485) 76% is (zeer) gelukkig dankbaar vrijheid vrolijkheid ontspanning vreugde verbonden vredig trots succesvol zijn anders weet niet Emoties in geluk 5% 9% 8% 9% 8% 7% 10% 9% 1 1 1 18% 17% 16% 16% 1 1 0% 5% 10% 20% juni 2014 november 2013 juni 2013 (n=1244) (n=2370) (n=2447) 2 Wat is geluk? 2.1 Huidig geluk en emoties in geluk Dankbaarheid en vrijheid blijven de emoties die het geluk van Nederlanders het beste weergeeft. Het lijkt erop dat de start van de lente ervoor heeft gezorgd dat vrolijkheid vaker voor geluk staat dan eind 2013 ( vs. 1). Hierdoor geeft deze emotie geluk even goed weer als een jaar gelden. Mannen lijken doorgaans vaker dan vrouwen zeer gelukkiger te zijn (37% vs. 3). Hoe gelukkig bent u momenteel? Verplaats het schuifje hieronder tot deze aangeeft hoe gelukkig u momenteel bent. Welke van de onderstaande gevoelens geeft geluk voor u het beste weer? Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 11

Nederlanders vinden financiële zaken meer bijdragen aan hun geluk. 2 Wat is geluk? 2.2 Bijdrage aan geluk Bijdrage aan geluk - november 2013 juni 2014 een goede gezondheid de liefde voelen van de mensen om mij heen je familie en/of vrienden helpen mijn geluk delen met familie en vrienden stilstaan bij datgene wat je hebt een etentje met familie en/of vrienden plezier maken met mijn kinderen een wandeling in de natuur iets nieuws leren die lang gewenste aankoop doen de deur openhouden voor iemand succes op mijn werk behalen de glimlach van een verko(o)p(st)er fantaseren over het maken van die verre reis een goed boek ervoor zorgen dat de zwakkeren in de wereld het nadenken over je droomhuis sporten vrijwilligerswerk doen geld uitgeven succes in mijn sport behalen 9 9 8 8 78% 75% 70% 66% 58% 5 5 46% 4 40% 4 4 3 3 3 25% 2 3 35% 3 3 37% 3 4 30% 40% 50% 4 1 19% 20% 18% 1 25% 35% 39% 1 2 27% 27% 30% 3 47% 28% 1 25% 0% 20% 40% 60% 80% 100% (zeer) veel niet veel, maar ook niet weinig (zeer) weinig n=2410 Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 12 9 88% 8 8 78% 75% 68% 6 55% 55% 5 47% 4 4 4 46% 37% 3 3 28% 25% 35% 35% 40% 3 3 37% 35% 40% 50% 20% 27% 37% 3 40% 39% 6% 10% 18% 19% 6% 1 10% 7% 1 9% 19% 17% 27% 25% 26% 30% 40% 28% 2 0% 20% 40% 60% 80% 100% De grotere bijdrage van financiële zaken aan het geluk van Nederland komt wellicht door de positievere berichtgeving over de economie. Geluk kan in verschillende dingen zitten. Hieronder staat een aantal zaken waarvan mensen hebben aangegeven gelukkig te worden. Wilt u aangeven in hoeverre elk punt bijdraagt aan uw eigen geluk?

Nederland ligt minder vaak wakker vanwege geldzorgen en de verslechterende economie. zorgen om geld mijn gezondheid gezondheid van mijn partner/kinderen ruzie in mijn familie de gezondheid van mijn ouders werkgerelateerde problemen ruzie in mijn gezin drukte op mijn werk de verslechterende economie criminaliteit ruzie in mijn vriendenkring drukte in mijn huishouden school/studie terrorisme het rapport van mijn kinderen anders ik lig nergens wakker van weet niet Wakker liggen van 17% 17% 1 1 1 16% 1 16% 16% 1 1 1 1 17% 9% 8% 9% 8% 10% 10% 8% 8% 9% 6% 0% 5% 5% 5% 5% 2 2 2 26% 25% 26% 25% 26% 30% 30% 3 35% 0% 5% 10% 20% 25% 30% 35% 40% juni 2014 () november 2013 (n=2410) juni 2013 (n=2485) 2 Wat is geluk? 2.3 s nachts wakker liggen Immateriële zaken als de gezondheid van mijn partner en/of kinderen (30% vs. 25%) of ruzie in mijn gezin ( vs. 1) leiden ook minder vaak tot een slechte nachtrust. Nederland geeft deze meting aan vaker wakker te liggen vanwege de school/studie. Dit komt waarschijnlijk omdat het onderzoek ten tijde van de eindexamens is uitgevoerd. En waar ligt u s nacht van wakker? Het gaat dan niet om praktische zaken zoals lawaai van buiten of een snurkende partner. Meerdere antwoorden mogelijk. Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 13

Hoofdstuk 3: Geld en geluk Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 14

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Nederlanders vinden dat geld minder vaak gelukkig maakt wanneer je het spaart. Belang geld in geluk 9% 7% 8% 4 4 5% 6% 5% juni 2014 () 4 4 november 2013 (n=2410) 4 4 juni 2013 (n=2485) Redenen wanneer geld gelukkig ik het kan sparen. ik er iemand mee kan helpen. ik er iemand blij mee maak ik alles kan kopen wat mijn hartje begeerd. ik er mijn partner mee kan verrassen. ik het aan een goed doel geef. ik het over de balk kan smijten. ik er in kan zwemmen. juni 2014 () anders weet niet 5% 6% 5% 6% 5% 7% 1 1 19% 16% 1 4 45% 4 37% 39% 47% 3 36% 4 29% 28% 30% 29% 3 38% 0% 20% 40% 60% november 2013 juni 2013 (n=2410) (n=2485) 3 Geld, winnen en geluk 3.1 Belang geld in geluk De rol dat geld speelt in het geluk van de Nederlanders is gelijk gebleven. Voor een meerderheid speelt het een (zeer) belangijker rol (5). In hoeverre is geld belangrijk voor uw geluk? Geld maakt gelukkig wanneer...? Meerdere antwoorden mogelijk. Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 15

Hoofdstuk 4: WK voetbal Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 16

Anders Vrouwen kijken alleen maar naar strakke broekjes en de benen van de speler. Vrouwen weten niet wat buitenspel is. Vrouwen gillen teveel bij spannende momenten. Vrouwen kletsen alleen maar over andere zaken. Wat een onzin! Het is juist gezellig. Wat een onzin! Het is juist gezellig. Mannen nemen het te serieus. Mannen brullen teveel bij spannende momenten. Van mannen mogen we er niet doorheen praten. Mannen drinken teveel rondom een wedstrijd. Mannen praten teveel over tactiek. Anders Mannen kijken graag met vrouwen naar het WK. Redenen om niet met het andere geslacht te kijken 70% 6 60% 55% 50% 4 WK voetbal 4.1 Redenen om niet met mannen of vrouwen te kijken Vrouwen irriteren zich vaker aan mannen bij het kijken naar het WK dan andersom. De Nederlandse man vindt het gezellig om naar het WK te kijken met vrouwen (6). Vrouwen daarentegen vinden het minder vaak gezellig om met mannen te kijken (5). 40% 30% 20% 10% 0% 5% 8% 19% 1 9% 8% 8% 6% De belangrijkste reden voor mannen om niet met vrouwen te kijken is omdat ze over andere zaken kletsen dan voetbal (19%). Vrouwen vinden dat mannen de wedstrijd te serieus nemen (1). Vooral jonge vrouwen vinden dat mannen de wedstrijd te serieus nemen (2 vs. 1). Wat is de belangrijkste reden om niet met vrouwen naar het WK voetbal te kijken? Wat is de belangrijkste reden om niet met mannen naar het WK voetbal te kijken? mannen (n=908) vrouwen (n=801) Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 17

Buitenshuis Thuis Nederland kijkt voornamelijk thuis met familie en vrienden naar de poulewedstrijden van Oranje. Locatie kijken wedstrijden 4 WK voetbal 4.2 Wedstrijden kijken Mannen kijken vaker dan vrouwen buiten de deur (40% vs. 27%). met familie/vrienden alleen 18% 5 Redenen om samen te kijken Inwoners uit Utrecht kijken vaker dan de rest van Nederland naar de wedstrijden buitenshuis (4 vs. 29%). De reden om met anderen te kijken is een oer Hollandse, namelijk gezelligheid. bij familie/vrienden thuis 16% in een kroeg/café 8% op een plein met een groot scherm (in het stadion) in Brazilië Waar denkt u de poulewedstrijden van het Nederlands elftal vooral te gaan kijken? anders Waarom kijkt u de wedstrijden van Oranje het liefst met anderen? 0% 20% 40% 60% n=1709 Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 18

Nederlanders kijken vooral vanwege de spanning rondom de wedstrijden en omdat men van voetbal houdt. De grootste ergernis tijdens het kijken van de wedstrijden is slecht wedstrijdcommentaar. 4 WK voetbal 4.3 Motivatie en ergernissen kijken wedstrijden Motivatie kijken wedstrijden ik hou van de spanning rondom de wedstrijden ik hou van voetbal 3 36% Grootste irritatie kijken naar wedstrijden Oranje slecht wedstrijdcommentaar 3 Wanneer iemand door de wedstrijd heen praat vinden mannen dat vervelender dan vrouwen (20% vs. 1). Ouderen ergeren zich vaker dan jongeren aan het wedstrijdcommentaar (40% vs. 29%) ik kijk mee met iemand anders in mijn huishouden ik doe dan iets samen met mijn vrienden/familie/gezin 2 20% niet goed op het scherm kunnen kijken 17% De Drenten ergeren zich verruit het meest aan het wedstrijdcommentaar. Ongeveer de helft van de Drenten irriteert zich aan het wedstrijdcommentaar (50% vs. 3) ik wil het Nederlands elftal graag steunen 18% iemand die door de wedstrijd heen praat 16% Het moeten uitleggen van buitenspel irriteert de Limburgers meer dan de rest van Nederland (10% vs. 5%). ik vind het leuk om mee te kunnen praten over voetbal iemand die door het beeld loopt 1 iedereen kijkt 1 ik geniet van de feesten rondom de wedstrijden 1 iemand die vraagt om buitenspel uit te leggen 5% ik kan dan de spanning van het dagelijks leven even van mij afschudden mijn kinderen vinden het leuk anders 7% 6% 0% 10% 20% 30% 40% n=1709 het lelijke tenue van de tegenstander anders Waarom denkt u dat u naar de poule wedstrijden van het Nederlands elftal gaat kijken? Maximaal 3 antwoorden mogelijk. Wat is voor u de grootste irritatie tijdens het kijken naar een wedstrijd van Oranje? Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 19 1 0% 20% 40% n=1709

Duitsers zijn verrassend populair om samen een wedstrijd van het Nederlands elftal mee te bekijken. Nederlanders kijken in het algemeen liever niet, dan de wedstrijd van Oranje met de supporters van een tegenstander te bekijken. Bekijken wedstrijd met tegenstander Oranje 4 WK voetbal 4.4 Bekijken wedstrijd met tegenstanders Van de tegenstanders in de poule fase kijkt Nederland het liefst met de Australiërs (38%) en Spanjaarden (30%). Duitsland Engeland Spanje 1 1 16% Slechts een klein deel van de Nederlanders kijkt het liefst een wedstrijd van Oranje met onze zuiderburen (België, ). Brazilië Italië Argentinië 5% 1 Voor de Limburgers (25%) en Drenten (37%) zijn de Duitsers vaker favoriet om een wedstrijd van Oranje mee te kijken dan in de rest van Nederland (16%). Frankrijk België Nederland Australië Ierland anders maakt niet uit ik kijk niet geen enkel land 7% 17% Met supporters uit welk land zou u een wedstrijd van Oranje het liefst bekijken? 0% 6% 8% 10% 1 1 16% 18% 20% Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 20

Het WK heeft duidelijk een positieve invloed op de stemming in het land; vier op de tien Nederlanders vinden dat er een leukere sfeer hangt op straat of houden van de gezelligheid rondom de wedstrijden. Stellingen WK Ik hou van de gezelligheid rondom WK-wedstrijden. Er hangt een leukere sfeer op straat tijdens een WK. Mensen zijn aardiger voor elkaar tijdens een WK. 7% 37% 2 39% 4 28% 3 1 1 17% 16% 1 1 4 WK voetbal 4.5 Stellingen WK Een kwart (27%) van de Nederlanders merkt dat mensen aardiger zijn tegen elkaar tijdens een WK. Voor één op de acht Nederlanders zorgt het WK dat ze zowel meer contact hebben met hun buren (1) als familie (1). Eén op de tien (10%) Nederlanders voelt zich gelukkiger tijdens de eindronde van het wereldkampioenschap voetbal. Mannen lijken vatbaarder voor de positieve impact van het WK op hun stemming. Zij vinden onder andere vaker dan vrouwen dat er een leuke sfeer hangt op straat (47% vs. 4) en houden meer van de gezelligheid rondom wedstrijden (47% vs. 4). Ik heb meer contact met mijn buren tijdens een WK. 1 29% 3 26% Ik zie mijn familie en vrienden vaker tijdens een WK. 10% 30% 30% 28% Ik ben gelukkiger tijdens een WK. 8% 0% 20% 40% 60% 80% 100% zeer mee eens mee eens niet mee eens, niet mee oneens mee oneens zeer mee oneens 3 Hieronder staat een aantal stellingen. In hoeverre bent u het eens of oneens met elk van deze stellingen? Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 21 28% 3

De straten en woningen in Flevoland kleuren het meest oranje tijdens het WK, in Zeeland het minst. Uitingen fan NL elftal ik draag oranje kleding tijdens wedstrijden ik draag oranje accessoires ik koop speciale (oranje-editie) etenswaren ik doe mee aan (spaar)acties rond het Nederlands elftal 16% 1 9% 9% 16% 4 WK voetbal 4.6 Uitingen fan Nederlands elftal De meeste Nederlanders doen niets om te laten zien dat ze achter het Nederlands elftal staan tijdens het WK (6). Het fanatisme waarmee men het Nederlands elftal steunt verminderd naarmate men ouder wordt (7 van de Nederlanders van 45 jaar en ouder doet niets om hun steun te tonen). De jonge Nederlanders zijn het meest fanatiek (slechts 4 doet niets om hun steun te tonen). ik versier mijn huis tijdens het WK ik koop oranje artikelen voor mijn (klein)kinderen 8% 6% 5% Utrechters dossen zich het meest uit tijdens het WK. Zij dragen vaker oranje kleding (2) en accessoires (2) dan de rest van Nederland (gemiddeld (1). ik plaats berichten hierover op sociale media ik versier mijn straat tijdens het WK ik draag het officiële wedstrijdshirt van het Nederlands elftal 6% 1 in Nederland versiert straat/woning Mannen ( 17,84) geven meer dan vrouwen uit aan oranje attributen ( 6,80). Ze spenderen dit geld beide vooral aan oranje kleding en accessoires. Vrouwen geven vaker dan mannen geldt uit aan accessoires. ik schmink mezelf voor wedstrijden anders ik doe niets 6 0% 20% 40% 60% 80% 12,36 geeft Nederland gemiddeld uit aan WK attributen Wat doet u tijdens het WK om te laten zien dat u achter het Nederlands elftal staat? Meerdere antwoorden mogelijk. Hoeveel geld bent u van plan uit te geven aan WK attributen (t-shirts/sjaals/slingers/toeters e.d.)? Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 22

Wij houden van Oranje populairste Oranje nummer aller tijden. Rinus Michels de beste bondscoach ooit volgens Nederland. 3 Wij houden van Oranje Andre Hazes Rinus Michels Bert van Marwijk Beste bondscoach 1 28% 4 WK voetbal 4.7 Favoriete oranje hit en beste bondscoach Jongeren (jonger dan 34 jaar) kiezen vaker dan ouderen voor Viva Hollandia (2 vs. 1). Ouderen kiezen vaker voor Rinus Michels, jongeren vaker voor Bert van Marwijk. Guus Hiddink 9% 1 Louis van Gaal 6% Viva Hollandia Wolter Kroes Ernst Happel Wat is uw favoriete Oranje hit aller tijden? 8% anders weet niet 0% 4 Wat is volgens u de beste bondscoach die het Nederlands Elftal ooit heeft gehad? Hup Holland Hup - Jan de Cler 0% 20% 40% 60% Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 23

De goal van Dennis Bergkamp tegen Argentinië is voor Nederland het meest memorabele WK moment aller tijden. 4 WK voetbal 4.8 Meest memorabele WK moment en beste voetbalanalist Meest memorabele WK moment Beste voetbalanalist WK 1998: De goal van Dennis Bergkamp tegen Argentinië (2-1) WK 2010: De redding van Casillas op het schot van Arjen Robben 9% 18% Johan Derksen Rene van der Gijp Ronald de Boer Co Adriaanse 7% 7% 6% Gelet op de leeftijd die men heeft ten tijde van een WK kan de voorkeur voor het meest memorabele WK moment worden bepaald. De ouderen (45 jaar en ouder) kiezen vaker voor de bal van Rensenbrink dan de jongeren. Nederlanders in de leeftijd van 35-44 jaar kiezen vaker voor de fluim van Frank Rijkaard. Jongeren (jonger dan 35) kiezen vaker voor Bergkamp en de redding van Casillias. WK 1978: De bal van Rensenbrink op de paal in de finale tegen Argentinië 9% Jan van Halst Jan Mulder Johan Derksen, Renee van de Gijp en Ronald de Boer worden door Nederland als de beste voetbalanalisten aangewezen. WK 1990: De fluim van Frank Rijkaard in het haar van Rudi Völler WK 1994: De uitschakeling door Brazilie met de vrije trap van Branco 6% Wim Kieft Youri Mulder Ronald Waterreus Kenneth Perez anders Wat is uw meest memorabele WK moment aller tijden? Wat is volgens u de beste voetbalanalist van dit moment? weet niet 55% weet niet 60% 0% 20% 40% 60% 0% 20% 40% 60% 80% Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 24

Nederland is sceptisch over de kansen van het Nederlands elftal op het winnen van de titel. Een kwart van de Nederlanders gelooft in de titel in Brazilië. Brazilië Nederland Spanje Verwachting wereldkampioen voetbal 6% 9% 1 2 2 25% 4 WK voetbal 4.9 Verwachting wereldkampioen voetbal Het aandeel Nederlanders dat verwacht dat we het WK winnen is ook gedaald ten opzichte van oktober 2013 (oktober 2013 2, juni 2014 1). Hetzelfde geldt voor Duitsland; 7% van de Nederlanders denkt dat de oosterburen het toernooi winnen ten opzichte van 1 in oktober 2013. De kansen van Brazilië (2 vs. 25%) en Spanje (6% en 9%) zijn volgens de Nederlanders gestegen. Duitsland Argentinië Italië Frankrijk 7% 1 Vrouwen zijn positiever over de kansen van het Nederlands elftal. Zij denken vaker dan mannen het Nederlands elftal zich tot wereldkampioen kroont (1 vs. 1). Inwoners van Utrecht (17%) denken het vaakst dat Oranje zich tot wereldkampioen kroont, de Limburgers (9%) het minst vaak. Engeland Jongeren denken vaker dan ouderen dat Nederland het WK wint (20% vs. 9%) anders 36% weet niet 26% 0% 5% 10% 20% 25% 30% 35% 40% juni 2014 () november 2013 (n=2410) Welk land wordt volgens u wereldkampioen voetbal in Brazilië? Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 25

Nederlands elftal wint WK Nederlands elftal wint WK Nederlands elftal wint WK Nederland heeft niet veel over voor de winst van het Nederlands elftal op het WK in Brazilië. Trade off WK winnen Trade off aantal vakantiedagen 85, 7% 9 Een mooi geldbedrag winnen 4 WK voetbal 4.10 Trade off winst De meerderheid van de Nederlanders is niet bereid om vakantie dagen op te geven voor het wereldkampioenschap (85%). Gemiddeld is Nederland bereid 2 vakantiedagen op te geven voor winst op het WK. Nederlanders winnen verder veel liever een mooi geldbedrag (9) of hebben liever mooi weer tijdens hun vakantie (87%) in plaats van dat Oranje het WK wint. 3,5% 2,8% 8, geen enkele vakantiedag 1-5 dagen 6-10 dagen meer dan 10 dagen 1 87% Mooi weer tijdens mijn vakantie Mannen zijn in het algemeen bereid meer op te geven dan vrouwen voor Nederland als wereldkampioen voetbal. Het aantal vakantie dagen dat jongeren bereidt zijn om op te geven ligt hoger dan bij de ouderen (11 dagen vs. 6 dagen). 2 vakantiedagen is de gemiddelde Nederlander bereid op te geven voor winst op het WK. 45% 55% Een meet&greet met mijn favoriete artiest Groningers, Limburgers en Zeeuwen geven relatief de minste vakantiedagen op voor de titel. Stel, u kunt vakantiedagen inruilen voor de winst van het Nederlands elftal op het WK. Hoeveel vakantiedagen bent u bereid in te leveren in ruil voor dat Nederland wereldkampioen voetbal wordt? Voor welke van onderstaande situaties kiest u? Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 26

Een meerderheid van de Nederlanders vindt niet dat Oranje gehuldigd moet worden bij een tweede plaats. 4 WK voetbal 4.11 Huldiging tweede plaats Huldiging Nederlands Elftal bij tweede plaats 39,8% 60, Moet het Nederlands Elftal ook bij een tweede plaats worden gehuldigd? ja nee Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 27

Bijlage Verantwoording Inleiding In deze verantwoording komen het doel, de doelgroep, de methode, het veldwerk en de dataverwerking van dit onderzoek aan de orde. Het biedt de lezer inzicht in de wijze waarop het onderzoek is uitgevoerd. Doel en doelgroep Het centrale doel van het onderzoek is het verkrijgen van inzicht in de (ontwikkeling van) de state of mind van Nederland ten aanzien van geluk. De doelgroep van het onderzoek zijn Nederlanders van 18 jaar en ouder. Methode Dit kwantitatieve onderzoek is online uitgevoerd. Er is onder meer voor deze methode gekozen omdat respondenten bij online datacollectie kunnen participeren aan de enquête op een door hen gewenst tijdstip. Ook konden game elementen worden toegepast in de vragenlijst waardoor deze meer aansprekend is. Hierdoor is online onderzoek respondentvriendelijker en is de respons hoger dan bij andere veldwerkmethoden. Het panel van Panelclix is gebruikt als steekproefkader. Alle (potentiële) respondenten ontvingen een uitnodigingsmail met een link, met daarin een unieke code en wachtwoord. Via deze link kon de vragenlijst op (een afgeschermd deel van) de website van Blauw Research worden ingevuld. Blauw Research heeft de vragenlijst ontwikkeld op basis van de doelstellingen en in overleg met de Staatsloterij. Veldwerk Het veldwerk van het onderzoek heeft plaatsgevonden van 14 mei tot en met 17 mei. Bij aanvang van het onderzoek is 10% van de bruto steekproef uitgenodigd. Op het moment dat ongeveer 10% van de beoogde (netto) respons was behaald, zijn tussentijds resultaten opgevraagd om te controleren of zich problemen hadden voorgedaan in de vragenlijst. Dit bleek niet het geval te zijn. Vervolgens is de overige 90% uitgenodigd voor het onderzoek. Om de respons te bevorderen is tussentijds een herinneringsmail verstuurd naar alle mensen in de steekproef die op het moment van versturen nog niet aan het onderzoek hadden geparticipeerd. In totaal hebben 2407 Nederlanders aan het onderzoek meegewerkt. Dataverwerking De mate waarin de uitkomsten van het onderzoek ook daadwerkelijk voor de gehele doelgroep gelden, uit zich o.a. in de validiteit, representativiteit en de betrouwbaarheid van de uitkomsten. Op deze punten wordt nader ingegaan. Validiteit Een bepalende factor in de algehele kwaliteit van onderzoek is de validiteit. Een goede validiteit duidt erop dat meetfouten binnen het onderzoeksproces worden geminimaliseerd. Bij dit onderzoek is hieraan ruime aandacht besteed. Bij de opzet en het ontwerp van de vragenlijst is veel aandacht geschonken aan de wijze van vraagstelling en aan het opstellen van antwoordcategorieën en antwoordschalen. Voor zover mogelijk zijn alle antwoordcategorieën en vraagblokken gerandomiseerd en gerouleerd, waardoor mogelijke volgorde-effecten zijn uitgesloten. Representativiteit Om de bruikbaarheid van de resultaten te waarborgen, besteedt Blauw Research veel aandacht aan de representativiteit van het onderzoek. Representativiteit van de onderzoeksuitkomsten betekent dat deze kunnen worden gegeneraliseerd naar de gehele populatie. De dataset van dit onderzoek is na afloop van het onderzoek gewogen naar de populatiegegevens van de Nederlandse op geslacht, leeftijd, opleiding (laag, midden, hoog) en provincie. De onderzoeksuitkomsten mogen dus als representatief worden beschouwd voor de Nederlandse bevolking van 18 jaar en ouder naar geslacht, leeftijd, opleiding en provincie. Betrouwbaarheid Na afloop van het veldwerk is het opgebouwde databestand gecontroleerd. Het databestand is vervolgens geschikt gemaakt voor de statistische analyses. Analyse heeft plaatsgevonden door middel van de meest gangbare toetsen en testen. In dit rapport worden de uitkomsten significant genoemd bij een betrouwbaarheid van 95% (α=0,05). Dat wil zeggen, dat de kans op een waarneming buiten het vastgestelde interval niet groter is dan 5%. Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 28

Bijlage achtergrondgegevens Hoogst voltooide opleiding Dagelijkse bezigheid werkzaam in loondienst 47% laag 3 huisvrouw/huisman/anders 1 gepensioneerd/vut 10% midden 4 (deels) arbeidsongeschikt werkloos/werkzoekend/bijstand 8% 8% studerend/schoolgaand 7% jonger dan 25 jaar 25 tot 34 jaar 35 tot 44 jaar 45 tot 54 jaar 55 jaar of ouder 49% 5 Leeftijd 1 19% 25% 30% 0% 10% 20% 30% 40% hoog Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 29 2 0% 10% 20% 30% 40% 50% minimum (minder dan 12.500) beneden modaal ( 12.500-32.500) modaal ( 32.500-39.000) tussen 1 en 2 keer modaal ( 39.000-65.000) twee keer modaal of meer (meer dan 65.000) weet niet/ zeg ik liever niet Inkomen 7% 9% 18% 18% 2 26% 0% 10% 20% 30% zelfstandig ondernemer werkzaam bij de overheid vaak regelmatig soms nooit 1 6% 0% 10% 20% 30% 40% 50% Vrijwilligerswerk 1 30% 46% 0% 10% 20% 30% 40% 50%

Bijlage achtergrondgegevens Samenstelling huishouden Provincie gehuwd / samenwonend met kinderen gehuwd / samenwonend zonder kinderen alleenstaand zonder kinderen inwonend bij (groot)ouders of familie 8% 18% 3 3 Zuid-Holland Noord-Holland Noord-Brabant 16% 2 alleenstaand met kinderen studentenhuis / woongemeenschap 6% Gelderland 1 anders Utrecht 7% weet niet 0% 10% 20% 30% 40% Mate van verstedelijking Limburg Overijssel 7% 7% zeer sterk (>=2500/km2) 19% Groningen sterk (1500 tot 2500/km2) 28% Friesland matig (1000 tot 1500/km2) weinig (500 tot 1000/km2) niet (<500/km2) 1 19% 19% Drenthe Zeeland onbekend Flevoland 0% 5% 10% 20% 25% 30% 0% 5% 10% 20% 25% Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 30

Bijlage achtergrondgegevens Volgen Nederlands elftal Interesse in voetbal 19,8% 37,0% ik hou van voetbal; het is mijn meest favoriete sport. 1 13, 30, ik vind voetbal echt leuk; het is één van mijn favorieten sporten 10% het hele jaar door rondom wedstrijden alleen rondom eindtoernooien nooit Kijken poulewedstrijden ik vind voetbal leuk; het is één van de sporten die ik leuk vind 18% 57,5% ik ben niet zo geïnteresseerd in voetbal 2 42,5% ik heb geen enkele interesse in voetbal 40% 0% 20% 40% 60% ja nee Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 31

Bijlage achtergrondgegevens Geloof in titel 20,9% Bekijken wedstrijden poule Australië 38% Australië ik verzorg een jaar lang het volledige huishouden ik cancel de geplande vakantie met mijn vriendin/gezin Trade off kaartje WK finale 32,7% Spanje 30% mijn spaarrekening 5, 24, Spanje een half jaar geen seks met mijn partner 16,6% geloof ik helemaal niet in geloof ik niet in neutraal geloof ik in geloof ik sterk in Chili Chili 1 ik ruil mijn auto in anders dan kijk ik liever niet 4 niets 89% 0% 20% 40% 60% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 32

Bijlage stellingen WK Stellingen WK Het WK krijgt teveel aandacht in de media. 17% 26% 3 17% 6% Tijdens een WK stoor ik me aan alle Oranje reclame artikelen. 1 20% 29% 26% 1 Tijdens het WK ben ik meer trots op Nederland dan normaal gesproken. 2 3 20% 20% Ik probeer alles wat met het Nederlands elftal te maken heeft zoveel mogelijk te vermijden. 1 1 30% 27% 18% Een WK geeft me een vakantiegevoel. 17% 26% 26% 28% Ik kijk voornamelijk naar de wedstrijden omdat mijn kinderen het leuk vinden. 10% 25% 3 3 De sfeer in mijn huishouden is beter tijdens een WK. 10% 35% 27% 27% Ik heb mijn vakantie verzet om het WK niet te hoeven missen. 1 25% 57% 0% 20% 40% 60% 80% 100% zeer mee eens mee eens niet mee eens, niet mee oneens mee oneens zeer mee oneens Geluk van Nederland, 2-meting B16905 / juni 2014 Pag. 33