OBSERVATIESTAGE Formulier 0: verwachtingen SLO Geschiedenis KU Leuven Identificatie student lector vakmentor(en) Verwachtingen Dit formulier beantwoord je voor het begin van de eerste lesobservatie. Let op: bewaar zelf een kopie van dit formulier nadat je het hebt ingevuld; bij het beëindigen van je stage heb je dit nodig om het afsluitend formulier: confrontatie verwachtingen versus klaspraktijk in te vullen. Denk even terug aan je eigen tijd in het secundair onderwijs Wat vind je (achteraf gezien) in het algemeen goed aan het geschiedenisonderwijs dat je volgde? Wat vind je minder goed? Waarom? Welke elementen uit de klaspraktijk van je vroegere leraar vind je goed of minder goed? Waarom? Observatiestage 1
Ook van de leerlingen heb je wellicht bepaalde verwachtingen. Hoe denk je dat de leerlingen zich in de klas zullen gedragen? Hoe verwacht je dat het gesteld is met de interesse van de leerlingen? Hoe ver gaat hun parate kennis, denk je? En ten slotte je eigen positie Hoe zie je je rol als leerkracht? (doorgeefluik van kennis, opvoeder, verstrekker van een opleiding, vader/moederfiguur, ) Welke voldoening denk je dat lesgeven met zich meebrengt? Observatiestage 2
OBSERVATIESTAGE Les 1: structuur SLO Geschiedenis KU Leuven Identificatie vakmentor datum jaar + richting leerboek onderwijsvorm ASO TSO KSO BSO onderwijsnet vrij onderwijs gemeenschapsonderwijs stedelijk of gemeentelijk onderwijs provinciaal onderwijs andere Structuur en opbouw van de les Je gaat na hoe een geschiedenisles inhoudelijk is opgebouwd. Je houdt rekening met volgende aandachtspunten: 1. LESBEGIN Hoe wekt de leerkracht de belangstelling van de leerlingen? (aansluiten bij belevingswereld, actualiseren,...) Hoe wordt de les gesitueerd in het referentiekader en in de leerinhouden van de voorgaande lessen? Observatiestage 3
2. PROBLEEMSTELLING Brengt de leerkracht een probleemstelling aan? Gebeurt dat expliciet of impliciet? 3. LESCORPUS Geef kort de verschillende onderdelen van het corpus. Hoe relevant zijn de verschillende onderdelen voor het beantwoorden van de probleemstelling? Hoe rondt de leerkracht de les af? 4. LESEINDE Observatiestage 4
Visualisering van de structuur Je gaat na hoe een geschiedenisles inhoudelijk is opgebouwd. Je houdt rekening met volgende aandachtspunten: Op welke wijze stelt de leerkracht de lesstructuur visueel voor? Welke media gebruikt hij/zij? (bord, digitaal bord, video, PC, ) Waarvoor worden de media in de klas verder nog gebruikt? (ondersteuning van het betoog, training van vaardigheden, projectie van een bron, ) Vind je de visualisering van de lesstructuur efficiënt? Waarom (niet)? Reflectie Wat vond je goed aan de structuur van de les? Waarom? Wat zou je zelf anders doen in verband met de structuur? Waarom? Observatiestage 5
Vond je dit een goede les in zijn totaliteit? Waarom (niet)? Observatiestage 6
OBSERVATIESTAGE Les 2: leerinhouden en didactische vraagstelling SLO Geschiedenis KU Leuven Identificatie vakmentor datum jaar + richting leerboek onderwijsvorm ASO TSO KSO BSO onderwijsnet vrij onderwijs gemeenschapsonderwijs stedelijk of gemeentelijk onderwijs provinciaal onderwijs andere Leerinhouden Je let op enkele aspecten van de leerstof en je let daarbij op de volgende aandachtspunten: Is de leerstof inhoudelijk correct? Sluit ze aan bij recente historiografische inzichten? Hoe heeft de leerkracht de leerstof toegankelijk gemaakt voor zijn/haar leerlingen? Is er voor de leerlingen een duidelijk onderscheid tussen essentie en detail? Observatiestage 7
Didactische vraagstelling Je let op enkele aspecten van de leerstof en je let daarbij op de volgende aandachtspunten: Stelt de leerkracht open of gesloten vragen? Wacht de leerkracht geduldig op een antwoord van de leerlingen? Worden alle leerlingen bij de les betrokken? Wat voor vragen worden er (vooral) gesteld? (bv. Peilen naar voorkennis, inleving bevorderen, vragen die de kernredenering van de les opbouwen, enz.) In welke mate zetten de vragen aan tot raden/nadenken/verbanden leggen/? Hoe reageert de leerkracht op een fout of minder goed antwoord? Observatiestage 8
Reflectie Wat vond je goed aan de les wat de leerinhouden betreft? Waarom? In welke mate hebben de gekozen leerstofonderdelen bijgedragen tot inzicht in het leerstofgeheel? Wat zou je zelf anders doen? Waarom? Was dit een goede les in zijn totaliteit? Waarom? Observatiestage 9
OBSERVATIESTAGE Les 3: lesdoelen SLO Geschiedenis KU Leuven Identificatie vakmentor datum jaar + richting leerboek onderwijsvorm ASO TSO KSO BSO onderwijsnet vrij onderwijs gemeenschapsonderwijs stedelijk of gemeentelijk onderwijs provinciaal onderwijs andere Voor deze lesobservatie moet je op de hoogte zijn van de doelstellingen van de les. Vraag die vooraf aan de vakmentor/leerkracht. Soorten lesdoelen Dit onderdeel beantwoord je vóór de les begint. Welke algemene lesdoelen wenst de leerkracht te bereiken? Welke concrete (operationele) doelen wil de leerkracht met de les bereiken? Observatiestage 10
Rendement Worden de voorgeschreven lesdoelen bereikt? Welke wel? Welke niet? Zoek de oorzaken van succes of mislukking. Reflectie Wat vond je een goede strategie om de lesdoelen te bereiken? Waarom? Gaf het vastleggen van de lesdoelen een meerwaarde aan de les? Motiveer je antwoord. Observatiestage 11
OBSERVATIESTAGE Les 4: didactische werkvormen en vaardigheden SLO Geschiedenis KU Leuven Identificatie vakmentor datum jaar + richting leerboek onderwijsvorm ASO TSO KSO BSO onderwijsnet vrij onderwijs gemeenschapsonderwijs stedelijk of gemeentelijk onderwijs provinciaal onderwijs andere Didactische werkvormen Welke didactische werkvormen worden er toegepast? Worden de mogelijkheden van de werkvormen ten volle benut? Leg uit. Observatiestage 12
Vaardigheden Welke vaardigheden worden tijdens de les getraind? (kaartlezen, observeren, info verstrekken, info opzoeken, bronnen identificeren, historische kritiek, ) Beschrijf hoe die vaardigheden worden ingeoefend. Reflectie Wat vond je goed aan de les wat didactische werkvormen betreft? Waarom? Wat vond je goed aan de les wat vaardigheden betreft? Waarom? Wat zou je zelf anders doen? Waarom? Was dit een goede les in zijn totaliteit? Waarom? Observatiestage 13
OBSERVATIESTAGE Les 5: de leraar SLO Geschiedenis KU Leuven Identificatie vakmentor datum jaar + richting leerboek onderwijsvorm ASO TSO KSO BSO onderwijsnet vrij onderwijs gemeenschapsonderwijs stedelijk of gemeentelijk onderwijs provinciaal onderwijs andere De leraar in de klas Let op volgende aandachtspunten: Hoe is de houding van de leerkracht in de klas? (begrijpend, democratisch, enthousiast, origineel, streng, helpend en aanmoedigend, aangepast aan het niveau van de leerlingen, ) In welke mate kan de leerkracht orde houden in de klas? Is het leertempo aangepast aan de leerlingen? Licht toe. Is er ruimte voor (zelfstandig) denkwerk van de leerlingen? Licht kort toe. Observatiestage 14
Voldoet het taalgebruik? (articulatie, zinsbouw, spreekritme en spreektoon) Licht toe. Is het gebruikte vocabularium aangepast aan het niveau van de leerlingen? Licht toe. Zijn er externe factoren die de lesstijl van de leerkracht beïnvloeden? (grootte en samenstelling van de klas, tijdstip, gebrek aan accommodatie, ) Licht toe. Reflectie Wat vond je goed aan het optreden van de leerkracht in de klas? Waarom? Wat zou je zelf anders doen? Waarom? Observatiestage 15
OBSERVATIESTAGE Les 6: de leerlingen SLO Geschiedenis KU Leuven Identificatie vakmentor datum jaar + richting leerboek onderwijsvorm ASO TSO KSO BSO onderwijsnet vrij onderwijs gemeenschapsonderwijs stedelijk of gemeentelijk onderwijs provinciaal onderwijs andere De leerlingen in de klas Kies bij het begin van de les drie of vier leerlingen verspreid over de klas. Deze leerlingen ga je meer in detail observeren. Stel je daarbij de volgende vragen: Volgen zij de les aandachtig? Waaruit leid je dat af? Hoe zorgt de leerkracht ervoor dat de leerlingen betrokken blijven bij de les? Hoe wordt het optreden van de leerkracht beïnvloed door het gedrag van de leerlingen en vice versa? Observatiestage 16
Welke activiteiten zijn er voor de leerlingen in de klas? (luisteren, herhalen, samenvatten, formuleren, vragen stellen, opzoeken, verzamelen, tekenen, lezen, schrijven, waarnemen, vergelijken, interpreteren, concluderen, dialogiseren, acteren, controleren,...) Reflectie Zou je graag leerling zijn in deze klas? Motiveer je antwoord. Observatiestage 17
OBSERVATIESTAGE Les 7 t.e.m. 12: eigen aandachtspunten SLO Geschiedenis KU Leuven Identificatie vakmentor datum jaar + richting leerboek onderwijsvorm ASO TSO KSO BSO onderwijsnet vrij onderwijs gemeenschapsonderwijs stedelijk of gemeentelijk onderwijs provinciaal onderwijs andere Eigen aandachtspunten Tijdens deze observatieles kies je één of meer aandachtspunten in functie van je eigen leservaringen. Het is zinvol om dit in overleg te doen met je vakmentor en/of je lector. Motiveer expliciet waarom je welke punten koos. Deze mogen uiteraard verschillen van de aangereikte themata en bijhorende vragen. Aandachtspunten: Observatiestage 18
Wat vond je goed aan de les? Waarom? Reflectie Wat zou je zelf anders doen? Waarom? Observatiestage 19
OBSERVATIESTAGE Les 13: observatieles medestudent (bij stagedeel 2.1) SLO Geschiedenis KU Leuven Identificatie medestudent datum jaar + richting leerboek onderwijsvorm ASO TSO KSO BSO onderwijsnet vrij onderwijs gemeenschapsonderwijs stedelijk of gemeentelijk onderwijs provinciaal onderwijs andere Eigen aandachtspunten Tijdens deze observatieles kies je één of meer aandachtspunten in functie van je eigen leservaringen. Aandachtspunten: Observatiestage 20
Wat vond je goed aan de les? Waarom? Reflectie Wat zou je zelf anders doen? Waarom? Observatiestage 21
OBSERVATIESTAGE Les 14 t.e.m. 18: observatie van eenzelfde klas SLO Geschiedenis KU Leuven OPZET: Het is de bedoeling dat jullie via de schoolmentor van een van je stagescholen een afspraak maken voor het opvolgen van eenzelfde klas gedurende vijf (liefst opeenvolgende) lesuren. Je wordt geconfronteerd met verschillende vakken en hun specifieke aanpak, lerarenstijlen en vooral met het perspectief van de leerling. Je bijgevoegd verslag mag de vorm aannemen die je zelf verkiest, maar is eerder beschouwend dan puur verslaggevend bedoeld. Je mag vb. een aantal algemene of specifieke vaststellingen formuleren die aspecten bevatten met betrekking tot klasmanagement, instap van een les, onderwijsstijlen, de reacties van de leerlingen, lesmethodieken, afsluiters enz. Uiteraard mag je ook reflecties formuleren met betrekking tot de relatie tussen algemene didactiek en vakdidactiek(en). Identificatie datum lesgever 1 + vak lesgever 2 + vak lesgever 3 + vak lesgever 4 + vak lesgever 5 + vak jaar + richting aantal leerlingen onderwijsvorm ASO TSO KSO BSO onderwijsnet vrij onderwijs gemeenschapsonderwijs stedelijk of gemeentelijk onderwijs provinciaal onderwijs andere Observatiestage 22
OBSERVATIESTAGE Afsluitend formulier: confrontatie verwachtingen versus klaspraktijk SLO Geschiedenis KU Leuven student Identificatie Confrontatie van je verwachtingen met de klaspraktijk Dit gedeelte beantwoord je pas op het einde van je observatiestage. Confronteer je observatie met je verwachtingen die je eerder (formulier 0) hebt genoteerd. In welke mate stemmen de geobserveerde lessen overeen met je eigen vroegere klaservaringen? Licht de belangrijkste verschillen of gelijkenissen toe. Welke van je verwachtingen over de leerlingen werden bevestigd en welke niet? Is de kwaliteit van een geschiedenisles gegarandeerd als alle didactische onderdelen (structuur, leerinhouden, didactische vraagstelling, lesdoelen, werkvormen en vaardigheidstraining,...) goed werden uitgevoerd? (Is de kwaliteit van het geheel met andere woorden te meten aan de som van de delen?) Formuleer een persoonlijk en genuanceerd antwoord. Observatiestage 23
Heb je een andere visie gekregen op de rol van leerkracht? Motiveer je antwoord. Observatiestage 24