Provincie Fryslân. Aanbesteding Openbaar vervoer Concessie ZOWAD



Vergelijkbare documenten
Presentatie intermodale aanbesteding concessie Rivierenland. Provincie Gelderland Stadsregio Arnhem / Nijmegen

Nota van B&W. onderwerp Convenant beschikbare wegen Portefeuilehouder dr. Derk Reneman

Op weg naar Concessies April 2016

mermeer Aan de leden van de gemeenteraad van Haarlemmermeer Ruimtelijke Ontwikkeling W. Thon

MEMO Ontwerp Programma van Eisen Concessie Zuidoost Brabant

QLINER 315 LIJNFOLDER 2011

BEHEERSPROTOCOL VOOR HET TOEZICHT DOOR HET OV-BUREAU GRONINGEN DRENTHE OP DE CONCESSIEHOUDERS

Goor - Borculo. Lijn. Twents. Ons Vervoer. dienstregeling geldig vanaf 13 december 2015

Convenant Landelijk Tarievenkader OV-chipkaart 2009

Bijlage D.9 Opties Huidige Dienstregeling en Pluspakket

PROGRAMMA VAN EISEN VASTGESTELD DOOR GEDEPUTEERDE STATEN OP 3 FEBRUARI 2015 PROVINCIE-UTRECHT.NL

Concessie(busvervoer(Almere(2018!2027"

Concessie Vervoer Zuidoost Fryslân en Vlieland, Terschelling en Ameland (ZOWAD)

Wijzigingen in de dienstregeling Gemeente Echt-Susteren

OV Visie Holland Rijnland Midden-Holland

1 5 MEI 2013 ^ Onderwerp Nota van Uitgangspunten concessie treindienst Alphen aan den Rijn - Gouda 2016

Bijlage H.4: Eisen aan Treindiensten

Beleidsregels. Innovatieve particuliere initiatieven. Aanvullend personenvervoer

Gedeputeerde Staten verzoeken de leden van Provinciale Staten om: - de inhoud van deze brief voor kennisgeving aan te nemen (informatieplicht)

VERVOERPLAN VOORNE-PUTTEN 2008

Vragen en antwoorden bij het ontwerp Programma van Eisen van de aanbesteding OV-concessie Gooi en Vechtstreek

Overdinkel - Enschede dienstregeling geldig vanaf 11 december 2016

Samenvatting reizigersconsultatie 2018 Maxim Meijers Syntus Utrecht

Ontwerp Programma van Eisen concessies Bus

Openbaar vervoer en gemeenten

Programma van Eisen Bus Rotterdam e.o Vastgesteld op 28 september 2011

Van: M. Bouwman Tel nr: 8350 Nummer: 14A.00922

Openbaar Vervoer in Brabant Vraaggericht, Verbindend en Verantwoord

Samenvatting ONTWERP Programma van eisen

Deventer e.o. Streeklijnen. Reisinformatie en contact. Dienstregeling geldig per 13 december Meer informatie vindt u op

Aanbesteding OV-concessies Flevoland, Gelderland en Overijssel. Concept Nota van Uitgangspunten

Concessie Exploitatie Treindiensten Zwolle Enschede en Zwolle - Kampen

Rijssen - Nijverdal - Hellendoorn dienstregeling geldig vanaf 11 december 2016

Bijlage H.4: Eisen aan Treindiensten

Het nieuwe vervoerplan 2018 van EBS

Iepenbier ferfier yn Fryslân

Neede - Almelo - Oldenzaal. Lijn. Twents. Ons Vervoer. dienstregeling geldig vanaf 13 december 2015

Pijler 1: Inspelen op veranderende mobiliteitsstromen

Afschrift aan: - Stadsregio Arnhem Nijmegen - College B en W gemeente Doetinchem. Bijlagen: 1

Oldenzaal Station - Oldenzaal De Thij dienstregeling geldig vanaf 11 december 2016

Programma van Eisen openbaar vervoer concessie Haarlem / IJmond Start 13 december 2015

Concessieverlening Openbaar Vervoer Amstelland Meerlanden 2018

Behoefte van de reiziger centraal

Goor - Borculo dienstregeling geldig vanaf 11 december 2016

Samenvatting ONTWERP Programma van eisen

Ontwerp Programma van Eisen openbaar vervoer concessie Haarlem / IJmond Start 13 december 2015

Aan de Voorzitter van Provinciale Staten van Noord-Holland De heer J. Remkes Postbus MD Haarlem

Concessie Rail Gemeenteraad Den Haag Gertjan Nijsink, projectleider concessieverleningen Vervoersautoriteit MRDH 2 september 2015

2MS?M, Gemeente Landsmeer Landsmeer, Den lip en Purmerfand

OV Visie Holland Rijnland Midden-Holland

Overdinkel - Oldenzaal - Almelo. Lijn. Twents. Ons Vervoer. dienstregeling geldig vanaf 13 december 2015

Kennisnemen van Het rapport Bussen in Brabant. Trends in het regionaal openbaar vervoer

Rijssen - Nijverdal Dienstregeling geldig vanaf 4 maart 2018

De leden van de gemeenteraad van Haarlemmermeer Postbus AG Hoofddorp

Concessie Rail Adviescommissie Vervoersautoriteit MRDH Eric Bavelaar, Directeur Openbaar Vervoer Vervoersautoriteit MRDH 17 juni 2015

Onderwerp: BEZWAAR Verkeersbesluit Kersenbaan en instellen eenrichtingsverkeer Leusderkwartier en Vermeerkwartier

Het college van burgemeester en wethouders heeft de raad op 8 januari 2014 geïnformeerd over de ontstane situatie bij EBS.

Handleiding en aanvraagformulier. Subsidie. Innovatieve particuliere initiatieven Aanvullend personenvervoer

Provincie Fryslân. Aanbesteding Openbaar vervoer Concessie ZOWAD

Provinciale Staten VOORBLAD

Dienstregeling 2012 Regio Noord-Holland Noord

Uitvoeringsprogramma 2008

Hengelo - Haaksbergen Tubbergen - Hengelo - Haaksbergen

Ontwikkelingen in het Friese openbaar vervoer

Uitgegeven: 12 april , no. 12 PROVINCIAAL BLAD VAN FRYSLAN

Geachte heer Koster, Aan Connexxion t.a.v. de heer R. Koster HILVERSUM

Oldenzaal Station - Oldenzaal De Thij Dienstregeling geldig vanaf 4 maart 2018

Extra Sneltrein Groningen Leeuwarden

connexxion.nl Vragen, klachten of suggesties? Regio Fryslân

BELEIDSKADER OPENBAAR VERVOER DAV IN VOGELVLUCHT

NOORDOOST FRYSLÂN ZOEKT VERVOERDERS VOOR

PROGRAMMA VAN EISEN PROVINCIE-UTRECHT.NL

HTMbuzz Vervoerplan 2018 Vervoerplan HTMbuzz 2018 Concessie openbaar vervoer bus Haaglanden-Stad

ROCOV Gelderland. Ben Mouw Voorzitter

OPENBAAR VERVOER CONCESSIE DAV

Aanbesteding Concessie Tram en Bus regio Utrecht. Concept Programma van Eisen

dienstregeling de nieuwe per 17 juli d Nieuwe buslijnen, routes en vertrektijden d Belangrijkste wijzigingen per buslijn

Eerste evaluatie Lijnennet Leusden

Geldig vanaf 6 januari 2013

Zomerdienstregeling 2017

Buslijnen 2015 Noord Brabant

In deze notitie wordt gereageerd op het tracévoorstel van GNR van 9 januari 2014 om de HOV-route langs het ziekenhuis in Hilversum te leiden.

Buslijnen 2015 Noord Brabant

Nationaal verkeerskundecongres 2018

Extra Sneltrein Groningen Leeuwarden

Afschrift aan: Provincie Gelderland

memo onderwerp Definitieve hoofdlijnen dienstregeling september 2017 datum 9 mei 2017 Memo

Borne Station - Bornsche Maten Almelo - Hengelo

Streekdienst. LIJN 400 h. LIJN 401 h. Brabant-West. Ingangsdatum 13 februari van OOSTERHOUT naar UTRECHT V.V. van BREDA naar UTRECHT V.V.

Aanbesteding Amstelland Meerlanden 2018: Q&A Ontwerp-PvE ALGEMEEN

Concessie Waterland 2011

Plan van aanpak Monitoring OV-visie Holland Rijnland

Buurtbus. Wij zijn Syntus Utrecht en wij starten blanco. Behalve met de dienstregeling natuurlijk! Weesp - Vreeland

Aan de vertegenwoordigers van de Consumentenorganisaties in het Locov. Geachte vertegenwoordigers van de consumentenorganisaties,

Wijzigingen dienstregeling 2019 Zuid-Holland Noord

HTMbuzz. HTMbuzz Vervoerplan Vervoerplan HTMbuzz 2018 Concessie openbaar vervoer bus Haaglanden-Stad. I ki

Betreft 1) Voorstel Hermes aanpassing busroute Elsloo per 9 januari ) Begrotingswijziging 3) Kredietbesluit

Iepenbier ferfier yn Fryslân

ONTWERP PROGRAMMA VAN EISEN Concessie Zaanstreek 2010

Nationaal Militair Museum Streeklijnen. Vervoer vanuit het hart

Transcriptie:

Provincie Fryslân Aanbesteding Openbaar vervoer Concessie ZOWAD Deel C - Programma van Eisen Vastgesteld door GS Fryslân op 30 juni 2015

Documentatiepagina Opdrachtgever(s) Provincie Fryslân Titel rapport Aanbesteding Openbaar vervoer Concessie ZOWAD Deel C - Programma van Eisen Datum publicatie 30 juni 2015

Inhoud Pagina 1 Inleiding en hoofdkeuzes 1 1.1 Aanleiding 1 1.2 Plaats van het PvE in het aanbestedingsproces 1 1.3 Consultatie en besluitvorming 1 1.4 Hoofdkeuzes 2 Voorzieningenniveau 2 Duurzaam vervoer 3 2 Definiëring Concessie 4 2.1 Begrippenlijst 4 2.2 Concessieverlener 4 2.3 Scope van de concessie 4 Concessiegebied 4 Concessieduur 5 3 Programma van eisen 7 3.1 Vervoerkundige eisen 7 Uitgangspunten 7 Oppervlakteontsluiting 7 HOV 8 ACOV 9 COV 9 COV Maatwerk 10 Buurtbus 10 Belbus 11 Te gebruiken infrastructuur 12 Jaarlijks vervoerplan 14 Dienstregeling 14 Aansluitingen 15 Vervoer bij Evenementen 16 3.2 Marketing en ontwikkeling 17 Marketing 17 Ontwikkeling van het Openbaar vervoer en de Opstapper gedurende de looptijd van de Concessie 17 Samenwerking met het ROCOV Fryslân 18 3.3 Uitvoeringskwaliteit en monitoring 19 Uitvoeringskwaliteit 19 Rituitval 20 Wegwerkzaamheden 20 Overmacht 21 Vervoerscapaciteit 22 Aan te leveren data en informatie 22 Concessiebeheer 23 3.4 Materieel en milieu 24

Inzet materieel 24 Leeftijd 24 Milieueisen materieel 25 Comfort 25 Uitstraling materieel 26 Toegankelijkheidskenmerken (m.u.v. materieel Versterkingsritten) 26 Voertuigsystemen (m.u.v. materieel Versterkingsritten) 27 Materieel voor buurtbussen 28 Materieel Belbus 29 3.5 Personeel 30 Overname personeel 30 Serviceverlening 31 Social Return 32 3.6 OV-Chipkaart en tarieven 32 OV-Chipkaart 32 Verkrijgbaarheid OV-chipkaart 32 Tarieven en vervoerbewijzen 33 3.7 Reisinformatie 35 Algemeen 35 Landelijke reisinformatie en gebruik door derden 36 Informatie via internet 37 Gedrukte informatie 37 Informatie in en op het Voertuig 38 Informatie op halten en stations 38 Informatie bij stremmingen en omleidingen 39 Klantenservice 39 3.8 Sociale veiligheid 40 Algemeen 40 Cameratoezicht 41 3.9 Implementatie 42 3.10 De Opstapper 42 Oppervlakteontsluiting 42 Verbindingen, frequenties en bedieningsperioden 42 Reserveren van de Opstapper 43 Te gebruiken infrastructuur 44 Marketing en ontwikkeling 44 Uitvoeringskwaliteit en monitoring 45 Materieel en milieu 45 Personeel 46 Tarieven en vervoerbewijzen 46 Reisinformatie 46 Sociale veiligheid 47 Implementatie 47 3.11 Vlieland, Terschelling en Ameland 47 Verbindingen, frequenties en bedieningsperioden 47 Te gebruiken infrastructuur 48 Vervoerplan en Dienstregeling 48

Vervoer bij Evenementen 48 Marketing en ontwikkeling 48 Uitvoeringskwaliteit en monitoring 49 Rituitval 49 Wegwerkzaamheden 49 Overmacht 49 Vervoerscapaciteit 49 Aan te leveren data en informatie 49 Materieel en milieu 50 Personeel 50 Tarieven en vervoerbewijzen 50 Reisinformatie en promotie 51 Sociale veiligheid 52 Implementatie 52

1 Inleiding en hoofdkeuzes Provincie Fryslân is verantwoordelijk voor het Openbaar vervoer in Zuidoost Fryslân en op de eilanden Vlieland, Terschelling en Ameland. De verleende concessies voor deze gebieden eindigen in december 2016. De provincie is daarom een aanbestedingsprocedure gestart voor het Openbaar vervoer en de Opstapper in deze gebieden. 1.1 Aanleiding De huidige concessies voor het busvervoer in Zuidoost Fryslân en de eilanden Vlieland, Terschelling en Ameland eindigen in december 2016. Met een Europese openbare aanbesteding selecteert de Provincie Fryslân een Concessiehouder voor de uitvoering van het Openbaar vervoer en de Opstapper voor de volgende periode. De Provincie Fryslân besteedt het Openbaar vervoer en de Opstapper aan voor het grondgebied van de gemeenten Achtkarspelen, Heerenveen (gedeeltelijk), Ooststellingwerf, Opsterland, Smallingerland, Tytsjerksteradiel (gedeeltelijk), Weststellingwerf, Vlieland, Terschelling en Ameland. De bevoegdheid voor de Europese aanbesteding en de gunning van de Concessie ligt bij Gedeputeerde Staten van de Provincie Fryslân. 1.2 Plaats van het PvE in het aanbestedingsproces Met dit Programma van Eisen (hierna te noemen: PvE) geeft de Provincie Fryslân invulling aan de wettelijke verplichting een PvE op te stellen voor de Europese aanbesteding van het Openbaar vervoer. Dit PvE geeft invulling aan het Openbaar vervoer beleid en het aanbestedingsbeleid van de provincie Fryslân. Het PvE beschrijft welk vervoerproduct de Provincie Fryslân vanaf december 2016 wil hebben. De eisen en wensen die de Provincie Fryslân aan het Openbaar vervoer en de Opstapper stelt, zijn zoveel mogelijk op functionele wijze beschreven. 1.3 Consultatie en besluitvorming Het ontwerp PvE is door de Provincie Fryslân voor reactie gezonden aan: de buurtbusverenigingen; de provinciale besturen van Groningen, Drenthe, Overijssel en Flevoland en het dagelijks bestuur van het OV Bureau Groningen Drenthe; de gemeentebesturen in het Concessiegebied, alsmede de gemeentebesturen van Leeuwarden, Assen, Midden-Drenthe, Noordenveld, Westerveld en Steenwijkerland. Openbaar vervoer Concessie ZOWAD Programma van Eisen 1

Voor belangstellenden heeft de Provincie Fryslân het ontwerp PvE via de website van de Provincie Fryslân beschikbaar gesteld. Conform de Wet personenvervoer 2000 (Wp2000) heeft de Provincie Fryslân het ontwerp PvE ter advisering voorgelegd aan consumentenorganisaties. Het ontwerp PvE is behandeld in het ROCOV Fryslân. De reacties op het ontwerp PvE en de antwoorden van de Provincie Fryslân hierop zijn verwerkt in de Reactienota. Op basis hiervan is het definitieve PvE opgesteld. Het definitieve PvE maakt onderdeel uit van het Bestek. Het Bestek bevat, in aanvulling op het definitieve PvE, en de concessiebeschikking, de financiële en juridische bepalingen waarop Concessiehouders hun Inschrijving baseren. Hierbij horen ook de geschiktheid- en gunningcriteria. De vaststelling van het Bestek (inclusief het definitieve PvE) is voorzien in juni 2015. Vervolgens wordt het Bestek op de markt gebracht. De planning is erop gericht dat Gedeputeerde Staten van Fryslân op 8 december 2015 het definitieve gunningsbesluit nemen. Met het definitieve gunningsbesluit legt de Provincie Fryslân alle afspraken uit het Bestek, de nota s van inlichtingen en de Inschrijving van de winnende Concessiehouder vast in de Concessiebeschikking. Na het definitieve gunningsbesluit kan de Concessiehouder starten met de voorbereidingen voor de nieuwe Concessie die ingaat op 11 december 2016. 1.4 Hoofdkeuzes Voorzieningenniveau In het PVVP (Provinciaal verkeer- en vervoerplan) is het volgende hoofddoel voor het Openbaar vervoer opgenomen: Een goed systeem van openbaar vervoer is essentieel voor de bereikbaarheid en leefbaarheid en kan mogelijk bijdragen aan het terugdringen van het aantal autokilometers. Het doel van het openbaar vervoer is om te voldoen aan de behoefte van inwoners en bezoekers van Fryslân om zich te verplaatsen en het terugdringen van het aantal autokilometers. Wij kiezen daarbij voor een vraaggericht systeem met een sterke hoofdstructuur, gericht op de verplaatsingsbehoefte van de inwoners en bezoekers van Fryslân. Daarmee waarborgen we de bereikbaarheid van bestemmingen in Fryslân en dragen we bij aan het verminderen van de belasting van het milieu. Vooral op sterke, drukke relaties heeft het openbaar vervoer een duidelijke eigen plek in de totale mobiliteit. Hier kan ook een bijdrage aan het terugdringen van het aantal autokilometers verwacht worden. In het landelijk gebied, waar de stromen dun zijn, heeft het openbaar vervoer vooral een sociale functie. Het zorgt ervoor dat iedereen die afhankelijk is van het openbaar vervoer een gewenste verplaatsing kan maken. In onderhavige aanbesteding kiest de Concessieverlener dan ook voor een mix van HOV en ACOV voor de dikke stromen van het vervoer en COV, COV Maatwerk en Buurtbus voor Openbaar vervoer Concessie ZOWAD Programma van Eisen 2

een vraaggerichte bediening op die plekken waar de vraag naar Openbaar vervoer minder is. Om ervoor te zorgen dat iedereen zich kan verplaatsen wordt bovendien van de Concessiehouder geëist dat hij de Opstapper aanbiedt voor vervoer van Kern naar Knooppunt van het Openbaar vervoer en vice versa. Een vraaggerichte aansturing van het openbaar vervoer betekent in de ogen van de Concessieverlener dat de Concessiehouder de vrijheid moet hebben om zelf een zo goed mogelijk lijnennet samen te stellen dat optimaal inspeelt op de reizigersbehoeften. Bij het opstellen van dit Programma van Eisen heeft de Concessieverlener dan ook waar mogelijk ruimte gecreëerd voor de Concessiehouder om het Vervoer zelf in te richten. Duurzaam vervoer De Concessieverlener wil komen tot een verdere verduurzaming van het Vervoer. Bij duurzaamheid zijn klimaat- en leefbaarheidsdoelstellingen te onderscheiden. Klimaatdoelstellingen bestaan uit de beperking van de uitstoot van broeikasgassen (CO2) en het gebruik van grondstoffen en ruimte. Leefbaarheidsdoelstellingen bestaan uit vermindering van de uitstoot van vervuilende stoffen (NOx, fijnstof en roet). Om hieraan invulling te geven eist de Concessieverlener van de Concessiehouder bijvoorbeeld de inzet van milieuvriendelijk materieel (voor Bussen EuroVI). Daarnaast daagt zij de Concessiehouder uit om met schoner materieel (elektrisch of biogas/aardgas) te komen voor Vlieland, Ameland en Terschelling door de mate van duurzaamheid mee te wegen bij het bepalen van de economisch meest voordelige inschrijving. Openbaar vervoer Concessie ZOWAD Programma van Eisen 3

2 Definiëring Concessie 2.1 Begrippenlijst In bijlage 6.1 is een begrippenlijst opgenomen waarin een omschrijving gegeven wordt van in het Bestek (inclusief dit PvE) gehanteerde begrippen. 2.2 Concessieverlener 2.2.1 De provincie Fryslân is verantwoordelijk voor het Openbaar vervoer in het Concessiegebied en is Concessieverlener bij de onderhavige aanbesteding. 2.3 Scope van de concessie Concessiegebied 2.3.1 Het Concessiegebied is een samenvoeging van de huidige concessie Zuidoost Fryslân en de eilandconcessies Vlieland, Terschelling en Ameland. De nieuwe Concessie wordt hierna ook Concessie 2.3.2 Het Concessiegebied omvat het grondgebied van de volgende gemeenten: Achtkarspelen Heerenveen (gedeeltelijk) Ooststellingwerf Opsterland Smallingerland Tytsjerksteradiel (gedeeltelijk) Weststellingwerf Vlieland Terschelling Ameland 2.3.3 In bijlage 6.2 is een kaart opgenomen van het Concessiegebied. De concessiegrenzen blijven na een eventuele gemeentelijke herindeling gelijk aan het grondgebied zoals in dit artikel gedefinieerd. 2.3.4 De Concessie omvat het Openbaar vervoer per Bus en Auto (incl. Buurtbus en Belbus) in het Concessiegebied, aangevuld met de grensoverschrijdende Lijnen behorende tot de Concessie zoals beschreven in bijlage 6.5. 2.3.5 De Concessiehouder dient naast het Openbaar vervoer per Bus en Auto zoals beschreven in 0 aan te bieden. De Opstapper is een vraagafhankelijk vervoersysteem van een Kern naar een Opstapperknooppunt waar overgestapt kan worden op het Openbaar vervoer. Openbaar vervoer Concessie ZOWAD Programma van Eisen 4

2.3.6 Het gebied waarbinnen de Opstapper moet worden aangeboden is identiek aan het Concessiegebied, met uitzondering van de gemeenten Vlieland, Terschelling en Ameland. In deze drie gemeenten wordt de Opstapper niet aangeboden. 2.3.7 De Concessieverlener behoudt zich het recht voor de Opstapper tijdens de Concessieduur deels of geheel stop te zetten (zie 2.3.16). 2.3.8 De Concessiehouder dient de Kernen Veenhuizen (Dr.), Smilde (Dr.), Bovensmilde (Dr.), Wilhelminaoord (Dr.), Nijensleek (Dr.), Eesveen (Ov.), die niet in het Concessiegebied zijn gelegen, te bedienen met ACOV of COV. 2.3.9 De Concessie omvat niet: Het openbaar vervoer per trein binnen het Concessiegebied, evenals treinvervangende bus- en taxidiensten. Bestaande en nieuw in te stellen collectieve vraagafhankelijk vervoerssystemen / regiotaxisystemen, anders dan de in 2.3.5 genoemde Opstapper en eventuele opvolgers daarvan zie artikel 2.3.15; De te gedogen grensoverschrijdende Lijnen van andere Concessiehouders (zie bijlage 6.3). Veerdiensten en Openbaar vervoer te water; Nieuwe vervoerproducten van plattelandskernen zoals beschreven in artikel 2.3.15. De Concessiehouder dient de in dit lid (2.3.9) genoemde vervoerdiensten te gedogen. 2.3.10 Indien de Opstapper (deels) stopgezet wordt (zie artikel 2.3.16), kan deze worden vervangen door nieuwe vervoerproducten voor plattelandskernen. De Concessiehouder dient deze nieuwe vervoerproducten voor plattelandskernen die met goedkeuring van de Concessieverlener worden uitgevoerd te gedogen. Concessieduur 2.3.11 De Concessie ZOWAD start op 11 december 2016 en kent een looptijd van 4 jaar, met de mogelijkheid de Concessie daarna met 2 jaar te verlengen 4+2 ). De Concessie loopt derhalve van 11 december 2016 tot en met het einde van het dienstregelingjaar 2020 (uiterlijk 31 december 2020) of bij verlenging - tot het einde van het dienstregelingjaar 2022 (uiterlijk 31 december 2022). 2.3.12 De huidige concessies Vlieland, Terschelling en Ameland lopen op 31 december 2016 af. Het vervoer op deze eilanden maakt dan ook vanaf 1 januari 2017 deel uit van de Concessie ZOWAD. 2.3.13 Voor het einde van het dienstregelingjaar wordt de UIC-datum aangehouden. 2.3.14 Het besluit om de Concessie al dan niet te verlengen hangt onder meer samen met het al dan niet multimodaal aanbesteden van het Openbaar vervoer per bus / auto en per spoor in 2020 en met de (tevredenheid over de) kwaliteit van het Openbaar vervoer in Openbaar vervoer Concessie ZOWAD Programma van Eisen 5

de concessie ZOWAD. Het besluit over al dan niet verlengen wordt uiterlijk medio 2018 genomen en kenbaar gemaakt aan de Concessiehouder. 2.3.15 De Concessieverlener ziet in de maatschappij een toenemende zelfredzaamheid en participatie. Concessieverlener wil de energie uit de maatschappij benutten en stimuleert de totstandkoming van nieuwe vervoerproducten voor plattelandskernen. Deze kunnen de Opstapper (gedeeltelijk) vervangen. 2.3.16 Voor de Opstapper geldt een zelfde looptijd als die van de Concessie ZOWAD. De Concessieverlener behoudt zich het recht voor om de Opstapper in elk van de concessiejaren per 1 juli of per 1 januari gedeeltelijk of geheel stop te zetten. De Concessiehouder zal hierover uiterlijk 3 maanden voor het stopzetten schriftelijk op de hoogte gesteld worden. De Concessieverlener zal alleen dan van deze mogelijkheid gebruikmaken wanneer deze wordt vervangen door nieuwe vervoerproducten voor plattelandskernen. Openbaar vervoer Concessie ZOWAD Programma van Eisen 6

3 Programma van eisen In de paragrafen 3.1 t/m 3.9 worden de eisen beschreven die gelden voor het Openbaar vervoer in Zuidoost-Fryslân. De eisen aan de Opstapper zijn opgenomen in paragraaf 3.10, de eisen die worden gesteld aan het Openbaar vervoer op Vlieland, Terschelling en Ameland zijn beschreven in paragraaf 3.11. 3.1 Vervoerkundige eisen Uitgangspunten Uitgangspunt is dat het vervoeraanbod in de Concessie vraaggericht wordt ingericht. Met andere woorden: rijden op trajecten en tijden waarop er voldoende vervoerbehoefte is, niet rijden als er geen behoefte is. Tegelijkertijd bestaat er de wens om het Concessiegebied op een adequate manier te ontsluiten voor hen die op het openbaar vervoer zijn aangewezen, ook op stillere momenten (zie PVVP Fryslân, bijlage 6.3). De Concessieverlener realiseert zich dat deze zaken deels op gespannen voet met elkaar staan en daagt de Inschrijvers uit om een vervoeraanbod te ontwikkelen waarin een zo goed mogelijk evenwicht is gevonden tussen beide uitgangspunten. Het is aan de Inschrijvers om, binnen de gestelde kaders in dit aanbestedingsdocument, een optimale mix van vervoersvormen te kiezen om aan de vervoerbehoeften in het Concessiegebied tegemoet te komen. Oppervlakteontsluiting De Concessieverlener wil inwoners voldoende mogelijkheden bieden om zich te kunnen verplaatsen in het Concessiegebied. Daarom zijn de volgende eisen aan de ontsluiting van toepassing: 3.1.1 Iedere Kern in het Concessiegebied, zoals benoemd in bijlage 6.7, moet worden bediend door Openbaar vervoer of de Opstapper (zie paragraaf 3.10). 3.1.2 Een Kern geldt als bediend door Openbaar vervoer indien een halte op maximaal 1.500 meter (hemelsbreed) van het Zwaartepunt van de Kern bediend wordt door HOV, ACOV, COV, COV Maatwerk, de Buurtbus of de Belbus conform de eisen in 3.1.6 tot en met 3.1.43. 3.1.3 Indien een Kern wordt bediend door Openbaar vervoer, dan dient deze Kern rechtstreeks verbonden te worden met minimaal één van de volgende Knooppunten: Leeuwarden station Transferium Drachten Oost Heerenveen station Oosterwolde busstation Wolvega station Steenwijk station Openbaar vervoer Concessie ZOWAD Programma van Eisen 7

Assen station Buitenpost station Akkrum station Voor een aantal Kernen in het Concessiegebied zijn specifieke eisen geformuleerd aan de Knooppunten waarmee deze Kernen moeten zijn bediend, zie de bijlage 6.7. 3.1.4 Indien een Kern alleen bediend wordt door middel van haltes op meer dan 400 meter (hemelsbreed) van het Zwaartepunt van de Kern en/of indien een Kern niet bediend wordt door Openbaar vervoer conform de definitie in 3.1.2, dan dient de Opstapper aangeboden te worden conform het gestelde in paragraaf 3.10. 3.1.5 Aan de bediening van Drachten worden de volgende specifieke eisen gesteld: Alle Lijnen die Drachten aandoen, bedienen het nieuwe Transferium Drachten Oost; Alle Lijnen tussen Drachten en Leeuwarden bedienen ook Busstation Van Knobelsdorffplein in Drachten; Er wordt minimaal één noord-zuidroute door Drachten aangeboden conform het ACOV-bedieningsprofiel. HOV Het HOV vormt, samen met de trein, de ruggengraat van het openbaar vervoer in het Concessiegebied. In de loop der jaren zijn de routes waarop het HOV rijdt geoptimaliseerd en is er specifieke businfrastructuur gerealiseerd. De routes van het HOV liggen daarom vast. 3.1.6 Er zijn drie HOV-trajecten: Heerenveen Drachten; Drachten Leeuwarden; Drachten Oosterwolde. 3.1.7 De routevoering van de HOV-Lijnen is opgenomen in bijlage 6.6. 3.1.8 De minimale bedieningsperiode en frequenties (per uur, per richting) voor het HOV zijn als volgt: Dagsoort Tijdblok Drachten Heerenveen Drachten Leeuwarden Werkdag 6.00 18.30 2 2 1 18.30 23.30 1 0 0 Zaterdag 7.30 18.30 1 0 0 18.30 23.30 1 0 0 Zondag 9.00 23.30 1 0 0 Drachten Oosterwolde 3.1.9 De genoemde begintijden betreffen de uiterste eerste aankomsttijd op alle Knooppunten waarmee de Kern verbonden is. De genoemde eindtijden betreffen het laatste vertrek van de Knooppunten. Openbaar vervoer Concessie ZOWAD Programma van Eisen 8

3.1.10 Het staat de Concessiehouder vrij een ruimere bedieningsperiode en/of hogere frequentie aan te bieden indien dit in een reële verhouding staat tot het aantal reizigers. De Concessiehouder licht dit toe in zijn Vervoerplan. 3.1.11 De Concessieverlener is voornemens om met het OV-bureau Groningen-Drenthe en de betreffende concessiehouders afspraken te maken over een efficiëntere inrichting van het HOV-aanbod op de relatie Heerenveen Drachten - Groningen. Concreet kan dit betekenen dat tijdens de looptijd van de Concessie de bedieningsperioden van HOV Drachten - Heerenveen worden beperkt tot Werkdag 6.00-18.30 uur en zaterdag 7.30-18.30 uur. ACOV 3.1.12 Het ACOV verbindt de belangrijkste Kernen in het Concessiegebied zonder overstap met de belangrijkste Knooppunten in het netwerk. De Kernen die moeten worden bediend door het ACOV en de Knooppunten waarmee deze Kernen minimaal moeten worden verbonden, zijn opgenomen in bijlage 6.7. 3.1.13 De minimale bedieningsperiode en frequenties (per uur, per richting) voor het ACOV zijn als volgt: Dagsoort Tijdblok Frequentie Werkdag 6.00 18.30 2 18.30 23.30 1 Zaterdag 7.30 23.30 1 Zondag 9.00 23.30 1 3.1.14 De genoemde begintijden betreffen de uiterste eerste aankomsttijd op alle Knooppunten waarmee de Kern verbonden is. De genoemde eindtijden betreffen het laatste vertrek van de Knooppunten. 3.1.15 Het staat de Concessiehouder vrij een ruimere bedieningsperiode en/of hogere frequentie aan te bieden indien dit in een reële verhouding staat tot het aantal reizigers. De Concessiehouder licht dit toe in zijn Vervoerplan. COV 3.1.16 In aanvulling op het ACOV rijdt COV. De Kernen die moeten worden bediend door het COV en de Knooppunten waarmee deze Kernen minimaal moeten worden verbonden, zijn opgenomen in bijlage 6.7. 3.1.17 Ook de volgende busroute dient te worden bediend met het COV: de route Thialfstadion Dominee Kingweg Abe Lenstra Stadion station Heerenveen in Heerenveen. De minimale bedieningsperiode en frequenties (per uur, per richting) voor het COV zijn als volgt: Openbaar vervoer Concessie ZOWAD Programma van Eisen 9

Dagsoort Tijdblok frequentie Werkdag 6.00 18.30 1 Zaterdag 7.30 18.30 1 3.1.18 De genoemde begintijden betreffen de uiterste eerste aankomsttijd op alle Knooppunten waarmee de Kern verbonden is. De genoemde eindtijden betreffen het laatste vertrek van de Knooppunten. 3.1.19 Het staat de Concessiehouder vrij een ruimere bedieningsperiode en/of hogere frequentie aan te bieden indien dit in een reële verhouding staat tot het aantal reizigers. De Concessiehouder licht dit toe in zijn Vervoerplan. COV Maatwerk 3.1.20 In aanvulling op het HOV, ACOV en COV rijdt COV Maatwerk. De Kernen die moeten worden bediend door het COV Maatwerk en de Knooppunten waarmee deze Kernen minimaal moeten worden verbonden, zijn opgenomen in bijlage 6.7. 3.1.21 De minimale bedieningsperiode en frequenties (per uur, per richting) voor het COV Maatwerk zijn als volgt: Dagsoort Tijdblok frequentie Werkdag 6.00 9.00 1 Werkdag 14.30 18.30 1 3.1.22 De genoemde begintijden betreffen de uiterste eerste aankomsttijd op alle Knooppunten waarmee de Kern verbonden is. De genoemde eindtijden betreffen het laatste vertrek van de Knooppunten. 3.1.23 Het staat de Concessiehouder vrij een ruimere bedieningsperiode en/of hogere frequentie aan te bieden indien dit in een reële verhouding staat tot het aantal reizigers. De Concessiehouder licht dit toe in zijn Vervoerplan. 3.1.24 Onderdeel van COV Maatwerk is de scholierenlijn 511 Akkrum - Gorredijk. Concessiehouder dient de huidige Dienstregeling voort te zetten. Buurtbus 3.1.25 Tot de Concessie behoren op dit moment de volgende buurtbuslijnen: 101 Twijzel Buitenpost - Grootegast 104 Gorredijk - Allardsoog 107 Oldeberkoop - Oosterwolde Appelscha 108 Wolvega - Scherpenzeel De Kernen die momenteel uitsluitend door de Buurtbus (en de Opstapper) worden bediend zijn opgenomen in bijlage 6.7. Openbaar vervoer Concessie ZOWAD Programma van Eisen 10

3.1.26 Concessiehouder neemt de bestaande buurtbusdienstregeling ongewijzigd op in de Dienstregeling voor het eerste jaar. 3.1.27 In overleg met de Buurtbusorganisatie maakt de Concessiehouder de Dienstregeling voor de Buurtbus. Gedurende de voorbereiding van een voorstel voor de Dienstregeling pleegt de Concessiehouder overleg met de Buurtbusorganisatie, de betrokken gemeente(n) en de Concessieverlener. De contactgegevens van de bestaande Buurtbusorganisaties zijn opgenomen in bijlage 6.11. 3.1.28 De Concessiehouder is verantwoordelijk voor en draagt de kosten van reisinformatie en promotie van de Buurtbus. 3.1.29 De Buurtbusorganisaties zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van het buurtbusvervoer. Bij de buurtbussen 101 en 104 nemen de betreffende gemeenten de rol van Buurtbusorganisatie op zich. 3.1.30 Het is Concessiehouder toegestaan nieuwe buurtbusprojecten te initiëren. 3.1.31 Indien Concessiehouder in zijn Vervoerplan nieuwe buurtbusprojecten heeft opgenomen dan dient hij ervoor te zorgen dat de in het Vervoerplan genoemde Ritten daadwerkelijk worden gereden, ook indien blijkt dat geen buurtbusproject kan worden opgezet (bijvoorbeeld door gebrek aan vrijwilligers). 3.1.32 Buurtbusprojecten dienen te voldoen aan de Beleidsregel projectsubsidies brede doeluitkering verkeer en vervoer 2014 of haar rechtsopvolgers. Deze beleidsregel is opgenomen in bijlage 6.8. 3.1.33 De Concessiehouder overlegt minimaal eenmaal per jaar met de Buurtbusorganisaties over het functioneren van de Buurtbussen en over plannen voor wijzigingen in vervoeraanbod en product. Belbus 3.1.34 Het is Concessiehouder toegestaan om Belbuslijnen in zijn Dienstregeling op te nemen. 3.1.35 Belbuslijnen en Belbusritten vormen een aanvulling op het bedieningsniveau van Kernen, ze vormen geen vervanging van Ritten van HOV, ACOV, COV, COV Maatwerk en Buurtbus. 3.1.36 Belbuslijnen kennen een vaste route en Dienstregeling, maar worden alleen uitgevoerd indien één of meer reizigers de Rit vooraf hebben gereserveerd. 3.1.37 Belbusritten mogen alleen worden aangeboden binnen de bedieningsperioden van de Opstapper zoals opgenomen in 3.10.6. Openbaar vervoer Concessie ZOWAD Programma van Eisen 11

3.1.38 Een Belbusrit kan gereserveerd worden tussen 3 maanden en 60 minuten voor de gewenste vertrektijd per telefoon, per e-mail of via internet (ook mobiele website). De reiziger moet meerdere reizen in één keer kunnen reserveren. 3.1.39 Het reserveren van reizen dient voor de reiziger gratis te zijn. Dit betekent dat ook het telefoonnummer en het gebruik van de website gratis dienen te zijn. 3.1.40 De Concessiehouder dient het bestaande telefoonnummer voor het reserveren van de Opstapper te hanteren voor het reserveren van de Belbus: 0800-2802802. Dit nummer wordt aan de Concessiehouder beschikbaar gesteld door de Concessieverlener. Alle kosten voor dit telefoonnummer zijn voor rekening van de Concessiehouder. Dit nummer mag alleen gebruikt worden voor reserveringen van de Opstapper en Belbus. De reserveringscentrale dient minimaal in de volgende perioden bereikbaar en bemensd te zijn, of tot een uur na vertrektijd van de laatste belbusrit van de dag: Maandag t/m vrijdag 6.00 23.00 uur; Zaterdag 7.30 23.00 uur; Zondag 9.00 23.00 uur. 3.1.41 De reiziger dient uiterlijk 30 minuten voor het afgesproken vertrektijdstip via telefoon en/of e-mail kosteloos een bericht te ontvangen met de bevestiging van de gereserveerde Rit(ten). De reiziger dient bij het opgeven van zijn reis aan te kunnen geven op welke wijze hij dit gratis bericht wil ontvangen. 3.1.42 Een reiziger die een Rit voor de Belbus telefonisch wil reserveren dient in minimaal 95% van de gevallen binnen 30 seconden en in alle gevallen binnen maximaal 2 minuten door een medewerker te woord te worden gestaan. 3.1.43 Een reiziger die een Rit voor de Belbus telefonisch wil reserveren moet naar wens van de reiziger in de Nederlandse, Friese of Engelse taal worden geholpen. Te gebruiken infrastructuur Wegbeheerders hebben geïnvesteerd in doorstromingsmaatregelen voor de bus en toegankelijke halten of hebben voornemens hiertoe. De Concessieverlener wenst dat specifieke infrastructuur voor de bus zoveel mogelijk gebruikt wordt. 3.1.44 De Concessiehouder maakt gebruik van de infrastructuur specifiek voor de bus. Concessiehouder kan hiervan afwijken wanneer hij aantoont dat dat vervoerkundig wenselijk is. In zijn Vervoerplan besteedt hij hieraan expliciet aandacht. 3.1.45 Voor de start van of gedurende de looptijd van de Concessie komt de volgende nieuwe weginfrastructuur beschikbaar, die voor het openbaar vervoer van belang kan zijn: N381 Drachten Oosterwolde Centrale As Dokkum - Drachten parallelweg tussen afrit Drachten west en Het Zuid (gereed in 2017) Transferium Drachten Oost. Dit transferium vervangt de huidige knooppuntfunctie van Busstation Van Knobelsdorffplein in Drachten. Aquaduct Drachtsterplein Openbaar vervoer Concessie ZOWAD Programma van Eisen 12

Busstation Leeuwarden Meer informatie over deze infrastructuur is opgenomen in bijlage 6.9. 3.1.46 Indien de Concessiehouder verbindingen wil aanbieden die nieuwe infrastructuur of aanpassingen aan bestaande infrastructuur vereisen (halten, busbanen, verkeerslichtenbeïnvloeding of anderszins), neemt Concessiehouder contact op met de betreffende wegbeheerder(s) om de haalbaarheid van de infrastructuuraanpassingen in beeld te brengen. Hij kan er niet op voorhand vanuit gaan dat de wegbeheerder dit ook realiseert. 3.1.47 Bij het maken van busroutes houdt de Concessiehouder rekening met de geschiktheid van wegen voor busverkeer. Dit gaat verder dan wettelijke bepalingen: in beginsel is een nieuwe busroute in 30-kilometer zones waar in de Dienstregeling 2015 geen bus rijdt niet wenselijk, tenzij de betreffende buslijn uitsluitend wordt uitgevoerd met 3.1.48 De verantwoordelijkheid voor inrichting en onderhoud van halten (excl. haltepalen en Concessiehouder wordt verwacht dat deze proactief problemen signaleert (bijvoorbeeld vandalisme) en suggesties doet voor verbeteringen aan halten. 3.1.49 De Concessiehouder dient alle bestaande halten te bedienen, tenzij hij in zijn Vervoerplan aannemelijk maakt dat bediening van een specifieke halte geen toegevoegde waarde heeft, nadelig is voor reizigers of ongunstige effecten heeft op de exploitatie van de Concessie. 3.1.50 Indien de Concessiehouder een halte wil verplaatsen, opheffen of toevoegen is toestemming nodig van zowel de Concessieverlener als de wegbeheerder. 3.1.51 Een actueel overzicht van goed toegankelijke bushalten in het Concessiegebied is te vinden op de website http://www.fryslan.frl/3179/openbaar-vervoerkaart/. 3.1.52 Van de Concessiehouder wordt een proactieve houding verwacht bij de verdere ontwikkeling van de voor het busvervoer relevante infrastructuur in het Concessiegebied. Hij meldt problemen met infrastructuur, doorstroming, halten en busstations aan de Concessieverlener en wegbeheerder en denkt proactief mee over oplossingen. 3.1.53 De wegbeheerder kan wijzigingen aanbrengen in de beschikbare wegen en/of hier snelheidsremmende maatregelen op aanbrengen. Indien de wegbeheerder dit voornemens is, treden wegbeheerder, Concessieverlener en Concessiehouder tijdig met elkaar in overleg. Zonodig en voor zover mogelijk worden afspraken gemaakt over bijvoorbeeld ontheffing van specifieke Concessie-eisen, financiële compensatie, etc. Openbaar vervoer Concessie ZOWAD Programma van Eisen 13

Jaarlijks vervoerplan 3.1.54 Het is Concessiehouder toegestaan één maal per jaar de Dienstregeling te wijzigen. Hij neemt zijn wijzigingsvoorstellen voor de Dienstregeling op in zijn jaarlijkse vervoerplan. Na gunning van de Concessie wordt het Vervoerplan voor het eerste jaar van de Concessie voorgelegd aan het ROCOV Fryslân conform de procedure beschreven in 3.2.11 t/m 3.2.15. 3.1.55 De ingangsdatum van de gewijzigde Dienstregeling dient gelijk te vallen met de datum van inwerkingtreding van de jaarlijkse gewijzigde Dienstregeling van de concessiehouder van het hoofdrailnet, de zogenaamde UIC-datum. 3.1.56 Naast de jaarlijkse dienstregelingwijziging zijn kleine tussentijdse dienstregelingwijzigingen mogelijk mits voldoende gemotiveerd. De Concessiehouder legt deze ter goedkeuring voor aan de Concessieverlener. 3.1.57 Jaarlijks stelt de Concessiehouder een vervoerplan op met daarin opgenomen de voorgenomen wijzigingen in het vervoeraanbod voor het komende jaar, de gevolgen hiervan voor de reizigers (in aantallen), mogelijke reisalternatieven alsmede ten minste: wijzigingen in de voorgenomen lijnvoering, routes, halten, frequenties, be-dieningstijden, materieelinzet, Aansluitingen en tariefgevolgen voor reizigers; wijzigingen in de Opstapper (Opstapperhalten, Opstapperknooppunten, etc) achtergronden van de wijzigingen en de wijze waarop de wijziging bijdraagt aan een beter Openbaar vervoer en/of een betere Opstapper; wijze waarop de Concessiehouder de (potentiële) vraag heeft bepaald; inzichtelijk overzicht met wijzigingen in het aantal Dienstregelinguren; evaluatie van maatregelen die in het voorgaande vervoerplan zijn doorgevoerd. 3.1.58 De Concessiehouder ontwikkelt tijdens de looptijd van de Concessie het Openbaar vervoer-netwerk, de Dienstregeling en de Opstapper verder en benut hierbij de overlegstructuren zoals beschreven in paragraaf 3.2. 3.1.59 Het vervoerplan omvat elk jaar minstens het aantal Dienstregelinguren van het voorgaande jaar, tenzij Concessieverlener vooraf anders besluit. In een dergelijk geval treedt Concessieverlener met Concessiehouder in overleg over omvang, vorm, financiele en eventuele andere consequenties. 3.1.60 De Concessieverlener stelt het vervoerplan, eventueel gewijzigd, vast conform de dienstregelingprocedure in bijlage 6.10. Dit geldt ook voor het vervoerplan voor het eerste jaar van de Concessie. Dienstregeling 3.1.61 De Dienstregeling dient eenduidig te zijn. Hiermee wordt bedoeld dat zoveel mogelijk een vast patroon moet worden aangehouden met ieder uur dezelfde vertrek- en aankomsttijden. Daarbij moet echter wel rekening worden gehouden met het verschil in rijtijden tussen spits- en dalperioden. Het staat de Concessiehouder vrij om de rijtijden aan te passen als dit aantoonbaar bijdraagt aan het oplossen van knelpunten m.b.t. de Openbaar vervoer Concessie ZOWAD Programma van Eisen 14

punctualiteit. Daarnaast dienen de Ritten van een Lijn gelijkmatig over het uur verdeeld te zijn. In specifieke gevallen, wanneer dit vervoerkundig gewenst is, mag van deze bepaling gemotiveerd worden afgeweken. 3.1.62 De Concessiehouder stemt de Dienstregeling af op de schooltijden van de middelbare scholen en scholen voor bijzonder onderwijs in het Concessiegebied en de stad Leeuwarden. 3.1.63 De Concessiehouder mag tijdens Basisschoolvakanties in de regio Noord (bepaald door het Ministerie van Onderwijs) een beperktere Dienstregeling rijden. In zijn Vervoerplan geeft Concessiehouder aan op welke dagen hij een vakantiedienstregeling hanteert en hoe deze Dienstregeling eruit ziet. Hierbij houdt hij rekening met het feit dat in de zomer- en kerstvakantie de vervoervraag veelal beperkter is dan in de andere vakanties. 3.1.64 Op Feestdagen wordt een Dienstregeling gereden als op zondag. Daarnaast, of in afwijking hierop, geldt dat: Op Koningsdag een Dienstregeling als op zaterdag wordt gereden; Op Bevrijdingsdag een Dienstregeling als op Werkdagen in Basisschoolvakanties wordt gereden (of zaterdagdienstregeling als Bevrijdingsdag op een zaterdag valt of zondagdienstregeling als Bevrijdingsdag op een zondag valt); Op de 1 e vrijdag na Hemelvaartsdag een Dienstregeling als op Werkdagen in de Basisschoolvakanties wordt gereden; Op 31 december alle Ritten met een vertrektijd volgens Dienstregeling na 20.00 uur, komen te vervallen. 3.1.65 Concessiehouder dient alle in de Dienstregeling aangeboden Ritten uit te voeren. Aansluitingen 3.1.66 De Concessiehouder zorgt dat Aansluiting geboden wordt tussen trein, Bus en Auto op Knooppunten waar voor de reiziger logische overstappunten zijn. Er is sprake van een Aansluiting indien de reiziger volgens Dienstregeling de volgende overstaptijden worden geboden: van Bus/Auto op Bus/Auto: tussen 2 en 8 minuten; van Bus/Auto op trein v.v. (Leeuwarden, Heerenveen): 5 10 minuten van Bus/Auto op trein v.v. (overige stations): 5-12 minuten. De Concessiehouder mag van deze tijden afwijken indien hij aannemelijk kan maken dat dit ten goede komt van de aansluitingskwaliteit/betrouwbaarheid voor de reiziger. 3.1.67 Knooppunten waar Aansluiting wordt geboden zijn ten minste: Heerenveen, Wolvega en Steenwijk: waar mogelijk op treinen naar Zwolle en Leeuwarden v.v. In Leeuwarden en Assen: waar mogelijk op de treinen naar Zwolle en Groningen v.v. In Buitenpost: waar mogelijk op de treinen naar Leeuwarden en Groningen v.v. In Veenwouden: waar mogelijk op de sneltreinen naar Groningen v.v. In Hurdegaryp of Quatre Bras: op de bussen van en naar Dokkum Openbaar vervoer Concessie ZOWAD Programma van Eisen 15

3.1.68 In zijn Vervoerplan geeft de Concessiehouder aan welke Aansluitingen volgens Dienstregeling geboden worden (bijv. door middel van een aansluitschema). 3.1.69 De Concessiehouder dient met concessiehouders van aangrenzende concessies afspraken te maken over het bieden van Aansluitingen, ook in geval van vertragingen of uitval van Ritten van deze andere concessiehouders. Deze afspraken worden na gunning aan de Concessieverlener, het ROCOV Fryslân en de consumentenorganisaties in de aangrenzende concessiegebieden voorgelegd. Na goedkeuring door Concessieverlener worden de afspraken schriftelijk vastgelegd. 3.1.70 Tijdens de uitvoering van de Dienstregeling dient de verkeersleiding van de Concessiehouder te communiceren met de verkeersleidingen van de aangrenzende Concessiehouders, teneinde invulling te geven aan de op grond van 3.1.69 gemaakte afspraken over Aansluitingen bij vertragingen en uitval van Ritten. 3.1.71 Chauffeurs dienen proactief (rechtstreeks onderling of met behulp van de verkeersleiding) te trachten om Aansluitingen te garanderen en tevens proactief te communiceren naar reizigers over het al dan niet halen van de Aansluiting en eventuele alternatieve reismogelijkheden. 3.1.72 In het geval dat een in de Dienstregeling aangeboden Aansluiting gemist wordt en de wachttijd tot de geplande vertrektijd van de volgende bus meer dan 30 minuten bedraagt, dient de Concessiehouder voor vervangend vervoer te zorgen. 3.1.73 De Aansluitingen dienen meegenomen te worden in de rapportage over aansluitpunctualiteit (Optioneel Element 2 uit MIPOV 2008). Vervoer bij Evenementen 3.1.74 Bij Evenementen zijn de eisen aan in te zetten capaciteit zoals opgenomen in 3.3.19 tot en met 3.3.21 onverminderd van kracht. 3.1.75 De Concessiehouder is verantwoordelijk voor het tijdig in overleg treden met de organisatoren van Evenementen over de inzet van het Openbaar vervoer. 3.1.76 Het staat de Concessiehouder vrij om extra Openbaar vervoer buiten de reguliere Lijnen en Bedieningsperiode aan te bieden, al dan niet tegen een vergoeding van de betrokken organisator en alleen na toestemming van de Concessieverlener. 3.1.77 Voor zover nu kan worden voorzien, dient Concessiehouder ten minste rekening te houden met de volgende omvangrijke Evenementen: Wedstrijden of andere Evenementen in het Thialfstadion in Heerenveen Evenementen in het Abe Lenstrastadion in Heerenveen Leeuwarden Culturele Hoofdstad (2018) Elfstedentocht Openbaar vervoer Concessie ZOWAD Programma van Eisen 16

3.1.78 Indien NS bij Evenementen (waaronder schaatswedstrijden) in het Thialfstadion geen treinen laat halteren bij station Heerenveen IJsstadion, dient Concessiehouder extra vervoer te verzorgen tussen station Heerenveen en het Thialfstadion, voor zover de vervoercapaciteit op de reguliere buslijnen op genoemd traject onvoldoende is om alle reizigers te vervoeren. 3.1.79 In 2018 is Leeuwarden Culturele Hoofdstad. De verwachting is dat in dat jaar een aanzienlijke hoeveelheid extra toeristen naar Fryslân komt. Concessiehouder dient in zijn vervoerplan voor 2018 rekening te houden met extra reizigers (en eventuele extra vervoercapaciteit) als gevolg van dit Evenement. Meer informatie over activiteiten tijdens dit Evenement is te vinden op www.2018.nl. 3.1.80 Indien er een Elfstedentocht gehouden wordt in Fryslân, gelden voor het openbaar vervoer op de dag van dit evenement het draaiboek, de voorwaarden en de financiële afspraken die als bijlage 6.19 zijn opgenomen. Omdat de Elfstedentocht wordt gehouden in het concessiegebied Noord- en Zuidwest-Fryslân ligt de coördinatie voor dit vervoer bij de concessiehouder voor dat gebied. Het draaiboek wordt in overleg tussen de betrokkenen regelmatig aangepast. De Concessiehouder moet hieraan zijn medewerking verlenen. 3.2 Marketing en ontwikkeling Marketing 3.2.1 De Concessiehouder is verantwoordelijk voor de vermarkting van het Openbaar vervoer en de Opstapper. In het Ontwikkelplan bij zijn Inschrijving voegt hij, als onderdeel van het Ontwikkelplan, een marketingstrategie waarin hij aangeeft hoe hij het gebruik van het Openbaar vervoer en de reizigerstevredenheid verbetert en reizigers op de hoogte brengt van de mogelijkheden van de Opstapper. 3.2.2 De Concessiehouder monitort de effecten van de marktbewerkingsacties. Op basis hiervan actualiseert hij jaarlijks zijn marketingstrategie. 3.2.3 De Concessiehouders en Concessieverleners in Noord Nederland werken samen aan een integrale communicatie over en vermarkting van het Openbaar vervoer in Noord Nederland. Concessiehouder neemt deel aan het overleg van de 'Stuurgroep Trein-Bus integratie Noord Nederland'. Voor marketingactiviteiten die het gevolg zijn van afspraken binnen deze Stuurgroep, kan afzonderlijk budget beschikbaar worden gesteld. Ontwikkeling van het Openbaar vervoer en de Opstapper gedurende de looptijd van de Concessie De Provincie Fryslân streeft naar een continue verbetering van het Openbaar vervoer en de Opstapper gedurende de looptijd van de Concessie. 3.2.4 De Concessiehouder stelt een persoon beschikbaar die als aanspreekpunt fungeert voor de ontwikkeling van het Openbaar vervoer en de Opstapper in het Concessiegebied (de Openbaar vervoer Concessie ZOWAD Programma van Eisen 17

"concessiemanager"). De concessiemanager zet zich proactief in voor de ontwikkeling van het Openbaar vervoer en de Opstapper in het Concessiegebied en neemt maandelijks deel aan het regie-overleg hierover met de programmamanager Duurzaam Openbaar vervoer van de provincie Fryslân. 3.2.5 De concessiemanager is daarnaast beschikbaar voor de uitvoering van projecten die een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van het Openbaar vervoer en de Opstapper binnen dit Concessiegebied en de realisatie van projecten die voortkomen uit de Visie Duurzaam Openbaar vervoer (zie bijlage 6.4). 3.2.6 De concessiemanager beschikt over mandaat om te kunnen beslissen over wijzigingen in het vervoeraanbod. 3.2.7 Indien tijdens de looptijd de concessiemanager wegvalt, wordt deze vervangen door iemand die over de voor deze functie noodzakelijke kennis, ervaring, competenties en mandaat beschikt. 3.2.8 Naast de concessiemanager zet de Concessiehouder voldoende personen in voor de (door)ontwikkeling van het Openbaar vervoer en de Opstapper tijdens de gehele looptijd, inclusief het implementeren van vernieuwingen en pilots / projecten die voortkomen uit de Visie Duurzaam Openbaar vervoer. Voor deze personen gelden de volgende eisen: Elk van deze personen heeft een relevante HBO- of WO-opleiding; Tezamen zijn deze personen voor minimaal 1 FTE per jaar beschikbaar voor de ontwikkeling van deze Concessie (niet zijnde het regulier beheer). Tezamen hebben deze personen kennis over en aantoonbare ervaring met: o Vervoerkunde, inclusief lokale / regionale kennis; o Marketing, communicatie en tarieven in het Openbaar vervoer; o Materieel, duurzaamheid en milieu; o De aansturing en begeleiding van rijdend personeel. 3.2.9 Concessieverlener en houder werken samen in een ontwikkelteam aan de ontwikkeling van het Openbaar vervoer en de Opstapper. 3.2.10 Het ontwikkelteam beslist over pilots en projecten op basis van goed onderbouwde marktconforme businesscases. Samenwerking met het ROCOV Fryslân 3.2.11 Conform de Wet personenvervoer 2000 (artikel 31) biedt de Concessiehouder consumentenorganisaties (vertegenwoordigd in het ROCOV Fryslân) ten minste eenmaal per jaar gelegenheid advies aan haar uit te brengen. 3.2.12 Voordat advies wordt uitgebracht, stelt de Concessiehouder het ROCOV Fryslân in de gelegenheid overleg met haar te voeren. De Concessiehouder zendt een verslag van dit overleg naar het ROCOV en stuurt een afschrift aan de Concessieverlener. Openbaar vervoer Concessie ZOWAD Programma van Eisen 18

3.2.13 De Concessiehouder betrekt het in lid 3.2.11 bedoelde advies bij de uitvoering van de Concessie en informeert het ROCOV Fryslân en de Concessieverlener uiterlijk zes weken voor de ingangsdatum van de maatregelen schriftelijk over de wijze waarop dit gebeurt. 3.2.14 Indien de Concessiehouder het advies van het ROCOV Fryslân niet of niet geheel volgt deelt hij schriftelijk aan het ROCOV en de Concessieverlener zijn beweegredenen daarvoor mee. Een van het advies van het ROCOV Fryslân afwijkend plan wordt door de Concessiehouder niet ingezet voordat de Concessieverlener dit schriftelijk heeft goedgekeurd. 3.2.15 Bij wijzigingen aan grensoverschrijdende verbindingen overlegt de Concessiehouder ook met de concessieverlener, concessiehouder en het consumentenplatform van het betreffende concessiegebied. 3.3 Uitvoeringskwaliteit en monitoring In deze paragraaf worden eisen gesteld aan de exploitatie van het Openbaar vervoer en de Opstapper, de kwaliteit ervan en de wijze waarop de Concessieverlener hiermee om gaat. Aan de orde komen: Concrete eisen aan de uitvoeringskwaliteit: punctualiteit, Aansluitingen, rituitval, overmacht, capaciteit. Concessiebeheer en monitoring. De Concessieverlener streeft naar betrouwbaar openbaar vervoer. Tegelijk realiseert zij zich dat de Concessiehouder de betrouwbaarheid niet geheel in eigen hand heeft: bijvoorbeeld verkeersopstoppingen, wegwerkzaamheden of weersomstandigheden kunnen de betrouwbaarheid negatief beïnvloeden. De Concessieverlener kiest er daarom voor te sturen op de zaken die de Concessiehouder kan beïnvloeden en het beperken van zaken die voor de reiziger tot de meeste hinder leiden: het missen van Aansluitingen en rituitval. Uitvoeringskwaliteit 3.3.1 Minimaal 90% van de Ritten van het Openbaar vervoer komen gemeten op maandbasis op lijnniveau - op tijd aan op eindhaltes en de in 3.1.66 genoemde Knooppunten. en na de vastgestelde aankomsttijd volgens Dienstregeling. 3.3.2 Geen enkele Rit van het Openbaar vervoer vertrekt te vroeg van de beginhalte of een Knooppunt onderweg. vertrokken meer dan 60 seconden voor de vastgestelde vertrektijd volgens Dienstregeling. 3.3.3 De Concessiehouder treedt vroegtijdig in overleg met wegbeheerders wanneer punctualiteitsproblemen zijn te voorzien door werkzaamheden. Openbaar vervoer Concessie ZOWAD Programma van Eisen 19

Rituitval 3.3.4 Het aantal uitgevallen Ritten, waarbij geen sprake is van overmacht aan de zijde van de Concessiehouder (zie 3.3.17), mag per kalenderkwartaal maximaal 0,2% van het totaal aantal Ritten in de Dienstregeling bedragen. NB: uitgevallen Ritten tellen ook als Ritten die niet op tijd zijn conform 3.3.1. 3.3.5 Voor uitgevallen Ritten ontvangt de Concessiehouder geen Exploitatiebijdrage, tenzij naar het oordeel van de Concessieverlener sprake is van overmacht (zie 3.3.17). Voor deels uitgevallen Ritten wordt het niet-gereden deel van de Rit niet uitbetaald, tenzij naar het oordeel van de Concessieverlener sprake is van overmacht (zie 3.3.17). Wegwerkzaamheden 3.3.6 De Concessieverlener heeft met andere wegbeheerders in het Concessiegebied de afspraak gemaakt om de Concessiehouder tijdig te informeren en te consulteren ten aanzien van noodzakelijke omleidingen als gevolg van wegwerkzaamheden en/of Evenementen die gevolgen hebben voor de exploitatie van het Openbaar vervoer en de Opstapper. 3.3.7 De Concessieverlener zal, voor zover hij ook wegbeheerder is en voor zover hij over informatie terzake beschikt, de Concessiehouder tijdig informeren en indien mogelijk consulteren ten aanzien van noodzakelijke omleidingen als gevolg van wegwerkzaamheden en/of Evenementen die gevolgen hebben voor de exploitatie van het Openbaar vervoer. 3.3.8 De Concessiehouder heeft één aanspreekpunt voor wegbeheerders om te overleggen over wegwerkzaamheden. 3.3.9 De Concessiehouder neemt bij wegwerkzaamheden op een route van het Openbaar vervoer het initiatief om tijdig met een alternatieve route of een andere oplossing te komen waardoor de reizigers zo min mogelijk overlast ondervinden en bestaande Aansluitingen zoveel mogelijk in stand blijven. De omleiding heeft geen consequenties voor de reiskosten van de reiziger. De Concessiehouder dient de Concessieverlener terzake vooraf te informeren. 3.3.10 Wanneer het rijden van de gebruikelijke route van het Openbaar vervoer niet mogelijk is als gevolg van werkzaamheden op of aan de weg, kan de Concessiehouder afwijken van de vigerende route en Dienstregeling voor zolang de genoemde werkzaamheden dit noodzakelijk maken. De Concessiehouder dient halten die niet zijn gelegen aan het traject waarop de werkzaamheden plaatsvinden te blijven bedienen. 3.3.11 Indien een Kern door afwijkingen op de Dienstregeling in het geheel niet meer bediend kan worden met de Lijn(en) waarop de wegwerkzaamheden plaatsvinden, dan dient de Concessiehouder hier vervangend vervoer aan te bieden met dezelfde frequenties als de vervallen/omgeleide Lijn, tenzij de Concessiehouder aantoont dat dit niet mogelijk is of onevenredig veel kost. Openbaar vervoer Concessie ZOWAD Programma van Eisen 20

3.3.12 De eventuele extra exploitatiekosten en/of opbrengstenderving die voortvloeien uit wegwerkzaamheden zijn voor rekening en risico van de Concessiehouder. 3.3.13 De Concessiehouder is primair verantwoordelijk om Buurtbusorganisaties tijdig te informeren over werkzaamheden die de exploitatie van buurtbuslijnen beïnvloeden. Indien Concessiehouder, Buurtbusorganisatie en wegbeheerder dit overeenkomen mag dit ook bilateraal tussen wegbeheerder en Buurtbusorganisatie geregeld worden. 3.3.14 De Concessiehouder informeert reizigers bij kortdurende wegwerkzaamheden minimaal één week voor aanvang van de werkzaamheden tenminste via de website van de Concessiehouder, in de Bus op de buslijnen waarop de werkzaamheden betrekking hebben en op de betreffende halte. Bij langdurige wegwerkzaamheden (meer dan 3 weken) dient dit minimaal één maand van tevoren te gebeuren. De informatie over de werkzaamheden bestaat uit (1) de aard en duur van de werkzaamheden en (2) de gevolgen voor de beschikbaarheid van halten en de routes van buslijnen, inclusief reisadvies. 3.3.15 Een aantal (grote) werkzaamheden is op dit moment reeds gepland. Op de website http://www.fryslan.frl/verkeersinformatie is informatie te vinden over geplande wegwerkzaamheden in Fryslân. De planning is indicatief. Overmacht 3.3.16 Indien sprake is van overmacht voor de Concessiehouder (naar beoordeling van de Concessieverlener) worden de verplichtingen waarop de overmacht betrekking heeft opgeschort zolang de overmachttoestand voortduurt. De Concessiehouder spant zich in en neemt waar mogelijk maatregelen om de negatieve gevolgen van overmacht voor de reizigers zoveel mogelijk te beperken, zowel in ernst als in duur. De Concessiehouder dient de Concessieverlener zo spoedig mogelijk - maar uiterlijk binnen 24 uur na het begin van de overmachttoestand - schriftelijk en onderbouwd op de hoogte te brengen. 3.3.17 Onder overmacht wordt verstaan elke gebeurtenis die een partij beperkt of verhindert in de nakoming van zijn verplichtingen ingevolge de Concessie en die niet te wijten is aan zijn schuld, noch krachtens wet, rechtshandeling of in het maatschappelijke verkeer geldende opvattingen voor zijn rekening komt. 3.3.18 Gebeurtenissen die voortvloeien uit het handelen of uit ziekte van het personeel van de Concessiehouder en/of eventuele onderaannemers (waaronder stakingen en/of werkonderbrekingen) en gebeurtenissen die voortvloeien uit het functioneren van het materieel van de Concessiehouder vallen expliciet niet onder overmacht. Concessieverlener zal in het geval van landelijke stakingen geen Boetes opleggen. Niet gereden Ritten worden niet vergoed. Openbaar vervoer Concessie ZOWAD Programma van Eisen 21