Uitwerking hoorzitting Zienswijzen marktpartijen omroep & FTA d.d. 18 september 2008. Afdeling Markten Hoorzitting in het kader van de marktanalyses 2008. Deel 1: FTA OPTA De heer J. Keetelaar Mevrouw J. Hamming De heer H.R de Kleijn (afdeling markten, voorzitter) (afdeling markten) (afdeling markten) Verizon, BT en Colt De heer R. Roosendaal Voorzitter Welkom bij deze tweede hoorzitting in een paar weken in het kader van de marktanalyses 2008. Zoals jullie allemaal weten, bespreken we vandaag twee marktanalysebesluiten van OPTA. Eerst vaste gespreksafgifte en daarna omroep. 1 Er is één spreker voor vaste gespreksafgifte:, Rob Roosendaal van Verizon, die ook namens BT en Colt spreekt. Voor de meeste van u bekend of misschien wel voor allemaal, maar ik herhaal het toch maar even: deze hoorzitting vormt een onderdeel van de nationale consultatieperiode die OPTA hanteert voor de totstandkoming van de marktanalysebesluiten. Hierna volgt nog de internationale consultatie bij de Europese Commissie. Voor vaste gespreksafgifte, - daar zal ik me nu even toe beperken omdat ik deze inleiding zo dadelijk zal herhalen als de deelnemers voor omroep aanwezig zijn - geldt dat de bedenkingen uiterlijk 25 september binnen moeten zijn. Alles wat vandaag wordt gezegd, geldt ook als ingebracht en heeft dezelfde waarde als datgene wat u op schrift inbrengt, maar in het algemeen is het ook zo dat het gewoon een overlap is, misschien dat u zich dat moeten realiseren als u spreekt. De hoorcommissie is hier primair om de meningen te horen en zal indien nodig nog vragen stellen aan degene die spreken om dingen te verduidelijken. 1 Dit verslag betreft alleen vaste gespreksafgifte, voor het omroep deel is een separaat verslag. 1
Net als vorige keer zal er van deze bespreking een verslag worden gemaakt. Alles wordt opgenomen. Het uitgewerkte verslag wordt uiteindelijk ook aan de definitieve besluiten gekoppeld. Roosendaal Het verhaal wat ik houd is mede namens BT en Colt. We zijn alle drie aanbieders aan zakelijke klanten in Nederland. Vanuit dat perspectief zullen we ook het één en ander zeggen over de gespreksafgifte kwestie. Ik wil wat zeggen over FTA, maar wel in een wat bredere context, samen met MTA, want dat is denk ik het kader waarin we deze materie moeten bezien. Termination is een probleem, een concurrentieprobleem en we kunnen niet goed zien in hoeverre MTA van FTA zou verschillen. Ons uitgangpunt is eigenlijk, en dat is het eerste statement wat ik hier duidelijk op tafel leg, dat FTA en MTA dezelfde problematiek betreffen. Vanuit dat perspectief bezien is het niet verklaarbaar waarom er door OPTA verschillende aanpakken worden gehanteerd voor beide kwesties. Die aanpakken zijn voor MTA een BULRIC kosten modellering, een asymmetrie en voor FTA, zoals voorgenomen in het ontwerpbesluit, EDC als kostensystematiek en symmetrie als manier waarop alternatieve aanbieders worden behandeld ten opzichte van de grootste partij in deze markt. Dat is één. Twee, er is op dit moment een samenloop van omstandigheden die maakt dat er een mogelijkheid zou moeten zijn en een momentum is om die consistentie te realiseren. We zijn waarschijnlijk allemaal bekend met de CBb-uitspraak van 23 juli over MTA die OPTA dwingt alsnog over te gaan tot BULRIC-tarieven. Het ontwerp waar we het vandaag over hebben, dat is een ontwerp en dat kan nog worden bijgesteld en parallel zien we ook op Europees niveau vele beraadslagingen over FTA en MTA. We zijn allemaal bekend met persberichten van Vodafone en andere partijen die zich hier over uitlaten. Wat wij willen bepleiten is een consistente aanpak, een toekomstvaste aanpak ook in lijn met de voornemens van de Europese Commissie. Hoe ziet die eruit? Een BULRICkostensystematiek voor zowel MTA als FTA en een vorm van tijdelijke asymmetrie. De laatste bullit, die zegt eigenlijk: het enige wat hiervoor nodig is, is bestuurlijke moed. Die moed is er wel voor nodig. OPTA moet op een gegeven moment het lef hebben om het roer om te gooien. Het is niet zo maar een roer omgooien: het gaat om het omgooien van het roer in een goede richting om een kader te realiseren wat toekomstvast is. Nu dan naar het ontwerpbesluit. Ik heb aangegeven in groen, het groen ziet er een beetje geel uit op de slides nu, maar het gele is dus groen, waar we het mee eens zijn. Het rode 2
waar we het pertinent mee oneens zijn en het oranje kleurtje is bedoeld om aan te geven waar we wat bedenkingen, wat kanttekeningen hebben geplaatst. We zijn het eens met de marktafbakening en met de dominantie analyse. Termination, nogmaals, dat geldt voor FTA en MTA dat is een bottleneck en elke partij is dominant op zijn eigen netwerk. We hebben er wel een voetnoot bij geplaatst, want we weten allemaal zo langzamerhand dat het een hele weerbarstige materie is in Nederland en we plaatsten een voorbehoud dat we wellicht, op het moment dat situaties daartoe nopen, een ander standpunt innemen om onze positie te waarborgen in deze hele materie. Op het moment dat je er analytisch naar kijkt, marktafbakening, dominantie, daar zijn we het helemaal mee eens. Toegangsverplichting, eens met OPTA dat die moet worden opgelegd. OPTA zegt vervolgens ten aanzien van non-discriminatie: dat is niet nodig, want we zien er eigenlijk geen aanleiding voor. Strategische gedragingen met betrekking tot prijzen, dat zien we eigenlijk niet plaats vinden. Ik denk dat dat een misvatting is. Je kunt wel degelijk ook met verschillende prijzen gaan spelen. Dat geldt met name voor KPN die toch de grootste partij is in deze markt en bovendien nog allerlei andere producten en diensten aanbiedt. Op het moment dat dan een beetje met de FTA prijs wordt gerommeld, dan kan dat negatieve concurrentie implicaties hebben. Ze zou de ene partij kunnen bevoordelen ten opzichte van de andere en dat lijkt ons een strikt ongewenste situatie. Bovendien zien we ook hier dat OPTA in het kader van MTA een non-discriminatieverplichting heeft opgelegd vanuit de redenering die ik net probeerde te duiden. Wij zijn van mening dat dit moet worden herzien. Transparantie. We zijn het eens dat KPN iets strenger behandeld moet worden dan de andere partijen. Tariefregulering. Zoals gezegd, ook in de beginslide, we zijn het niet eens met EDC. We pleiten voor consistentie. Consistentie met betrekking tot MTA. Niet alleen vanuit die consistentie gedacht, maar ook vanuit meer de conceptuele economische benadering ten aanzien van de terminating problematiek als zodanig, is een BULRIC-kostensystematiek noodzakelijk in deze markt. Dat is ook in lijn met de aanbeveling van de Commissie die we op dit moment in ontwerp kennen. Tariefregulering en symmetrie, dat levert heftige discussies op in Nederland. In beginsel zijn we het eens met de gedachte dat het allemaal symmetrisch moet zijn. We denken echter dat er een pragmatische oplossing mogelijk is doordat geleidelijk te gaan doen in de komende jaren. Dat zien we ook in andere landen plaats vinden. Ook dat lijkt consistent en in lijn met de aanbeveling van de Europese Commissie. 3
Gescheiden boekhouding. We zijn het eens met datgene wat OPTA daarin voorstelt. Nu dan naar de tarieven van KPN. Die hebben we geplaatst in een wat breder Europees perspectief. Ik weet niet of het allemaal leesbaar is, maar wat we hier hebben geprobeerd, is op basis van de KPN tarieven die er nu zijn en op basis van de tarieven die we op dit moment zien in Europa, in de landen om ons heen, een soort assesment te maken van wat er met de KPN tarieven moet gaan gebeuren, wil er sprake zijn van een zogenaamde European best practice. Wat betekent dat, een European best practice? Dat betekent dat dan de Nederlandse tarieven zouden komen te liggen op het niveau van het gemiddelde van de drie laagste in Europa. We denken dat er vele redenen zijn waarom dat voor KPN s tarieven zou moeten gelden. Dat zullen we ook nader uiteen zetten, waarom dat zo zou moeten zijn. Een andere benadering die we hebben gemaakt, is het Europees gemiddelde. Ook dan zie je dat je toch wel heel substantieel omlaag moet met KPN s tarieven. Eerst de European best practice. Hadden we daar nu, op dat niveau nu willen zijn, dan had KPN maar liefst 66% lager moeten liggen met zijn tarieven. Willen we dat in 2011 zijn, dan moet KPN maar liefst 73% omlaag ten opzichte van de tarieven die zijn nu hanteert. Dat zijn zeer aanzienlijke percentages. Op het moment dat je gaat werken met het Europees gemiddelde, dan gelden daarvoor respectievelijk de percentages van 12,5% en 25,5%. In beide benaderingen zou sprake moeten zijn van een aanzienlijke daling. Wij denken dat er redenen zijn om te kiezen voor European best practice als benchmark voor de Nederlandse tarieven. Daar ligt een enorme uitdaging. Als je kijkt naar de tarieven, die chart met al die kolommen, dan zit Nederland ongeveer in het midden. Dat is, een donkerblauwe pijler die steekt eruit. Wat is dat? Dat is het tarief wat is vastgesteld een paar jaar geleden op basis van EDC. Dat is niet het tarief wat op dit moment door KPN wordt gehanteerd, want zoals we weten hanteert KPN vrijwillig een lager tarief. Dat is het tarief wat het zou zijn geweest op het moment dat de EDC tarieven zouden hebben gegolden in Nederland. Je ziet dat, op het moment dat je vandaar uit een lijntje door trekt dan zit je toch wel helemaal in het achterste treintje van Europa. Dat hebben we opgenomen om aan te geven dat EDC eigenlijk een kostensystematiek is die ook om die reden niet meer mag worden gehanteerd. Dit is onze referentie ook in de discussies die wellicht gaan komen over de FTA tarieven van KPN. Van daaruit toch nog even naar MTA. Daar geldt min of meer hetzelfde op het moment dat je kijkt naar de situatie in Nederland. Daar zijn we relatief hoog en is er alle aanleiding om substantieel omlaag te gaan met de tarieven. Op de eerste plaats is van belang dat MTA ongeveer tien keer hoger ligt in Europa dan FTA. De vraag is in hoeverre dat te verklaren is 4
op basis van onderliggende kosten. Ik geloof niet dat daarvoor op basis van onderliggende kosten een rechtvaardiging is. Te meer omdat, als je kijkt naar bijvoorbeeld de Verenigde Staten, dan zie je dat FTA en MTA ongeveer op hetzelfde niveau liggen. Daar gaat het ook om kosten en daar liggen de tarieven op het niveau zoals ik daar heb beschreven. Dat is maar liefst meer dan 100 keer lager dan in Europa. Dat kan niet zonder betekenis voor de Europese tarieven en ook voor de tarieven in Nederland. MTA en het verschil met FTA. Je ziet dat een aantal concollega s in de markt hebben geprobeerd om daar een zekere balans in te vinden door FTA tarieven hoger te stellen op het moment dat het gaat om gesprekken vanaf mobiele netwerken. Ik kan dat eigenlijk heel goed begrijpen omdat de verhoudingen tussen die twee tarief sets niet meer klopt. Die is niet gebalanceerd en het heeft ook grote gevolgen voor de concurrentieverhoudingen tussen mobiele en vaste operators. Vergelijk je Nederland met Europa, ook dan zitten we erg hoog. We zitten echt in het laatste treintje. Dat moet anders en er is een aanleiding om dat te doen, ook gelet op de CBb-uitspraak die er nu ligt. Hoe verder? Consistentie, dat is nummer één. Probeer dat te realiseren. Er ligt een momentum en benut dat. Zowel voor FTA als MTA BULRIC en tijdelijk asymmetrie. Dan zijn er ook heel veel gestes gedaan zowel van de zijde van OPTA als vanuit marktpartijen over eventuele marktgedragen oplossingen. Dat hebben wij recent geduid in een soort informele verkenning. We zijn graag bereid daarin mee te denken. Volgens mij moet OPTA daar een hele sterke rol in nemen, een regierol als het ware en ook de piketpaaltjes een beetje duiden. Probeer als OPTA een besluit te nemen over een consistent kader en probeer tegelijkertijd ook in grote lijnen aan te geven wat dat zal gaan betekenen op het moment dat het allemaal geformaliseerd wordt. Dat betekent naar onze mening dat zowel MTA als FTA substantieel omlaag moet. FTA met name ook van KPN zoals ik heb betoogd. Dat zet de kaders en dan kunnen partijen bezien of ze vanuit dat perspectief mogelijkheden zien om te komen tot een marktgedragen oplossing. Gebeurt dat niet binnen een bepaalde tijd, dan gaat OPTA uiteraard gewoon door met de formele besluitvorming en stelt ze op de daarvoor voorgenomen tijdstippen gewoon formele besluiten vast. Die zijn, zoals ik tracht aan te geven, voor MTA alsnog BULRIC. FTA KPN, de BULRIC tarieven voor 2009, 2011 die moeten zeer substantieel omlaag en voor FTA voor alternatieve operators probeer je dan een glijpad te definiëren naar een symmetrisch tarief. Nog even over die tarieven en het moment waarop die vastgesteld zouden moeten worden. Dit is dan mijn laatste opmerking. We zitten nu in september. De tarieven zouden moeten gaan gelden, althans voor FTA, per 1 januari volgend jaar. De vraag is hoe OPTA dat denkt 5
te gaan doen. Ik denk dat OPTA alles in het werk zou moeten stellen om dat ook per die datum te realiseren omdat ik meen dat anders alternatieve aanbieders op een achterstand worden geplaatst en KPN er als het ware weer met de buit van door gaat. Een dergelijke situatie moeten we voorkomen. Ik hoor graag op een gegeven moment van OPTA hoe zij dat denken te gaan realiseren. Ik denk dat marktpartijen en dan spreek ik in elk geval voor mezelf, dit keer ook waar mogelijk tot, noem het maar, formele middelen zullen grijpen om een tarief per 1 januari af te dwingen. Je kunt dan denken aan allerlei instrumenten. Je zou kunnen vragen om handhaving. Je zou eventueel een geschil in kunnen dienen. Er is ons erg veel aan gelegen om daadwerkelijk per 1 januari volgend jaar die lagere tarieven te krijgen. Daar zullen we ook middelen voor aanwenden. Ik denk dat dit mijn verhaal is. Ik vind het jammer dat er geen andere partijen zijn die dit eventueel nog zouden willen challengen, maar so be it. We zullen zien wat eruit komt. Ik hoop echt van harte dat het college van OPTA de moed heeft om een lijn in te slaan waarvan ik denk dat die toekomstvast zou kunnen zijn voor Nederland en uiteindelijk ook tot een zodanige oplossing kan komen dat ook juridisch het wat sterker en stabieler staat dan het op dit moment staat. Ik dank jullie voor de aandacht. Vragen De Kleijn U motiveert het pleidooi voor een glijpad voor de afbouw van asymmetrie voor FTA onder andere door aan te geven dat MTA ook nog asymmetrisch wordt gereguleerd. Echter, in het FTA-besluit wordt aangegeven dat die asymmetrie voor MTA wordt verklaard doordat er voor MTA exogene kostenverschillen zijn. Die ziet het college niet bij FTA. Ik begrijp dus niet waarom die asymmetrie voor MTA, als gevolg van exogene kostenverschillen, een argument zou zijn voor asymmetrie bij FTA, waar die exogene kostenverschillen er niet zijn. Roosendaal Ik denk dat ik het ermee eens ben dat die asymmetrie gepast is op het moment dat er een objectieve rechtvaardiging voor is. Kennelijk is dat bij MTA het feit dat er gebruik wordt gemaakt van verschillende technieken en die technieken die kennen ook weer verschillende kostenplaatsjes. We zullen in onze bijdrage ook wijzen op dergelijke factoren in het kader van FTA. Ik kan ook wijzen naar, ik weet niet in hoeverre die bij jullie bekend is, maar een recente reactie van ECTA op de draft reccommandation van de Eruopese Commissie. Daarin worden ook weer een heleboel van dat soort factoren geschetst. We zullen in onze schriftelijke bijdrage op dergelijke factoren wijzen. Eens met het uitgangspunt, maar de 6
conclusie die wij hebben, is dat er voor FTA soortgelijke rechtvaardigingsgronden zouden kunnen zijn. [Einde FTA deel van de hoorzitting] 7