Vooruitzichten voor de bouw in Nederland en Europa Taco van Hoek Directeur EIB Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 1
Inhoud Drie vragen Wat was het beeld tijdens de crisisjaren? Wat zijn de meest recente ontwikkelingen? Wat zijn de vooruitzichten voor de bouw? Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 2
Ontwikkeling crisisjaren Bouwproductie 2008-2020 75 Miljard, prijzen 2014 70 65 60 55 50 45 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 3
Ontwikkeling crisisjaren Woningbouwinvesteringen ingestort 120 Index, 2008=100 115 GE 110 105 100 95 BE UK 90 85 FR 80 75 70 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 NL Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 4
Ontwikkeling crisisjaren Huizenprijsontwikkeling wijkt sterk af 120 Index, 2008.I =100 115 GE 110 BE 105 100 UK FR 95 90 85 80 NL 75 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 5
Ontwikkeling crisisjaren Beeld tijdens de crisis Enorme terugval woningbouwinvesteringen Nederland presteert opvallend slecht in internationaal perspectief Sterk afwijkend overheidsbeleid in Nederland is de voornaamste verklaring Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 6
Ontwikkeling crisisjaren Regulering: systematisch beperken van loan to income Huishoudensinkomen 2010 2011 2012 2013 2014 2015 25.000 131.000 125.500 123.500 115.000 108.500 87.500 30.000 157.500 150.500 148.500 140.500 135.500 133.000 40.000 210.000 202.500 201.000 187.500 180.500 177.000 50.000 279.500 269.000 264.000 238.500 226.000 221.500 Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 7
Ontwikkeling crisisjaren Woningvoorraad en huishoudensgroei 70.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016/20 Uitbreiding woningvooraad Uitbreiding huishoudens Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 8
Recente ontwikkelingen Vergunningen nieuwbouwwoningen 16.000 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 I II III IV I II III IV I II 2013 2014 2015 Woningcorporaties Overige partijen Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 9
Recente ontwikkelingen Orderportefeuilles bouw 8,5 8,0 7,5 7,0 6,5 6,0 5,5 5,0 2013 2014 2015 Woningbouw Utiliteitsbouw Grond-, water- en wegenbouw Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 10
Vooruitzichten Totale bouwproductie, Nederland 2015 2015 2016 2017 2021 Mld Volumemutatie in % Woningbouw 21,8 15½ 6½ 7½ 3½ Utiliteitsbouw 18,5 1½ 3½ 3½ 3 Gww 15,7 2½ 2 2 2 Totaal 57,9 7 4½ 5 3 Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 11
Vooruitzichten Woningbouw, internationaal 2008 2014 2015 2016 2017 Mld Volumemutatie in % Duitsland 143,3 160,8 2,0 2,3 1,4 Frankrijk 114,7 98,2-0,3 1,9 2,6 Verenigd Koninkrijk 72,0 79,2 2,2 2,7 2,3 Spanje 132,5 31,9 3,2 7,0 4,6 België 17,5 18,5 2,8-3,1 1,5 Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 12
Vooruitzichten Utiliteitsbouw, internationaal 2008 2014 2015 2016 2017 Mld Volumemutatie in % Duitsland 79,7 79,7-1,8 1,2 0,7 Frankrijk 73,3 60,2-0,9 3,2 1,6 Verenigd Koninkrijk 99,9 81,0-1,0 4,5 3,4 Spanje 61,2 26,4-1,1 3,3 4,1 België 14,9 14,6-1,4 5,5 1,5 Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 13
Vooruitzichten Infrastructuur, internationaal 2008 2014 2015 2016 2017 Mld Volumemutatie in % Duitsland 51,0 52,0-1,2 2,1 0,7 Frankrijk 53,2 47,1-2,8-0,6 2,3 Verenigd Koninkrijk 28,9 35,3 18,1 4,1 10,6 Spanje 74,2 20,0 6,0 1,6 2,7 België 5,7 6,8-3,2-2,5-0,3 Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 14
Conclusies Conclusies Nederlandse bouwsector ongekend hard getroffen tijdens crisis Terugval is goeddeels incidenteel van aard geweest, stevige onderliggende vraag is aanwezig Bouwproductie neemt komende jaren fors toe; woningbouw is de motor Nederlandse groeicijfers behoren tot de hoogste in Europa Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 15
Vooruitzichten voor de bouw in Nederland en Europa Taco van Hoek Directeur EIB Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 1
Inhoud Drie vragen Wat was het beeld tijdens de crisisjaren? Wat zijn de meest recente ontwikkelingen? Wat zijn de vooruitzichten voor de bouw? Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 2
Ontwikkeling crisisjaren Bouwproductie 2008-2020 75 Miljard, prijzen 2014 70 65 60 55 50 45 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 3
Ontwikkeling crisisjaren Woningbouwinvesteringen ingestort 120 Index, 2008=100 115 GE 110 105 100 95 BE UK 90 85 FR 80 75 70 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 NL Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 4
Ontwikkeling crisisjaren Huizenprijsontwikkeling wijkt sterk af 120 Index, 2008.I =100 115 GE 110 BE 105 100 UK FR 95 90 85 80 NL 75 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 5
Ontwikkeling crisisjaren Beeld tijdens de crisis Enorme terugval woningbouwinvesteringen Nederland presteert opvallend slecht in internationaal perspectief Sterk afwijkend overheidsbeleid in Nederland is de voornaamste verklaring Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 6
Ontwikkeling crisisjaren Regulering: systematisch beperken van loan to income Huishoudensinkomen 2010 2011 2012 2013 2014 2015 25.000 131.000 125.500 123.500 115.000 108.500 87.500 30.000 157.500 150.500 148.500 140.500 135.500 133.000 40.000 210.000 202.500 201.000 187.500 180.500 177.000 50.000 279.500 269.000 264.000 238.500 226.000 221.500 Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 7
Ontwikkeling crisisjaren Woningvoorraad en huishoudensgroei 70.000 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016/20 Uitbreiding woningvooraad Uitbreiding huishoudens Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 8
Recente ontwikkelingen Vergunningen nieuwbouwwoningen 16.000 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 I II III IV I II III IV I II 2013 2014 2015 Woningcorporaties Overige partijen Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 9
Recente ontwikkelingen Orderportefeuilles bouw 8,5 8,0 7,5 7,0 6,5 6,0 5,5 5,0 2013 2014 2015 Woningbouw Utiliteitsbouw Grond-, water- en wegenbouw Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 10
Vooruitzichten Totale bouwproductie, Nederland 2015 2015 2016 2017 2021 Mld Volumemutatie in % Woningbouw 21,8 15½ 6½ 7½ 3½ Utiliteitsbouw 18,5 1½ 3½ 3½ 3 Gww 15,7 2½ 2 2 2 Totaal 57,9 7 4½ 5 3 Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 11
Vooruitzichten Woningbouw, internationaal 2008 2014 2015 2016 2017 Mld Volumemutatie in % Duitsland 143,3 160,8 2,0 2,3 1,4 Frankrijk 114,7 98,2-0,3 1,9 2,6 Verenigd Koninkrijk 72,0 79,2 2,2 2,7 2,3 Spanje 132,5 31,9 3,2 7,0 4,6 België 17,5 18,5 2,8-3,1 1,5 Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 12
Vooruitzichten Utiliteitsbouw, internationaal 2008 2014 2015 2016 2017 Mld Volumemutatie in % Duitsland 79,7 79,7-1,8 1,2 0,7 Frankrijk 73,3 60,2-0,9 3,2 1,6 Verenigd Koninkrijk 99,9 81,0-1,0 4,5 3,4 Spanje 61,2 26,4-1,1 3,3 4,1 België 14,9 14,6-1,4 5,5 1,5 Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 13
Vooruitzichten Infrastructuur, internationaal 2008 2014 2015 2016 2017 Mld Volumemutatie in % Duitsland 51,0 52,0-1,2 2,1 0,7 Frankrijk 53,2 47,1-2,8-0,6 2,3 Verenigd Koninkrijk 28,9 35,3 18,1 4,1 10,6 Spanje 74,2 20,0 6,0 1,6 2,7 België 5,7 6,8-3,2-2,5-0,3 Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 14
Conclusies Conclusies Nederlandse bouwsector ongekend hard getroffen tijdens crisis Terugval is goeddeels incidenteel van aard geweest, stevige onderliggende vraag is aanwezig Bouwproductie neemt komende jaren fors toe; woningbouw is de motor Nederlandse groeicijfers behoren tot de hoogste in Europa Nieuwjaarsreceptie NRK - De Meern, 14 januari 2016 15