Waarom is het fonds afhankelijk van de rentestand?

PensioenNieuws Voor deelnemers aan de pensioenregeling van TenCate TIP! Bewaar deze PensioenNieuws in uw pensioenmap! nummer 3 september 2009 Financiële crisis raakt het pensioenfonds Het jaar 2008 was geen goed jaar voor pensioenfondsen. Zo ook voor Pensioenfonds TenCate. Boosdoener was de kredietcrisis die in twee fasen de financiële positie van het fonds aantastte. In de eerste fase (vierde kwartaal 2007 en eerste kwartaal 2008) daalden de aandelenmarkten met bijna 30%. Dit kon gezien worden als een forse beurscorrectie na een aantal goede jaren. De grote klap kwam echter in de tweede fase, kwartaal vier van 2008. Toen ging naast de aandelenmarkten ook de rente onderuit. Waarom is het fonds afhankelijk van de beurs? Om alle toekomstige pensioenen te kunnen uitkeren, betalen zowel werkgever als werknemer pensioenpremie. Deze premies worden ingezet om voldoende kapitaal op te bouwen. Kapitaal opbouwen doen pensioenfondsen door (een deel van hun vermogen) te beleggen. Pensioenfondsen beleggen, omdat op de lange termijn beleggen een hoger verwacht rendement oplevert dan bijvoorbeeld sparen. Dat (hogere) rendement is ook nodig om alle pensioenen te kunnen blijven uitkeren. Aandelenkoersen, maar bijvoorbeeld ook de prijzen van onroerend goed, fluctueren door de tijd. Dat is altijd al zo geweest. Omdat pensioenfondsen beleggen voor de lange termijn, zijn deze koersschommelingen op zich niet zo erg. De afgelopen twee jaar waren de financiële markten echter zo instabiel dat pensioenfondsen, waaronder Pensioenfonds TenCate, maatregelen hebben moeten treffen om het vermogen binnen een aantal jaren weer op het benodigde niveau te krijgen. Zie verderop in deze uitgave. Waarom is het fonds afhankelijk van de rentestand? De Pensioenwet schrijft voor dat de verplichtingen van het pensioenfonds (de waarde van alle nu en in de toekomst te betalen pensioenen) moeten worden gewaardeerd op de actuele marktrente. Deze toekomstige pensioenverplichtingen worden conform wetgeving op de balans van het pensioenfonds teruggerekend naar euro s van nu. Bij een hoge rentestand wordt verondersteld dat het huidige vermogen van een pensioenfonds snel aangroeit, waardoor de toekomstige betalingen (pensioenuitkeringen) relatief eenvoudig kunnen worden gefinancierd. Nu de rente door de kredietcrisis is gedaald, moeten de pensioenverplichtingen hoger worden gewaardeerd. Waardoor pensioenfondsen over meer vermogen moeten beschikken. En verder... Dekkingstekort Pensioenfonds TenCate (pagina 2) Pensioenfondsbestuurders aan het woord (pagina 3) Herstelplan (pagina 5) Deelnemers positief over voorlichtingsgesprekken (pagina 7) - 1 -

Stichting Pensioenfonds Koninklijke Ten Cate In deze editie van PensioenNieuws vindt u een samenvatting van de belangrijkste cijfers en feiten uit het jaarverslag 2008 van Pensioenfonds TenCate. Het volledige jaarverslag kunt u inzien, downloaden en printen via onze website (www.pensioenfondstencate.nl). Een gedrukt exemplaar kunt u desgewenst opvragen bij het pensioenfonds (tel: 0546 455 753). Dekkingstekort Pensioenfonds TenCate Om nu en in de toekomst aan alle pensioenverplichtingen te kunnen voldoen, zijn pensioenfondsen in ons land verplicht een groot kapitaal aan te houden. Het totale vermogen dat pensioenfondsen moeten bezitten, moet groter zijn dan het totaal van alle nu en in de toekomst uit te keren pensioenen. Het totaal aanwezige vermogen, gedeeld door de totale waarde van alle toekomstige pensioenuitkeringen, heet de dekkingsgraad van een pensioenfonds. Aan de dekkingsgraad wordt de gezondheid van een pensioenfonds afgemeten. Hoe zit dat bij Pensioenfonds TenCate? Eind 2007 bedroeg de dekkingsgraad van Pensioenfonds TenCate 132,4%. Aan het eind van 2008 was deze gedaald met 34 procentpunten tot 98,4%. Zodra de dekkingsgraad van een pensioenfonds onder de 105% komt, wordt gesproken van een dekkingstekort. Door het gevoerde beleggingsbeleid daalde onze dekkingsgraad relatief gezien overigens minder hard dan bij verschillende andere (grote) pensioenfondsen het geval was. Inmiddels is in de loop van 2009 de dekkingsgraad, als gevolg van de ontwikkelingen op de aandelen- en rentemarkten, gestegen tot 103% per 30 juni (105% per 31 juli). Geen indexatie per 1 januari 2009 De fors gedaalde aandelenkoersen en de lage rente waartegen de toekomstige pensioenverplichtingen contant gemaakt moeten worden, hebben ook de financiële positie van het pensioenfonds fors aangetast. Hierdoor heeft het bestuur helaas moeten besluiten de pensioenrechten en -aanspraken per 1 januari 2009 niet te indexeren en de werkgeverspremie met 50% te verhogen. Het gedeelte van de pensioenpremie dat door de werknemers wordt betaald, is niet aangepast. - 2 -

Beleggingen 2008: rendement -9,8% Ondanks een gedegen beleggingsbeleid met een gespreide beleggingsportefeuille en (gedeeltelijke) afdekking van bepaalde beleggingsrisico s werd de portefeuille van Pensioenfonds TenCate hard geraakt door de extreme omstandigheden op de kapitaalmarkten. De beleggingsportefeuille leverde over 2008 een rendement op van -9,8% (2007: +2,3%). Ook het langjarig rendement van het pensioenfonds had sterk te lijden onder deze resultaten. Het gemiddeld jaarlijks rendement over de afgelopen tien-jaarsperiode daalde tot +1,9% (2007: +4,3%). Naast aandelen, belegt Pensioenfonds TenCate ook in andere zogenaamde beleggingscategorieën, zoals obligaties. Bij obligaties leent een pensioenfonds voor de duur van enige jaren een som geld uit aan bijvoorbeeld de Rijksoverheid. Naast de terugbetaling van het geleende bedrag, wordt ook een jaarlijkse rentevergoeding betaald aan het fonds. In 2008 werd een positieve bijdrage aan het totale resultaat geleverd door de vastrentende waarden: obligaties en de afdekking van het renterisico. Het rendement op aandelen was met -41,2% extreem negatief. Ook de categorie hedgefondsen deed het in tegenstelling tot de afgelopen jaren, met een rendement van -34,5%, erg slecht. Ons beleid met een grote weging in vastrentende waarden en een afdekking van 60% van het renterisico van de verplichtingen droeg bij aan de beperking van het verlies. Onder de heersende marktomstandigheden was in een aantal markten sprake van een gebrek aan liquiditeit en abnormale prijsvorming. Dit heeft het pensioenfonds er selectief toe gebracht om af te wijken van de normale procedures rond handhaving van de verdeling conform de strategische beleggingsmix. Ultimo 2008 was sprake van een sterke overweging in vastrentende waarden (+10%) en een sterke onderweging in aandelen (-10%). Samenstelling beleggingsportefeuille eind 2008 Feitelijke beleggingsportefeuille Hedgefondsen 4% Vastgoed 10% Aandelen 25% Kasmiddelen 1% Vastrentende waarden 60% Strategische beleggingsportefeuille Hedgefondsen 5% Vastgoed 10% Aandelen 35% - 3 - Vastrentende waarden 50% Harry Dul, lid dagelijks bestuur namens gepensioneerden Afgelopen jaar heeft aangetoond hoe enorm afhankelijk pensioenfondsen zijn van de grillen van de internationale financiële markten. Daar optimaal mee omgaan is een van de meest complexe zaken van onze werkzaamheden. Het is voor het bestuur een lastige spagaat. Enerzijds willen we (beleggings)risico s zoveel mogelijk beperken, anderzijds is er de noodzaak een goed rendement te behalen. Ook als je kijkt naar de resultaten van andere pensioenfondsen, denk ik dat we het niet slecht hebben gedaan. Dat de crisis toch gevolgen heeft voor de indexatie van pensioenen is heel erg zuur. Inmiddels is de financiële positie van ons fonds alweer verbeterd. Hopelijk zet het herstel door. Ik ben blij dat gepensioneerden via hun vereniging tot in het DB volop mee kunnen doen in het besturen van ons pensioenfonds Hettie Noorlander, voorzitter beleggingscommissie Net als veel andere pensioenfondsen had Pensioenfonds TenCate in 2008 te maken met negatieve beleggingsrendementen. Vooral de rendementen op aandelen waren slecht. Deze beleggingscategorie is gekoppeld aan de stemming op de internationale beurzen. En daarom gevoelig voor slechte én goede tijden. Het is dan ook geen toeval dat de positieve rendementen over het eerste half jaar van 2009 vooral zijn toe te schrijven aan aandelen. Een recente studie van Ortec Finance heeft aangetoond dat de huidige strategische beleggingsportefeuille op langere termijn nagenoeg optimaal is. We blijven echter voortdurend onderzoek doen naar mogelijke verbeteringen. Onlangs is bijvoorbeeld besloten binnen de categorie alternatieve beleggingen over te stappen van hedgefondsen naar grondstoffen.

Een meerjarenoverzicht van de belangrijkste cijfers van uw pensioenfonds Bedragen x EUR 1.000 2008 2007 2006 2005 2004 Aantal deelnemers Deelnemers 1 991 1.046 1.184 1.220 1.353 Gewezen deelnemers 1.270 1.266 1.123 1.097 1.020 Gepensioneerden 1.379 1.363 1.339 1.329 1.299 Totaal aantal deelnemers 3.640 3.675 3.646 3.646 3.672 Indexatie Indexatie actieven per 1 januari volgend op boekjaar 2 0,00% 1,50% 1,50% n.v.t. n.v.t. Indexatie inactieven per 1 januari volgend op boekjaar 0,00% 1,48% 1,25% 1,45% 0,82% Pensioenuitvoering Feitelijke premie (doorsneepremie) 7.911 8.836 8.572 8.860 9.383 Kostendekkende premie (marktrente) 6.954 8.604 Gedempte kostendekkende premie (4% rekenrente) 8.278 9.165 Pensioenuitkeringen 14.824 13.812 13.355 12.070 11.705 Pensioenuitvoeringskosten 645 678 704 589 699 Vermogenssituatie en solvabiliteit Pensioenvermogen 272.276 308.376 305.675 291.249 261.073 Pensioenverplichtingen 276.609 232.909 246.910 244.803 228.849 Aanwezige dekkingsgraad 98,4% 132,4% 123,8% 119,0% 114,1% Vereiste dekkingsgraad DNB 116,8% 118,4% 126,6% 125,8% 125,0% Beleggingsportefeuille Vastgoedbeleggingen 25.996 23.914 23.384 19.313 Aandelen 65.779 99.331 103.888 94.686 102.919 Vastrentende waarden 164.685 157.704 159.454 160.780 156.331 Derivaten, saldo activa en passiva 3.209 1.535 1.083-432 -70 Overige beleggingen 11.426 19.350 16.141 15.783 2.350 Totaal belegd vermogen 271.095 301.834 303.950 290.130 261.530 Beleggingsperformance Beleggingsrendement in % 9,8 2,3 7,2 12,7 8,2 Benchmark in % 9,1 2,1 5,6 12,8 8,7 Outperformance / underperformance (-) 0,7 0,2 1,6-0,1-0,5 1 Arbeidsongeschikte deelnemers worden meegeteld bij de actieve deelnemers. 2 Tot boekjaar 2006 was sprake van een eindloonregeling voor de pensioenopbouw over het salarisgedeelte. - 4 -

Herstelplan Sinds november 2008 is Pensioenfonds TenCate in onderdekking geraakt (dekkingsgraad onder de 105%). Het pensioenfonds werkt aan herstel van de financiële positie en heeft op 31 maart 2009 een herstelplan ingediend bij De Nederlandsche Bank (DNB) gebaseerd op de uitgangspunten van DNB en overeenkomstig het beleid zoals vastgelegd in de actuariële en bedrijfstechnische nota. In een herstelplan legt een fonds vast hoe het verwacht binnen de vereiste termijnen de dekkingsgraad op orde te krijgen. En welke maatregelen al zijn en worden genomen. Het herstelplan van Pensioenfonds TenCate kent een kortetermijnherstel en een langetermijnherstel. Uit onze analyses blijkt dat wij voldoen aan de door DNB vereiste hersteltermijnen. Deze luiden als volgt: binnen vijf jaar door kunnen groeien naar de minimaal vereiste dekkingsgraad van 105% (kortetermijnherstel); binnen 15 jaar door kunnen groeien naar de vereiste dekkingsgraad van 116,8% (langetermijnherstel). Hoewel uit ons herstelplan blijkt dat wij voldoen aan de vereiste hersteltermijnen, zullen de (gewezen) deelnemers, pensioengerechtigden en de werkgever wel de gevolgen merken van de huidige financiële positie bij het pensioenfonds: volgens de uitkomsten van het herstelplan zullen wij de komende 2 jaar geen indexatie kunnen verlenen; in de komende 15 jaar zal volgens de uitkomsten van het herstelplan ongeveer 70% van de verwachte inflatie aan indexatie worden toegekend; volgens de uitkomsten van het herstelplan zal in de komende 2 jaar het werkgeversdeel van de standaardpremie verhoogd blijven met 50%. Het ingediende herstelplan is inmiddels goedgekeurd door DNB. Ontwikkeling dekkingsgraad 135% 132% 130% 125% 124% 129% 120% 117% 115% 110% 105% 100% 95% 90% 100% 103% 98% 101% 95% dec-07 mrt-08 jun-08 sep-08 dec-08 mrt-09 jun-09 minimale vereiste dekkingsgraad (105%) vereiste dekkingsgraad (116,8%) prognose herstelplan aanwezige dekkingsgraad - 5 -

Beleid voor de komende jaren Premiebeleid Zolang de dekkingsgraad van het fonds onder de 110% is, zal het werkgeversdeel van de premie met 50% worden verhoogd. Pas vanaf 2012 zal volgens onze analyses de dekkingsgraad meer dan 110% bedragen, waarna de opslag voor de werkgever (TenCate) vervalt. Voor de werknemers is geen opslag van toepassing. In de loop van 2009 wordt de premie voor de komende periode in overleg met de werkgever bepaald. Indexatiebeleid Zolang de dekkingsgraad van het fonds onder de 110% ligt, zal er geen indexatie worden verleend. Pas vanaf 2012 zal volgens onze analyses de dekkingsgraad meer dan 110% bedragen, waarna de indexatieverlening weer op gang kan komen. Uit onze berekeningen blijkt dat in de komende 15 jaar ongeveer 70% van de inflatie ook daadwerkelijk aan indexatie zal worden toegekend. Beleggingsbeleid De strategische beleggingsmix is niet gewijzigd. De verdeling van de beleggingen is als volgt: 50% in vastrentende waarden, 35% in aandelen, 10% in onroerend goed en 5% in alternatieve investeringen. Als daar aanleiding toe is, kan het bestuur besluiten tot een tussentijdse aanpassing van het beleggingsbeleid. Maatregelen als gedurende het plan de herstelkracht onvoldoende is Zoals eerder al is aangeven blijkt uit onze analyse dat wij de Indexatie: wanneer niet, wanneer wel en wanneer inhalen? Dekkingsgraad Indexatie 110% of minder Geen indexatie tussen 110 en 120% Gedeeltelijke indexatie 120% of meer Volledige indexatie 130% of meer Inhaalindexatie mogelijk hersteltermijnen halen, die door DNB vereist zijn. Gedurende de looptijd van het herstelplan houdt het bestuur het herstel scherp in de gaten. Mocht blijken dat het herstel teveel achterblijft en dat niet langer kan worden voldaan aan de vereiste hersteltermijnen dan zullen extra maatregelen moeten worden getroffen. De wet verplicht ons mogelijk in dat geval tot het korten van de pensioenrechten en -aanspraken. Beleidsruimte Het bestuur van het fonds behoudt zich het recht voor om in het geval dat de dekkingsgraad sneller herstelt dan in het herstelplan is voorzien en de dekkingsgraad boven de minimaal vereiste dekkingsgraad ligt, de financiële ruimte die daardoor is ontstaan binnen de bestaande beleidskaders aan te wenden. Zo kan de financiële ruimte bijvoorbeeld worden aangewend voor het verlenen van extra (inhaal)indexaties. - 6 -

Deelnemers positief over voorlichtingsgesprekken Vanaf mei 2009 is Eric Rutgers, manager van Pensioenfonds TenCate, gestart met voorlichtingsgesprekken op locatie. Tijdens deze individuele gesprekken met werknemers wordt aan de hand van een pensioenplanner de huidige en gewenste pensioensituatie inzichtelijk gemaakt. Tot nu toe is er met bijna 100 deelnemers gesproken. De deelnemers die een gesprek hebben gehad, zijn erg positief. Zij geven aan dat zij nu een goed beeld hebben van hun (netto) pensioensituatie. Ook jongere deelnemers vinden het waardevol te horen of zij voor wat betreft hun pensioenopbouw op de goede weg zitten of dat het voor hen wenselijk is bij te sparen. Heeft u ook interesse in een individueel pensioengesprek? Dan kunt u zich aanmelden via uw afdeling P&O. Uw P&O-collega neemt dan contact op met Pensioenfonds TenCate. Bij voldoende aanmeldingen wordt een dag(deel) ingepland waarop de individuele pensioengesprekken zullen plaatsvinden. Dit vindt meestal plaats op de locatie van de werkgever. U kunt ons natuurlijk ook direct bellen voor een afspraak op (0546) 455 753 of contact opnemen via e-mail: pensioenfonds@tencate.com. Waardeoverdracht en onderdekking Wanneer een werknemer van baan verandert, is het wettelijk recht op opgebouwde pensioenaanspraken bij de vorige werkgever mee te nemen naar de pensioenuitvoerder van de nieuwe werkgever. Dit wordt waardeoverdracht genoemd. De Pensioenwet (artikel 72) bepaalt dat waardeoverdracht niet is toegestaan zolang de dekkingsgraad van het pensioenfonds waarbij u weggaat of de dekkingsgraad van uw nieuwe pensioenfonds lager is dan 100%. Deze bepaling is opgenomen ter bescherming van de deelnemers. Doordat waardeoverdracht niet mogelijk is in geval van onderdekking van een van de betrokken fondsen, worden achterblijvers in een pensioenfonds in onderdekking niet benadeeld door uitgaande waardeoverdrachten en de vertrekkende deelnemer wordt beschermd voor waardeoverdracht naar een pensioenfonds in onderdekking. De wettelijke plicht tot meewerken aan waardeoverdracht gaat weer gelden zodra de dekkingsgraad van beide betrokken pensioenfondsen boven de grens van 100% ligt. Waardeoverdracht is dan weer mogelijk, ook voor deelnemers die ten tijde van een opschorting van de plicht tot waardeoverdracht van baan gewisseld zijn. Het betreft dus een tijdelijke maatregel en er is geen sprake van het verlies van een recht op waardeoverdracht. Ook bij Pensioenfonds TenCate is het recht op wettelijke (individuele) waardeoverdracht tijdelijk opgeschort. Alle deelnemers op wie deze maatregel van toepassing is, zijn hierover geïnformeerd. Sinds 1 juni 2009 is de dekkingsgraad van Pensioenfonds TenCate weer hoger dan 100% en is waardeoverdracht weer mogelijk. Hierdoor worden verzoeken tot waardeoverdracht weer door ons in behandeling genomen. De waardeoverdracht kan dan worden afgehandeld, mits het andere pensioenfonds eveneens een hogere dekkingsgraad heeft dan 100%. Indien u waardeoverdracht wenst, verzoeken wij u het aanvraagformulier naar ons toe te sturen. Een aanvraagformulier kunt u opvragen bij P&O of downloaden van onze website. - 7 -

PensioenNieuws is een uitgave van Stichting Pensioenfonds Koninklijke Ten Cate. PensioenNieuws is bestemd voor werknemers van TenCate die pensioen opbouwen bij Pensioenfonds TenCate. Adres Stichting Pensioenfonds Koninklijke Ten Cate Postbus 126 7600 AC Almelo Website www.pensioenfondstencate.nl Contact Voor vragen kunt u contact opnemen met het Pensioenbureau, telefoonnummer 0546-455 753. E-mail pensioenfonds@tencate.com Vormgeving Bridgevest Drukwerk Veenman Drukkers Oplage 1000 Deze nieuwsbrief is informatief bedoeld en met de grootst mogelijke zorg samengesteld. Er kunnen echter geen rechten aan worden ontleend. Stichting Pensioenfonds Koninklijke Ten Cate Brugstraat 2 Postbus 126 7600 AC Almelo T +31 (0)546 455 753 F +31 (0)546 455 879 I www.pensioenfondstencate.nl