Armoedebarometer 2012 Jill Coene An Van Haarlem Danielle Dierckx In opdracht van Decenniumdoelen 2017
Armoede in cijfers Kinderen geboren in een kansarm gezin verdubbeld tot 8,6% op tien jaar tijd - Kwalijke evolutie van omvang van armoede - Kwalijke evolutie qua ontwikkeling van vaardigheden bij kinderen van vandaag - Kwalijk falen van beleid en samenleving 1
1. Gezondheid Betaalbaarheid Subjectieve gezondheid Levensverwachting laaggeschoold vrouw (B) 0-meting 0,4% (boven armoedegrens) 3,9% (onder armoedegrens) 4,4% (boven armoedegrens) 13,3% (onder armoedegrens) 34,7 jaar (lager onderwijs) 44,7 jaar (hoger onderwijs) Nu 1,5% 4,4% 5,8% 11,1% 36,3 jaar 47,1 jaar Betaalbaarheid van gezondheidszorgen gaat achteruit voor iedereen 29,2% van eenoudergezinnen stelt zorg uit (algemeen: 13,6%) De kloof in gezondheidsgevoel verkleint Door verslechterd gevoel boven de armoedegrens Lagergeschoolden leven minder lang in goede gezondheid Verschil lager en hoger onderwijs voor vrouwen: toename van ongelijkheid van -10j naar -10,8j Kans dat baby sterft bij geboorte of tijdens het eerste levensjaar: status quo Moeder met diploma lager secundair onderwijs: 1,9 keer zo groot dan met universitair diploma 2
1. Gezondheid Persoonlijke aandeel in ziektekosten: - Gestegen: 526 (2003) -> 586 (2007) - Hoger dan in buurlanden: B: 19%, D: 13,7%, NL: 6,2%, F: 6,9% Maximumfactuur: - Vooral voor chronisch zieken - Te weinig effectief voor zwakke inkomensgroepen en psychiatrische patiënten - Onderconsumptie: de drempel tot gezondheidszorgen blijft bestaan OMNIO-statuut: - Slechts 40% van de potentiële gebruikers bereikt - Automatische rechtentoekenning vereist, idem voor derdebetalersregeling Vlaamse zorgverzekering - 59% gaat naar mensen met verhoogde tegemoetkoming - 130 is te weinig voor de zware zorgbehoevenden 3
2. Arbeid Schoolverlaters na 1 j nog werkloos Werkloosheidsgraad jongeren 0-meting Nu 12,9% 14,6% 12,5% 15,6% Jobloze gezinnen 9,2% 8,3% - Situatie van jongeren is problematisch: gebrek aan toekomstperspectief, zij missen hun start - Minder huishoudens waar niemand werkt (terug stijging tegenover vorig jaar) - Werkende armen: jaarlijkse schommeling tussen 3% en 4% - Onderbenutting van kinderopvang door kinderen uit kansarm gezin (21% versus 65,7%) 4
2. Arbeid Degressiviteit van werkloosheidsuitkeringen verhoogt armoede Gezinshoofden en alleenstaanden gaan erop achteruit Vooral voor alleenstaanden en eenoudergezinnen, zonder 2 e inkomen Tekort aan jobs voor laaggeschoolden en kansen voor jongeren Vraagtekens bij het verlengen van de wachttijd voor jongeren Risico op Duitse situatie waar meer activering leidt tot meer werkende armen 5 miljoen Duitsers leven van een mini-job, d.i. deeltijdse arbeid voor max. 400 (belastingsvrij, maar geeft geen recht op sociale zekerheid) 5
3. Inkomen 0-meting Nu Subjectieve armoede 11,7% 14,1% Geen grote aankopen mogelijk Armoederisico bij personen van vreemde herkomst (B) 11,8% 14,9% / Marokkaans: 54% Turks: 33% Oost-Europees: 36% - Cijfers over grote aankopen, subjectieve armoede en schuldenlast bewijzen dat meer mensen minder financiële buffers hebben - De inkomenssituatie van personen van buitenlandse herkomst is zeer slecht: opleiding, tewerkstelling, huisvesting, e.a. zorgen mee voor problemen - Onderbescherming is reëel: rechten worden niet door iedereen opgenomen 6
3. Inkomen - Uitkeringen verhogen en welvaartsvast maken: niemand is er tegen, maar niemand drukt het door - Langdurig werklozen: uitkering ligt 14% (alleenstaande) tot 35% (koppel met 2 kinderen) onder de armoedegrens - Leefloon: uitkering ligt 19% (alleenstaande ouders) tot 36% (koppel met 2 kinderen) onder de armoedegrens - Optrekken = gedurende 10 jaar 125 miljoen euro besteden - Non- take up van sociale rechten: - 24% van leefloners heeft er geen recht op - Tussen 57% en 76% heeft er wel recht op, maar neemt het niet op 7
4. Wonen Kinderen in woning van slechte kwaliteit Wachtlijsten sociale woningen Energieproblemen 0-meting Nu 25,4% 26,1% 91.418 personen 95.953 personen 53.645 klanten sociale leverancier elektriciteit 77.324 - Betaalbaarheid ook hier een probleem: huursubsidies nodig - Te veel woningen van slechte kwaliteit of gebrek aan comfort - Energiefacturen zijn onhoudbaar : stijging van 44% meer klanten bij de sociale leverancier voor gas en elektriciteit - Eigendomsverwerving moeilijker voor de zwaksten: evolutie van prijzen van goedkoopste woningen (2005-2009) + 51% ; de duurste woningen: + 23% 8
4. Wonen - Beleid dient vooral eigenaars: + 80% van middelen van woonbeleid - Systeem van huursubsidies: tussen 17% en 21% van huurders zou in aanmerking komen (kost 150 miljoen euro = 10% van fiscale voordelen voor eigenaars) => 1/5 e van huurders zou uit armoede geraken - Bewonersbegeleiding op maat door sociale verhuurkantoren verhoogt kwaliteit van het wonen - Sociale woningen 9
5. Onderwijs 0-meting Nu Ongekwalificeerde uitstroom 10% 9,6% +2 j schoolachterstand 1,51% (lager onderwijs) 6,44% (secundair onderwijs) 1,71% 6,61% - Betaalbaarheid verbetert; maximumfactuur in lager onderwijs blijkt te werken - Financiële problemen blijven in secundair onderwijs - Afbouw van activiteiten extra muros moet worden vermeden (bv. via ruimtelijke criteria in financiering als ligging van school t.o.v. infrastructuur) - Meer aandacht van kansengroepen blijft noodzakelijk, o.a. in bereik van levenslang leren - Sociaal-economische mix is belangrijk 10
6. Samenleven 0-meting Nu Geen week vakantie kunnen veroorloven Deelname aan verenigingsleven Internetverbinding te duur 14,5% 18,2% 20% 27,7% 5,3% 3,2% Sociale netwerken verder stimuleren via verenigingsleven, ook specifieke, categoriale initiatieven voor bv. maatschappelijk, kwetsbare jongeren - Aanbod van buitenhuisactiviteiten financieel haalbaar maken - Continuïteit verzekeren in proeftuinen met kwetsbare jongeren 11
De Oplossing 1. Het leven (selectief) goedkoper maken - Inperking prijzen van bv. energiefactuur - Kwaliteitscontrole op (isolatie van) huurhuizen - Maximumfacturen in alle domeinen - 2. De inkomens verhogen (en herverdelen) - Uitkeringen optrekken tot minimum de armoedegrens - Uitkeringen niet beperken in de tijd - Jobs voor jongeren en laaggeschoolden - 12