Risicokaart Zeeland Bestuurlijke jaarrapportage 2012 april 2013 www.zeeland.nl
Inhoudsopgave 1. Inleiding... 2 2. De Risicokaart... 3 2.1 Statistieken... 3 2.2 Bereikbaarheid... 4 3. Kwaliteit van de gegevens... 5 3.1 ISOR... 6 3.2 RRGS... 8 3.3 Gemeentelijke organisatie... 9 4. Terugblik op ontwikkelingen rondom de Risicokaart... 10 5. Slotbeschouwing... 11 BIJLAGE... 12 1
1. Inleiding De Risicokaart is bedoeld om burgers informatie te verstrekken over risico's in hun leefomgeving en om iedereen te laten nadenken over hoe we de veiligheid in onze leefomgeving kunnen vergroten. Daarnaast is de kaart goed bruikbaar voor verschillende beleidsgebieden, zoals rampenbestrijding, ruimtelijke ordening en milieu. Voor het laatstgenoemde gebruik is er een afgeschermde versie van de Risicokaart, de zogenaamde professionele Risicokaart. Aan deze versie van de kaart is voor de professionele doelgroep extra informatie toegevoegd. De provincies zijn beheerder van de provinciale Risicokaarten en hebben hiervoor een landelijke beheerorganisatie (LBO) ingesteld. De gemeenten zijn de belangrijkste leverancier van gegevens. Voor het realiseren van de Risicokaart in Zeeland is een project opgezet. Begin 2008 is de projectfase van de Risicokaart beëindigd. Het in bedrijf- en actueel houden van de Risicokaart wordt vanaf dat moment als reguliere taak gezien. De verplichting tot het actueel houden van de gegevens is sinds begin 2008 bovendien bij wet geregeld en sinds oktober 2010 ook verankerd in de Wet Veiligheidsregio's. Door de Provincie is een beheerplan opgesteld om ervoor te zorgen dat de Risicokaart technisch blijft functioneren en betrouwbare gegevens blijft bevatten. Hiertoe is in dit beheerplan een aantal maatregelen opgenomen, zoals gebruikersondersteuning, coördinatieoverleg, monitoren van gegevens en periodieke rapportage. Met het oog op veranderingen en functionele doorontwikkelingen op landelijk niveau zal het beheerplan waar nodig, op onderdelen, worden geactualiseerd. Deze jaarlijkse rapportage dient inzicht te geven in alle activiteiten rondom de Risicokaart en om een indicatie te geven van de veronderstelde kwaliteit van de gegevens. Dit laatste ook niet in de minste plaats om de gemeenten, als belangrijkste gegevensleverancier, alert te houden ten aanzien van het beheer en onderhoud van de kaart. 2
2. De Risicokaart 2.1 Statistieken In de eerdere jaarrapportages is steeds aangegeven hoe vaak de Zeeuwse Risicokaart is bekeken. Vanaf 2010 is er echter geen sprake meer van een specifieke Zeeuwse kaart, maar wordt voor de Zeeuwse kaart gebruik gemaakt van de landelijke Risicokaart. Daardoor zijn er geen gegevens meer beschikbaar over het aantal bezoekers van de Zeeuwse kaart. Ook van eerdere jaren kunnen landelijke gegevens worden getoond. Incidenten uit het verleden hebben de bijzondere belangstelling voor de risicokaart aangetoond, zoals bijvoorbeeld ten tijde van het brandincident bij Chemie-Pack in Moerdijk. Dergelijke gebeurtenissen leggen haarfijn bloot hoe actuele gegevens nuttig en vaak ook noodzakelijk (kunnen) zijn bij de aanpak c.q. bestrijding van rampen. In onderstaande grafiek is voor zowel de burgerkaart als voor de professionele kaart een overzicht gegeven van het aantal individuele IP-adressen. Deze geven een indicatie van het aantal unieke bezoekers. Een "unieke bezoeker" kan ook een groot bedrijf of een internet service provider zijn. Opvallend is dat de relatieve stijging van het aantal gebruikers van de professionele Risicokaart in 2012 is doorgezet. Het gebruik van de burgerkaart is afgenomen, omdat de landelijke website www.risicokaart.nl sinds de vernieuwing in 2010 een voorvertoning heeft en de bezoekers daarom minder doorklikken naar de eigenlijke kaart. Webstatistieken Risicokaart aantal burgerkaart 250000 200000 150000 100000 50000 0 2009 2010 2011 2012 50000 45000 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 aantl profkaart burgerkaart profkaart 3
2.2 Bereikbaarheid De Risicokaart is bereikbaar via: http://www.zeeland.nl/risicokaart/provincie (Zeeuwse deel van de kaart) en http://nederland.risicokaart.nl (landelijke kaart). Daarnaast hebben bijna alle gemeenten op hun website een verwijzing naar de kaart staan, waarmee direct ingezoomd wordt naar het grondgebied van de betreffende gemeente: www.zeeland.nl/risicokaart/gemeente/ gemeentenaam. Hieronder treft u een overzicht aan van de plaats van de risicokaart op de gemeentelijke websites en het aantal klikken om bij de risicokaart te komen vanaf de homepage (startpagina). Gemeente Klikpad #klikken Gemeente Borsele Veiligheid/Risicokaart/Risicokaart Borsele 3 Gemeente Goes 3,4 Inwoner/Veiligheid/Risicokaart/Risicokaart Goes 4 Gemeente Hulst Wonen en Leven/Veiligheid/Risicokaart/Risicokaart Hulst 4 Gemeente Kapelle Gemeente Middelburg Gemeente Noord-Beveland Gemeente Reimerswaal Inwoner/Veiligheid/Zeeuwse Risicokaart/Risicokaart Kapelle Leven en leefvoorzieningen/veiligheid en rampenbestrijding/risicokaart Middelburg Leven, wonen en werken/veiligheid/risicokaart/risicokaart Noord- Beveland Dienstverlening/Veiligheid/Risicokaart/Risicokaart Reimerswaal 4 3 4 4 Gemeente Schouwen-Duiveland Gemeente Sluis 4 Gemeente Terneuzen 2,3 Gemeente Tholen 5 Gemeente Veere 1,2,3 Gemeente Vlissingen 4 Provincie Zeeland Inwoner/Veiligheid/Rampenbestrijding en Risicokaart/Risicokaart en risico's in uw omgeving/risicokaart Schouwen-Duiveland Leven, wonen en werken/veiligheid/risicokaart/risicokaart Sluis Terneuzen informatief/rechtspraak en veiligheid/risicokaart/risicokaart Terneuzen Veiligheid (bovenin balk)/risicokaart/risicokaart Tholen Wonen/Veiligheid/Risicokaart Gemeente/Veiligheid/Integrale Veiligheid/Risicokaart/Risicokaart Vlissingen Veiligheid/Zeeuwse Risicokaart/Risicokaart 5 4 4 3 3 5 3 1 Risicokaart wordt niet op website gemeente getoond 2 Geen verwijzing naar Risicokaart provincie en/of landelijk 3 Geen verwijzing naar landelijke website Risicokaart 4 Niet werkende link naar Risicokaart landelijk 5 Gebruik verouderde afbeelding 4
Nagenoeg alle gemeenten vertonen een duidelijke tekst inzake de Risicokaart en het juiste logo. Ook is het op de meeste sites mogelijk een keuze te maken uit de vertoning van de gemeentelijke, provinciale of landelijke afbeelding van de Risicokaart en een bezoek te brengen aan de landelijke website www.risicokaart.nl. Bij een aantal gemeenten werkt de link naar de landelijke afbeelding van de Risicokaart niet. Het merendeel van de gemeenten heeft de Risicokaart direct of indirect onder het thema: "veiligheid" geplaatst. Op één gemeentelijke website ontbreekt de verwijzing naar de Risicokaart. 3. Kwaliteit van de gegevens De gegevens die op de Risicokaart staan, komen uit twee verschillende databases: het Risicoregister Gevaarlijke Stoffen (RRGS) en het Informatiesysteem Overige Ramptypen (ISOR). In de eerstgenoemde database staan met name gegevens over bedrijven die met gevaarlijke stoffen werken. De database ISOR bevat, naast gegevens over de "overige ramptypen", vooral gegevens over kwetsbare objecten. De gegevens in het RRGS moeten worden ingevoerd door het bevoegd gezag (Wet milieubeheer): dit is in veel gevallen de gemeente en in een aantal gevallen de provincie of het Rijk. De gegevens in het ISOR moeten door de zogenaamde "verantwoordelijke instantie" worden ingevoerd. Dit is in vrijwel alle gevallen de gemeente. De verantwoordelijkheid voor de juistheid, volledigheid en actualiteit van de gegevens van de Risicokaart ligt daarmee grotendeels bij de gemeenten. Het is lastig om een goed beeld te geven van de kwaliteit van de ingevoerde gegevens. In deze rapportage is gekozen om een aantal specifieke indicatoren te gebruiken, zoals bijvoorbeeld de mutatiegraad van de gegevens. Het gebruik van deze indicatoren is wellicht arbitrair, maar er is zeker een beeld van de kwaliteit uit af te leiden. 5
3.1 ISOR In onderstaande grafiek is een overzicht opgenomen van het aantal ISOR objecten per gemeente. Dit kan een indicator zijn voor de volledigheid van de gegevens, maar verschillen tussen gemeenten kunnen ook verklaard worden door de omvang en aard (platteland, stad) van de gemeenten. Het is aan de gemeenten om na te gaan of alle verplichte objecten ook daadwerkelijk zijn ingevoerd. In de grafiek is te zien dat het aantal objecten in de afgelopen periode (2012-april 2013) is toegenomen ten opzichte van de jaren ervoor. Een belangrijke verklaring hiervoor is dat voor de gegevens voor de periode 2012-april 2013 uitgegaan is van alle ISOR objecten (dus ook tunnels, vliegvelden, spoorwegen etc.) Dit in tegenstelling tot enkel de kwetsbare objecten, zoals dat is gedaan is in 2010 en 2011. De gemeente Terneuzen heeft een flinke inhaalslag gemaakt. Het aantal objecten bij de gemeenten Veere en Tholen is afgenomen, wat te maken heeft met de verwijdering van objecten van de kaart of met het in bewerking zijn van objecten, waardoor ze een concept-status krijgen. 350 # geautoriseerde ISOR objecten per gemeente (2012 - april 2013) 300 250 200 150 2010 2011 2012-april 2013 100 50 0 6
Mutatiegraad ISOR-objecten Het aantal objecten dat jaarlijks wordt gemuteerd, is een indicator voor de actualiteit van de gegevens. In de grafiek is de mutatiegraad (het aantal gewijzigde (geautoriseerde) objecten ten opzichte van het totaal aantal geautoriseerde objecten van de gemeente) over de jaren 2010 tot en met april 2013 weergegeven. Over het algemeen is te zien dat geen enkele gemeente elk jaar mutaties doorvoert. Bij een aantal gemeenten zijn de afgelopen jaren weinig of helemaal geen mutaties geweest. Dit vraagt aandacht bij de betreffende gemeenten voor een actualisatie. # mutaties t.o.v. # geautoriseerde objecten in ISOR (2012-april 2013) 120% 100% 80% 60% 40% 2010 2011 2012-april 2013 20% 0% Opmerking: Niet zichtbare kolommen kunnen achterstallig onderhoud veronderstellen. Dit moet genuanceerd worden, omdat het nl. kan zijn dat een gemeente geen inhoudelijke aanleiding heeft gezien om mutaties op geautoriseerde objecten door te voeren. Het is evenwel van belang om juist ook in dergelijke gevallen te muteren, omdat de constatering dat er geen verandering heeft plaatsgevonden aan het object of inrichting wel informatiewaarde heeft die gemuteerd kan worden. Daarmee worden bevindingen van gemeenten, dat er geen verandering is opgetreden aan een object, wél geregistreerd in de invoerapplicatie en als zodanig meegenomen in de jaarrapportage. 7
3.2 RRGS Net als voor ISOR is ook voor RRGS een grafiek gemaakt met het aantal geautoriseerde objecten per gemeente. In dit geval zijn ook de objecten van de Provincie meegenomen. Ook hier kunnen de verschillen weer verklaard worden door aard en omvang van de gemeenten. Bij een aantal gemeenten is een teruggang te zien in het aantal objecten. De oorzaak hiervan ligt onder andere bij het in bewerking zijn van objecten en objecten die klaar staan om vrijgegeven te worden en zodoende (nog) niet geautoriseerd zijn en daarom niet in de telling zijn meegenomen. Het totaal aantal objecten per gemeente is nagenoeg gelijk gebleven. 120 # geautoriseerde RRGS objecten per gemeente (2012-april 2013) 100 80 60 40 20 2010 2011 2012-april 2013 0 8
Mutatiegraad RRGS-objecten Begin 2008 moesten alle objecten opnieuw worden geautoriseerd. De mutatiegraad was daarbij voor alle gemeenten vrijwel 100%. Een aantal gemeenten heeft ook in 2009 en/of in 2010 alle objecten opnieuw geautoriseerd. Bij een aantal gemeenten leek er (te) weinig te gebeuren. Hierbij wordt opgemerkt dat vanuit de Landelijke Beheer Organisatie in 2010 een kwaliteitsverbeteringstraject is ingezet. De actualisering is een vast aandachtspunt op de agenda van alle overleggen omtrent RRGS. In de periode 2012-april 2013 is te zien dat een aantal gemeenten een mutatiegraad van meer dan 90% haalt. Bij een aantal gemeenten is een stijgende lijn te zien in het aantal mutaties vanaf 2010. Het actueel houden van de objecten blijft een groot aandachtspunt met name bij een aantal gemeenten waar de mutatiegraad naar beneden loopt of waar geen mutaties te zien zijn. # mutaties t.o.v. # geautoriseerde objecten in RRGS (2012-april 2013) 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2010 2011 2012-april 2013 Opmerking: gemeente Kapelle heeft in 2012 wel gemuteerd, maar is niet zichtbaar in de tabel Naast de overzichten van het aantal en de mutatiegraad van de objecten, wordt ook regelmatig door gebruikers van de kaart gewezen op onjuistheid of onvolledigheid van gegevens. In voorkomende gevallen wordt het bevoegd gezag (RRGS) of de verantwoordelijke instelling (ISOR) hierover door de beheerders van de Provincie geïnformeerd, met het verzoek tot wijziging. Opgemerkt wordt dat getoonde gegevens momentopnamen zijn en daarom per dag kunnen verschillen. 3.3 Gemeentelijke organisatie Bij de gemeenten zijn diverse personen betrokken bij het beheer van de Risicokaart. Per gemeente zijn de volgende rollen te onderscheiden: - een algemeen aanspreekpunt - autoriseren, invoeren, raadplegen ISOR - autoriseren, invoeren, raadplegen RRGS - raadplegen professionele Risicokaart Een overzicht van de verdeling van deze rollen over de verschillende personen is opgenomen in bijlage 1. Wijzigingen op dit overzicht kunnen worden doorgegeven via risicokaart@zeeland.nl 9
4. Terugblik op ontwikkelingen rondom de Risicokaart In de afgelopen periode hebben verschillende ontwikkelingen gespeeld ten aanzien van beheer en gebruikersondersteuning van de Risicokaart. Hieronder treft u een opsomming aan van de meest relevante (technische) ontwikkelingen/veranderingen: Landelijk vanuit het LBO Door een aantal technische aanpassingen zijn zowel de invoerapplicatie en de viewers stabieler gemaakt. De indeling van de profviewer is aangepast aan het regionaal risicoprofiel. De legenda is nu ingedeeld in maatschappelijke thema's, crisistypen en incidenttypen en sluit daarmee aan op de Wet Veiligheidsregio's die in oktober 2010 van kracht is geworden. Sinds december 2012 is de RO-signaleringskaart beschikbaar. Deze kaart is bedoeld voor professionals op het gebied van ruimtelijke ordening (planologen, stedenbouwkundigen, medewerkers RO). Zij kunnen met behulp van de signaleringskaart beoordelen of voor specifieke gebieden en/of projectplannen nader onderzoek naar Externe Veiligheidsaspecten relevant is. In oktober 2012 is een release uitgekomen waarmee fouten uit de risicokaart zijn gehaald of wensen van gebruikers doorgevoerd. De belangrijkste wijziging heeft betrekking op inrichtingen die zijn vrijgegeven maar nog niet geautoriseerd zijn. Vanaf de uitrol van de release wordt elke week een mail gestuurd naar het bevoegd gezag of verantwoordelijke instantie met een autorisatierol, waarin wordt verzocht een inrichting, transportroutedeel of een risico-object te autoriseren. Dit wordt herhaald totdat betreffend object is geautoriseerd. Dit levert een kwaliteitsverbetering op van de kaart en zorgt voor actualiteit van informatie. In 2012 is in interprovinciaal verband besloten om tot een uniforme provinciale jaarrapportage te komen t.b.v. onderlinge vergelijkbaarheid, gemak en effectievere ondersteuning vanuit de landelijke beheerorganisatie bij het opvragen van gegevens. Op 14 juni 2012 heeft een bijeenkomst plaatsgevonden van de gebruikers van de Risicokaart en de werkgroep RIA (Risico Inventarisatie en Actualisatie). In 2012 is in opdracht van de Coördinatiegroep Externe veiligheid door de Regionale Milieudienst (RMD) een onderzoek uitgevoerd met als doel de kwaliteit van de data in het RRGS (Register Risicosituaties Gevaarlijke Stoffen) te beoordelen. Hierbij is vooral beoordeeld of invoervelden zijn ingevuld en of dat op de juiste manier is gebeurd. Het onderzoek is per bevoegd gezag ( gemeenten en provincie) uitgevoerd en de volgende activiteiten zijn beoordeeld: LPG tankstations Propaantanks PGS 15 opslagen( opslag van verpakte gevaarlijke stoffen) BRZO bedrijven Ammoniakkoelinstallaties Indien van toepassing, overige relevante stoffen De resultaten zijn juli 2012 beschikbaar gesteld en de opmerkingen en aanbevelingen zijn in de werkgroep RIA besproken. Conform afspraak zijn alle opmerkingen eind 2012 verwerkt. Het actualiseren van het RRGS betreft een continu proces. 10
5. Slotbeschouwing De Risicokaart vervult naast een risico-informatiebron voor de burger een steeds belangrijkere functie binnen diverse beleidsterreinen. Bijvoorbeeld bij het beoordelen van bestemmingsplannen. Daarnaast vormen de gegevens van de Risicokaart een belangrijke basis voor het Regionale Risicoprofiel en worden ze gebruikt voor de Digitale Bereikbaarheidskaart van de brandweer. De kwaliteit en vooral de actualiteit van de gegevens is daarom van steeds groter belang. Te zien is dat de ISOR database bij de meeste gemeenten niet structureel geactualiseerd wordt, aangezien de gemiddelde mutatiegraad vrij laag ligt. De actualisatie zou verbeterd kunnen worden door het hanteren van een systematiek waardoor elk (kwetsbaar) object minstens één maal per jaar gecontroleerd wordt. Bij het RRGS ligt de mutatiegraad gemiddeld hoger, maar ook daar behoeft de actualisatie aandacht bij een paar gemeenten waar de mutatiegraad relatief laag ligt. Het komende jaar zal daarom opnieuw de nodige inzet en aandacht gevraagd worden om de kwaliteit op niveau te houden en waar mogelijk te verbeteren. Hier staat tegenover dat de gebruiksvriendelijkheid van het invoersysteem van RRGS en ISOR, voor het invoeren, controleren en muteren van gegevens, verbeterd kan worden. Landelijk heeft dit inmiddels de aandacht. Vanuit Zeeland zal voor de verbetering van het systeem de nodige inbreng worden geleverd. Zoals vorig jaar aangegeven, is er in 2011 een verbeteringsactie ingezet voor de vindbaarheid en vermelding van de Risicokaart op de gemeentelijke websites. Deze actie heeft tot gevolg gehad dat de meeste gemeenten nu een duidelijke tekst en een juist logo van de Risicokaart hanteren en hyperlinks naar de landelijke website en gemeentelijke, provinciale en landelijke afbeelding van de Risicokaart vertonen. In 2013 wordt er landelijk onder andere gewerkt aan de professionalisering van het gebruikersbeheer, het aanpassen van de Risicokaart aan het Regionaal Risicoprofiel, het updaten van de Leidraad risico-inventarisatie en het tonen van Belgische risico's op de Risicokaart. Tot slot, zal bezien worden of de risicokaart verrijkt kan worden met een RIN (Risico Index Natuurbrand). Landelijk wordt gewerkt om dat technisch mogelijk te maken. Daarvoor is echter wel een inventarisatie, inhoudelijk analyse en risicobeoordeling nodig. Voor een mogelijke Zeeuwse opzet zal contact worden gelegd met de Veiligheidsregio Zeeland. 11
BIJLAGE : LIJST MET GEBRUIKTE AFKORTINGEN: LBO BRZO RRGS ISOR RO RIA RMD LPG PGS RIN BG VI Landelijke Beheer Organisatie Besluit Risico's Zware Ongevallen Risicoregister Gevaarlijke Stoffen Informatiesysteem overige ramptypen Ruimtelijke Ordening Risico Inventarisatie en Actualisatie Regionale Milieudienst Liquefied Petroleum Gas Opslag verpakte gevaarlijke stoffen Risico Index Natuurbrand Bevoegd Gezag Verantwoordelijke instantie Provincie Zeeland: Desiree Frissen Garib Bouziani Vragen: risicokaart@zeeland.nl 12
COLOFON Uitgave Provincie Zeeland Fotografie Beeldenbank www.laatzeelandzien.nl Prepress/print Provincie Zeeland Mei 2013