AGENDA POHO DUURZAME ECONOMIE 3 oktober 2013 Locatie: Gemeentehuis Oost Gelre (Oude raadszaal), Varsseveldseweg 2 te Lichtenvoorde.

AGENDA POHO DUURZAME ECONOMIE 3 oktober 2013 Locatie: Gemeentehuis Oost Gelre (Oude raadszaal), Varsseveldseweg 2 te Lichtenvoorde. 1. Opening en mededelingen 2. Bespreekpunten Door: a. Noaberkrediet Toelichting door Toon Le Poutre en Hans Goorhuis. De initiatiefnemers willen een kredietunie opzetten, waarmee ze MKB-bedrijven kunnen financieren, waarin de banken op dit moment niet geïnteresseerd zijn. Naast krediet wordt ook begeleiding en coaching gegeven door kredietgevende collega s. Voorstel: project bespreken Toon Lepoutre b. Projectenoverzicht Duurzame economie In bijlage 1 is een overzicht gegeven van de projecten van het Poho Duurzame economie. Voorstel: voortgang bespreken. c. Voortgangsrapportage RPB De concept voortgangsrapportage rondom het Regionaal Programma Bedrijventerreinen is bijgevoegd (bijlage 2). Voorstel: conceptrapportage bespreken d. Breedband Bespreken stand van zaken Achterhoekse businesscase Voorstel: bespreken stand van zaken e. Toelichting Lagota De Regio Achterhoek is leadpartner van het Brainflow sub-project Lagota. Vier regio's werken aan dit project: Achterhoek, Euregio Gronau-Enschede, Dortmund (NRW/Duitsland) en Navarra (Spanje). Deze regio's zijn allemaal bezig met regionale acties om talent aan te trekken en te behouden. Ter vergadering geeft Bart Teunissen een toelichting op Lagota Voorstel: voortgang bespreken. f. Ondersteuning opleidingsbedrijven Ter vergadering wordt de stand van zaken besproken. Voorstel: totaalplan bespreken Allen Han Boer/Steven Kroon Dorien Mulderije/ Adrie Bout Steven Kroon/ Bart Teunissen Steven Kroon/Paul Wentink 3. Beslispunten a. Afsprakenlijst vorige vergadering d.d. 4 juli 2013 (bijlage 3) Voorstel: afsprakenlijst vaststellen. b. Vergaderschema 2014 Het concept vergaderschema 2014 is bijgevoegd (bijlage 4) Voorstel: vergaderschema 2014 vaststellen 1 van 19

4. Afstemming met Werkplaatsen, Poho s en gemeenteraden Zijn er onderwerpen die moeten worden ingebracht bij: a. de Werkplaatsen b. de Poho s (o.a. Externe betrekkingen) c. gemeenteraden 5. Rondvraag en sluiting 2 van 19

Bijlage 1 Ruimtelijke economie P1. Uitvoering Regionaal Programma Bedrijventerreinen Doel van het project Trekkers vanuit Poho Planning Middelen Resultaat Stand van zaken Borging en versterking van de economische vitaliteit in Regio Achterhoek, door samen voldoende, goed gesegmenteerde bedrijventerreinen aan te bieden. Steven Kroon/Han Boer Adrie Bout Q1-Q4 (doorlopend) In uitvoering a. Fasering zachte plannen RPB b. Monitoring uitgifte en zachte plannen c. Verkennen participatie Winterswijk in de Laarberg Voorkomen van een dreigend overaanbod van bedrijventerreinen Voorkomen van een dreigend overaanbod van bedrijventerreinen subregionale procesafspraken verevening Q1-Q4 (doorlopend) afboeken grondwaarde Loopt volgens planning. Tijdens het volgende Poho (december) worden de zachte plannen nogmaals grondig bekeken (wat kan eventueel geschrapt worden?). Q3 De uitgifte loopt achter op de planning, maar gezien het huidige ondernemersklimaat is dat begrijpelijk. Samenwerkingsovereenkomst gesloten tussen Oost Gelre en Berkelland, juni 2012 De samenwerkingsovereenkomst is getekend. Winterswijk en Aalten doen risicodragend niet mee. Er zijn wel afspraken gemaakt over de HRT-opgaven. d. Verkennen regionale grondprijsmethodiek afstemmen van HRTinvesteringsopgaven door regionale grondprijsmethodiek Poho DE van 25-10-2012 Het onderzoek wordt uitgevoerd door de planeconomen van de gemeenten. Zowel Oost als West Achterhoek werken met de comparatieve methode. De prijzen in West zijn geharmoniseerd en liggen aanzienlijk hoger dan in Oost. Als gevolg van de economische recessie wordt de meeropbrengst niet aangewend voor kwaliteitsverbetering, maar ingezet voor de grondexploitatie. e. Uitvoeringsplannen herstructurering maken f. Start accountmanagementoverleg Oost Achterhoek Herstructurering en revitalisering van bestaande bedrijventerreinen boven het ontwikkelen van nieuwe bedrijventerreinen Versterken van contacten met het bedrijfsleven / intensivering van het accountmanagement Oude IJsselstreek Plan AKW 2012-12016 4 mln voor plan; 1 mln voor bedrijfsverplaatsingen Het totaal overzicht van de opgaven is geactualiseerd. Q3 niet nodig West Achterhoek heeft structureel M&A overleg. Oost Achterhoek is nog niet opgestart, wel informeel overleg. 3 van 19

j. Stimuleren oprichting pandenbank database waarin aanbod en leegstaande bedrijfspanden samen zijn gebracht Marktpartijen als lokale en regionale BOGmakelaars; geen initiatief bij gemeenten Initiatief bij marktpartijen. Doetinchem gaat goed kijken naar leegstand op bedrijventerreinen. Ook organiseert Doetinchem binnenkort het 'Vastgoed Ontbijt'Conclusie: geen database opzetten, maar praktisch oplossen. Bij de markt laten, gemeenten geen actie. k. Duurzaam cluster op A18 bedrijvenpark l. Stimuleren (sub)regionaal Platform Parkmanagement m. Monitoring voortgang RPB Ontwikkelen van een duurzaam bedrijvenpark Duurzaamste bedrijvenpark van Nederland Onderzoek loopt; inbedden in Parkmanagement Informatie en kennisdeling De eerste stappen op het gebied van parkmanagement zijn en worden gezet. In regionaal verband nog geen initiatieven ondernomen. Dit onderwerp wordt bij het Sika ingebracht. Actueel houden van statistische gegevens over bedrijfsleven en bedrijventerreinen Q3 Monitoring is behandeld in het Poho van oktober 2012. In januari 2013 volgt een gesprek met gedeputeerde Bieze. P2. Detailhandel in de Achterhoek Onderzoeken van kwantiteit en kwaliteit Achterhoekse winkelcentra en in kaart brengen van sturingsinstrumenten teneinde ruimtelijke keuzes te kunnen maken Johan Teeuwsen Jasper de Wit Q4 n.t.b. Aanbevelingen doen om de Achterhoekse detailhandel gezond en toekomstigbestendig te maken Het gesprek met de gedeputeerde is goed verlopen. Het betrof een delegatie vanuit Duurzame economie en RO. De provincie zag het als een kansrijk project. Tijdens de volgende vergadering komt er een nieuw voorstel over de samenvoeging van RUDA en Atelier Rijksbouwmeester NB: link met WP Vitale Leefomgeving, project Toekomstbestendig maken kernen Sociale economie P3. POA Aktieprogramma Een levensbestendige arbeidsmarkt maken; betere match tussen onderwijs en arbeidsmarkt Han Boer Bart Teunissen Q1-Q4 (doorlopend) Gemeentelijk, 1.875,- per gemeente per jaar Afstemming van acties; uitvoering van acties op het gebied van de arbeidsmarkt. De vijf projecten uit het regiocontract verlopen goed. Ondernemerschap en innovatie P4. Deelname WP Innovatieve Duurzame Economie Steven Kroon/Han BoerWalter Leemreize Q1- Q4(doorlopend) Fieldlab zorg en AGEM komen goed van de grond. Groene economie P5. Deelname Tafel van Groenlo Paul Wentink Q1-Q4 (doorlopend) Loopt goed. Met name AGEM, BION en verduurzamen woningbouw staan op de agenda. 4 van 19

Achterhoek Duurzaam Verbouwen (ADV Paul Wentink Projecten vanuit de Werkplaatsen waarmee het Poho DE een link heeft Werkplaats WP Innovatieve Duurzame Economie WP Slim & Snel Verbinden Onderwerpen/projecten /acties Projectleider (best./ambt.) Q1-Q4 (doorlopend) Bestuurlijk verantwoordelijke Ambtelijk verantwoordelijke Stand van zaken 1. Fieldlab Zorg (Regiocontract) LimeZ/Harry Ankoné Project loopt goed. Momenteel nog in overleg met de provincie om sectorale middelen los te krijgen. 2. AGEM (Regiocontract) Steven Kroon Arien Scholtens/Joke Emaus Steven Kroon Arien Scholtens Alle gemeenten hebben ingestemd. Momenteel wordt onderhandeld met leveringspartners. 3. BION (Regiocontract) Roland Bus (a) Arno Spekschoor Walter Leemreize Loopt volgens planning. Strategie BION is nu uitgezet 4. POA-projecten (Regiocontract) 1. Glasvezel (Regiocontract) Dorien Mulderije Klaas Rus div. POA-partijen Han Boer Bart Teunissen 5 regiocontract projecten lopen volgens planning Dorien Mulderije Klaas Rus De eerste fase is afgerond en het eindrapport is aangeboden aan de provincie. Momenteel wordt stap 2 (opstellen businesscase) uitgewerkt. In het Poho van 7 februari jl. hebben de gemeenten ingestemd met een verdeling van de co-financiering op basis van inwoneraantallen. WP Vitale Leefomgeving 1. Duurzame Woningvoorraad (Regiocontract) Hans Siep (b) Johan Teeuwsen Ellis Koenders Project loopt volgens planning WP Kansrijk Platteland 2. Leefbaarheid kernen/detailhandel Vrijkomende agrarische bebouwing Projecten vanuit de andere Poho's waarmee het Poho DE een link heeft Poho Onderwerpen/projecten /acties Projectleider (best./ambt.) Johan Teeuwsen Jasper de Wit Gert Jan te Gronde Bestuurlijk verantwoordelijke Ambtelijk verantwoordelijke Vrijetijdseconomie Dorien Mulderije Ellis Koenders Mobiliteit Sociale Samenhang Externe betrekkingen Steven Kroon Bart Teunissen RO/Volkshuisvesting Zonnepanelen Leefbaarheid kernen/detailhandel Johan Teeuwsen Jasper de Wit Stand van zaken 5 van 19

Bijlage 2 Voortgangsrapportage 2013 Regionaal Programma Bedrijventerreinen Regio Achterhoek ----------CONCEPT--------- Peil : September 2013 6 van 19

INHOUDSOPGAVE 1. samenvatting 2. opgaven vanuit het RPB a. Fasering zachte plannen RPB b. Monitoring uitgifte harde plannen RPB c. Verkennen participatie van Oost Achterhoek-gemeenten in RBT De Laarberg d. Verkennen regionale grondprijsmethodiek e. Uitvoeringsplannen transformatie en herstructurering 2009 2013 f. Start accountmanagementoverleg Oost Achterhoek g. Marketing- en promotieplan RBT De Laarberg h. Handreiking SER-ladder in de praktijk i. Eerste stap SER-ladder in beeld brengen j. Stimuleren oprichting pandenbank k. Duurzaam cluster op A18 bedrijvenpark l. Stimuleren (sub)regionaal Platform Parkmanagement m. Segmentering o. Monitoring voortgang RPB 7 van 19

1. Samenvatting Algemeen. Het Regionaal Programma Bedrijventerreinen (RPB) is op 20 juni 2011 vastgesteld door de colleges van de acht Achterhoekse gemeenten. Gedeputeerde Staten van Gelderland hebben het RPB in december 2011 vastgesteld. In het RPB is afgesproken dat er elke twee jaar wordt beoordeeld of het RPB moet worden aangepast (voor het eerst in 2013) en dat er elk jaar een voortgangsrapportage wordt opgesteld. In overleg met de provincie is afgesproken dat ook in 2013 wordt volstaan met het opstellen van een voortgangsrapportage. Er wordt geen behoefte gevoeld om een nieuwe RPB op te stellen omdat de kernzaken niet wezenlijk zijn veranderd. Deze rapportage betreft dus de voortgangsrapportage 2013. Voortgeborduurd wordt op de RPBrapportage die in het najaar van 2012 is uitgebracht. Vraag aanbod - plannen De economische teruggang van de laatste jaren en een stagnerende woningmarkt houdt ook de gemeenten in economisch opzicht nog steeds in de wurggreep. De investeringenkansen voor het bedrijfsleven lopen nog steeds terug en dat heeft direct gevolgen voor het vestigingsklimaat in de gemeenten. Geen gemeente is daarvan uitgezonderd. Tegenvallende uitgiften van industriegrond zijn ondanks een grotere inzet vanuit het accountmanagement duidelijk de maat van dit moment: van de bijna 172 ha uitgeefbare industriegrond in de Achterhoek is in het afgelopen slechts een handvol hectares uitgegeven. Vastgesteld kan worden dat het werkelijk toepassen van de SER-ladder slechts op basis van signalen vanuit het bedrijfsleven gebeurt. Bedrijven zoeken zelf hun eigen wegen om wel of geen gebruik te maken van bestaande bedrijfspanden. Het lijkt er op dat men het verkiest om zich in bestaande panden te vestigen in plaats van een investering aan te gaan voor een nieuwvestiging. De geharmoniseerde grondprijzen vindt men in toenemende mate aan de (te) hoge kant. Oplossingen in het alternatieve financieringscircuit worden slechts mondjesmaat benut. Faseringen van de plannen verlopen conform de afspraken in het RPB en zelfs is er sprake van meer dan dat, doordat sommige gemeenten helemaal afzien van voorgenomen plannen voor bedrijfsterreinen. Hier en daar staat de herstructureringsopgave op een laag pitje. Transformaties van bedrijventerreinen lukt op kleine schaal nog wel, maar grotere plannen stagneren eveneens of worden omgebogen in plannen voor herstructurering en revitalisering. Deze voortgangsrapportage geeft een beeld van de stand van zaken van dit moment. Het RPB aanpassen aan de werkelijkheid Niet voor niets is afgesproken dat het RPB als een dynamisch programma wordt gezien. De jaarlijkse ijkmomenten geven daarvoor ook de aanleiding. Gezien de tegenvallende uitgiften in het afgelopen jaar en aangezien waarschijnlijk ook de geprognosticeerde uitgifte 2013 niet zal worden gerealiseerd zal in 2014 het RPB hierop moeten worden aangepast. Het RPB is een instrument gebleken waardoor de aandacht voor elkaar is toegenomen : bestuurlijk kunnen goede afwegingen worden gemaakt binnen de structuur van Achterhoek 2020; ambtelijk zijn in 2012 al regionaal overleg afspraken gemaakt over het accountmanagement, het toepassen van de SER-ladder en de grondprijsmethodiek. Dat is in 2013 voortgezet. Inmiddels zijn er ook, onder impuls van de provincie en onder druk van de gegeven economische omstandigheden, initiatieven ingezet die kunnen leiden dat braakliggende bedrijventerreinen worden voorzien van alternatieve en duurzame energiebronnen. Zowel van de zijde van de provincie als door de AGEM zijn inventarisaties van mogelijkheden gaande. Hier en daar zijn zelfs al locaties operationeel. In het licht van segmentering kunnen initiatieven verder worden doorontwikkeld. Portefeuillehoudersoverleg Duurzame Economie, 30 november 2013 S. Kroon en H. Boer 8 van 19

2. Opgaven vanuit het RPB a. Fasering zachte plannen RPB Doel: Voorkomen van een dreigend overaanbod van bedrijventerreinen Middelen : afboeken grondwaarde De fasering is overeenkomstig de afspraken in het RPB ingezet. Bronckhorst, Dambroek Zuid (4,0 ha) is ook als zacht plan komen te vervallen. Er zijn geen finale besluiten genomen over het daadwerkelijk afwaarderen van de gronden. In de Risicoparagraaf in de gemeentebegrotingen is de afwaardering opgenomen. b. Monitoring uitgifte harde plannen RPB t.o.v. 2011 Doel: voorkomen van een dreigend overaanbod van bedrijventerreinen gemeente bedrijventerrein Uitgeefbaa r,peil 1 augustus 2011 Achterhoek- Oost I. Regionaal Bedrijventerrein De Laarberg, Groenlo 5,2 0,5 werkelijk e uitgifte, peil 1 oktober 2013 toelichting II. Locale bedrijventerreinen Aalten AA-Strang 2,8 geen particulier Industrieterrein II 1,06 0,14 Werklandschap Aalten-west 10,0 Nog niet operationeel t Hietveld 7,0 0,5 Particulier, 3 ha voorlopig in de ijskast tot 2023 Dinxperlo west 91 0,65 geen particulier Vierde Broekdijk 1,95 Berkelland De Kiefte 6,0 geen De Vrijersmaat 0,5 geen Everskamp 2,0 geen Nieuw in uitgifte Overberkel 0,4 geen Russchemors 7,5 geen particulier Oost Gelre Lindebrook 8,3 geen Gemeentelijke en particuliere ontwikkeling op basis van een samenwerkingsovereenkomst Winterswijk Veeneslat Zuid 4,0 1,2 Veeneslat Noord 0,8 geen Na herstructurering, opnieuw uitgeefbaar 9 van 19

Totaal uitgeefbaar / uitgegeven Achterhoek West I. Regionaal Bedrijventerrein II. Locale bedrijventerreinen Bronckhorst A-18 bedrijvenpark, Doetinchem De Vinkenkamp oorspronkelijk 8,3 ha 58,16 2,34 69 5,2 2,5 in optie 2,1 geen Steenderdiek B 1,1 geen Winkelskamp II 2,8 0,21 algemeen: in 2013 is 2.130 m2 verkocht Doetinchem Verheulsweide 6,0 vol gerevitaliseerd Keppelseweg 0,5 geen Wijnbergen 0,65 0,1 Oude IJsselstreek De Rieze V 4,1 geen De Rieze VI 4,7 geen Hofskamp Oost II 12 0,4 In optie 1,5 ha (BVA) Seesinckpark 0,8 geen particulier Montferland De Matjeskolk 4,7 geen EBT- restant fase 1 3,4 geen Totaal uitgeefbaar / uitgegeven 113.65 5,91 Montferland EBT - nieuw 27 geen Gronden medio 2012 aangekocht; BP in voorbereiding c. Verkennen participatie van Oost Achterhoek- gemeenten in RBT De Laarberg Doel: subregionale procesafspraken verevening Samenwerkingsovereenkomst gesloten tussen Aalten, Berkelland, Oost Gelre en Winterswijk juni 2012. Winterswijk en Aalten doen niet risicodragend mee met de exploitatie van RBT De Laarberg; wel zijn in Oost Achterhoek afspraken gemaakt over de HRT-opgaven. d. Verkennen regionale grondprijsmethodiek Doel: regionaal afstemmen van de grondprijs voor bedrijventerreinen * zowel West als Oost bedienen zich van de zgn. comparatieve methode; * Oost Gelre en Laarberg: marktconform dus als basis residueel * oogmerk om te komen tot marktconforme prijsstelling * West heeft een referentie vanuit de SOK met het A-18 bedrijvenpark * Oost heeft vanuit de SOK in Oost geen referentie met De Laarberg * de prijzen zijn o.m. daardoor in West aanzienlijk hoger dan in Oost : West 115-165, Oost 85 100. In Oost Gelre liggen de prijzen tussen 100 en 130,-. 10 van 19

* in West zijn de grondprijzen geharmoniseerd in twee staffels de eerste in 2012, de tweede in 2013. * in Oost is er geen sprake van harmonisatie, maar ligt de afspraak in een overeenkomst vast dat men elkaar niet zal beconcurreren. * in tegenstelling tot de afspraak binnen het RPB wordt onder druk van de economische recessie de meeropbrengst niet aangewend voor de kwaliteitsverbetering van de bedrijventerreinen, maar wordt deze opbrengst toegevoegd aan de grondexploitatie van het betreffende terrein. Particuliere grondbezitters kennen hun eigen grondprijsmethodiek, niet is onderzocht in hoeverre men betrokken wenst te worden in de grondprijsafspraken. De vastgestelde grondprijzen staan onder druk. De financieringsmogelijkheden zijn beperkt. De verhouding investeringslast voor de grond versus de investeringslast voor het bedrijfspand iziet er aanmerkelijk anders uit dan enige jaren geleden. De grondprijzen zijn gestegen en de nieuwbouw van het bedrijfspand is aanzienlijk goedkoper geworden als gevolg van de economische recessie. Zodoende worden investeringslasten voor het bedrijfsleven die uitkijkt naar een nieuwvestiging te hoog en wordt veelal of de investering niet doorgezet of dat men de voorkeur geeft aan een bestaand bedrijfspand. Oplossingen kunnen worden gevonden door de grondexploitaties van de bedrijventerreinen tegen het licht te houden met als inzet meer verlies ten laste van de gemeente te brengen. Uitvoeringsplannen transformatie en herstructurering 2009-2013 Doel: Herstructurering en revitalisering van bestaande bedrijventerreinen boven het ontwikkelen van nieuwe bedrijventerreinen. 1. Transformatie gemeente bedrijventerrein omvang Status en toelichting Achterhoek West Bronckhorst Havo-terrein 0,8 Transformatie in uitvoering (woningbouw) Doetinchem Esbro terrein 2,5 Wordt ingepast in de Oostelijke Rondweg. Uitvoering van de rondweg vanaf begin 2013. Verheulsweide 5,0 Geen transformatie maar revitalisering, laatste fase wordt in 2013 uitgevoerd. Stationsbuurt Wehl 5,0 Zacht plan, voor de komende jaren geen concrete planvorming. Oude IJsselstreek Akkermansweide 15,0 Hard plan, geen transformatie maar herstucturering en revitalisering; raad 28 juni 2012 Kleine kernen 2,0 Megchelen en Sinderen, beide gerealiseerd Buitengebied 2,0 Hard plan (het Anker verplaatst), inrichtingschets gereed Montferland De Fluun Noord 5,0 Hard plan, Achterhoek Oost 11 van 19

Aalten Bredevoort, Bekendijk (De Bruin) 2,0 Hard plan, niet binnen de HRT opgave, geen acties vanwege krimpende woningmarkt Metaalgaasweverij 2,0 Vrij hard plan, maar geen HRT middelen Berkelland Diverse locaties Neede 2,5 2 HRT plannen indien Onderwijsplein niet doorgaat. Plannen Onderwijsplein voorzien voor 2013, uitvoering vanaf 2014 Winterswijk Narcisstraat 5,0 Zacht plan, geen transformatie, maar herstructurering Spoorzone 5,0 Vrij hard plan, geen bijzondere vorderingen sinds 2011 Dennenoord 5,0 Heeft bijzondere status; valt buiten de HRT-opgave van Oost Achterhoek; wordt revitalisering/herstructurering Arrisveld???? Oost Gelre Grolsch terrein 5,0 Hard plan, fase 1 deels ingevuld, fase 2 na 2020. VION terrein 2,0 Hard plan, 0,3 mln 2. Herstructurering en revitalisering RBT Laarberg II 20 Wordt omgezet naar Energiepark, masterplan in voorbereiding; M-plan gereed winter 2012-2013 Gemeente Bedrijventerrein Omvang Toelichting Achterhoek Oost Aalten Rietstap omg. 1,0 Bestuurlijke overeenstemming over revitalisering Oost Gelre De Kamp 60,0 Hard plan,opknappen openbare ruimte 1,1 mln (nog gen raadsbesluit) Winterswijk Narcisstraat 5,0 Plannen omgezet van transformatie naar herstructurering Dennenoord 5,0 Plan voor herstructurering en revitalisering ingediend Achterhoek West Oude IJsselstreek Akkermansweide 15 Plannen omgezet van transformatie naar herstructurering en revitalisering, raad 28 juni 2012; vanuit HRT fonds is 2 mln. beschikbaar gesteld Planuitvoering van start in samenwerking met de 12 van 19

gemeente Doetinchem (Akkermansweide Gaanderen) en de beide industriekringen via parkmanagement. Doetinchem Verheulsweide 5,0 Revitalisering gereed Bronckhorst 1. Hengelo, Molenenk 2. Hengelo, Winkelskamp 3. Steenderen Steenderdiek 4. Vorden, Vorden West 5. Vorden, Werkveld 6. Zelhem,Industriepark & Het Blek 63 (gezamenlijk) Revitalisering voor alle genoemde bedrijventerreinen wordt in 1 project uitgevoerd. Het project is aangevangen de uitvoering zal eind 2015 gerealiseerd zijn. 7. Zelhem De Hoge Voort 8. Zelhem Vinkenkamp Middelen : West Achterhoek : HRT fonds met 10 mln. van de provincie. Oost Achterhoek : HRT fonds met 7,1 mln. van de provincie d. Start accountmanagementoverleg Oost Achterhoek Doel: Versterken van contacten met het bedrijfsleven / intensivering van het accountmanagement Najaar 2011 : practicum voor accountmanagers uit Oost en West Achterhoek gevolgd. Peil 1 oktober 2012 : regionaal accountmanagement voor de hele regio niet operationeel; er zijn geen vervolgacties in voorbereiding. Er is wel een regionaal accountmanagersoverleg opgestart o.l.v. Kamer van Koophandel. VNO-NCW participeert in dat overleg. Het overleg is informatief van karakter en wordt driemaal per jaar gehouden. West Achterhoek * structureel bestuur / ambtelijk overleg in de Stuurgroep Samenwerking Bedrijventerreinen West Achterhoek * structureel Marketing & Acquisitieoverleg West Achterhoek * eenduidige afspraken over aanpak * aansturing vanuit een centraal punt Oost Achterhoek: * structureel bestuurlijk / ambtelijk overleg in de Stuurgroep RPB Achterhoek Oost e. Marketing- en promotieplan RBT De Laarberg Doel: vergroten van de markt voor RBT De Laarberg 13 van 19

In samenwerkingsovereenkomst Oost Gelre en Berkelland zijn risicodragende partijen. Uit dien hoofde wordt er gezamenlijk gewerkt aan een marketing- en promotieplan. Acquisitie gebeurt door de BV Laarberg. RvC heeft acquisitieplan vastgesteld. f. Handreiking SER-ladder in de praktijk Doel: informatie en kennisdeling zodat de SER-ladder ook daadwerkelijk in de praktijk kan worden toegepast Najaar 2011 : in samenwerking met de Grontmij en Oost NV heeft voor de accountmanagers in Oost en West Achterhoek een cursorische opzet plaatsgevonden. Januari 2012 : handreiking SER-ladder gereed en kan in de gemeente en in regionaal verband worden gebruikt De handreiking wordt - evenals in 2012 - op dit moment niet op grote schaal actief toegepast o.m. wegens het ontbreken van databestanden (er is geen pandenbank (zie ook punt j.) maar vooral omdat op dit moment weinig dynamiek bij bedrijfsleven door de economische druk van dit moment. Een lichte tendens is waarneembaar dat bedrijven ook zelf verkiezen om tegen wat minder investeringslaten zich in bestaande bedrijfsgebouwen te vestigen dan te investeren in nieuwbouw. g. Eerste stap SER-ladder in beeld brengen Doel: reguleren van vraag en aanbod. Integraal opgenomen in de handreiking, zie ook punt h. h. Stimuleren oprichting pandenbank Doel: database waarin aanbod en leegstaande bedrijfspanden samen zijn gebracht In het RPB is vastgelegd, dat marktpartijen als lokale en regionale Bedrijfs Onroerend Goed (BOG)-makelaars deze opdracht zullen uitvoeren; er ligt dus geen initiatief bij gemeenten. Er zijn geen initiatieven bekend die leiden tot de gewenste activiteit. Vanuit de gemeenten is evenmin een appèl gedaan op de marktpartijen. i. Duurzaam clusters op regionale bedrijventerreinen * op A18 bedrijvenpark Doel: ontwikkelen van een duurzaam bedrijvenpark. De activiteiten moeten leiden tot het meest duurzame bedrijvenpark van Oost Nederland. Het geheel aan maatregelen wordt zoveel mogelijk ingebed in de voorwaarden van parkmanagement. * op De Laarberg. Doel: naast faciliteren hightech maakindustrie ook gericht op bio-based activiteiten. Stand van zaken: visiedocument vastgesteld waarin koers en richting Laarberg vastliggen. j. Stimuleren (sub)regionaal Platform Parkmanagement Doel: informatie en kennisdeling Stand van zaken: De eerste stappen op het gebied van parkmanagement zijn en worden gezet. Als katalysator voor het parkmanagement kan worden gezien de gezamenlijke en gecoördineerde afspraken die worden gemaakt in het kader van het Keurmerk Veilig Ondernemen (KVO). Dat gebeurt op locaal niveau. In regionaal verband zijn nog geen initiatieven ondernomen en deze worden evenmin voorbereid. Een schets van deze initiatieven in de Achterhoek levert het volgende beeld op: Oost Achterhoek: * Berkelland parkmanagement + KVO * Winterswijk : deels parkmanagement + KVO * Aalten : KVO * Oost Gelre: parkmanagement + KVO West Achterhoek 14 van 19

* Doetinchem : parkmanagement + KVO * Oude IJsselstreek : KVO, in samenwerking met Doetinchem is een start met parkmanagement gemaakt in het kader van de herstructurering van Akkermansweide Terborg / Gaanderen * Montferland : KVO * Bronckhorst : KVO k. Segmentering Doel:: ruimte bieden aan bedrijvigheid in hogere milieucategorieën en biogasinstallaties Stand van zaken: In het masterplan Laarberg wordt uitdrukkelijk rekening gehouden met vestigen van bedrijven uit een hogere milieucategorie evenals met faciliteiten van bedrijven in de sfeer van vergisters en overige biobased bedrijven. Aan de Biogasvereniging Achterhoek (BVA) is op het bedrijventerrein Hofskamp Oost II in Oude IJsselstreek/Varsseveld een optie van 1,5 ha verleend voor het vestigen van een grote biovergistingsinstallatie. Het was voor BVA uit exploitatieoverwegingen geen optie om zich vestigen op het A-18 bedrijvenpark.,hoewel dat wel de voorkeur had van de gemeenten. De Provincie Gelderland heeft in juni 2013 de milieuvergunning aan BVA afgegeven.. BVA heeft inmiddels een SDE-subsidie (Stimulering Duurzame Energieproductie) aangevraagd bij het Ministerie van Economische zaken. Het SDE-subsidie is nodig voor het welslagen van de businesscase. De beslissing op de subsidieaanvraag wordt voor het eind van 2013 verwacht. Toelichting Tekst uit de bestuurlijke provinciale opdracht om te komen tot segmentering binnen een Regionaal Programma Bedrijventerreinen 4 Segmentering Elke regio heeft behoefte aan ruimte voor bedrijven uit de hogere milieucategorie. De ervaring van de afgelopen jaren leert dat de afstemming tussen de vraag van dit type bedrijven en het aanbod van passende locaties niet altijd 'matcht'. Tegelijk constateren wij dat de huidige voorraad aan plannen voldoende is om elke onderneming van dit type in de regio te accommoderen. Daarom maken gemeenten, regio's en provincie de afspraak dat de regio een protocol zal opstellen voor de opvang van bedrijvigheid in de hogere milieucategorieën én specifiek in die regio's waar dat aan de orde is, voor watergebonden bedrijvigheid. Indien deze ruimtebehoefte zich in een regio voordoet, zullen de gemeenten met regionale bedrijventerreinen hun verantwoordelijkheid moeten nemen om een deel van hun gronden hiervoor te reserveren en bedrijven te faciliteren. Een specifieke categorie is de vestiging van biovergistingsinstallaties. Ook voor deze bijzondere categorie van bedrijven zijn de gemeenten en regio's verantwoordelijk voor het accommoderen van ruimte in de regio en zullen in het RBP hierover (proces)afspraken moeten worden gemaakt. (einde citaat). o. Monitoring voortgang RPB Doel: actueel houden van statistische gegevens over bedrijfsleven en bedrijventerreinen Stand van zaken: In het RPB is de monitoring van het RPB in 2013 voorzien. Met deze monitoring wordt voldaan aan die afspraak. De monitor 2013 is behandeld in het Portefeuillehoudersoverleg (PoHo) Duurzame Economie van 3 oktober 2013 en van 28 november 2013 Daaraan voorafgaand is het concept besproken in de septembervergaderingen 2013 van Stuurgroep RPB oost Achterhoek en van de Stuurgroep Samenwerking Bedrijventerreinen West Achterhoek. De voortgangsrapportage RPB zal in het bestuurlijk overleg januari 2014 aan de Gedeputeerde worden aangeboden. Regio Achterhoek, 30 november 2013. 15 van 19

Bijlage 3 BESLUITENLIJST Portefeuillehoudersoverleg Duurzame Economie d.d. 4 juli 2013 Lokatie : gemeentehuis, Lichtenvoorde Tijd : 9.00-11.00 uur Aanwezig : dhr. J. Teeuwsen, mw. E. Koenders (Aalten), dhr. H. Boer (Berkelland), mw. D. Mulderije, dhr. G. Mugge (Bronckhorst), dhr. S. Kroon, dhr. B. Teunissen (Doetinchem), dhr. H. Coenraadts (Montferland), dhr. P. Wentink, dhr. P. ten Holder (Oost Gelre), dhr. H. Alberse/voorzitter, dhr. A. Bout (Oude IJsselstreek), dhr. K. Klein (provincie Gelderland), mw. G. Geurtsen (De Uitdaging), dhr. W. Leemreize (Doetinchem), mw. M. Angenent-Rutting/verslag (Regio Achterhoek). Afwezig : dhr. H. ten Hoopen, mw. I. Saris, mw. N. Clemens, dhr. H. Westra. 1. Opening en mededelingen De voorzitter opent de vergadering met een Rondje positief nieuws. Er is sprake van de oprichting van een Achterhoekse bank, de provincie gaat investeren in de economie, Oost Gelre trekt werken naar voren om impuls te geven, Aalten stopt met bezuinigen, sommige bedrijven ontwikkelen nog steeds en maken meer omzet, er wordt een oproep gedaan om de bijeenkomsten van VNO-NCW te bezoeken; er is weinig opkomst vanuit gemeenten en de bijeenkomsten zijn vaak nuttig, de Regio wil zich meer gaan profileren als innovatief, bedrijfskracht. Aktie: checken of gemeenten uitnodiging VNO-NCW ontvangen (ambtenaren). 2. Bespreekpunten a. De Uitdaging Toelichting door Gerda Geurtsen. Er zijn veel bedrijven die iets willen doen vanuit maatschappelijke betrokkenheid en er zijn veel verenigingen en stichtingen die vragen/problemen hebben. Dit vraag en aanbod komt niet vanzelfsprekend bij elkaar. Het concept De Uitdaging speelt daarop in en brengt dit wel bij elkaar. De gemeente helpt bij de opstart, daarna is het aan De Uitdaging. De Uitdaging is een bedrijvennetwerk; in 1999 is het opgezet in Arnhem, 2009 in Zutphen. Het Oranjefonds wil De Uitdaging de komende drie jaar ondersteunen om over heel Nederland uit te rollen. De hoofdvraag is: vergroot het de leefbaarheid in een stad/dorp (bijdrage leveren aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken)? De werkwijze gaat uit van het inzetten van oude rotten (netwerk) en jonge honden (uitvoering). De Uitdaging is een zelfstandige stichting en wordt gedragen door het bedrijfsleven. Zij nemen de beslissingen. Alles wordt gratis verzorgd (opslagruimte, kantoorruimte, vervoer, etc.). Voor een gemeente tot ca. 60.000 inwoners kost het ca. 40.000 per jaar, maar het levert 250.000 op. Deelnemende bedrijven komen voornamelijk uit de dienstverlening. S. Kroon meldt dat er over het algemeen veel wordt gepraat, maar hierbij wordt echt iets gedaan. De gemeenten stuurt mensen die bij de gemeente aankloppen door naar de Uitdaging (scheelt de gemeenten ook veel geld!). Gevraagd wordt naar de link met Club vooruit; deze partij wil verenigingen ontzorgen. De Uitdaging heeft contact met Club Vooruit en ze trekken nu samen op (beursvloer organiseren, krachten bundelen, vullen elkaar aan). 16 van 19

De schaal van De Uitdaging moet lokaal zijn (daarin zit de kracht), maar er moeten wel verbindingen zijn tussen de verschillende lokale uitdagingen. De voorzitter vraagt of deze opzet niet zonder de gemeente kan. De Uitdaging is van mening dat het met de gemeente moet. Vaak worden vragen opgeworpen die de gemeente aangaan; de gemeente faciliteert. Het Oranjefonds wil ook dat gemeente meedoet. Na een aantal jaar kan de gemeente eruit stappen. b. Breedband Stand van zaken. D. Mulderije en H. Boer zijn naar de gedeputeerde geweest. Bij de provincie is men nu meer overtuigd van nut en noodzaak. Er is afgesproken dat er in september/oktober 2013 een businesscase voor de hele Achterhoek ligt. Provincie wil op basis van revolverend fonds bijdragen (50% genoemd). Ook speelt het idee om als provincie het totaal aan te leggen (nutsvoorziening) en later te verkopen. Terugverdientijd voor de Achterhoek zou gemiddeld op 12 jaar zitten. De provincie wil in september/oktober een gesprek over de investering vanuit de provincie voor de hele Achterhoek. Acties: - gemeenten verlenen individueel opdracht voor de businesscase. - niet allemaal andere initiatieven starten (projectgroep houdt wel overzicht hiervan). - subsidieregeling provincie: vraagbundeling op bedrijventerreinen, meegeven aan parkmanagementorganisaties (Adrie neemt dit mee in de projectgroep). - Achterhoekse businesscase in Poho van 3 oktober a.s. bespreken. c. Projectenoverzicht Duurame economie - RPB: ontwikkelingen Gaxel: H. Alberse heeft bij de bijeenkomst van Nederlandse en Duitse burgemeesters gemeld dat de Achterhoek daar kritisch op is. De afgelopen jaren is er flink gestreept en besloten dat er wordt gericht op 2 grote bedrijventerreinen (Laarberg en A18 Bedrijvenpark). In het najaar wordt er weer een monitor gedaan en op basis daarvan volgt er een gesprek met de provincie. De revitalisering van Akkermansweide wordt intergemeentelijk aangepakt. - POA: in sept/okt wordt er in het Poho een toelichting gegeven op Lagota. Het Actieplan Jeugdwerkeloosheid is opgesteld. Er is nu 400.000 beschikbaar voor de Achterhoek. Vanuit het AB waren er twijfels over POA; die zijn nu voor een groot deel weggenomen (onbekend maakt onbemind). - WP IDE: het is een dynamische club. Fieldlab Zorg bevat veel concrete resultaten, nu wordt meer de publiciteit gezocht. Het persbericht rondom Fieldlab wordt naar het Poho gemaild. Duurzame proteine produktie is een samenwerking met de WP Kansrijk Platteland. De hele keten hiervoor is in de Achterhoek aanwezig, dus dat biedt kansen. De innovatiehubs/-clusters lopen heel goed; regiomarketing moet zich meer daarop gaan richten (signaal afgeven vanuit Poho richting AB en Poho+). - TvG: de strategie voor biogastransitie is nu goed in beeld en ligt ter vaststelling bij de gemeenten. De uitvoeringsorganisatie rondom AGEM is bijna rond; de directeur is aangesteld en er is bijna een nieuwe leveringspartner. Het instemmingsverzoek is onderweg naar de provincie. Acties: - in het volgende Poho wordt een toelichting gegeven op Lagota (Bart) - signaal afgeven richting AB/Poho+ over marketingstrategie: Innovatie! (Walter/Martine) - persbericht Fieldlab mailen aan het Poho (Martine) d. Vervolg RUDA-project Het overzicht ligt er. Er is bij de meeste gemeenten een kernwinkelgebied aangewezen. De gemeenten moeten nu een check doen of dit nog klopt. Er zijn veel verschillende initiatieven. Deze moeten we nu als Achterhoek gaan bundelen en er een totaalplan van maken (ca. november). Het vergt wel lef van de bestuurders (evt. strepen, zoals bij wonen en bedrijventerreinen), maar de bereidheid om samen te werken is er. RUDA is aangemeld als pilotproject/experiment bij BiZa. De insteek is Achterhoekbreed. Camelot/Bannink advocaten bekijkt de mogelijkheden op het gebied van wet-/regelgeving. Dit idee wordt meegenomen in de wg RUDA. 17 van 19

e. Ondersteuning opleidingsbedrijven Binnen de Taskforce bouw zijn er diverse afspraken gemaakt. Er is een link gelegd tussen ADV en de opleidingsbedrijven. Daarmee is men naar provincie geweest, maar men kreeg terug dat het niet in de HCA past. Er moet een inspiratiedocument worden opgesteld vanuit de Achterhoek. B. Teunissen is bezig met een projectplan (link ADV, AGEM, bouwopleidingen, etc.). Dit totaalverhaal wordt geagendeerd voor het Poho in oktober. Met dit totaalplan kan men opnieuw naar de provincie. Actie: inspiratiedocument/totaalplan bespreken in Poho van 3 oktober a.s. (Bart). f. Achterhoek Duurzaam Verbouwen ADV loopt goed. De particulieren bereiken is nog een probleem. Op 26 oktober a.s. wil men een duurzaamheidsdag in de Achterhoek gaan organiseren. Het zou mooi zijn als alle gemeentehuizen dan worden opengesteld. Het wordt georagniseerd door BouwendNL, Uneto en de duurzaamheidscoordinatoren van de gemeenten. 3. Beslispunten a. Besluitenlijst vorige vergadering d.d. 16-5-2013 Geen opmerkingen. Verslag wordt vastgesteld. 4. Afstemming met Werkplaatsen, Poho s en gemeenteraden Geen opmerkingen. 5. Rondvraag en sluiting Voorgesteld wordt om bij de volgende C8 weer een rondje te maken waar is iedereen mee bezig is. Vanuit de Stuurgroep Bedrijventerreinen West achterhoek is besproken dat bij het opstellen van het RPB destijds bedrijventerreinen zijn afgeschreven. Voorgesteld wordt om daar iets te doen met duurzaamheid. Het is zinvol de grond te gaan inventariseren: wat is er mogelijk met de afgewaardeerde grond (koppelen aan RPB). 18 van 19

Bijlage 4 Vergaderschema Poho Duurzame economie Regio Achterhoek 2014 De vergaderingen vinden plaats in het gemeentehuis te Lichtenvoorde. Maand Januari Duurzame Economie 09.00-11.00 te Lichtenvoorde Februari 6 Maart 27 April Mei 15 Juni Juli 3 Augustus September Oktober 2 November 27 December 19 van 19