Vragen en en nformatieavond 31 mei 2016 vragen raads-, burgerleden en Deelt het college de mening dat openheid belangrijk is m.b.t. de keuze van een locatie voor een kleinschalig AZC? Kan het realiseren van een kleinschalig AZC integraal samengaan met de huisvesting van statushouders en eigen inwoners? Dus een integraal project waaraan een kleinschalig AZC gekoppeld is. Waarom kan het COA niet akkoord gaan met de spreiding van opvang over 2 of 3 locaties? Het college deelt deze mening zeker. Wanneer een locatie geschikt lijkt voor ontwikkeling van een AZC, wordt dit direct en heel open met omwonenden en andere belanghebbenden zoals dorps- en wijkraden, scholen en andere organisaties, besproken. B&W zullen nagaan hoe daar de reactie is, welke zorgen er leven en hoe ze hier mee moeten omgaan. Daar moeten ze tijd voor nemen, misschien wel n dag voordat het bericht algemeen naar buiten wordt gebracht. B&W moeten nagaan hoe ze kunnen komen tot een aanpak die kan rekenen op draagvlak. Er is altijd weerstand en er zijn ook altijd zorgen. Dat begrijpt het college en daarom moet je heel open communiceren en pas een definitief besluit nemen wanneer je weet hoe het draagvlak voor die locatie is en hoe de omgeving daar op reageert. Het huisvesten van vluchtelingen op één locatie is strijdig met wat je wilt met de huisvesting van statushouders. Deze wil je zoveel mogelijk laten integreren in de samenleving. Dus die wil je spreiden over de hele gemeente. Daarom is het voor een snelle integratie juist niet wenselijk om statushouders op één locatie te huisvesten. Of er mogelijkheden zijn om een AZC op een zodanige manier te ontwikkelen dat je zo n complex later voor andere dingen kunt gebruiken, bijvoorbeeld voor de huisvesting van statushouders door het toe te voegen aan de sociale woningbouw, dat lijkt een mooie optie. Of dat haalbaar is moet je bekijken wanneer er een specifieke locatie bekend is. Het COA is een uitvoeringsorganisatie van rijksbeleid en moet zich houden aan de afspraken zoals die gemaakt zijn tussen gemeenten, provincies en het Rijk. De kaders die in het Bestuursakkoord zijn opgenomen geven ook aan wat de omvang van de opvangcentra moet zijn. Er is een ondergrens vastgesteld en daar heeft het COA zich aan te houden. Een locatie heeft een kritische ondergrens van 300 personen omdat zo n locatie moet voldoen aan een aantal kwaliteitscriteria. Die zijn noodzakelijk om mensen op een vere manier op te vangen. Bij een lager aantal is er onvoldoende kritische massa om het gefinancierd te krijgen. Het wordt dan simpelweg te duur en het COA gaat dan op een onvere manier om met overheidsgeld. 1
vragen raads-, burgerleden en Is er een business case gemaakt van beide situaties? Wat zijn de mogelijkheden van satellietlocaties gelet op de aanwezigheid van AZC s in Arnhem- Zuid en Nijmegen-Noord? Wat is de oorzaak van de behoefte aan AZC s? We zien dat 15.000 tot 17.000 statushouders in AZC s zitten. Als iedere gemeente in Nederland de taakstelling voor huisvesting van statushouders realiseert, is het probleem dan opgelost? Wanneer het probleem dan niet is opgelost is het dan niet logischer om die taakstellingen te verhogen? Wat is het redelijke aandeel van Overbetuwe in het oplossen van het probleem? Om helder te krijgen wat de kosten voor Overbetuwe zijn. Nee, de business case 2x150 personen is niet uitgerekend omdat het COA op basis van ervaringen bij het veelvuldig inrichten van locaties weet dat zo n voorziening veel te duur wordt. Dat kan niet worden ver. Het COA krijgt daar simpelweg geen toestemming voor. Dus die business case heeft het COA, maar niet voor de specifieke situatie in deze gemeente. De satellietlocatie moet gebruik maken van de faciliteiten van de hoofdlocatie. Die moet daarop worden ingericht. Satellietlocaties moeten daarom bijna letterlijk op loopafstand van de hoofdlocatie liggen. Anders moet een satellietlocatie met meer faciliteiten worden ingericht en dan wordt zo n locatie uiteindelijk toch weer groter en duurder. Een satellietlocatie van Arnhem-Zuid of Nijmegen-Noord is daarom geen optie. Er zijn verschillende redenen waarom er behoefte is aan meer AZC s. Zo verblijven er ca. 16.000 statushouders in AZC s die wachten op huisvesting. Wanneer deze groep volledig is gehuisvest in woningen is er nog steeds behoefte aan meer plaatsen. Dat komt omdat in bestuursovereenkomsten is vastgelegd dat opvanglocaties na een bepaalde periode worden gesloten. Een voorbeeld is Heumensoord. Daar zijn 3.000 plaatsen vervallen. Heumensoord is niet het enige geval. In het hele land worden locaties die een kortere doorlooptijd hebben, gesloten. Daardoor heeft het COA iedere keer te maken met een nieuwe behoefte. De uitstroom van de statushouders levert wel een belangrijke bijdrage aan het oplossen van het probleem maar niet de totale oplossing. Het COA heeft ook te maken met nieuwe instroom van vluchtelingen. Daardoor is er behoefte aan duizenden extra plaatsen. Naast het realiseren van de taakstelling is er ook de afspraak in het Bestuursakkoord dat opvangplaatsen moeten worden gerealiseerd. Over het te realiseren aantal opvangplaatsen zijn afspraken gemaakt. Per provincie zijn dat er 3.000. Een model zou kunnen zijn dat je dat aantal per gemeente verdeelt op basis van het aantal inwoners. Maar dan kom je in een situatie dat je in sommige gemeenten uitkomt op hele kleine locaties. En dat is financieel dus niet haalbaar. Dus de afspraken die zijn gemaakt over omvang van de opvang is niet te relateren aan het aantal inwoners per gemeente. Je moet met elkaar de last een beetje verdelen. Of de afspraken over de omvang passen bij de instroom wordt bijna dagelijks gemonitord. Omdat de instroom door o.a. de Turkije-deal nu lager is dan werd verwacht kan het COA het nu net redden. Maar als er iets gebeurt in die instroom, bijvoorbeeld 2
Klopt het dat de vormgeving, bijvoorbeeld de privacy, van een AZC veel belangrijker is voor de inbedding van dat AZC in de omgeving en de verbinding met de buitenwereld dan de grootte van het AZC? Wat zijn de ervaringen en is er een verband of het al of niet goed gaat? Welke voorzieningen moeten aanwezig zijn op een AZC? door seizoensinvloeden, dan zit het COA onmiddellijk met een acute vraag. En dan zal er weer teruggegrepen moeten worden op noodopvang. In grote steden staat een AZC ook in de wijk, in een paar straten. En als er overlast is of er zorgen zijn, dan wordt die vooral daar ervaren. En dat schuilt een beetje achter deze vraag: in hoeverre is de schaalgrootte van een AZC te koppelen aan de omvang van een kern? De gemeente Echt-Susteren is ook een relatief kleine gemeente. De ervaringen met het AZC daar zijn zo goed dat daar zonder weerstand vanuit de omgeving de capaciteit wordt verhoogd van 400 naar 580 opvangplaatsen. Het COA heeft vooral ervaring met grot(er)e AZC s. Je ziet altijd dat er vragen zijn en dat er weerstand is tegen de komst van een AZC. Dat komt omdat er sprake is van een verandering. Het is een natuurlijke reactie dat mensen dan met enige terughoudendheid reageren. Maar wanneer het AZC er eenmaal is zie je dat dit heel snel omslaat in betrokkenheid, dat mensen elkaar gaan leren kennen, dat de kinderen naar school toe gaan, dat er vrijwilligers zijn die in het AZC een rol hebben. Dan wordt men bekend met elkaar en wordt zo n AZC onderdeel van de gemeenschap. Wanneer een AZC na een bepaalde periode verdwijnt, reageert de omgeving vaak teleurgesteld omdat ze dat zien als een aderlating voor de gemeenschap. En dit alles hangt echt niet af van de omvang van het AZC. De mensen in een AZC moeten actief aan de slag gaan met de inburgering en het COA zorgt dat er een dagritme ontstaat omdat dat veel spanningen wegneemt. Daarom zijn er: leslokalen en gekwalificeerde docenten (vastgestelde afspraak Overheid); er worden op het AZC inburgeringscursussen gegeven; een medische post; faciliteiten voor sport en spel omdat mensen geactiveerd moeten worden; de jongste kinderen gaan naar de opvang op het AZC, oudere kinderen maken gebruik van faciliteiten van de gemeente, integreren op de lokale school of gaan naar de schakelklas. 3
vragen raads-, burgerleden en Waar liggen de verelijkheden van Rijk en gemeente? Is het mogelijk als gemeente lokaal keuzes te maken en verelijkheden van mensen die in een AZC verblijven, op je te nemen? Levert de komst van een AZC meer onveiligheid op in een gemeente? Welke beelden moeten wij hebben bij een AZC? Is het een soort kazerne met poorten en dergelijke? Zijn er gemeenten die een AZC hebben van minder dan 300 personen, bijvoorbeeld 2 x 150? Ik denk dan bijvoorbeeld aan de gemeente Gennep en de gemeente Druten. Heeft de gemeente grip op de samenstelling van de groep die in een AZC wordt gehuisvest? Er ligt een gemeenschappelijke, gezamenlijke opdracht. En dat kan ook niet anders omdat het COA de gastvrijheid van een gemeente krijgt waar een AZC wordt gevestigd. Dan ontstaat er volop een wisselwerking. Eigenlijk lenen de mensen in AZC de voorzieningen van de gemeente waar het AZC is gevestigd. Omdat de aantallen van zowel instroom als uitstroom niet te sturen zijn, kan de uitloop vanuit een AZC naar een gemeente niet één op één gestuurd worden. Omdat een gemeente nooit alle statushouders vanuit één locatie kan huisvesten, kan dit ook niet anders. Maar er wordt wel gekeken naar de inspanningsverplichting die een gemeente heeft. Het COA faciliteert de gemeenten door aan de bewoners van een AZC een basis mee te geven voor een goede start in de gemeenschap ter plaatse. De onveiligheid zit hem niet in de omgeving van een AZC. De bewoners van een AZC behoren tot een kwetsbare groep die gevlucht zijn voor geweld en vaak al langdurig op de vlucht zijn. Door deze achtergrond kunnen binnen het AZC spanningen optreden. En daarom is er toezicht nodig. Er zijn beveiligers aanwezig om te zorgen dat deze groep een veilige leefomgeving heeft binnen het AZC. Het COA is nadrukkelijk verelijk voor de veiligheid en voor de kwaliteit van het leven op en om het AZC. Het COA denkt met gemeenten na om afspraken te maken met alle ketenpartners om proactief te bekijken wat er in de omgeving van een AZC gebeurt en indien nodig de juiste maatregelen te nemen. Een dergelijk (klein) AZC is bij de functionaris van het COA niet bekend. Tijdens de informatieavond blijkt via sociale media dat het COA het aanbod van een AZC voor 101 mensen van de gemeente Gennep, niet heeft geaccepteerd. De burgemeester meldt dat het college van B&W van Druten terug moet naar de gemeenteraad omdat het COA het lagere aantal dan 300 niet heeft geaccepteerd. Het COA kan niet sturen op de samenstelling van de groep omdat er geen grip of sturing is op de instroom. Overigens is niet bekend of huisvesting van gezinnen minder problemen oplevert dan bijvoorbeeld een mix van alleenstaanden en gezinnen. Dit is beeldvorming die niet gebaseerd kan worden op basis van de realiteit. 4
vragen raads-, burgerleden en Wat doet het college op dit moment met de vier locaties in het proces om te komen tot één locatiekeuze? Is het denkbaar dat het lijstje met locaties nog wordt bezien omdat het kan zijn dat we tot de conclusie komen dat we niet alle locaties goed tegen elkaar hebben afgewogen? Waarom zijn we niet bezig met de vraag of we eigenlijk wel een AZC willen? In hoeverre heeft het draagvlak bij de bevolking invloed op het aantal mensen dat we willen opvangen? In het kader van het Sociaal Domein heeft het Rijk heel veel taken gedelegeerd naar de gemeenten. Is het COA bereid tot een experiment waarbij kaders en middelen worden overgeheveld naar de gemeenten en de gemeente taken zelfstandig uitvoert? Hoe is de medische zorg geregeld? Momenteel even niets. B&W gaan terug naar de Raad voor nieuwe kaders. Op basis daarvan gaan we naar die 4 locaties kijken en vervolgens komen we met een voorstel. De vier locaties die in beeld zijn acht het college het meest kansrijk. Mocht daar n.a.v. de discussie en de nieuwe kaders reden toe zijn, dan zullen B&W kijken of er andere locaties aan het lijstje toegevoegd moeten worden of afvallen. De raad heeft zich unaniem uitgesproken voor opvang. En de raad heeft eind vorig jaar unaniem aangegeven aan het college dat ze in gesprek moet gaan met het COA op welke wijze Overbetuwe een bijdrage kan leveren aan die opvang. Daar zijn we nu mee bezig. En het college van B&W constateert dat een AZC van minder dan 300 personen niet kan. Daarom gaat het college terug naar de raad om daarover in gesprek te gaan. Het college vraagt aan de raad nieuwe kaders te stellen en komt dan met een nieuw voorstel. De burgemeester verwacht dat gemeente Overbetuwe haar verelijkheid neemt. Het college schat in dat er maatschappelijk draagvlak is voor een AZC voor 300 personen. Er zijn overigens kleinere gemeenten met grotere AZC s en er zijn grotere gemeenten die geen AZC hebben. Het COA is puur een uitvoerende organisatie van landelijk beleid en het is daarom niet aan haar om te bepalen of dat kan. Er is medische zorg op het AZC aanwezig. Er is een huisartsenpost waaraan ook verpleegkundigen zijn verbonden. Daarmee is de eerstelijnshulp + de poortwachtersfunctie die een huisarts heeft, geregeld. Die zorg wordt door het COA ingekocht bij Menzis. Het COA werkt intensief samen met de GGD en dat is belangrijk in verband met de preventieve taken die de GGD heeft zoals het voorlichten hoe besmettelijke ziekten voorkomen kunnen worden. Er wordt ook intensief samengewerkt 5
Uit een krantenbericht blijkt dat de Heldringstichting in Zetten een taak heeft in de behandeling van getraumatiseerde jonge vluchtelingen. Ik zie dat ook als een van de manieren om vanuit Overbetuwe je redelijke deel te nemen. Wat is daar de stand van zaken van en is bij de focus op een AZC door het COA en de gemeente naar dat onderdeel gekeken of kan daar alsnog naar gekeken worden? Waar ligt voor het COA qua aantallen de grens van kleinschalig en grootschalig? Zijn de locaties die het college in beeld heeft ook geschikt voor andere omvang? De exploitatie wordt bepaald op 10 jaar. Hoe wordt het tekort op de exploitatie verrekend als de gemeente de wens heeft voor 5 jaar een AZC te regelen. Hoe wordt, wanneer de kosten bekend zijn, bepaald wie deze voor zijn rekening neemt? Kan bij de oriëntatie op locaties in de kaderstelling al meegenomen worden dat uitbreiding mogelijk is? Waar ligt de verelijkheid bij burgerinitiatieven? met lokale zorginstellingen. Het COA is geen instelling met een hulpverlenings- of zorgopdracht. Het COA regelt bed, bad en brood. Ze probeert dat op een hele humane manier te doen. Er zit een grens aan het voorzieningenniveau maar het COA heeft ook een signalerende functie. Op het moment dat er kinderen in het centrum aanwezig zijn die hulpbehoevend zijn moet het COA zorgen dat die wordt georganiseerd. En dan kan de zorginstelling in Zetten belangrijk zijn voor kinderen die getraumatiseerd zijn. Er zijn kaders gesteld waarbij de ondergrens is bepaald op 300 personen voor een periode van 10 jaar. Dan kan het COA bijna kostenneutraal werken. Dat is afhankelijk van de faciliteiten die we in een AZC moeten realiseren. Dat wordt een stuk makkelijker wanneer er sprake is van bestaande bouw. De bovengrens is 1.500 personen. De locaties zijn alle 4 geschikt voor een omvang van 300 personen. Gelet op de criteria die gelden voor AZC s van deze omvang, voldoen deze locaties ook voor lagere aantallen zoals bv. 100 personen. Omdat dat omgekeerd niet kan zijn hele kleine locaties afgevallen. COA en gemeenten moeten dan op een creatieve en inventieve manier komen tot een oplossing. Het tekort wordt niet afgewenteld op een gemeente maar komt voor rekening van het COA. Ja dat zou kunnen maar dat doe je pas als je met een concrete locatie aan de slag gaat en er voldoende draagvlak is. Hierin ligt een grote rol voor het COA als het gaat om een AZC. In geval van statushouders ligt dat bij Vluchtelingenwerk. Bij Vluchtelingenwerk zijn op verschillende terreinen professionals werkzaam, daarnaast is veel behoefte aan vrijwilligers die samen met de professionele begeleiders optrekken om deze nieuwkomers op weg te helpen in de (complexe) maatschappij. 6
vragen raads-, burgerleden en andere aanwezigen Heeft het COA ooit gedacht om een AZC kleinschalig te beginnen en groot te eindigen? Hoe staat het college tegenover hoogbouw of laagbouw? Is bij het onderzoek rekening gehouden met een locatie voor bijvoorbeeld 500 personen? Zijn ook aan satellietlocaties op loopafstand gedacht? Vanwege de ongereguleerde instroom is het ondoenlijk om hier infrastructuur op te maken. In Nederland is daarom niet gekozen voor een dergelijke voorziening. Daar is weinig over te zeggen voordat je weet welke locatie ontwikkeld gaat worden. Vanwege aansluiting bij de omgeving ligt laagbouw voor de hand en zullen er geen hoge flats worden gebouwd. Er is uitgegaan van maximaal 300 personen. Er zijn locaties waar meer zou kunnen maar dat was geen criterium. Er is er vanuit gegaan dat een satellietlocatie geen optie is. 7