Tool: Het Vliegwiel van Persoonsgerichte ondersteuning 1 Tool gebruiken? Lees eerst de bijsluiter 1 Lees voor het gebruik van de tools de bijsluiter die op deze website staat. Belangrijkste punten voor het omgaan met de tools: - Een tool is geen doel op zich, maar een hulpmiddel - Investeer in de relatie met de persoon - Kies bewust jouw werkwijze
Voor wie? Voor professionals en vrijwilligers die beter zicht willen krijgen op de persoon die ze helpen Doel: - Meer zicht op de persoon - Zicht op aanknopingspuntenvoor verandering Wat? Het centrale uitgangspunt van de methode Persoonsgerichte ondersteuning is dat niet het probleem, maar de persoon centraal staat. Als hulpmiddel hiervoor wordt het zogenaamde 'Vliegwiel' gebruikt (zie afbeelding). Met dit vliegwiel kan de persoonlijke situatie op verschillende levensdomeinen in kaart worden gebracht. Dit instrument is een bruikbaar hulpmiddel om kennis over een persoon te ordenen en om zicht te krijgen op wat past bij deze persoon. Bij 'Persoonsgerichte ondersteuning' staan de volgende uitgangspunten centraal: 1. Er wordt gekeken naar de persoon in zijn of haar eigen context. De focus ligt niet op het probleem, maar op wat de persoon drijft en hoe de kern van de motivatie omschreven zou kunnen worden. 2. Er wordt gekeken naar de kracht en mogelijkheden van de persoon, dus naar de manier waarop de kern aangesproken kan worden waardoor nieuw, gericht handelen ontstaat. 3. De persoon die wordt geholpen heeft de regie, de rol van de professional of vrijwilliger is ondersteunend. Ieder brengt de eigen kennis in in het gesprek. Voor de geholpene is dat kennis over de concrete eigen situatie, voor de helper is dat methodische kennis, ervaring met min of meer vergelijkbare situaties etc. 4. De kwaliteit van de hulpverlening wordt bepaald door de kwaliteit van de interactie tussen helper en geholpene: beiden zijn actief in het proces. Dat betekent vertrouwen en wederkerigheid. Werkwijze Aandachtspunten bij het gebruik van het Vliegwiel: Het doel is niet om het Vliegwiel zo goed mogelijk in te vullen, het doel is om de persoon beter te leren kennen en beter aan te sluiten. Het is geen 'invuldocument' wat je vraag voor vraag gaat aflopen. Zicht op het 'Vliegwiel' van een persoon krijg je door samen te praten en samen dingen te ondernemen. Je hoeft niet perse alles te weten over de persoon voor je iets gaat ondernemen. Soms kun je door iets uit te proberen juist weer meer kennis opdoen over het 'Vliegwiel' Hieronder vind je een werkdocument dat je kan gebruiken om je kennis over de persoon op te schrijven
Uitwerking Vliegwiel Wensen : Wat zou de persoon graag willen? Domein : Wensen, motieven en reële perspectieven In deze 'taartpunt' gaat het om de drijfveren Grote wensen: Wat zou iemand graag in zijn leven willen (een partner, leuke vrienden of juist: op een onbewoond eiland willen leven en door iedereen met rust gelaten worden). Kleine wensen: Wat wil iemand graag met de huisbezoeken bereiken? Wat zijn verwachtingen van dit contact? Wensen hoeven niet realistisch te zijn. Zo kan iemand wensen dat zijn overleden partner nog zou leven, of wensen dat hij een gezinnetje had gehad. Valkuil voor huisbezoekers is om alleen aandacht te besteden aan wensen waarmee zij zelf iets kunnen doen, het kan echter heel belangrijk zijn om ook in gesprek te gaan over grote, nooit vervulde levenswensen. Motieven: Waarom handelt de persoon zoals hi of zijj handelt? Wat neem je waar in het gedrag van de persoon en wat hoopt de persoon hiermee te bereiken? In een aantal gevallen levert het gedrag van een persoon juist het tegengestelde op van wat hij hoopt te bereiken. Zo kun je bij eenzame mensen nog al eens claimgedrag tegenkomen. Doel van dit gedrag: je aandacht vasthouden. Onze reactie (vaak): je terugtrekken. Bespreken van de motieven die je waarneemt kan veel inzicht verschaffen, mits de persoon over voldoende zelfinzicht en vaardigheden beschikt om jouw feedback te verwerken. Reële perspectieven : Wat kan de persoon gezien zijn situatie bereiken? Heeft de persoon zelf een goed beeld van wat wel en niet zou kunnen? Is de persoon in staat om een reëel doel te stellen van wat hij met de huisbezoeker zou willen bereiken? Heeft de persoon alleen onbereikbare wensen, waardoor er steeds teleurstelling is? Ziet hij of zij dat zelf in te formuleren? En is hij daar op aanspreekbaar? Domein: Vaardigheden en in de persoon gelegen factoren: In deze taartpunt gaat het om de mogelijkheden en onmogelijkheden Vaardigheden: Wat kan de persoon goed? Het gaat om alles wat een persoon goed kan. Goed kunnen biljarten, schilderen, omgaan met dieren, gastvrij zijn; anderen helpen Mensen laten zich graag aanspreken op hun sterke punten! Geef gerust een compliment of vraag advies Iedereen heeft vaardigheden! Kan iemand niets noemen? Kijk goed rond! Vaak kun je bij mensen in huis zicht krijgen op vaardigheden (zelf opgeknapte keuken, heel schoon huis, lekker koekje bij de koffie. Wat noemt de persoon als zijn sterke punten? En zou je die ook over hem noemen (zelfinzicht)
In de persoon gelegen factoren : Met welke beperkingen heeft de persoon te maken, die onveranderbaar zijn? Denk bijvoorbeeld aan lichamelijke beperkingen door een hoge leeftijd of een verstandelijke beperking. Ook een psychiatrisch ziektebeeld dat niet behandeld kan worden valt hier onder. Soms heeft iemand al jaren hetzelfde gedrag. Het is dan niet reëel om te denken dat je dit als huisbezoeker wel even kan veranderen. Domein: Leren In deze taartpunt gaat het er om hoe een persoon om gaat met veranderingen Hoe leert een persoon? Maakt iemand het liefst eerst een uitgebreid plan? of gaat hij gelijk aan de slag ( bv Kolb:doener, denker, beslisser dromer). Hoe gaat de persoon om met veranderingen? Is het iemand die zelf actief verandert, of overkomen de persoon dingen (passief)? Wat is de ervaring van de persoon met veranderingen? Wat zijn positieve veranderingen geweest en wat negatieve? Hoe ga je zelf om met veranderingen?l En hoe kun je goed afstemmen op de persoon. Domein: Sociale achtergrond en netwerken In deze taartpunt gaat het over de levensgeschiedenis en het sociale netwerk Sociale achtergrond : Hoe ziet de levensloop van de persoon er uit? - Zicht op het leven van een persoon kun je krijgen door de verhalen die hij vertelt. - Een andere manier om kennis over de geschiedenis van een persoon te krijgen is bijvoorbeeld door samen een fotoboek te bekijken. Netwerk: Hoe ziet het netwerk van de persoon er uit? Wat voor mensen zitten er in het netwerk (familie, vrienden, professionals) en wat is de betekenis van de contacten (emotioneel, gezelligheid, functioneel)? Zijn er 'verbroken contacten'? Hoe heeft het netwerk van de persoon er in het verleden uitgezien? Is er altijd sprake geweest van een klein netwerk? Of is er iets gebeurd? Op de site van de coalitie erbij Rotterdam staan verschillende tools om het netwerk in kaart te brengen Domein: Sfeer en persoonlijkheid Hoe komt de persoon over? Wat voor 'type' mens is dit?
Hoe spreekt de persoon over zichzelf? Hoe zou je de persoon omschrijven (keurige oude dame, verbitterde man, behulpzame moeder)? Welke sfeer pik je op als je bij de persoon bent? Denk hierbij ook aan de inrichting van de woning, het al dan niet gastvrij zijn. Als je een persoon toe wil leiden naar een voorziening of activiteit is het van groot belang dat de sfeer van die voorziening aansluit bij die van de persoon. Kern Centrale thema/thema s Er kunnen meerdere kernen of thema's zijn Een kern is een onderwerp zijn dat in meerdere taartpunten naar voren komt: Iemand omschrijft zichzelf als iemand die altijd voor anderen zorgt, is intensief mantelzorger geweest en heeft als vaardigheid zorgen. Zorgen voor is dan een kern Een kern kan ook naar voren komen door een opmerking of handeling van de persoon waarvan je denkt: Dit is belangrijk, dit is waar het bij deze persoon om gaat. Zicht krijgen op en omschrijven van de kern vraagt om oefening, oefen eens met elkaar in een overleg Varianten Je kunt het 'Vliegwiel' op verschillende manieren gebruiken. Je kunt er voor kiezen om na een aantal gesprekken samen met de persoon met het 'Vliegwiel' te werken. Dit is geschikt voor mensen die goed kunnen reflecteren op hun eigen gedrag. Je kunt er ook voor kiezen om het 'Vliegwiel' in te zetten als instrument voor jezelf, om de kennis die je over de persoon hebt in kaart te brengen en zo te zien wat je zou kunnen betekenen. Ten derde kan het 'Vliegwiel' ook groepen worden gebruikt, als instrument bij intervisie en casuïstiekbespreking. Bronnen Beukema, L., & Vlist, A. van der (2001). Zoals het klokje thuis tikt. Vraaggericht organiseren in de ouderenzorg [ Like the clock ticks at home. demand-driven organisation in elderly care] Utrecht: Jan van Arkel. Coenen-Hanegraaf, M., e.a. (2000). Begeleid Werken. Theorie en methodiek van een individuele, vraaggerichte benadering [Assisted work. Theory and methodology for a demand based approach]. Utrecht: Jan van Arkel. Zwijnenburg, J. (2009). Samen sterker, een onderzoek naar de noodzaak en mogelijkheden tot verbetering van de samenwerking bij een brede welzijnsorganisatie [Stronger together, an examination of the need and possibilities for improving cooperation in a broad welfare organization]. Masterscriptie,Utrecht: Landelijk Expertisecentrum Sociale Interventie (LESI).
Werkdocument: Het Vliegwiel van Persoonsgerichte ondersteuning Naam: Geboortedatum: Wensen, motieven, reële perspectieven
Vaardigheden, in de persoon gelegen factoren Leren/veranderen Sociale achtergrond en netwerken Sfeer en persoonlijkheid Kern