Gezond aan het werk Renske Jurriëns, ANWB-psycholoog Geertje Kindermans Psychologen voor arbeid en gezondheid doen meer dan disfunctionerende werknemers weer aan het werk krijgen. Ook proberen ze effectiviteit en gezondheid op de werkvloer te verbeteren. Renske Jurriëns doet dit werk bij de ANWB. Als het moet, betrekt ze het privéleven van werknemers erbij. En ze stopt niet met de werknemer, desnoods zorgt ze voor psychische hulp voor partner of kinderen. Over afvallen op de werkplek, het herstellen van wantrouwen en omgaan met piekerende medewerkers. Het begon bij de ANWB ooit als een afdeling in een bijgebouwtje waar vooral sociaal werkers zaten. Van het ANWB-kantoor naar dat gebouw liep een weggetje, waar werknemers niet graag gezien werden. Daarom kreeg de afdeling ook andere taken toegeschoven, zoals het organiseren van jubilea of het feliciteren van werknemers als er een baby geboren was. En als er een knoopje van de jas van de directeur was gevallen, zette men het er daar wel even aan. Inmiddels is het uitgegroeid tot een grote professionele afdeling met drie psychologen en een adviseur/coach. Hoewel ze de officiële registratie nog niet heeft, werkt Renske Jurriëns als psycholoog voor Arbeid en Gezondheid (A&G) bij de ANWB. Hoe groot het A&G-werkveld alles bij elkaar is, is onbekend, maar de betreffende sectie is met 1.350 leden op dit moment een van de grotere binnen het NIP. Dat de ANWB als organisatie drie psychologen in dienst heeft, mag bijzonder heten. Er zijn niet veel bedrijven die zich die luxe permitteren. Meestal worden A&G-psychologen door bedrijven ingehuurd en zij werken daarom doorgaans bij arbodiensten, organisatieadvies-, trainings- en selectiebureaus, re-integratiebureaus en in eerste- en tweedelijns geestelijke gezondheidszorg. Of ze zijn zelfstandig gevestigd. Bij de ANWB werken 3.700 medewerkers in uiteenlopende functies. Het zijn medewerkers op het hoofdkantoor die de schadeclaims verwerken, de alarmcentrale bemannen, bij de uitgeverij werken en stafmedewerkers. Maar ook de medewerkers in het land behoren ertoe, zoals de winkelmedewerkers, de wegenwacht en de piloten van de vijf traumahelikopters die de ANWB bezit.
Extended family Als A&G-psycholoog houdt Jurriëns zich onder meer bezig met het begeleiden van medewerkers met psychische klachten. Het kan gaan om mensen die zich ziek hebben gemeld, maar in andere gevallen zijn ze gewoon aan het werk. Ze kunnen door hun leidinggevende zijn aangemeld, soms worden ze via een vertrouwenspersoon, de bedrijfsarts of de HRM-adviseur doorverwezen. Daarnaast worden problemen besproken in de vergadering met het sociaal medisch team, waarin de bedrijfsarts, de HRM-adviseur, de manager van een afdeling en de psycholoog samenkomen. Tot slot kunnen medewerkers zelf contact opnemen. Als voorbeeld vertelt Jurriëns over een wegenwacht die haar in tranen opbelde. Zijn vrouw had psychische zorg nodig, maar zij kregen het niet voor elkaar. Met zulke grote zorgen die hij over zijn vrouw, kon hij niet langer werken. Jurriëns ziet het dan als haar taak om te kijken wat het bedrijf kan doen om hem weer gezond aan het werk te krijgen. Jurriëns: Zelf wilde hij niet met een psycholoog praten, dat vond hij niet nodig. Grappig daarbij vond ik dat hij mij dus blijkbaar niet als psycholoog zag. We zijn vervolgens samen gaan kijken of er voor zijn vrouw psychische hulp geregeld kon worden. Verder hebben we een jurist van ons aan het werk gezet om ondersteuning te bieden in een kwestie die mede de aanleiding was van de crisis van de vrouw. De hulp beperkt zich dus niet tot de medewerker zelf, maar breidt zich soms ook uit naar de familie eromheen. Als we iets kunnen inzetten om een medewerker weer aan het werk te krijgen, dan doen we dat, dat gaat tot en met therapieën voor de kinderen aan toe. Loopvermogen Niet alle problemen komen zomaar aan het licht, Jurriëns stuit er soms zelf op, bijvoorbeeld tijdens een van de werkbezoeken die ze geregeld aflegt. Zo bezocht ze onlangs een ANWBwinkel. De manager van dat filiaal zei dat er geen problemen waren. Gaandeweg het gesprek werd duidelijk dat er wel degelijk iets speelde. Sinds enige tijd zijn de winkels nieuw ingericht. Het winkelpersoneel zit minder achter de reis- of verzekeringsbalie, maar loopt rond en stapt actief op klanten af. Eén medewerkster met overgewicht, die snel moe was, had daar moeite mee. Afgezien hiervan presteerde ze goed. Jurriëns: Ik heb haar doorverwezen naar een combinatietraject, waarin een diëtist, een psycholoog en een fysiotherapeut haar gaan begeleiden. Ze was gemotiveerd en haar manager wilde in haar investeren. Toen bleek dat ze over negen maanden zou gaan trouwen, hebben we er extra haast achter gezet, want die bruiloft was voor haar een extra stimulans om af te vallen.
Behandelen doet Jurriëns niet of slechts in beperkte mate. Als psycholoog neemt ze eigenlijk de rol van regisseur op zich. Ze begeeft zich in het spanningsveld en zorgt van daaruit dat het proces voor alle partijen goed verloopt. Zij onderhoudt daarvoor contact met de medewerker en de manager en alle partijen die bij het oplossen van problemen betrokken worden. Bemiddeling Naast het oplossen van problemen van individuele medewerkers, heeft Jurriëns de taak om het management te adviseren over de aanpak van psychische problematiek, bijvoorbeeld als het niet goed gaat tussen een medewerker en manager. In dat geval kan ze adviseren om een driegesprek te houden of mediation in te zetten. Zo was er een medewerkster die al een tijdje niet goed in haar vel zat door allerlei problemen in haar privé-leven, waar ook haar werk onder leed. Ze was op het werk te veel bezig met haar privé-leven, wat haar manager irriteerde. Toen die op een dag zei dat er op het werk minder privé-telefoongesprekken gevoerd mochten worden, knapte er iets bij haar en meldde ze zich ziek. Door haar problemen was ze erg wantrouwig geworden, ook ten opzichte van haar manager en ze wilde even niets meer met hem te maken hebben. Jurriëns: Om haar snel te laten re-integreren, wilden we dat een andere manager contact met haar onderhield. Op die manier kon haar vertrouwen herstellen en zou de afstand tussen haar en het werk niet te groot worden. Voor haar eigen manager was dit niet goed te begrijpen. Hij moest over zijn trots heenstappen en het aan een andere manager overlaten. Dit ervoer hij als gezichtsverlies, maar toch is het zo gegaan. Uiteindelijk heeft hij die gang van zaken wel geaccepteerd, zij lacht,...een klein beetje. In een ander geval werd iemand van fraude beschuldigd, wat achteraf onterecht bleek te zijn. Die medewerker vond het moeilijk om vervolgens weer gewoon op zijn werk te functioneren. Ook hierin heeft Jurriëns bemiddeld. Contact met de werkvloer Een A&G-psycholoog houdt zich niet alleen met disfunctionerende medewerkers bezig, maar ook met het verbeteren van het functioneren, het vergroten van de effectiviteit, het bevorderen van gezondheid en welzijn van medewerkers en het verhogen van de motivatie, stelt bijvoorbeeld Schaufeli in het inleidende hoofdstuk van De psychologie van arbeid en gezondheid. Jurriëns onderhoudt daarom niet alleen contact met mensen die zich met problemen bij haar melden. Dat zou een eenzijdig beeld geven, want die mensen zijn vaak
ontevreden over hun werk en komen daarover praten. Om die reden legt ze ook werkbezoeken af. Ze gaat geregeld naar winkels en wegenwachtstations, rijdt af en toe met een wegenwacht mee om te zien hoe het werk er in de praktijk aan toegaat. Ze zou zelfs graag een keer met de traumahelikopter meevliegen, maar dat is praktisch niet uitvoerbaar. Door die werkbezoeken houdt ze feeling met de werkvloer en dan hoort ze wat er speelt. Nuttig, want zelfs het werk van een beroepsgroep, zoals de wegenwacht, kan per regio op subtiele manier verschillen. Zo werkte ze voorheen voor de wegenwacht in het oosten van het land, inmiddels heeft ze de regio Amsterdam daarvoor in de plaats gekregen. Het werk verschilt toch per gebied. In de regio Amsterdam zijn er bijvoorbeeld veel meer pechgevallen en krijgt de wegenwacht meer te maken met agressie. In het oosten moet je van pechgeval naar pechgeval grotere afstanden afleggen en heeft een wegenwacht dus meer tijd om op adem te komen tussen de pechgevallen door. Via die werkbezoeken komt ze ook in contact met de positieve kanten van het werk. De A&G-psychologie gaat ervan uit dat werk twee kanten heeft: het is belastend en inspannend, maar ook uitdagend. Het stompt af, maar kan ook voor ontplooiing zorgen. Hulp onderweg Om de effectiviteit en gezondheid te verbeteren, is psycho-educatie eveneens een onderdeel van Jurriëns werk. In vergaderingen van de sociaal medische teams kiezen we geschikte onderwerpen uit. Als ons opvalt dat er veel mensen lopen te piekeren, kunnen we besluiten managers voor te lichten over hoe ze kunnen omgaan met piekerende mensen. Andere thema s die aan bod zijn gekomen, zijn: stress, verzuim of geldzorgen. In alle gevallen lichten we de managers voor over hoe ze er bij hun medewerkers mee kunnen omgaan. Tot slot doet ze aan opvang van medewerkers, waarbij het risico op psychotrauma bestaat. Wegenwachten zitten veel op de weg en zijn daardoor vaak als eerste bij een ongeluk aanwezig. Ze zullen niet aan een ongeluk voorbijrijden, maar stoppen om te gaan helpen. Daar zijn ze ook voor opgeleid. Om rust te creëren, het verkeer door te laten stromen en eerste hulp te verlenen. Dat behoort niet tot hun primaire taak, maar het zit erin gebakken. De confrontatie met wat ze te zien krijgen, kan ingrijpend zijn, vooral als er kinderen bij betrokken zijn. Daarom wordt er vervolgens een tweede wegenwacht naar de plek toegestuurd om zijn collega op te vangen. Een derde collega wordt ondertussen naar het pechgeval gestuurd waar de eerste wegenwacht naar op weg was.
De manager moet in staat zijn om medewerkers die met zo n ongeluk zijn geconfronteerd, goed op te vangen. Regelmatig hebben de psychologen op de achtergrond overleg met zo n manager, want de opvang kan op hen immers ook weer veel indruk maken. Hetzelfde geldt voor medewerkers die te maken hebben gehad met agressie in de winkel. Ook in dat geval moet de manager in staat zijn zijn medewerkers op te vangen. De ANWB is waarschijnlijk een van de weinige organisaties die een psychologische afdeling zo heeft opgetuigd. ANWB-medewerkers zijn vaak trouw aan hun organisatie. Jurriëns: De wegenwacht is meer dan een beroep. In kleine dorpen zijn zij soms het middelpunt van de gemeenschap. Met een gele auto bij de deur, ben je net zo belangrijk als de burgemeester.
CV Renske Jurriëns studeerde psychologie in Utrecht. Haar vader was bedrijfsarts, wat voldoende was om haar interesse voor het vak op te wekken. In eerste instantie studeerde ze klinische psychologie, maar dat beviel niet. Het was niet oplossingsgericht genoeg, de veranderingen die daar bereikt worden, waren te klein en gingen te langzaam, naar de zin van Jurriëns. Ze stapte over naar Arbeid, Gezondheid en Organisatie, liep stage bij een arbeidsbureau. Ze deed onderzoek bij een chemische fabriek in Zeeland. De OR wilde dat er gekeken werd naar werkdruk. Ik moest een vragenlijst afnemen bij 160 mannen die daar eigenlijk niet zo op zaten te wachten. Dat vond ik een geweldige ervaring. Al tijdens haar studie werkte ze als psychologisch assistent bij Human Company, een bedrijf dat werving en selectie uitvoerde voor onder andere de NS, Connexxion en de brandweer. Daar voerde ze kortere tests uit, maar was ze ook betrokken bij uitgebreidere assessments. Na nog een uitstapje naar een re-integratiebedrijf, solliciteerde ze bij de ANWB. Daar werd ze zelf onderworpen aan een uitgebreide selectie en moest ze deelnemen aan een rollenspel. Ik had veel mensen naar zulke rollenspelen gestuurd en gezegd: maak je niet druk. Maar nu ik er zelf zat, dacht ik: wat is dat eigenlijk erg!
Renske Jurriëns Foto: Herman Wouters
Ik praat niet met psychologen. Bruiloft stimulans om af te vallen. Er knapte iets bij haar en ze meldde zich ziek. Meer pech en agressie in de regio Amsterdam. Werke stompt af of leidt tot ontplooiing.