Belang van voer voor het langer aanhouden van leghennen

Belang van voer voor het langer aanhouden van leghennen Evelyne Delezie Studiedag Geel 27-10-2015

OVERZICHT 1. Langer aanhouden: knelpunten? 2. Fysiologie ei(schaal)vorming 3. Belang voeder: samenstelling en structuur 4. Belang voederstrategie: conventioneel vs. sequentieel/splitvoedering

Waarom de legperiode verlengen? Met minder leghennen, meer eieren produceren Efficiënter, duurzamer In de laatste 20 jaar productie periode verlengd: van 68 wkn leeftijd tot 80-85 wkn Nu: 350-360 eieren / opgehokte hen > 300 eieren/hen/jaar > 10 keer lichaamsgewicht met VC 2 (vs. 2,7 (1970)) Efficiënte omzetting van grondstoffen = metabolische uitdaging In 2020, 500 eieren, tot 100 weken leeftijd, zonder kunstmatig rui REALISTISCH??? 3

Knelpunten bij het langer aanhouden van leghennen? Persistentie Haalbaar volgens selectiebedrijven Realiteit (enquête ) 80 weken met leg% van 80% Witte > Bruine (tot 90 weken en 85% leg) NEE 4

Knelpunten bij het langer aanhouden van leghennen? Eikwaliteit neemt af Interne (Haugh units): NEE 100 log (h - 1.7 w 0.37 + 7.6) met h = hoogte eiwit, w = eigewicht Afname met toenemende leeftijd van de hennen Belangrijk voor de consument Alternatief: brekerij vanaf 60-70 weken 82 80 78 Haugh Units 76 74 72 70 68 66 60 weken 80 weken Leeftijd leghennen (weken) 6

Knelpunten bij het langer aanhouden Eikwaliteit neemt af Externe: van leghennen? JA Dunnere eischaal (toename eigewichten) breuk, schaalloze, contaminatie (bevuiling op bedrijven, transport, ) De industrie wil een ei dat niet breekt tijdens transport en wil ook geen contaminatie van de eiinhoud 7

Het langer aanhouden van leghennen GENETICA, SELECTIE VOEDING MANAGEMENT 8

Ei(schaal)vorming 24-25 u waarvan schaalvorming 18 u Verschillende stappen Eisprong (ovulatie) Eiwitvorming Schaalmembranen Schaal Eileg (ovipositie) Schaal Buitenste schaalvlies Binnenste schaalvlies Hagelsnoer Buitenste dun eiwit Middelste dun eiwit Dooiervlies Dooier Kiemschijf Donker eigeel Licht eigeel Binnenste dun eiwit Hagelsnoer Luchtkamer Porie

Ei(schaal)vorming A. Ovarium B. Oviduct 1. Infundibulum Verblijfsduur: 15-30 min. -opvang eicel -eventuele bevruchting -vorming membranen 2. Magnum Verblijfsduur: 3uur -grootste deel eiwitvorming 3. Isthmus Verblijfsduur: 1u-1u30 -vorming beide schaalmembranen 4. Uterus (schaalklier) -schaalvorming (calcificatie) 1.Infundibulum 2.Magnum Verblijfsduur: 18-19 tot 24-25u Maximale afzet van 300mg calcium/uur 3.Isthmus 4.Uterus 5. Vagina 5. Vagina - Geen rol bij eivorming wel bij expulsie OVIPOSITIE: Het leggen van het ei

Ei(schaal)vorming EILEIDER/OVIDUCT Trechter eileider (30 min) EIERSTOK/ OVARIUM Grootste deel eileider (3u) 3u30 Uterus of baarmoeder (18-19u) 23u 24u 30 Vagina/cloaca: Ovipositie Laatste deel eileider = start schaalvorming (30 min) 5u 5u 30 Midden 4u30 5u eileider (1u - 1u30)

EISCHAAL Functies Verpakking van ei-inhoud Bescherming tegen bacteriën Doorlaatbaar voor gassen (embryonale ontw.) Calciumbron voor embryo Calciet kristallen Kenmerken 10-11% eigewicht 95% calcium carbonaat (CaCO 3 ) 3,5% organisch materiaal (proteïnevezels) Schaalmembranen Cuticula Organische matrix verankerd in de kristallen (mamillaire laag)

Calciummetabolisme Eischaalvorming Plasma Wand schaalklier Eischaal Ca 2+ Ca 2+ Ca 2+ H 2 O + CO 2 H 2 O + CO 2 H 2 CO 3 H + HCO 3 H + CaCO 3

Eischaalvorming Corticale been PTH en oestrogeen Medullaire been Urine BLOOD Ei 1,25 (OH) 2 D 3 Vit D 3 duodenum VOEDER CA DARM jejunum FECAAL CA

BOTTEN Beenderclassificatie Laying Corticale trabeculaire medullaire corticale Trabecullaire Medullaire Non-Laying Medullaire: - Is de snelle Ca-bron - Voornamelijk nodig voor Caaanbod s nachts - MB depositie start 10 dagen voor 1 ste ei (oestrogeen) Medullary bone

Eischaalvorming Corticale been PTH en oestrogeen Medullaire been Urine BLOOD Ei 1,25 (OH) 2 D 3 Vit D 3 duodenum VOEDER CA DARM jejunum FECAAL CA

Ca metabolisme P metabolisme SCHAALKWALITEIT Lichten aan Lichten uit S. De Vries et al. 2010 OVIPOSITIE Vorming eiwit Vorming vliezen NACHT Vorming eischaal OVIPOSITIE

Het langer aanhouden van leghennen Productie Ei(schaal)kwaliteit MANAGEMENT VOEDING Opfok: voederopname (lichaamsgewicht, ontwikkeling) Eigewicht Behoeftes in een verlengde legperiode bepalen: calcium, fosfor, Vitamine D 3 (Darm) gezondheid Voederverstrekking systemen: conventioneel vs. sequentieel: Juiste nutriënten voorzien op het juiste tijdstip van de dag

Eigewicht Eigewicht : toename met de leeftijd Eischaalgewicht: afname met leeftijd Toename beperken vlysine gehalte reduceren Linolzuur laag houden Opneembaar P verlagen (per 0,2g/kg afname eigewicht met 0,1g) Pottgueter, 2015

Effect van ruw eiwit opname: Eigewicht 21

Effect van methionine: Eigewicht Effect van vetzuren: C18:2 afzonderlijk of in combinatie met oliezuur verhoogt eigewicht Minimum 1% in voeder, verhoogde absorptie van andere VZ 22

Effect van energie opname: Eigewicht 23

Eigewicht

Het langer aanhouden van leghennen Productie Ei(schaal)kwaliteit MANAGEMENT VOEDING Opfok: voederopname (lichaamsgewicht, ontwikkeling) Eigewicht Behoeftes in een verlengde legperiode bepalen: calcium, fosfor, vitamine D 3 (Darm) gezondheid Voederverstrekking systemen: conventioneel vs. sequentieel: Juiste nutriënten voorzien op het juiste tijdstip van de dag

Calcium Gehalte VOEDER: samenstelling Partikelgrootte Bron Fosfor Vitamine D 3 Electrolyten

Ca GEHALTE 80 tot 92 weken leeftijd 4% Ca 5% Ca 5% Ca - Bij oudere leghennen is de Ca absoptie trager en minder efficiënt. 4% Ca - Moeten oudere leghennen meer of minder Ca gevoederd worden? 4% Ca 5% Ca Bar et al., 2002

Ca PARTIKELGROOTTE % grote partikels (2-4 mm) KRIJT In vitro oplosbaarheid In vivo oplosbaarheid 0 25,3 a 56,1 b 25 23,2 b 57,0 ab 50 21,5 c 59,0 ab 75 19,2 d 61,8 ab 100 16,7 e 63,4 a Goede mix = goede resultaten Tegenstrijdigheden: % grof? (50% of 60-70%??) Variatie oorsprong? de Witt et al., 2006

Ca BRON Vergelijken van krijt met oesterschelpen: 12 artikels: 10 zelfde resultaten, 2 beter met oesterschelpen Oplosbaarheid? Zelfde partikelgrootte? Gehalte aan Ca belangrijk, de oplosbaarheid en partikelgrootte!

VOEDER : P FOSFOR P speelt grote rol in Ca-metabolisme Ca in bot als Ca-fosfaat Ca mobilisatie uit bot, P komt vrij (excretie) Gehalte bij hennen op leeftijd? Meer of minder P verstrekken Opn. P verminderen gedurende de leg: EIGEWICHT?

VOEDER : vit D 3 Vitamine D 3 : voeder of omzetting 7- dehydroxycholestrol vitamine D 3 25(OH)D 3 1,25(OH) 2 D 3 (= calcitriol) lever nieren Functie? Darm: stimuleren absorptie Ca en P Nieren: stimuleren resorptie Ca Botten: stimuleren degradatie alsook mineralisatie Deficiëntie: rachitis/batterijmoeheid Ca Vit D 3 P

Vitamine D 3 Effect van Vit D 3 bron en hoeveelheid bij leghennen (92 weken) 32

VOEDER: electrolyten Te weinig en te veel Na en Cl resulteert in slechtere eikwaliteit Zuur-base evenwicht (Na +, K + en Cl - ) -verhoging = verbetering van Ca en P benutting = effect op schaalgewicht (mg/cm 2 ) nattere mest?!

VOEDER: Additieven GOEDE DARMGEZONDHEID = goede opname van nutriënten! Plantaardige producten Kruidenpreparaten Fytogene stoffen Probiotica Prebiotica Organische zuren Enzymen

VOEDER: structuur Belangrijk om te komen tot een goede voederopname Een nutriëntenrijk voeder is duurder Hoge voederopname laat toe om nutriëntenarmer voeder te geven Basis voor goede voederopname = structuur

Voederstructuur TE FIJN NIET HOMOGEEN VOORBEELD: Crumbled voeder -geen fijne partikels (stof) -stevige partikels -grove krijtpartikels -beetje vettig (binden van stof en fijne part.) -zorgt voor goede en homogene VO

VOEDER: Verstrekking 1 voeder vs meerdere voeders VOORDELEN: Eenvoudig, homogeen, NADELEN: (1) Flexibiliteit: bijvoederen graangewassen? (2) Niet altijd efficiënt, niet volgens behoefte in verschillende fasen van dagelijkse ei-cyclus (oudere leghennen????) Oplossing? Alternatieve voedersystemen (1) geconcentreerd voeder + volle tarwe (2) inspringen op verschillende fases van eischaalvorming Sequential: verschillende voeders op verschillende momenten:

VOEDER: Verstrekking (2): inspringen op verschillende fases van eischaalvorming: Ochtend en Avondvoer Leeftijd: week 95 tot week 98 Eischaalgewicht, g Eischaaldikte, mm Eischaalgewicht per eenheid schaaloppervlakte, mg/cm² 6,28 6,24 6,22 6,20 6,18 6,16 6,14 0,381 0,380 0,379 0,378 0,377 0,376 0,375 0,374 0,373 Controle Splitvoeder Controle Splitvoeder Controle Splitvoeder 83,0 82,5 82,0 81,5 81,0 80,5 Controle: 16,2% RE, 2700 Kcal, 4% Ca en 0,37% P Splitvoeder: reductie 4% RE, energie 2%, Ca 2% en 6% P J. De los Mozos, 2015

VOEDER: Verstrekking 2% % geproduceerde eieren % verkoopbare eieren Controle (91-94w) 73,17 66,74 Splitvoedersysteem (95-98 w) 72,73 69,26 SEM (n = 128) 1,71 1,79 J. De los Mozos, 2015

PRAKTIJKAANBEVELINGEN Goede opfok: voeder en management Optimaal lichaamsgewicht, uniformiteit en voeropnamecapaciteit Zorg voor goede voederopname (nutriënten) bij start leg Controleer het eigewicht Verbeter het Ca-metabolisme: verhouding fijn en grof krijt (30:70) Verlagen P gehalte (???) Voldoende vit D 3 Zorg voor een goede darmgezondheid: voederstructuur Fasevoedering uitbreiden of toepassen innovatief voedersysteem! VOEDEREN IN FUNCTIE VAN BEHOEFTEN Eischaalkwaliteit zal het beslissingsorgaan worden voor einde leg

Bedankt voor uw aandacht! Instituut voor Landbouwen Visserijonderzoek Scheldeweg 68 9090 Melle België T + 32 (0)9 272 26 00 F +32 (0)9 272 26 01 dier@ilvo.vlaanderen.be www.ilvo.vlaanderen.be