Notitie m.b.t. daadkrachtige samenwerking Sint Anthonis - Boxmeer. Samenwerking noodzaak Intergemeentelijke samenwerking houdt de gemoederen de laatste jaren flink in beweging. Terecht en begrijpelijk want ondanks de herindelingen in de jaren negentig is en blijft samenwerking met buurgemeenten en regio s noodzakelijk. Het toenemend aantal taken dat gemeenten van het rijk krijgt opgedragen is daar mede debet aan. Ook binnen het Land van Cuijk is de noodzaak om samen te werken voor alle 5 gemeenten duidelijk. De manier waarop en de vorm waarin is echter niet altijd eenduidig. Op bestuurlijk strategisch niveau zoeken de 5 elkaar op en werken thans aan één regiovisie met een agenda voor de toekomst. Kijken we naar de ambtelijke samenwerking dan zien we dat de gemeenten Cuijk, Mill en St. Hubert en Grave thans werken aan de totstandkoming van één ambtelijke organisatie. Deze was al aangekondigd vóór de totstandkoming van het Graafs Manifest in 2011 en is daarna versneld doorgezet. (Rapport Investeren in Kwaliteit). Sint Anthonis en Boxmeer kozen voor ambtelijke samenwerking op basis van een dienstverleningsconcept, zonder dat er sprake is van één ambtelijke organisatie. Daarnaast heeft de gemeente Sint Anthonis de noodzaak van samenwerken neergelegd in het rapport Samen verder in het Land van Cuijk (juni 2011). Tijdens de 2 e raadsconferentie in juni 2012 in Mill is de noodzaak tot verregaande samenwerking nog eens onderstreept. In de praktijk echter moeten we vaststellen dat de samenwerking tussen Sint Anthonis en Boxmeer niet altijd even soepel verloopt. Afspraken worden, op basis van een eerder vastgestelde matrix, per beleidsveld gemaakt. Huisvesting van ambtenaren wordt over en weer geregeld. Een echte stip op de horizon voor de beide gemeenten is er niet. Er zit geen vaart in het proces. Vanuit Boxmeer kijken we met zorg naar dit traag lopende proces. Het vertrek van de gemeentesecretaris van Sint Anthonis, het ontbreken van een managementteam en de zware financiële ingrepen die nodig zijn om de begroting sluitend te krijgen hebben meegespeeld bij het unaniem aannemen van een motie van de raad van Sint Anthonis, waarin het college wordt verzocht een verkenning te starten: Om nu maximaal samen te werken met de gemeente Boxmeer; Waarbij de verkenning moet dienen als input voor een discussie over de te ontwikkelen toekomstvisie die met de raad in september gestart gaat worden; Afhankelijk van deze visie om gelijk de situatie in de gemeenten Cuijk, Mill en St. Hubert en Grave te werken aan één ambtelijke organisatie met de gemeente Boxmeer met zicht op de eerder genoemde stip aan de horizon. Op basis van deze unaniem aangenomen motie verkeerden wij in Boxmeer in de veronderstelling dat spoedig met ons contact zou worden gezocht om samen te bezien hoe de motie het beste kan worden uitgevoerd. Dit bleef uit. Jammer, want ons MT stond klaar om bij te springen. Wel kregen we het bericht dat een interim-secretaris en een interim-manager waren aangesteld om een onderzoek te starten naar drie varianten: nu alsnog aansluiten om te komen tot één organisatie Land van Cuijk; nu intensief samenwerken met Boxmeer; als Sint Anthonis alleen ver gaan. Voor dit onderzoek is een half jaar uitgetrokken. In Boxmeer zijn we van mening dat: lopende processen (CMG) niet zomaar kunnen worden stilgelegd; er al zoveel bestudeerd is dat nieuw onderzoek overbodig is; in het belang van de beide organisaties er snel bestuurlijke duidelijkheid nodig is; de dienstverlening aan de burgers lijdt onder kwetsbaarheid van de organisatie. - 1 -
Vanuit Sint Anthonis wordt steeds benadrukt dat het proces van samenwerking zorgvuldig en gelijkwaardig moet verlopen. Daar zijn we het van harte mee eens maar zorgvuldigheid betekent ook dat geen langdurige onzekerheid bij de organisaties moet blijven bestaan en dat een eenzijdig onderzoek van een half jaar, zonder Boxmeer daarbij te betrekken, de gelijkwaardigheid niet bevordert. Daarin zit onze grote zorg. En in de tussentijd gaan Cuijk, Mill en St. Hubert en Grave voortvarend door met hún proces, wordt de afstand groter en komt de stip aan de horizon steeds verder weg te liggen. Veerkrachtig bestuur in Noordoost-Brabant In het recent verschenen rapport Veerkrachtig Bestuur in Noordoost-Brabant van de Adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant worden voorlopige aanbevelingen gedaan om te komen tot een krachtig bestuur. Interessant is te zien of dit rapport ons kan helpen onze weg te vervolgen. Geven de analyses en aanbevelingen een houvast voor ons proces? Hoe wordt er vanuit de ommelanden naar ons, het land van Cuijk, gekeken en hoe beschouwt men onze activiteiten om onze regio te versterken? En hoe ziet de commissie de ambtelijke samenwerking in de 5 gemeenten? Gedeputeerde Staten nodigen onze gemeenteraad uit om kennis te nemen van de in het rapport gedane (voorlopige) aanbevelingen en alvast na te denken over de betekenis hiervan voor onze gemeente. Mede daartoe strekt deze notitie. In de beschrijving van het land van Cuijk meldt de commissie het volgende: De strategische en bestuurlijke samenwerking in het Land van Cuijk is intensief. Onder leiding van een onafhankelijke voorzitter wordt gewerkt aan een regiovisie en een regionaal actieplan. Dat moet de basis worden voor een gezamenlijke operatie van de vijf gemeenten, de bedrijven en onderwijsinstellingen om het Land van Cuijk nog verder tot ontwikkeling te brengen en de groei te stimuleren. De samenwerking in het Land van Cuijk speelt zich af tussen de 5 gemeenten op verschillende fronten. Cuijk, Mill en St. Hubert en Grave (CMG) zijn druk bezig met de realisatie van een gemeenschappelijke BackOffice (fusie van de ambtelijke organisaties). Boxmeer en Sint Anthonis hebben elkaar gevonden in de samenwerking op basis van het zogenoemde SETA-model. De raden zien dit als een tussenstap naar verdere samenwerking/integratie op de schaal van het Land van Cuijk. Die stap is nu nog niet te maken. Culturen, werkwijzen en managementstijlen liggen nog te ver uiteen. Boxmeer heeft de afgelopen periode fors geïnvesteerd in het verhogen van de kwaliteit van de organisatie. Dat proces is succesvol verlopen. Gezamenlijke huisvesting in een nieuw gemeentehuis, strakke sturing en kaderstelling en vernieuwing van management op sleutelposities hebben vruchten afgeworpen en moeten worden geconsolideerd. Een geforceerde samenwerking met de CMG-gemeenten zal de klok terugzetten en dat is noch in het belang van Boxmeer noch in het belang van het Land van Cuijk. Vooralsnog kiest Sint Anthonis ervoor extra te investeren in de organisatie en op een aantal terreinen samen te werken met Boxmeer en/of mee te doen met gezamenlijke acties in het Land van Cuijk (de dries D s). De vraag is aan de orde of op termijn die keuze voldoende waarborg is voor een zelfstandige organisatie voor een gemeente van die omvang. Voor de huidige opgaven zal dit kunnen. Op middellange termijn zal het de vraag zijn of Sint Anthonis in deze vorm nog zal bestaan. Mede daarom wordt er sterk geïnvesteerd in de kerkdorpen. Burgers identificeren zich vooral met die dorpse gemeenschappen en minder met de gemeentelijke paraplu die daar boven hangt. - 2 -
De samenwerking binnen het CMG-verband verloopt procesmatig, harmonieus en organisch. Als tussenstap kan het de kwetsbaarheid van de deelnemende gemeenten voor de korte termijn oplossen. Wel plaatst de adviescommissie de kanttekening dat er nog veel uitwerking moet plaatsvinden en dat het een kritisch traject is. Voorts bestaan er twijfels of de schaal uiteindelijk groot genoeg is. Ook plaatst de adviescommissie kanttekeningen bij de bestuurlijke constructie: drie zelfstandige gemeenten als drie kapiteins op één schip. Het is wat dat betreft een innovatie die ook elders in het land nauwlettend zal worden gevolgd als een van de mogelijke oplossingen voor verhoging van bestuurskracht. Uit deze beschrijving is een aantal conclusies te trekken n.l.: Strategisch en bestuurlijk wordt in het Land van Cuijk intensief samengewerkt. CMG-gemeenten werken intensief aan één organisatie. Een procesmatig, harmonieus en organisch proces. CMG proces ziet men als een tussenproces. Men twijfelt aan de schaal op termijn. Commissie plaatst kanttekeningen bij constructie: 3 zelfstandige gemeenten als 3 kapiteins op één schip. Aansluiting door Boxmeer bij CMG zal de klok terugzetten. Geldt ook voor Sint Anthonis die nu investeert in eigen organisatie en deels samenwerkt met Boxmeer. Twijfel over voortbestaan Sint Anthonis. Investering in kernen wordt gezien als versterking, identiteit dorpsgemeenschappen. Dit is ook in Boxmeer gebeurd na herindeling in 1994 en 1998. Commissie is positief over organisatie van Boxmeer. Sint Anthonis zou kunnen mee-profiteren van deze sterke organisatiestructuur en de vernieuwing van management op sleutelposities. Gezet tegen de 3 te onderzoeken varianten voor Sint Anthonis leidt dit tot de volgende conclusies: Samen met het hele Land van Cuijk is niet haalbaar. Het zet de klok terug en leidt tot 5 kapiteins op één schip. Alléén verder gaan leidt op middellange termijn tot niet meer voortbestaan van de gemeente. Samen met Boxmeer betekent versterking van de organisatie en kwalitatief en kwantitatief meer evenwichtig samengestelde organisaties in de regio. Meer slagkracht en opgaan/aansluiting bij organisatie met strakke sturing en kaderstelling. Betere dienstverlening aan burgers van beide gemeenten. De commissie is van mening dat, indien samenwerking sterker door gemeenten wordt opgepakt, in het algemeen de bestuurskracht van die gemeenten wordt vergroot. De commissie komt voor het Land van Cuijk met de volgende aanbevelingen: Stimuleer en faciliteer een nadere uitwerking van de mogelijkheid om vanuit de 3 + 2 filosofie in het Land van Cuijk één agenda voor de toekomst te maken. De stip op de horizon zou daarbij moeten zijn het vormen van twee gemeenten, en op termijn nog liever één gemeente, in het Land van Cuijk, die als bestuurlijke partner in staat is een meerwaarde te leveren bij het oppakken van regionale opgaven in taken in samenwerking met andere gemeenten, intergemeentelijke samenwerkingverbanden en de provincie. De adviescommissie meent een sterke culturele, sociale, economische en geografische samenhang te zien tussen de gemeenten in het Land van Cuijk. Ook heeft de adviescommissie de indruk dat inwoners en maatschappelijke organisaties zich sterk verbonden voelen met het gebied. Het Land van Cuijk is een sterk merk. - 3 -
Met die laatste vaststelling zal iedereen het eens zijn. Met de commissie onderschrijven wij het standpunt dat een sterk samenwerkend Land van Cuijk in de verdere ontwikkeling van Noordoost-Brabant van wezenlijk belang is. Samenwerking dient dan ook gericht te zijn op kansen en uitdagingen die in het verschiet liggen. Angst voor vergaande samenwerking die leidt tot herindeling hoeft er niet te zijn. Het mantra bestuur moet dicht bij de burger blijven en dus zijn we tegen gemeentelijke herindeling zal op langere termijn steeds minder inhoud krijgen. Burgers identificeren zich vooral met die dorpse gemeenschappen en minder met de gemeentelijke paraplu die daarboven hangt, aldus de commissie in haar rapport. Voor de gemeenteraden van St. Anthonis en Boxmeer, die intensief betrokken zijn en zich verantwoordelijk voelen voor het samenwerkingsproces, is het nu van belang zich duidelijk uit te spreken over het te volgen pad. Van de beide colleges mag verwacht worden dat ze gelijkwaardig optrekken in het uitvoeren van de raadsmotie van Sint Anthonis, op basis van goede afspraken. In de laatstgehouden commissie bestuur is deze intentie breed gedeeld. De gemeenteraad zou dit nog eens kunnen bevestigen. Alleen door een stevige slagvaardige aanpak kunnen we van het Land van Cuijk op termijn een sterke partner maken in de regio maar tevens, en dat is wel zo belangrijk, onze burgers beter bedienen. Als op termijn één gemeente voor het Land van Cuijk gewenst is, en als tussenstap om dat te bereiken de vorming van twee gemeenten, dan lijkt het mij verstandig ook in het voortraject twee gescheiden maar gelijk oplopende processen te doorlopen bij de ambtelijke organisaties. Dat betekent dat in Sint Anthonis en Boxmeer dezelfde keus moet worden gemaakt als de CMG-gemeenten. Daarbij moet dan wel de kanttekening van de adviescommissie Krachtig Bestuur in Brabant voor lief worden genomen dat er meer kapiteins op één schip zitten. Het maakt de vergelijking tussen de twee nieuwe organisaties makkelijker en versnelt het proces om te komen tot één organisatie in het Land van Cuijk overeenkomstig de opdracht van het Graafs Manifest. Binnen dat door de gezamenlijke raden vastgestelde kader maakt dat ook een eventuele doorgroei naar één gemeente eenvoudiger op het moment dat dit nodig en gewenst wordt geacht. Conclusie Voor Sint Anthonis en Boxmeer betekent dit dat nu al gekozen kan worden voor de variant Sint Anthonis en Boxmeer Samen met elkaar. Om het beoogde doel één ambtelijke organisatie voor Sint Anthonis en Boxmeer, te bereiken dient op korte termijn een intentieverklaring te worden opgesteld, waarin beide colleges zich uitspreken: a. voor het samenvoegen van de beide bestaande organisaties tot één nieuwe organisatie, b. een en ander uit te werken in een plan van aanpak dat vóór 1 januari 2013 ter besluitvorming voorligt bij beide gemeenteraden en c. te streven naar implementatie van de nieuwe organisatie per 1 januari 2014. (gelijke tred met CMG-gemeenten) Alleen door slagvaardig en intensief in vorengeschetste zin samen te werken is het nog haalbaar door te groeien naar het overeengekomen model in het Graafs Manifest dat duidelijkheid geeft over de haalbaarheid van één organisatie(vorm) in 2015. De notitie Uitvoering Graafs Manifest dat door het Coördinatie Overleg is opgesteld en door de 5 gemeenteraden is vastgesteld dient bij de verdere uitwerking als leidraad gebruikt te worden. Voor een dergelijke belangrijke stap is het gewenst dat beide raden zich daar achter kunnen scharen en in gelijke bewoordingen de onderscheidene colleges uitnodigen de hierboven genoemde stappen in de aangegeven termijn te zetten. - 4 -
Boxmeer 18 september 2012 Te raadplegen literatuur: Graafs Manifest; (10 juni 2011) Investeren in Kwaliteit, op weg naar één ambtelijke organisatie Cuijk, Grave, Mill en St. Hubert; (2011) Matrix samenwerking St. Anthonis Boxmeer; (juni 2011) Samen verder in het Land van Cuijk; (St. Anthonis juni 2011) Notitie Uitvoering Graafs Manifest ; (december 2011) Rapport Veerkrachtig Bestuur in Noordoost-Brabant; (augustus 2012) - 5 -