Ethisch debat in tijden van meten is weten : fictie of realiteit? Dr. Geboers Marc Algemeen Directeur Sint-Franciskusziekenhuis Specifieke eigenheid en ethische identiteit van zorgvoorzieningen als sociale ondernemingen Waardegedreven ondernemen in de zorg 1
Schetsen problematiek Bedreigingen van de zorgcultuur - Professionalisering - nadruk op efficiëntie en performantie, output-denken, meten is weten -discours - Economisering/verzakelijking - zorg als product, kostenbeheersing, commercialisering, - Juridisering - zorgrelatie als contractrelatie, no-faultwetgeving, - Vermaatschappelijking van de zorg - In hoeverre komen de missie en waarden van de hulpverleners overeen met die van de moederorganisatie? VERZAKELIJKING VAN DE ZORG WELKE SPECIFIEKE ORGANISATIE-ETHIEK HANTEERT EEN WAARDEGEDREVEN ZORGVOORZIENING IN HAAR BELEIDSVOERING? 2
De kernactiviteit van zorgorganisaties is intrinsiek ethisch geladen omdat we in de zorg een menswaardig antwoord zoeken op menselijke kwetsbaarheid Een zorgvoorziening is een morele gemeenschap van mensen die samen gericht zijn op het verlenen van ethisch goede zorg Organisatie-ethiek Binnen de organisatie-ethiek wordt een breder, globaler en overkoepelend perspectief ingenomen Gaat men nadenken over het ethisch karakter, de ethische cultuur van de zorgvoorziening als organisatie De richtinggevend visie, waarden en houdingen die hieruit naar voor komen De ziel van de zorgvoorziening 3
Geeft gestalte aan de missie via meer concrete verwijzende waarden Personeelsniveau Operationalisering van de kernwaarden in bv. - Omgangsregels - Communicatiecodes - Professionele bejegening - Organisatieniveau Operationalisering van de kernwaarden in bv - Codes rond netwerking - Gevoelige informatie - Fraude - Sponsoring ZORGVISIE BELEIDSVISIE GEDRAGSCODES Fundamentele kernwaarden NOTA S Beleidsnota s Toepassing beleidsvisie op specifieke thema s bv: - Supplementen - Opname en wachtlijsten - Aanwerving en ontslag Zorgnota s Toepassing beleidsvisie op specifieke thema s bv: - Standpunt & acties rond interculturele kwesties - Euthanasie - Abortus Discussienota s - Sneuvelteksten - Ontwerpnota s beleids- of zorgthema s ADVIEZEN PROTOCOLLEN PROCEDURES Concrete richtlijnen en handelingsregels mbt. ethisch gevoelig onderwerp bv. - Fixatie - Palliatieve sedatie - Euthanasie - Valkuilen Ethiek van mooie woorden vs. doen wat we zeggen dat we doen Waardegedreven werken = Overeenkomst tussen woord en daad Afzondering van de ethiek vs. geïntegreerde reflectie Doel Een waardegedreven zorgcultuur voor en door alle medewerkers Een reductionistisch discours vs. veelzijdige, bezielde zorgrealiteit Een waardegedreven organisatiecultuur heeft aandacht voor betekenisgevend, inspirerend en bezielend taalgebruik Paradox van vertrouwen Vertrouwen is een fundamenteel bindmiddel in een waardegedreven organisatie Prodecuralisme vs. ruimte voor het onverwachte Niet alles is te vatten in procedures 4
Een waardegedreven zorgorganisatie is in de eerste plaats een morele gemeenschap van mensen die vertrekt vanuit de waarde van eerbied voor de menselijk persoon en gericht is op het realiseren van steeds meer menswaardigheid op individueel, relationeel en sociaal niveau. Waardegedreven ondernemen in de zorg houdt in dat deze ethische grondinspiratie op consistente en coherente manier aanwezig is in alle vezels van de organisatie, zowel in de mensen als in de structuren, kenmerken en doeleinden van de zorgvoorziening. Individueel niveau Microniveau Klinische ethiek Institutioneel niveau Mesoniveau Organisatie-ethiek Maatschappelijk niveau Macroniveau Sociale ethiek 5
Sociale ethiek Samenleving Organisatie ethiek Klinische ethiek Media Beleid Zorg organisatie Patiënt als persoon Medewerkers Naasten Raad van Bestuur Directie en management Lokale gemeenschap Publieke perceptie en verwachtingen Sociaal klimaat Doeleinden van waardegedreven zorgorganisatie Zorggericht Organisaties creëren voor medewerkers contexten en structuren waardoor zij op een bezielde en waardegedreven manier zorg kunnen verlenen aan patiënten, cliënten, bewoners en hun omgeving. Mensgericht Gouden regel : Ga zo met de ander om als je zou willen dat de ander met jou omgaat Ondergrens : ethisch minimum De rol van positieve interne én externe beeldvorming Samenlevingsgericht Wat is sociaal ondernemerschap? waarden-gedreven Dienst van Algemeen Economisch Belang Innovatief en creatief maatschappelijke meerwaarde Netwerken van zorg 6
Kenmerken van een waardegedreven organisatiecultuur Waarden Innerlijke krachtbronnen Normen Handelingsperspectieven Waarden en normen maken samen het verschil Waarden zonder normen : idealistisch gedroom Normen zonder waarden : procedureel, administratief Waarden en normen richtinggevende ijkpunten hoe geven we dit vorm? - Reflectie en dialoog : samen nadenken over richtinggevende waarden en normen - Actie : gezamenlijke creatie van een moreel gevoelige organisatiecultuur 7
Klinisch Organisatie Maatschappij Caring about (Behoeften zien) Luisteren naar het verhaal van de zorgvragen en omgeving Present zijn Transparante informatie over pathologie, behandelmogelijkheden, kosten Beperken van wachttijden Actief opsporen van niet of slechts gedeeltelijk ingevulde zorgbehoeften Taking care of (Verantwoordelijkheid opnemen) Care giving (Professioneel zorg aanbieden) Betrokkenheid realiseren en verhogen, zowel in individuele zorgrelatie als op teamniveau Continuïteit garanderen bij overgangen naar andere zorgvormen Verbetering van deskundigheid en efficiëntie door opleiding als persoonlijke groeimogelijkheid Samenwerking tussen diensten en disciplines organiseren en begeleiden Professionaliteit faciliteren Opvang voor medewerkers bij moeilijke gebeurtenissen garanderen Niet-ingevulde doelgroepen een plaats geven in de zorg door samenwerking en netwerking Kwaliteitsnormen opleggen en up-to-date houden Opleidingskwaliteit garanderen Positieve beeldvorming Care receiving (Helpt het?) Aandacht voor effectiviteit hulpverlening Kwaliteit van zorg, zoals beleefd door patiënten en familie, nagaan. Bereid zijn tot bijsturing Feedback vragen aan stakeholders en die terugkoppelen binnen organisatie Verbeterpunten ondersteunen Impact van globale zorgaanbod nagaan en aanpakken 8