Gerwin De Decker Astronowat? Geschiedenis van de astronomie Heel lang geleden al dachten mensen na over de beweging van de hemellichamen. Ze gebruikten die om wat op aarde gebeurde te verklaren of om voorspellingen te doen. Al zolang er mensen zijn op aarde kijken ze naar de hemel. En ze stellen zich vragen: - Hoe zijn de aarde en het leven op aarde ontstaan? - Hoe is de ruimte ontstaan? - Wat gebeurt er in de ruimte? - Is er nog ander leven in de ruimte? - Zijn er nog plaatsen waar de mens zou kunnen leven? -... Astronomie is daarom waarschijnlijk de oudste wetenschap. Ze bestudeert alles buiten de atmosfeer van de aarde: het heelal, de sterren, de planeten Prehistorie In Stonehenge (Engeland) staat deze stenen cirkel. Men denkt dat de mensen dit bouwwerk meer dan 2000 jaar voor Christus gemaakt hebben naar de stand van de sterren. Oudheid In het oude China kende men veel van sterrenkunde. De Chinezen keken aandachtig naar de bewegingen van de maan, de sterren en planeten. Men wist Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.1
er al heel wat over kometen. De oude Grieken schreven over de sterrenhemel en over de dierenriem. Die wordt nog steeds gebruikt voor het sterrenbeeld dat past bij je geboortedatum. En in het oude Arabië bestond zelfs een soort universiteit voor astronomie. Veel namen van sterren komen uit het Arabisch. Na de middeleeuwen In de 16de eeuw ontdekten Copernicus en Galilei dat de aarde rond de zon draait, en niet de zon rond de aarde. Daar kregen ze heel wat problemen Middeleeuwen mee. In de middeleeuwen probeerde men veel te verklaren vanuit de Bijbel, en niet door de wetenschap. Zo dacht men dat de aarde het middelpunt van het heelal was en dat alles rond de aarde draaide. Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.2
Moderne astronomie Met de hulp van moderne technologie zoals telescopen, fotografie, radiotelescopen, satellieten nam de kennis over de ruimte heel erg toe. Ruimtetelescoop Door een (hele grote) telescoop kijken gebeurt vanaf de aarde. Maar als we nu eens een telescoop in de ruimte brengen, zo dacht men. Die kan nog veel verder kijken dan wij van hier op Telescoop Het meest gebruikte instrument om naar de ruimte te kijken is de telescoop. Er bestaan ook telescopen met infrarood en telescopen die verbonden zijn met een computer. Er staan op aarde ook enkele reuzetelescopen. aarde doen! Ruimtetelescopen maken prachtige foto s van sterren en melkwegstelsels die erg ver liggen. Er zijn al heel wat ruimtetelescopen actief. De eerste was de Hubbletelescoop. Ruimtetelescopen worden met een raket in de ruime gebracht en draaien in een baan om de aarde. Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.3
doen in de ruimte. Er bestaan veel soorten satellieten: voor telefoonverbindingen, GPS, spionage, het weer. Ruimtevaart Om de ruimte nog beter te Radiotelescoop Radiotelescopen lijken op enorme schotels. Het zijn antennes die onderzoeken probeerde de mens er toestellen heen te sturen of zelf in de ruimte te komen. signalen opvangen, op dezelfde manier als een radio. Die signalen zijn afkomstig van ruimtevoorwerpen. Enkele belangrijke momenten in de Satellieten Een satelliet of kunstmaan is een onbemand toestel dat in een baan om de aarde wordt gebracht. Daardoor kunnen satellieten heel wat onderzoek ruimtevaart 1957: De eerste kunstmaan (satelliet), de Spoetnik 1, wordt in de ruimte gebracht. 1957: Het hondje Laika gaat met de Spoetnik 2 de ruimte in. Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.4
1958: Amerika stuurt aapjes de ruimte in met de Explorer I. 1961: De Rus Joeri Gagarin is de eerste mens in de ruimte. 1969: De Amerikaan Neil Armstrong 1998: Het Internationale Ruimtestation ISS is een nieuw ruimtestation. Alle grote landen in de wereld werken er aan mee. Het station wordt nog steeds verder uitgebouwd. maakt als eerste mens ooit een wandeling op de maan. 1977: De ruimtesondes Voyager 1 en 2 en New Horizons worden de ruimte in gestuurd om de rand van ons zonnestelsel te bezoeken. De Voyagers hebben een gouden plaat aan boord. Daarop staan tekeningen en geluiden afkomstig van de aarde. 1981: De eerste Amerikaanse Spaceshuttle wordt gelanceerd. Spaceshuttles voeren ruimtevluchten uit en keren daarna terug op aarde. 1986: Start van het ruimteprogramma MIR. Rusland bouwt een bewoond ruimtestation voor langdurig verblijf in de ruimte. In 2000 laat men het station terugkeren naar de aarde: het brandt volledig op wanneer het onze dampkring binnenkomt. Ruimtevaarder Een ruimtevaarder is iemand die de ruimte bezoekt. Elke grote natie die mensen de ruimte in stuurt geeft zijn ruimtevaarders een andere naam: Verenigde Staten: astronaut, betekent letterlijk ster-zeevaarder Rusland (vroeger Sovjetunie): kosmonaut, betekent letterlijk ruimtezeevaarder China: taikonaut Frankrijk: spationaut Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.5
Bekende Belgische ruimtevaarders Frank De Winne was al twee keer in de ruimte. In 2002 maakte hij een reis van acht dagen. In 2008 verbleef hij zes maanden aan boord van het ruimtestation ISS. Hij was er ook even de gezagvoerder. Dirk Frimout was de eerste Belg in de ruimte. In 1992 reisde hij acht dagen mee met het ruimteveer Atlantis (een spaceshuttle). Samen met zes andere astronauten bestudeerde hij het klimaat op aarde vanuit de ruimte. In het album De stervende ster van Suske en Wiske speelt Dirk Frimout mee. Verklarende woordenlijst De schuin gedrukte woorden uit de tekst worden hieronder verklaard. GPS: toestel om de weg te vinden hemellichaam: voorwerp dat zweeft in de hemel, zoals de aarde, de zon,... infrarood: dat zijn stralen die we niet met het blote oog kunnen zien ISS: (International Space Station) internationaal ruimtestation MIR: (Russisch voor vrede of wereld) Russisch ruimtestation Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.6
En nu jij! 1. Ruimtevaartquiz Vraag 1: De eerste man in de ruimte was... O een Amerikaan O een Belg O een Rus O een Chinees Vraag 2: Het toestel om vanaf de aarde naar de ruimte te kijken is een O radiotelescoop O telescoop O verrekijker O periscoop Vraag 3: Op dit moment hangt er een ruimtestation in de ruimte. De juiste naam is O MIR O ISS O Voyager O Spoetnik Vraag 4: De eerste Belg in de ruimte was O Dirk Frimout O Frank De Winne O Bart De Wever O Eddy Merckx Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.7
Vraag 5: De eerste man op de maan heette O Billy Joe Armstrong O Louis Armstrong O Lance Armstrong O Neil Armstrong Vraag 6: Het woord Voyager betekent in het Nederlands O ontdekker O reiziger O onderzoeker O onderzeeër Vraag 7: De eerste mens in de ruimte heette O Fred De Burggraeve O Dirk Frimout O Joeri Gagarin O Neil Armstrong 2. Maak een grappige ruimtetekening In de tekening moeten deze dingen zeker voorkomen: twee vreemde ruimtebewoners, een spaceshuttle, twee planeten, veel sterren en twee satellieten. (Illustratieverantwoording: het copyright op de illustraties berust bij de volgende personen, firma's en instellingen: Corbis, Fotopedia/Danny Sullivan (p. 1), Stock XCHNG, istockphoto, Wikipedia (p. 2), Stock XCHNG, NASA Images (p. 3), cbpix - Fotolia.com, NASA Images, Wikipedia/NASA/Regina Mitchell - Tom Farrar (p. 4), elemental imaging - Fotolia.com (p. 5), Getty Images, NASA Images (p. 6)) Plantyn, Mechelen - Actuakrantje - p.8