Opdracht ANW Leerdoelen h10 en h11

Transcriptie

1 Opdracht ANW Leerdoelen h10 en h11 Opdracht door V woorden 29 juni ,5 2 keer beoordeeld Vak Methode ANW Scala Leerdoelen Kunt uitleggen hoe wetenschappers bewezen dat de aarde rond was Eratosthenes (de directeur van een bibliotheek in Alexandrië) las dat op 21 juni in Syene precies op het middaguur de zuilen van de tempels geen schaduwen hadden. Het zonlicht viel op dat tijdstipt loodrecht omlaag in een waterput, zodat de zon op de boden weerspiegelde. Op 21 juni controleerde hij dat in Alexandrië, daar was dat niet zo: de aarde is dus rond. 2. Enkele voorbeelden kunt noemen van de relatie tussen de stand van de zon en de tijd van het jaar. De zon komt s morgens in het oosten op, bereikt zijn hoogste stand in het zuiden en gaat in het westen onder, dit komt doordat de aarde om haar eigen as draait dus eigenlijk draait de aarde van west naar oost: schijnbare beweging van de zon. 3. De kenmerken en de bewegingen van de maan kunt beschrijven. De maan staat ongeveer km van de aarde vandaan en heft invloed op eb en vloed. Omdat de maan er even lang over doet om rond de aarde te draaien dan de aarde om haar eigen as te draaien, zien we altijd eenzelfde kant van de maan. 4. De kenmerken van de schijnbare beweging van de zon en sterren kunt beschrijven De zon komt s morgens in het oosten op, bereikt zijn hoogste stand in het zuiden en gaat in het westen onder, dit komt doordat de aarde om haar eigen as draait dus eigenlijk draait de aarde van west naar oost Sterrenbeelden zijn groepen sterren waar je iets in ziet. Alle sterren voeren vanwege de rotatie van de aarde een schijnbare beweging uit. 5. Kunt vertellen en tekenen hoe de modelen van het wereldbeeld van Ptolemaeus, Copernicus en Tycho Brahe eruitzagen Tekenen: leer de afbeeldingen in je boek: de volgorde van de planeten en de sfeer! De aant over de goddelijke structureren. Ptolemaeus: Geocentisch model = de zon, maan, planeten, en sterren draaien allemaal in cirkelbanen om de aarde. Copernicus Revolutionibus Orbium Coelestium : wereldbeeld waarbij de zon in het midden staat. Tycho Brahe onderwierp de waarnemingen waar iedereen aan meewerkte aan een nauwkeurig onderzoek en slaagde erin deze met het blote oog veel nauwkeuriger te doen. Hij ontwierp een tussenstelsel waarin de planeten om de zon draaien, maar de zon met alle planeten om de stilstaande Pagina 1 van 5

2 aarde draaide. 6. Kunt vertellen welke maatschappelijke ontwikkelingen in de 16de eeuw het wereldbeeld veranderd hebben De Renaissance verspreid zich over Europa.Aan het begin van de Renaissance moest de natuurwetenschap zich nog ontwikkelen, deze ontwikkeling heet de Wetenschappelijke Revolutie, belangrijke kenmerken: - een nieuwe manier van observeren: observeren (waarnemen, kijken wat er gebeurt), experimenteren (proeven doen), en redeneren (nadenken over wat er is gebeurd, conclusies trekken uit observaties en experimenten). Er kwam een toename van de kennis van de mens 7. Kunt vertellen wat de betekenis is geweest van Galilei voor de sterrenkunde en natuurkunde Galilei heeft een grote rol gespeeld in de sterrenkunde en de moderne natuurwetenschap, dat komt doordat hij de verrekijker opnieuw had uitgevonden en gewend was openlijk voor zijn mening uit te gaan en indien nodig een conflict aan te gaan Galilei hoorde dat Hans Lippershey een verrekijker uit had gevonden, aan de hand van een vage beschrijving bouwde Galilei deze na. Galilei kwam er achter dat het sterrenbeeld Orion wel meer dan tachtig sterren had en het Melkwegstelsel uit ontelbare sterren bestond, hij zag dat de planeet schijngestalten vertoonde en hij nam Jupiter waar als platte schijf. 8. Kunt vertellen hoe het conflict verlopen is tussen Galilei en de Kerk. gevecht met de kerk voeren over de interpretatie van de natuurwetenschappelijke waarnemingen en theorieën. 9. Kunt vertellen wat het verschil is tussen deductief en inductief denken Deductie = je gaat vanuit algemeen geldende stellingen conclusies strekken over bijzondere situaties. Dit is de enige logische manier die men in de Middeleeuwen en de Oudheid accepteerden. Inductie = redeneren vanuit het bijzondere naar het algemene op grond van waarnemingen (Copernicus, Kepler, Galilei). 10. Kunt vertellen welke wetenschappers een belangrijke rol hebben gespeeld in de Copernicaanse revolutie en wat de belangrijkste bijdrage van ieder was De Copernicaanse Revolutie begon met het publiceren van het boek van Copernicus in 1543 en de aarde niet meer als middelpunt werd gezien. Francis Bacon - de bestudering van een bepaald onderwerp begint met het verzamelen van gegevens, daarna wordt er een hypothese ondersteld, dan gaat men de hypothese testen d.m.v. daarop toegesneden experimenten. Als de hypothese juist blijkt te zijn krijgt deze de status van wetenschappelijke wet. Isaac Newton - hij las de werken van Galilei, Decartes, Kepler de pest brak uit en de universiteit waar Newton opzat werd gesloten, na een poosje werd deze weer heropend en had Newton alle problemen van de toenmalige wetenschap opgelost. De ideeën van Newton werden vrijelijk besproken door de leden van de Royal Society Royal Society gaf een tijdschrift uit (Philisophical Transactions) zodat men over de heel wereld met, met name de ideeën van Newton, kennis kon maken Newton publiceert zijn theorieën over beweging en gravatie in Philosophia Naturalis Principia Mathematica Newton publiceert zijn ideeën over licht en kleuren in zijn boek Optica. Pagina 2 van 5

3 Philosophia Naturalis Principia Mathematica bestond in feite uit drie boeken. De eerste wtwee wetten van Newton zijn voornamelijk gebaseerd op het werk van Galilei, hij formuleert ze alleen scherper en beter. De derde wet, de gravatiewet, is wel helemaal van Newton. Tot aan 1905 hebben de theorieën van Newton standgehouden. Voltaire werd vanwege satirische publicaties in 1725 verbannen naar Engeland, daar kwam hij in contact met het werk van Newton, de abstracte dingen van Newton vertaalde Voltaire in vergelijkingen en beeldende verhalen. Bij de beoefening van natuurkunde moet je volgens Newton vier regels voor ogen houden: - Bij de bestudering van natuurverschijnselen ga je alleen uit van ware oorzaken. Je neemt niet meer oorzaken al verklaring dan strikt nodig is, de natuur volstaat in principe met eenvoud en heeft dus geen overvloed aan verklaringen nodig. - Je moet dezelfde soort verschijnselen met dezelfde soort oorzaken verklaren. - Eigenschappen van voorwerpen, waarmee men kan experimenteren moeten worden beschouwd als universele eigenschappen van al deze voorwerpen. - In de experimentele natuurfilosofie moet men de wetten die door inductie uit verschijnselen gevonden zijn óf als exact waar óf als bijna exact waar beschouwen, tenminste zolang er geen tegenbewijs gevonden is. Is dat wel het geval dan moet men de wet nauwkeuriger formuleren of een nieuwe wet bedenken. 11. Kunt vertellen wat het belang was van het werk van Newton Leerdoelen Aan de hand van enkele voorbeelden in het kort kunt vertellen op welke wijze de ruimtevaart onze kennis van het zonnestelsel veranderd heeft 2. De belangrijkste kenmerken van de zon kunt opnoemen De zon:de zon is onze belangrijkste bron van elektromagnetische straling, wij ontvangen deze voornamelijk in de vorm van licht en warmte. De zon is verreweg het grootste hemellichaam van ons zonnestelsel, - De zon omvangt 98% van de totale massa van ons zonnestelsel. - De zon is een bolvormige ster die tamelijk dichtbij staat. - Haar afstand tot de aarde bedraagt ongeveer 150 miljoen km. - De zon heeft een straal van zo n km. 3. Kunt vertellen hoe land de zon nog zal schijnen en hoe de zon uiteindelijk zal verdwijnen De zon schijnt nu al zo n 4,6 miljard jaar en beschikt nog over voldoende brandstof om nog zo n vijf miljard jaar door te gaan. Tegen de tijd dat de waterstof opraakt, begint de zon met een fusie van helium tot zwaardere elementen. 4. De bouw van ons melkwegstelsel kunt beschrijven Ons melkwegstelsel is een discusvormige schijf, de sterren zijn in spiraalarmen gerangschikt. De middellijn bedraagt ongeveer lichtjaar en de grootste breedte lichtjaar. Het melkwegstelsel roteert om haar middelpunt. De zon heeft een omlooptijd van 225 miljoen jaar en staat op een afstand van lichtjaar van het middelpunt. Pagina 3 van 5

4 5. Kunt vertellen hoe de bouw van ons zonnestelsel is In precies één jaar draait de aarde om de zon. Voor zover we nu weten draaien er negen planeten om de zon. Ons zonnestelsel: - Een grote ster van gemiddelde grote: de zon, een grote gasbol - De planeten Mercurius, Venus, Aarde, Mars, Jupiter, Saturnus en Uranus - Manen: iedere planeet heeft één of meer manen die om de planeet draaien - Kometen - Planetoïden = kleine planeetjes die allen met de zelfde straal om de zon draaien. - Meteoroïden 6. Kunt vertellen wat de belangrijkste kenmerken van de binnenplaneten Mercurius, Venus, Aarde en Mars zijn Mercurius: lijkt veel sneller de bewegen langs de hemel dan andere planeten en is de op één na kleinste planneet. Vanaf de aarde kunnen we geen details aan het oppervlak zien omdat Mercurius zo klein is en dicht bij de zon staat. Maart Mariner 10 vloog rond Venus en stuurde foto s van het oppervlakte naar de aarde. We zien dat er veel inslagkraters en bergen zijn, net als bij onze maan. Overdag: 400 C en s nachts:-180 C Venus: de morgenster of avondster want s morgens vlak voor zonsopkomst heldere ster in het oosten en s avonds bij zonsondergang in het westen. Massa, dichtheid en volume lijken het meeste op dat van de aarde. Venus heeft geen oceanen en is omgeven door een dikke atmosfeer doe voornamelijk uit CO2 bestaat en maar heel weinig water. De wolken bestaan uit druppeltjes zwavelzuur. De druk is 92keer zo groot als op de aarde en de temperatuur is ongeveer 482 C. Het wolkendek is zo dik dat je vanaf de aarde geen details kan zien. Oktober - Venera 9 en 10 - oppervlakte bezaaid met bazeltachtig materiaal, met behulp van radargolven werd bijna het hele oppervlakte in kaart gebracht. Aarde: wordt door onbemande ruimtevaartuigen onderzocht. De aarde is groot genoeg om een atmosfeer vast te kunnen houden. De zonnestraling vormt de belangrijkste energiebron voor de aarde. Mars: gezien vanaf de zon de vierde planeet, ook wel de rode planeet genoemd want de rotsen en het stof zijn rood. Mars is zichtbaar met het blote oog en de atmosferische druk is erg laag (0.7 % van dat op de aarde), de atmosfeer bestaat voor het grootste deel uit C02. Zomer twee sondes gelanceerd op Mars, beiden bestonden uit een deel dat in een baan om Mars zou blijven (obiter) die het oppervlakte in kaart moest brengen en een deel dat op Mars moest landen (de lander) om te onderzoeken of er leven voorkwam op Mars. Juli Pathfinder land op Mars met een robot om stenen te analyseren. Mars heeft twee kleine manen: Phobos (straal 10 km) en Deimos (straal 6 km), naar alle waarschijnlijkheid zijn het planetoïden die ingevangen zijn door het zwaartekrachtveld van Mars. 7. Kunt vertellen wat de belangrijkste kenmerken van de buitenplaneten van Jupiter, Saturnus, uranus, neptunus en pluto Jupiter: kun je met je blote oog als een heldere ster zien maar als je met een verrekijker naar Jupiter kijkt zie je een ovaal schijfje en kijk je met een kleine telescoop zie je een wolkenband rond de planeet bewegen Galilei ontdekt de vier manen: Io, Europa, Ganymedes en Callisto Robert Hooke nam als eerste de rode vlek weer, deze werd ook waargenomen door Christiaan Pagina 4 van 5

5 Huygens. Amerikaanse ruimtesondes kwamen er achter dat de rode vlek een gigantische wervelstorm is die in de atmosfeer van Jupiter voortraast. Het weer op Jupiter is dynamisch: je ziet dat ook aan de banden die evenwijdig aan de evenaar lopen. De atmosfeer is zo diep dat deze planeet waarschijnlijk geen vast oppervlak bezit. Men kwam er achter dat Jupiter net als Saturnus ook een ringenstelsel bevat. Het aantal manen dat men nu kent is zestien. Saturnus: buitenste planeet die lijkt op een bleek geel schijfje dat men in de Oudheid al kon zien. In grootte is Saturnus de tweede planeet en heeft net als Jupiter geen vast oppervlak maar wel een rotsachtige kern. Voor zo ver we nu weten heeft Saturnus achttien manen. De ringen van Saturnus bestaan uit stukjes ijs en steen die als kleine baantjes in hun baan om Saturnus cirkelen. Uranus: voor het eerst gefotografeerd door Voyager William Herschel ontdekt Uranus. Uranus heeft een diameter ban km en de bouw lijkt veel op die van Jupiter en Saturnus: ook Uranus heeft wolkenbanden evenwijdig met de evenaar. Omdat de atmosfeer methaan bevat absorbeert deze rood licht zodat Uranus een blauwgroene kleur krijgt. Herschel ontdekte twee manen bij deze planeet, nu weten we dat dit er vijftien zijn. Neptunus: de laatste van de gasachtige planeten en is iets kleiner dan Uranus en Saturnus Johan Galle en Louis d Arrest ontdekken Neptunus. Neptunus is ook blauw door methaan in de atmosfeer. De atmosfeer is heel dynamisch, dat zie je ook aan de grote donkere vlek, de wervelstorm met windsnelheden van 2000 km/u :meest stormachtige planeet. Neptunes is de vierde planeet in het ringenstelsel en heeft acht manen, Triton is de grootste. Neptunes heeft een hele lage temperatuur: -235 C, dat komt het dichtste bij het absolute nulpunt van -273 C. Pluto: de verst verwijderde planeet Pluto ontdekt maan Charon ontdekt (Pluto heeft één maan) Zelfs met een hele grote tellescoop is nauwelijks iets te zien van Pluto, als je vanaf Pluto naar de zon kijkt zie je alleen een ster. Temperatuur 230 C. 8. Kunt vertellen wat ringen rondom een planeet zijn. 9. Kunt uitleggen hoe het heelal ontstaan is en hoe de oerknal verlopen is Oerknal: Big-bang: alles is begonnen met een grote explosie. Alles was geconcentreerd in één punt: materie, straling en energie. Uitgangspunten: - het heelal is tien a twintig miljard jaar ontstaan en was toen oneindig klein en heet. - Vanaf die tijd zette het heelal uit en koelde het af. Deze theorie voorspelt niet hoeveel materie het heelal bevat en in welke vorm. Deze theorie is alleen maar de grondslag van kosmologische modellen. 10. Kunt uitleggen wat de betekenis van de wet van Hubble is... Pagina 5 van 5