Samenvatting ANW Hoofdstuk 6: het heelal

Transcriptie

1 Samenvatting ANW Hoofdstuk 6: het heelal Samenvatting door A. 929 woorden 29 juni keer beoordeeld Vak ANW P1 Breedtegraad: s Nachts: hoek van poolster met horizon Overdag: hoogste hoek van de zon met horizon (90-hoek) Lengtegraad: Positie van zon of sterren vergeleken met Greenwich Tijdsverschil 24 uur. 18 e eeuw: geschikte klokken ontwikkeld Plaatsbepaling sterren en planeten: Coördinaten à windrichting: horizontaal N, Z, W, O àstand van de zon 0-90 graden + observatieplaats + datum/tijd Zodiac/dierenriem = band van sterrenbeelden rond de zon. P2 Tot 1600(middeleeuwen): alleen zon, aarde, maan en alle sterren vastgeplakt aan een hemelkoepel Platte aarde nooit bestaan als gangbare opvatting. Mythe om middeleeuwen en invloed vd kerk zo donker mogelijk te laten lijken. 2 wereldbeelden: Geocentrisch: aarde is middelpunt van het heelal en alle hemellichamen draaien om de aarde. (voor Copernicus) Heliocentrisch: zon is middelpunt en alle hemellichamen draaien om de zon. Aarde draait ook nog een in 24 uur om zijn as.(copernicus) P3 Grieken begonnen met nadenken over de structuur van het heelal. (kosmos = orde/sieraad) Houden zich bezig met plaats en bewegingen van hemellichamen. Pagina 1 van 5

2 Plato Op basis van verschijnselen kun je geen betrouwbare wetenschap opbouwen Aristoteles Aarde is het centrum Scherpe scheiding tussen onvolmaakte ondermaanse en volmaakte bovenmaanse Perfecte cirkelbewegingen. Model van Ptolemaeus: Heelal is eindig en heeft vorm van een bol, met sterren aan de rand. Geocentrisch Epicykel, excenter en equant P4+5 Model van Copernicus: Heelal is eindig en heeft vorm van bol. Maar omvang is veel groter dan men eerst dacht. Heliocentrisch Aarde maakt 4 bewegingen. Epicykels Grijpt terug op Heraklides (aarde draait om as) en Aristarchus (heliocentrisch) Bezwaren: Ontbreken van parallax. Als aarde om as heen draait, waarom vliegen losse voorwerpen er dan niet af door snelheid? Copernicus maakte geen echte revolutie in 16 e eeuw. Model van Tycho: (compromis tussen Ptolemaeus en Copernicus) Heelal is eindig en heeft de vorm van een bol. Geocentrisch Heel nauwkeurig, daarom kon hij zijn systeem niet perfectioneren. Ondermijnd de scheiding tussen onder- en bovenmaanse: Ontdekt nieuwe ster Tijdelijk waarneembare komeet bevind zich in bovenmaanse Tycho gaat naar Praag en ontvangt straatarme Kepler in zijn kasteel. Na Tycho s dood krijgt Kepler zijn waarnemingen. Kepler: Bouwplan van God heeft een wiskundige aard. Ellipsen Boek is definitieve breuk met het verleden Galileo: Introductie telescoop Ondermijnd de scheiding tussen onder- en bovenmaanse nog verder Pagina 2 van 5

3 Kraters op de maan Jupiter 4 manen, aarde dus niet uniek Venus heeft schijngestalten. Bezwaren tegen heliocentrisme verdwijnen geleidelijk. Argumenten voor geocentrisme/tegen heliocentrisme: Waarom breekt de aarde niet in stukken door grote snelheid om de zon? Als aarde om as roteert, waarom worden wij er dan niet afgeslingerd? Geen parallax waarneembaar Religieuze bezwaren. Argumenten voor heliocentrisme/tegen geocentrisme: Model is eenvoudiger. De lus beweging van planeten kan hier beter mee verklaard worden. De schijngestalten van Venus zijn het best te verklaren als die om de zon draait. Toch parallax bij sterren waarneembaar later. P6 Wetenschappers beginnen zich nu ook af te vragen wat de oorzaak is van de bewegingen van planeten langs ellipsbanen. Kepler: Zon is niet alleen het lichaam waar planeten omheen draaien, maar ook het lichaam dat de oorzaak is van deze bewegingen. Newton: gravitatietheorie principia Overal in de kosmos, tussen elk tweetal lichamen, bestaat een wederzijdse aantrekkende kracht, waardoor ze naar elkaar toe bewegen. Verklaring van banen van planeten en manen etc. Synthese natuurkunde en astronomie. Bekroning van wet. Revolutie. Newton Oneindige kosmos Ptolemaeus/Copernicus Eindige, bolvormige kosmos Sterren door de hele kosmos verspreid. Sterren aan de rand van de kosmos. Zonnestelsel Zonnestelsel bevindt zich ergens in de kosmos en is daarvan centraal, met aarde of zon in het midden. maar een minuscuul onderdeel. Zijn kosmos is voor hem in alle details werkelijkheid. Astronomie is hemelfysica, met de gravitatie als fundamentele kracht. Zijn wetten maken een einde aan de oude bezwaren tegen het om zijn as draaien van de aarde. X X P7 DL, RL en VS vooral belangrijk voor ontwikkeling van rakettechniek. Pagina 3 van 5

4 Tsjolkovski: ontdekt het principe van de raket Ganswindt: bezig met hetzelfde onderwerp Bereiken beiden slechts een kleine kring met hun ideeën en zijn snel vergeten. Goddard: wil ideeën van Tsjolkovski en Ganswindt in praktijk brengen. Vooral experimenteel getint. Belangstelling voor zijn werk blijft beperkt. Oberth: legt de technische grondslag voor de moderne ruimtevaart. Von Braun: gaat in stilte door met zijn proeven nadat de belangstelling daalt. 1943: eerste echte belangstelling van Hitler. Massaproductie komt op gang. Koude oorlog: machtsstrijd tussen Amerikanen en Russen. Amerikanen hebben allerlei soorten wapens en kennis. Russen hebben dit niet. Gevolg: gezamenlijk krachtinspanning van wetenschap, industrie, politiek en samenleving in Rusland. 1950: Rusland haalt Amerika in. Spoetnik wordt gelanceerd. Apolloproject: ontdekking van nieuwe materialen en technieken. P8 Bessel: ontdekte parallax, dankzij veel betere kijkers en omdat er sterren nog verder wegstonden dan de sterren waarvan men de parallax kon meten. Bewees baan vd aarde om de zon. Afstand va sterren meten: Parallax Kwadratenwet/Cepheïden methode Als de afstand van een ster tot de aarde twee keer zo groot wordt, wordt de lichtsterkte vier keer zo klein. Als die afstand drie keer zo groot wordt, is de lichtsterkte negen keer zo klein. Hubble: bepaalt afstand tot Andromedanevel en andere spiraalstelsels. Dopplereffect à de snelheid van een ster zorgt voor verandering van golflengte van bepaalde kleuren in het spectrum. P9 Einstein: begin van het heelal is de oerknal (big bang) Friedemann: heelal dijt uit. Lemaitre: stelt model op voor uitdijend heelal. Heelal moet ooit heel klein zijn geweest (kosmische ei/ oeratoom). Twee verwachtingen: Uitdijing kan bevestigd worden door roodverschuiving van in de spectra van sterrenstelsels. Er kan reststraling van het oeratoom aanwezig zijn in het heelal. Pijlers van de oerknaltheorie. Pagina 4 van 5

5 Arp (en collega s): twijfelen, door onderzoeksresultaten, aan de interpretatie van de gemeten roodverschuiving. Dit hoeft volgens hen niet perse het gevolg te zijn van zich verwijderende objecten. Tegen oerknaltheorie: Wanneer snelheden van sterren worden gemeten via het dopplereffect, blijkt dat deze snelheden, afgezien van de kern, overal even groot zijn. (volgens theorie: sterren aan de buitenkant van het sterrenstelsel, moeten een kleinere snelheid hebben dan de sterren die dichter bij de kern staan) Verklaring: er moet zich aan de rand van het stelsel donker materie bevinden. De ontdekte straling blijkt zeer gelijkmatig te zijn, zodat deze geen verklaring biedt voor het ontstaan van sterrenstelsels. Sterren zijn niet gelijkmatig verdeeld. Het is onduidelijk hoe deze structuur kan ontstaan uit een explosie. Pagina 5 van 5