Scholen schrijven Geschiedenis

1814 Inleiding + Inhoudsopgave 2014 Beste Zeeuwse leraren en leerlingen Wat leuk dat jullie meedoen aan het project om 200 jaar Zeeuwse geschiedenis in beeld te brengen. Om jullie op weg te helpen vind je hier een aantal inspirerende ideeën om jouw les(sen) vorm te geven. Vanaf 9 juni zal 100 dagen lang uitgebreid aandacht worden besteed aan jullie werk in de PZC. Uiteindelijk wordt al jullie werk gebundeld in een prachtig boek, waarin voldoende ruimte is voor foto s en in gescand werk. Zo zal het een kleurrijk geheel worden, is het boek een mooi naslagwerk en wordt het misschien wel gebruikt in de geschiedenislessen van de toekomst. Heel veel succes en plezier allemaal, we zijn razend benieuwd naar de resultaten. Inhoudsopgave: Pagina: 2-6 Interessante jaartallen 7-30 Uitgewerkte voorbeeldlessen 31-32 Activiteiten suggesties 33-39 Superschema s 40-45 Schrijfactiviteiten 46 Nog meer ideeën 47 Aanleverspecificaties 48 Bronnen - 1 -

1814 2014 Zeeland 1814 1817 1827 1829 1830 1831 1832 1838 1839 1841 1843 1845 Vorming van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden: Nederland en België samen onder koning Willem I. Op 20 juli wordt Zeeuws-Vlaanderen onder één bestuur met de provincie Zeeland samengevoegd. Feestelijke opening van het nieuwe havenkanaal van Middelburg door koning Willem I. Het Kanaal van Terneuzen naar Gent wordt in gebruik genomen. Het Journal de Gand meldt,,dat de oude stad Gent door een der schoonste kanalen die er in het rijk bestaan, in gemeenschap met de zee was gebracht. Standbeeld van dichter en staatsman Jacob Cats in Brouwershaven onthuld. Begin van de Belgische Opstand in Brussel. In december wordt vanuit Zeeland de mobiele schutterij naar het opstandige zuiden gestuurd. Pogingen van Belgische opstandelingen om Zeeuws- Vlaanderen te veroveren mislukken. De Vlissingse matroos Jacob Hobein redt de Nederlandse vlag van een bij Philippine afgedreven sloep, die in handen van Belgische muiters dreigde te vallen: Heil het land, waar zulke dapperen voor de goede zaak strijden (Middelburgsche Courant 21 maart 1831). De Groote of Sint Lievensmonsterkerk in Zierikzee gaat in vlammen op. Behalve het zilverwerk kan er weinig worden gered. In Middelburg wordt Sara Janse Geldof publiekelijk terechtgesteld. Zij zou een 13-jarig meisje hebben vermoord. Sara is de laatste vrouw in Zeeland, die de doodstraf krijgt. De schoen die zij op weg naar het schavot verloor, wordt bewaard in het Zeeuws Archief. Afscheiding van België wordt definitief. In Vlissingen onthult koning Willem II het standbeeld van admiraal De Ruyter. Ten stadhuize aangekomen, gaf de koning aldaar audiëntie. Nederland en België sluiten het Scheldetractaat, dat de vrije vaart naar Antwerpen en Gent regelt. Aardappeloogsten mislukken. Deurwaarder in Zierikzee ontketent belastingoproer: een van de tekenen dat de armoede in Zeeland schrijnend is. Vanuit Vlissingen wordt een regiment infanterie gestuurd om de orde te herstellen. - 2 -

1814 2014 Zeeland 1858 1859 1866 1873 1875 1885 1889 1900 1909 1914 1915 1919 Jaarlijks emigreren duizenden Nederlanders naar Canada en de Verenigde Staten. Ook vanuit Zeeland ontvluchten velen de heersende armoede. Vanuit West-Zeeuws-Vlaanderen vertrekt een hele groep naar Brazilië, waar ze de nederzetting Holanda stichten. In Middelburg wordt de Provinciale Bibliotheek van Zeeland geopend. De bieb is gevestigd in het abdijcomplex, waar tegenwoordig het Zeeuws Museum is ondergebracht. Kanaal door Zuid-Beveland wordt in gebruik genomen. Het laatste traject van de Zeeuwse spoorlijn van Roosendaal naar Vlissingen is voltooid. In Vlissingen worden nieuwe havens in geopend. Oprichting van N.V. De Schelde, Scheepsbouw- en Werktuigenfabriek op het terrein van de voormalige marinewerf in Vlissingen. Het bedrijf kreeg meteen het predicaat Koninklijk. Henriëtte van der Mey (1850-1945) wordt verslaggeefster bij de Middelburgsche Courant. Zij is de eerste vrouwelijke journalist van Nederland in dienst van een dagblad. Bouw van het Badpaviljoen op de duinen bij Domburg: monument voor de opkomende badcultuur in Zeeland. Rond de eeuwwisseling worden er tramwegen aangelegd op Walcheren, Schouwen-Duiveland en in Zeeuws-Vlaanderen. Het Zeeuwse platteland krijgt een dicht net voor personen- en goederentransport. Stichting van het Zeehospitium in Oostkapelle, bestemd voor de opvang van kinderen met tuberculose. Later doet het dienst als revalidatiecentrum. In 1995 wordt het hospitium gesloten. Begin augustus vallen Duitse troepen België binnen. Het is het begin van de Eerste Wereldoorlog, die tot 1918 zal duren. In het najaar van 1914 worden duizenden Belgische vluchtelingen opgevangen in Zeeland. Duitse bezetters in België plaatsen een elektrische draad langs de Belgisch-Nederlandse grens. De doodendraad moet smokkel tegengaan en de vlucht van deserteurs van het front voorkomen. België eist ter compensatie van het oorlogsleed Zeeuws-Vlaanderen en Limburg op. Onder leiding van de Aardenburgse predikant J.N. Pattist laten de Zeeuws-Vlamingen horen, dat ze deel van Nederland willen blijven. - 3 -

1814 2014 Zeeland 1931 1936 1940 1944 1952 1953 1957 1958 1961 1964 1965 1970 KLM begint een luchtlijn vanuit Rotterdam op Zeeland. Commisssaris van de Koningin Quarles van Ufford opent begin mei het vliegveld in Haamstede. De lijn wordt daarna verlengd naar Vlissingen. s Zomers is Knokke het eindpunt. De dienst wordt al in 1939 opgeheven. Theo Middelkamp (1914-2005) uit Nieuw-Namen wint als eerste Nederlander een etappe een zware Alpenrit - in de Tour de France wint. Middelkamp had nog nooit een berg gezien, hij reed op een koersfiets zonder versnellingen. Begin van de Tweede Wereldoorlog. De historische binnenstad van Middelburg gaat in vlammen op. Zeeland bevrijd alleen Schouwen-Duiveland blijft bezet gebied tot 5 mei 1945. De strijd om de Schelde eist vooral in West-Zeeuws-Vlaanderen en op Walcheren een zware tol. Met de plaatsing van twee caissons wordt de Braakman afgesloten. De zeearm zal voor een deel worden ingepolderd, zodat de reisafstand tussen Oost- en West-Zeeuws-Vlaanderen aanzienlijk wordt bekort. In de nacht van 31 januari op 1 februari overstromen grote delen van Zeeland, Zuid-Holland en West-Brabant. In totaal zijn er 1836 dodelijke slachtoffers. Ingebruikname van de Goese televisietoren, waardoor Zeeland voor het eerst scherpe televisiebeelden ontvangen. 1958 Onder aanvoering van veehandelaar Honoré Colsen trekken honderden Zeeuws-Vlamingen naar Den Haag om vrije veren te eisen. Het protest was indrukwekkend, maar tevergeefs. Het Veerse Gat wordt met caissons gedicht: Walcheren en Noord-Beveland zijn aaneengesmeed en het Veerse Meer is ontstaan. De chemische fabriek Dow Chemical bouwt een vestiging in de Nieuw-Neuzenpolder aan de Braakmanhaven bij Terneuzen. In 2010 heeft het bedrijf ruim 1900 werknemers in dienst. Koningin Juliana opent de vijf kilometer lange Zeelandbrug tussen Noord-Beveland en Schouwen- Duiveland. Uit de Oosterschelde worden tientallen altaren van de Romeinse godin Nehalennia opgevist. In de 17e eeuw waren bij Domburg altaren van dezelfde godin op het strand bloot gespoeld. - 4 -

1814 2014 Zeeland 1976 1977 1979 1986 1987 1995 1998 2002 2003 2004 Bij Eindewege botst in dichte mist een stoptrein naar Vlissingen in volle vaart op een stilstaande goederentrein. De trieste balans: zes doden en acht gewonden. Voor de kust van Cadzand woedt brand aan boord van de Griekse chemicaliëntanker Attican Unity. Giftige wolken waaien richting Westkapelle, Cadzand komt met de schrik vrij. Jan Raas (Heinkenszand, 1952) wordt in Valkenburg wereldkampioen wielrennen op de weg. Tijdens zijn carriière won Raas tien Tour-etappes. Koningin Beatrix stelt de stormvloedkering in de Oosterschelde in werking. De kroon op de deltawerken, en zegt de vorstin Zeeland is veilig. In de haven van Zeebrugge kapseist op 6 maart de veerboot Herald of Free Enterprise. Van de bijna zevenhonderd opvarenden komen er 193 om het leven. Zeeuwse sleep- en reddingsboten zijn snel ter plaatse. Danny Blind (Oost-Souburg, 1961) wint met Ajax de Champions League en wereldbeker. In Amsterdam bouwde hij een in het internationale voetbal unieke erelijst op. Hij won met Ajax behalve de Champions League onder meer vijf landstitels, vier nationale bekers, de Europa Cup II, de UEFA-beker. De Zeeuwse popgroep BLØF met Paskal Jakobsen, Bas Kennis, Peter Slager en Henk Tjoonk - breekt landelijk door met de single Liefs uit Londen. Het was het begin van een carrière, die de groep jarenlang bovenaan in allerlei hitlijsten zou brengen. Jan Peter Balkenende (Kapelle, 1956) wordt premier. Onder zijn leiding groeit het CDA dat jaar van 29 naar 43 zetels. Hij blijft minister-president tot oktober 2010. Koningin Beatrix opent de 6,6 kilometer lange Westerscheldetunnel tussen Borsele en Terneuzen. De autoveerdiensten Vlissingen-Breskens en Kruiningen-Perkpolder worden opgeheven. Sanne de Regt uit Goes wordt miss Zeeland en vervolgens Miss Nederland. Een jaar later herhaalt Miranda Slabber uit Arnemuiden dat kunststukje. In het najaar wordt voor het eerst de Zeeuwse kustmarathon gelopen. Annejet van der Zijl wint met de biografie van Annie M.G. Schmidt de eerste Zeeuwse Boekenprijs. Zeeland krijgt een eigen universiteit: het University College Roosevelt. Het is een brede, Engelstalige bacheloropleiding, waar per jaar tweehonderd studenten kunnen worden geplaatst. - 5 -

1814 2014 Zeeland 2007 2013 2014 Karla Peijs (Tilburg, 1944) wordt de eerste vrouwelijke Commissaris van de Koningin in Zeeland. In 2013 wordt zij opgevolgd door Han Polman (Ootmarsum, 1963). Oek de Jong publiceert Pier en Oceaan, zijn grote Zeeuwse roman. Het boek wordt bekroond met de Gouden Uil, wordt genomineerd voor de Libris Literatuurprijs en wint de Zeeuwse Boekenprijs. Zeeland viert het 200-jarig bestaan. - 6 -

1814 2014 1841 Plaatsing standbeeld Michiel de Ruyter in Vlissingen in 1841 In deze les staat de vensterplaat over Michiel de Ruyter centraal. De leerlingen maken aan de hand van deze interactieve vensterplaat kennis met deze beroemde luitenant-admiraal en ontdekken de tijd van de grote zeeslagen. De aflevering die Het Klokhuis maakte over Michiel de Ruyter biedt een duidelijke en aansprekende introductie op deze zeelheld die al in zijn eigen tijd vereerd werd als grootste held van zijn tijd. vak: geschiedenis tijdvak: tijd van regenten en vorsten doelgroep: groep 5-8 tijdsduur: 1 lesuur groeperingsvorm: klassikaal of in groepjes benodigdheden Vensterplaat Michiel de Ruyter, te vinden op: http://entoen.nu/vensterplaat-michiel-de-ruyter Klokhuisaflevering Michiel de Ruyter, te vinden op: http://entoen.nu/michielderuyter/beeld-en-geluid/klokhuis-michiel-de-ruyter Werkblad_michielderuyter.pdf, te vinden op: http://entoen.nu/doc/werkbladen_vensterplaten/werkblad_michiel_de_ruyter.pdf Docentenhandleiding_michielderuyter.pdf, te vinden op: http://entoen.nu/doc/handleidingen_vensterplaten/handleiding_michiel_de_ruyter_def.pdf leerdoelen Aan het einde van de les: Weten de leerlingen dat de zeventiende eeuw een tijd was van grote zeeslagen en zeehelden. Weten de leerlingen waarom er oorlog uitbrak op zee tussen Nederland en Engeland. Weten de leerlingen dat Michiel de Ruyter de grootste zeeheld van zijn tijd is en dat hij zijn grootste succes had bij Chatham. Weten de leerlingen dat Michiel de Ruyter een betere manier van oorlogvoeren op zee introduceerde en dat De Zeven Provinciën zijn vlaggenschip was. - 7 -

1814 2014 1841 benodigde voorkennis Geen randvoorwaarden internet voor elke leerling een werkblad kleurpotloden beoordeling Aan de hand van de bespreking van het werkblad Michiel de Ruyter. lesactiviteiten Introductie Introduceren van het onderwerp, bijvoorbeeld door het klassikaal bekijken van de Klokhuis-aflevering over Michiel de Ruyter. Kern Doornemen/bespreken van de verschillende onderdelen op de vensterplaten Individueel of in groepjes maken vn de vragen en opdrachten op het werkblad Afsluiting Werkblad bespreken Ervaringen van de kinderen bespreken, bijvoorbeeld aan de hand van de sleutelvragen in de canonclip voor groep 7-8 verantwoording illustraties Deze les is tot stand gekomen dankzij steun van de Van den Berch van Heemstede-stichting en het Vaderlandsch Fonds ter aanmoediging van s Lands Zeediensten. Vensterplaat: illustrator: Fred Marschall Informatieblokjes Schooltv Beeldbankclip Michiel de Ruyter De slag bij Ter Heyde door Jan Abrahamsz. van Beerstraten (Wikimedia) Foto van de spiegel van Michiel de Ruyters vlaggenschip De Zeven Provinciën (via www.de7-provincien.nl/bouw) Afbeelding brander (Wikimedia) De Vierdaagse Zeeslag door Pieter Cornelisz. van Soest (Wikimedia) Foto van de Chathambeker (Collectie Rijksmuseum, inv. nr. NG-NM-9659) Foto model van Michiels vlaggenschip De Zeven Provinciën (Wikimedia) Foto praalgraf Michiel de Ruyter (Wikimedia) Werkblad Standbeeld Michiel de Ruyter Vlissingen Het verbranden van de Engelse vloot voor Chatham, door Peter van de Velde. (Wikimedia) Foto model van Michiels vlaggenschip De Zeven Provinciën (Wikimedia) Meer van dit soort uitgewerkte lessen vind je op www.entoen.nu - 8 -

Scholen schrijven Geschiedenis 1814 2014 1839 De eerste spoorlijn In deze les staat de vensterplaat over het venster De eerste spoorlijn centraal. De leerlingen ontdekken aan de hand van deze interactieve vensterplaat wat de komst van de trein betekend heeft voor Nederland. De aflevering die Het Klokhuis maakte over de eerste spoorlijn biedt een duidelijke en aansprekende introductie op het canonvenster. doelgroep: groep 5-8 benodigdheden leerdoelen vak: geschiedenis tijdvak: tijd van burgers en stoommachines tijdsduur: 1 lesuur groeperingsvorm: klassikaal of in groepjes Vensterplaat De eerste spoorlijn Klokhuisaflevering De eerste spoorlijn Werkblad_eerstespoorlijn.pdf - opslaan via rechtermuisknop Docentenhandleiding_eerstespoorlijn.pdf - opslaan via rechtermuisknop Digitale evaluatie - laat ons weten wat u van deze les vindt en maak kans op een canonwandkaart Aan het einde van de les: weten de leerlingen dat in 1839 de opening was van de eerste spoorlijn van Nederland. Stoomlocomotief De Arend reed in 25 minuten van Amsterdam naar Haarlem. weten de leerlingen dat mensen tot die tijd vooral met de trekschuit of per koets reisden. weten de leerlingen dat de komst van de trein mogelijk was door de uitvinding van de stoommachine en dat die werkte op steenkool. weten de leerlingen dat de komst van de trein Nederland kleiner maakte: Mensen reisden nu sneller en makkelijker door het hele land. -9-

1814 2014 1839 benodigde voorkennis Geen randvoorwaarden internet voor elke leerling een werkblad kleurpotloden beoordeling Aan de hand van de bespreking van het werkblad De eerste spoorlijn. lesactiviteiten Introductie Introduceren van het onderwerp, bijvoorbeeld door het klassikaal bekijken van de Klokhuis-aflevering over De eerste spoorlijn. Kern Doornemen/bespreken van de verschillende onderdelen op de vensterplaten Individueel of in groepjes maken vn de vragen en opdrachten op het werkblad Afsluiting Werkblad bespreken Ervaringen van de kinderen bespreken, bijvoorbeeld aan de hand van de sleutelvragen in de canonclip voor groep 5-6 of groep 7-8 verantwoording illustraties Vensterplaat: Illustrator: Robbert Damen; met dank aan uitgeverij Big Balloon. Deze plaat staat ook in Van Toen tot Nu deel 2 (november 2013). Informatieblokjes Foto De Arend (Collectie Spoorwegmuseum) Foto treinongeluk Parijs 1895: WikiCommons Filmpje Trekschuit (Youtube) + afbeelding trekschuit (Detail Isings-vertelplaat trekschuit. Collectie Nederlands Onderwijsmuseum) Foto stoomgemaal Cruqiuis (WikiCommons) Foto treinkaartje uit 1839 (Collectie Spoorwegmuseum) Afbeelding opening eerste spoorlijn (Collectie Spoorwegmuseum) Foto twee files (WikiCommons) Foto stationsklok (WikiCommons) Werkblad Afbeelding opening eerste spoorlijn (Collectie Spoorwegmuseum) Foto De Arend (Collectie Spoorwegmuseum) Foto treinkaartje uit 1839 (Collectie Spoorwegmuseum) Meer van dit soort uitgewerkte lessen vind je op www.entoen.nu - 10 -

Scholen schrijven Geschiedenis 1814 2014 1874 Verzet tegen kinderarbeid In deze les staat de vensterplaat over kinderarbeid centraal. De leerlingen ontdekken aan de hand van deze interactieve vensterplaat dat kinderarbeid vroeger in Nederland heel normaal was, hoe er een eind aan kwam en waarom er in ontwikkelingslanden nog steeds kinderarbeid bestaat. De aflevering die Het Klokhuis maakte over kinderarbeid, biedt een duidelijke en aansprekende introductie op dit onderwerp. doelgroep: groep 5-8 benodigdheden leerdoelen vak: geschiedenis tijdvak: tijd van burgers en stoommachines tijdsduur: 1 lesuur groeperingsvorm: klassikaal of in groepjes Vensterplaat Verzet tegen kinderarbeid Klokhuisaflevering Verzet tegen kinderarbeid Werkblad Verzet tegen kinderarbeid.pdf - opslaan via rechtermuisknop Docentenhandleiding Verzet tegen kinderarbeid.pdf - opslaan via rechtermuisknop Digitale evaluatie - laat ons weten wat u van deze les vindt en maak kans op een canonwandkaart Aan het einde van de les: Aan het einde van de les weten de leerlingen dat kinderarbeid vroeger in Nederland heel normaal was en waarom ze moesten werken. Aan het einde van de les weten de leerlingen in welke eeuw er verzet tegen kinderarbeid kwam. Aan het einde van de les weten de leerlingen in waarom er verzet tegen kinderarbeid kwam. Aan het einde van de les kunnen de leerlingen in eigen woorden vertellen hoe er een einde kwam aan kinderarbeid in Nederland. Aan het einde van de les weten de kinderen dat er in ontwikkelingslanden nog steeds kinderarbeid bestaat en wat daar de oorzaak van is. - 11 -

1814 2014 1874 benodigde voorkennis Geen randvoorwaarden internet voor elke leerling een werkblad kleurpotloden beoordeling Aan de hand van de bespreking van het werkblad Verzet tegen kinderarbeid. lesactiviteiten Introductie Introduceren van het onderwerp, bijvoorbeeld door het klassikaal bekijken van de Klokhuis-aflevering over kinderarbeid. Kern Doornemen/bespreken van de verschillende onderdelen op de vensterplaten Individueel of in groepjes maken vn de vragen en opdrachten op het werkblad Afsluiting Werkblad bespreken Ervaringen van de kinderen bespreken, bijvoorbeeld aan de hand van de sleutelvragen in de canonclip voor groep 5-6 of groep 7-8 verantwoording illustraties Vensterplaat: Kok Korpershoek Informatieblokjes Het naaien van juten zakken, collectie Beeldbank Nationaal Archief/BG A23/648 Foto Tapijtfabriek Matawit, Oosterengweg, Hilversum. Ca. 1912 Jonge arbeiders aan het werk, achteraan in het midden staat een opzichter. De arbeiders bedienen machines die de draad op spoelen windt en daarna op klossen. Fotograaf: J. Siewers. Collectie Museum Hilversum. zie: www.regionalebronnenbank.nl Foto Samuel van Houten, Wikimedia Commons / Collectie SPAARNESTAD PHOTO Foto Schoolklas, collectie Onderwijsmuseum Foto Krantenjongen: Fotograaf Johan Wouters Omschrijving: Krantenbezorger John Truong bezorgt in alle vroegte dagblad BN/De Stem in de Bredase wijk Haagse Beemden. Foto jongen uit India achter een naaimachine: Fotograaf Paul Prescott Omschrijving: Delhi, India - Feb 2008. Young worker in a small factory in Old Delhi. Contributing to India s growing economy. Werkblad Iris Boter Meer van dit soort uitgewerkte lessen vind je op www.entoen.nu - 12 -

1814 2014 1854 Aletta Jacobs In deze les staat de vensterplaat over Aletta Jacobs centraal. De leerlingen ontdekken aan de hand van deze interactieve vensterplaat wie deze eerste vrouwelijke arts was, hoe ze op de universiteit terecht is gekomen, wat ze betekend heeft voor de Nederland en hoe het feminisme zich verder heeft ontwikkeld. De aflevering die Het Klokhuis maakte over Aletta Jacobs biedt een duidelijke en aansprekende introductie op deze bekende Nederlandse arts en feministe. vak: geschiedenis tijdvak: tijd van burgers en stoommachines doelgroep: groep 5-8 tijdsduur: 1 lesuur groeperingsvorm: klassikaal of in groepjes benodigdheden Vensterplaat Aletta Jacobs Klokhuisaflevering Aletta Jacobs Werkblad Aletta Jacobs.pdf - opslaan via rechtermuisknop Docentenhandleiding Aletta Jacobs.pdf - opslaan via rechtermuisknop Digitale evaluatie - laat ons weten wat u van deze les vindt en maak kans op een canonwandkaart leerdoelen Aan het einde van de les: Aan het einde van de les kunnen de leerlingen Aletta Jacobs plaatsen op de tijdbalk. Aan het einde van de les weten de leerlingen dat Aletta de eerste Nederlandse vrouw was die officieel mocht studeren aan de universiteit. Aan het einde van de les weten de leerlingen dat Aletta de eerste vrouwelijke arts was in Nederland en wat haar verdiensten als arts zijn geweest. Aan het einde van de les weten de leerlingen in eigen woorden uitleggen wat feminism is en dat Aletta in de eerste feministische golf een voorvechter voor het vrouwenkiesrecht was. Aan het einde van de les weten de leerlingen dat er ook een tweede feministische golf is geweest en kunnen ze de belangrijkste actiepunten daarvan benoemen. - 13 -

1814 2014 1854 benodigde voorkennis Geen randvoorwaarden internet voor elke leerling een werkblad kleurpotloden beoordeling Aan de hand van de bespreking van het werkblad Aletta Jacobs. lesactiviteiten Introductie Introduceren van het onderwerp, bijvoorbeeld door het klassikaal bekijken van de Klokhuis-aflevering over Aletta Jacobs. Kern Doornemen/bespreken van de verschillende onderdelen op de vensterplaten Individueel of in groepjes maken vn de vragen en opdrachten op het werkblad Afsluiting Werkblad bespreken Ervaringen van de kinderen bespreken, bijvoorbeeld aan de hand van de sleutelvragen in de canonclip voor groep 5-6 of groep 7-8 verantwoording illustraties Vensterplaat: Illustratie: Gerard Vroon Informatieblokjes Portretfoto Aletta Jacobs (Collectie Bibliotheek Rijksuniversiteit Groningen) Portret Anna Marie van Schurman (Wikimedia) Afbeelding boek De Vrouw en haar inwendige organen (CollectieAletta, instituut voor vrouwengeschiedenis) Foto van Aletta Jacobs die op 3 juli 1922 voor het eerst mag gaan stemmen (Collectie Aletta, instituut voor vrouwengeschiedenis) Poster voor vrouwenkiesrecht (Wikimedia) Foto Dolle Mina Baas in eigen buik (Collectie Spaarnestad Fotoarchief) Werkblad Iris Boter Meer van dit soort uitgewerkte lessen vind je op www.entoen.nu - 14 -

Scholen schrijven Geschiedenis 1814 2014 1914 De Eerste Wereldoorlog In deze les staat de vensterplaat over de Eerste Wereld-oorlog centraal. De leerlingen ontdekken aan de hand van deze interactieve vensterplaat wanneer deze oorlog plaatsvond, tussen wie hij werd gevoerd en hoe hij afliep. De aflevering die Het Klokhuis maakte over de Eerste Wereldoorlog biedt een duidelijke en aansprekende introductie op deze Grote Oorlog. doelgroep: groep 7-8 benodigdheden leerdoelen vak: geschiedenis tijdvak: tijd van wereldoorlogen tijdsduur: 1 lesuur groeperingsvorm: klassikaal of in groepjes Vensterplaat Eerste Wereldoorlog Klokhuisaflevering De Eerste Wereldoorlog Werkblad Eerste Wereldoorlog.pdf - opslaan via rechtermuisknop Docentenhandleiding Eerste Wereldoorlog.pdf - opslaan via rechtermuisknop Digitale evaluatie - laat ons weten wat u van deze les vindt en maak kans op een canonwandkaart Aan het einde van de les: Aan het einde het einde van de les weten de leerlingen wanneer de Eerste Wereldoorlog plaatsvond en waarom die zo genoemd wordt. Aan het einde van de les weten de leerlingen welke landen er meevochten aan de kant van de geallieerden en welke aan de kant van de centralen. Aan het einde van de les kunnen de leerlingen aan de hand van de begrippen loopgraaf, gifgas en nieuwe technieken in eigen woorden uitleggen hoe het er aan toeging aan het front. Aan het einde van de les kunnen de leerlingen in eigen woorden vertellen hoe er een eind kwam aan deze oorlog. - 15 -

1814 2014 1914 benodigde voorkennis Geen randvoorwaarden internet voor elke leerling een werkblad kleurpotloden beoordeling Aan de hand van de bespreking van het werkblad De Eerste Wereldoorlog. lesactiviteiten Introductie Introduceren van het onderwerp, bijvoorbeeld door het klassikaal bekijken van de Klokhuis-aflevering over de Eerste Wereldoorlog. Kern Doornemen/bespreken van de verschillende onderdelen op de vensterplaten Individueel of in groepjes maken vn de vragen en opdrachten op het werkblad Afsluiting Werkblad bespreken Ervaringen van de kinderen bespreken, bijvoorbeeld aan de hand van de sleutelvragen in de canonclip voor groep 5-6 of groep 7-8 verantwoording illustraties Vensterplaat: Illustratie: E. de Bruijne voor Agteres, uitgevers voor onderwijsmaterialen Informatieblokjes Foto van en loopgraaf (Wikimedia) Foto van een vliegtuig (Wikimedia) Foto van soldaten met een gasmasker (foto door Captain Frank Hurley. Collectie Imperial War Museum) Foto van Belgische vluchtelingen Foto van militaire begraafplaats de Lijssenthoek (Erf-goed.be via Flickr) Poster I want you for U.S. Army (Wikimedia) Foto Engelse versie van het Verdrag van Versailles (Wikimedia) Werkblad Iris Boter Meer van dit soort uitgewerkte lessen vind je op www.entoen.nu - 16 -

Scholen schrijven Geschiedenis 1814 2014 1911 Annie M.G. Schmidt In deze les staat de vensterplaat over Annie M.G. Schmidt centraal. De leerlingen ontdekken aan de hand van deze interactieve vensterplaat het verhaal achter deze schrijfster die volgens eigen zeggen altijd acht jaar is gebleven. De aflevering die Het Klokhuis maakte over Annie M.G. Schmidt biedt een duidelijke en aansprekende introductie op dit venster. vak: geschiedenis en nederlands doelgroep: groep 5-8 benodigdheden leerdoelen tijdsduur: 1 lesuur tijdvak: tijd van wereldoorlogen groeperingsvorm: klassikaal of in groepjes Vensterplaat Annie M.G. Schmidt Klokhuisaflevering Annie M.G. Schmidt Werkblad Annie M.G. Schmidt.pdf - opslaan via rechtermuisknop Docentenhandleiding Annie M.G. Schmidt.pdf - opslaan via rechtermuisknop Digitale evaluatie - laat ons weten wat u van deze les vindt en maak kans op een canonwandkaart Aan het einde van de les: Kunnen de leerlingen Annie M.G. Schmidt op de tijdbalk plaatsen. Weten de leerlingen dat Annie doorbrak met het werk dat ze maakte voor de krant Het Parool. Weten de leerlingen dat Annie met haar werk op een vriendelijke en grappige manier kritiek leverde op het brave en nette Nederland. Weten de leerlingen dat Annie vanuit de beleving van kinderen schreef en dat dit voor die tijd nieuw was. - 17 -

1814 2014 1911 benodigde voorkennis Geen randvoorwaarden internet voor elke leerling een werkblad kleurpotloden beoordeling Aan de hand van de bespreking van het werkblad Annie M.G. Schmidt. lesactiviteiten Introductie Introduceren van het onderwerp, bijvoorbeeld door het klassikaal bekijken van de Klokhuis-aflevering over Annie M.G. Schmidt. Kern Doornemen/bespreken van de verschillende onderdelen op de vensterplaten Individueel of in groepjes maken vn de vragen en opdrachten op het werkblad Afsluiting Werkblad bespreken Ervaringen van de kinderen bespreken, bijvoorbeeld aan de hand van de sleutelvragen in de canonclip voor groep 5-6 of groep 7-8 verantwoording illustraties Vensterplaat: Illustratie: Iris Boter Informatieblokjes Schooltv Beeldbankclip Annie M.G. Schmidt Afbeelding van de kaft van Ik ben lekker stout Afbeelding Jip en Janneke in Het Parool (via Het Parool) Foto beeld Jip en Janneke (Wikimedia) Afbeelding De Familie Doorsnee Foto Ja zuster, nee zuster (Wikimedia) Afbeelding van de kaft van Ziezo Afbeelding uit Floddertje Foto van de uitreiking van de Gouden Griffel (Nationaal Archief, CC-BY-SA) Afbeelding kaft Jip en Janneke in het Chinees Werkblad Iris Boter Meer van dit soort uitgewerkte lessen vind je op www.entoen.nu - 18 -

1814 2014 Kunststroming De Stijl 1917 In deze les staat de vensterplaat over De Stijl centraal. De leerlingen ontdekken aan de hand van deze interactieve vensterplaat hoe de kunststroming De Stijl is ontstaan, waar zij voor stond en de belangrijkste mensen die erbij betrokken waren. De aflevering die Het Klokhuis maakte over De Stijl biedt een duidelijke en aansprekende introductie op deze kunststroming. vak: geschiedenis/cultuureducatie tijdvak: tijd van wereldoorlogen doelgroep: groep 5-8 tijdsduur: 1 lesuur groeperingsvorm: klassikaal of in groepjes benodigdheden Vensterplaat De Stijl Klokhuisaflevering De Stijl Werkblad De Stijl.pdf - opslaan via rechtermuisknop Docentenhandleiding De Stijl.pdf - opslaan via rechtermuisknop Digitale evaluatie - laat ons weten wat u van deze les vindt en maak kans op een canonwandkaart leerdoelen Aan het einde van de les: Aan het einde van de les weten de leerlingen hoe de kunststroming De Stijl is ontstaan. Aan het einde van de les weten de leerlingen wie de belangrijkste leden van De Stijl waren. Aan het einde van de les kunnen de leerlingen vertellen wat de belangrijkste kenmerken van deze kunststroming zijn. Aan het einde van de les weten de leerlingen dat De Stijl zich in verschillende kunstvormen heeft geuit. Aan het einde van de les kunnen de leerlingen in eigen woorden vertellen welke invloed De Stijl heeft gehad - 19 -

1814 2014 1917 benodigde voorkennis Geen randvoorwaarden internet voor elke leerling een werkblad kleurpotloden beoordeling Aan de hand van de bespreking van het werkblad De Stijl. lesactiviteiten Introductie Introduceren van het onderwerp, bijvoorbeeld door het klassikaal bekijken van de Klokhuis-aflevering over De Stijl. Kern Doornemen/bespreken van de verschillende onderdelen op de vensterplaten Individueel of in groepjes maken vn de vragen en opdrachten op het werkblad Afsluiting Werkblad bespreken Ervaringen van de kinderen bespreken, bijvoorbeeld aan de hand van de sleutelvragen in de canonclip voor groep 5-6 of groep 7-8 verantwoording illustraties Vensterplaat: Illustratie: Kok Korpershoek Informatieblokjes Café de Unie (Wikimedia) Het Rietveld-Schröderhuis (Wikimedia) Rood-blauwe leunstoel, Gerrit Rietveld. (Collectie Centraal Museum, Utrecht) De koe, Theo van Doesburg (Wikimedia) Contra-Compositie met dissonanten XVI, Theo van Doesburg, 1925 (Wikimedia) Gedicht Trein, I.K. Bonset, 1921 (Wikimedia) Nijntje in het museum, Dick Bruna (Mercis B.V.) Werkblad Iris Boter Meer van dit soort uitgewerkte lessen vind je op www.entoen.nu - 20 -

Scholen schrijven Geschiedenis 1814 2014 1930 De crisisjaren In deze les staat de vensterplaat over De crisisjaren van de jarendertig van de vorige eeuw centraal. De leerlingen ontdekken aan de hand van deze interactieve vensterplaat wat De crisisjaren waren en waar en hoe de crisis ontstond. De aflevering die Het Klokhuis maakte over De crisisjaren biedt een duidelijke en aansprekende introductie op het canonvenster De crisisjaren en deze vensterles. doelgroep: groep 5-8 benodigdheden leerdoelen vak: geschiedenis tijdvak: tijd van wereldoorlogen tijdsduur: 1 lesuur groeperingsvorm: klassikaal of in groepjes Vensterplaat De Crisisjaren Klokhuisaflevering De Crisisjaren Werkblad De Crisisjaren.pdf - opslaan via rechtermuisknop Docentenhandleiding De Crisisjaren.pdf - opslaan via rechtermuisknop Digitale evaluatie - laat ons weten wat u van deze les vindt en maak kans op een canonwandkaart Aan het einde van de les: Aan het einde van de les kunnen de leerlingen De crisisjaren plaatsen op de tijdbalk. Aan het einde van de les kunnen de leerlingen in eigen woorden vertellen wat De crisisjaren zijn. Aan het einde van de les kunnen de leerlingen in eigen woorden uitleggen waar en hoe De crisisjaren zijn ontstaan. Aan het einde van de les kunnen de leerlingen in eigen woorden uitleggen wat er met de begrippen Zwarte Donderdag, Steun, Stempellokaal, Zwartwerken en Jordaanoproer en Werkverschaffing bedoeld wordt. - 21 -

1814 2014 1930 benodigde voorkennis Geen randvoorwaarden internet voor elke leerling een werkblad kleurpotloden beoordeling Aan de hand van de bespreking van het werkblad De Crisisjaren lesactiviteiten Introductie Introduceren van het onderwerp, bijvoorbeeld door het klassikaal bekijken van de Klokhuis-aflevering over de crisisjaren. Kern Doornemen/bespreken van de verschillende onderdelen op de vensterplaten Individueel of in groepjes maken vn de vragen en opdrachten op het werkblad Afsluiting Werkblad bespreken Ervaringen van de kinderen bespreken, bijvoorbeeld aan de hand van de sleutelvragen in de canonclip voor groep 5-6 of groep 7-8 verantwoording illustraties Vensterplaat: Illustratie: Fiel van der Veen Informatieblokjes Foto stempellokaal Amsterdam 1933 (Nationaal Archief / Spaarnestad Photo / Het Leven, SFA001003343 Crisis jaren 30: een rij werklozen in een stempellokaal. [Amsterdam-Noord], omstreeks 1933. Collectie Spaarnestad) Foto fietsplaatje met gat (http://geschiedenislessen.nl/vmbo3/crisis/images/fietsplaatje-gat.jpg) Foto Arbeiders poseren bij werkverschaffings-project aan de Baaksche Beek bij Aalten, 1927 (Het Geheugen van Nederland - Bron: [SFA001003018], Het Leven, Spaarnestad Photo) Foto H. Colijn (ANP Historisch Archief) Werkblad Iris Boter Meer van dit soort uitgewerkte lessen vind je op www.entoen.nu - 22 -

Scholen schrijven Geschiedenis 1814 2014 1945 Veelkleurig Nederland In deze les staat de vensterplaat over Veelkleurig Nederland centraal. De leerlingen ontdekken aan de hand van deze interactieve vensterplaat welke groepen nieuwe Nederlanders er zijn, waarom ze hierheen zijn gekomen en hoe de multiculturele samenleving er tegenwoordig uitziet. De aflevering die Het Klokhuis maakte over Veelkleurig Nederland biedt een duidelijke en aansprekende introductie op dit veelzijdige onderwerp. doelgroep: groep 5-8 benodigdheden leerdoelen vak: geschiedenis tijdvak: tijd van wereldoorlogen tijdsduur: 1 lesuur groeperingsvorm: klassikaal of in groepjes Vensterplaat Veelkleurig Nederland Klokhuisaflevering Veelkleurig Nederland Werkblad Veelkleurig Nederland.pdf - opslaan via rechtermuisknop Docentenhandleiding Veelkleurig Nederland.pdf - opslaan via rechtermuisknop Digitale evaluatie - laat ons weten wat u van deze les vindt en maak kans op een canonwandkaart Aan het einde van de les: Aan het einde van de les weten de leerlingen dat er nog nooit zoveel verschillende mensen in Nederland hebben gewoond als tegenwoordig. Ze kunnen de drie belangrijkste redenen hiervoor benoemen (gastarbeiders, vluchtelingen enmensen uit ex-kolonieën). Aan het einde van de les weten de leerlingen uit welke landen mensen uit ex-kolonieën en gastarbeiders kwamen. Aan het einde van de les kunnen de leerlingen verwoorden wat belangrijk is om te weten over Nederland. Aan het einde van de les weten de leerlingen wat er bedoeld wordt met het begrip multi-culturele samenleving en kunnen ze in eigen woorden vertellen wat ze hiervan vinden. - 23 -

1814 2014 1945 benodigde voorkennis Geen randvoorwaarden internet voor elke leerling een werkblad kleurpotloden beoordeling Aan de hand van de bespreking van het werkblad Veelkleurig Nederland. lesactiviteiten Introductie Introduceren van het onderwerp, bijvoorbeeld door het klassikaal bekijken van de Klokhuis-aflevering over Veelkleurig Nederland. Kern Doornemen/bespreken van de verschillende onderdelen op de vensterplaten Individueel of in groepjes maken van de vragen en opdrachten op het werkblad Afsluiting Werkblad bespreken Ervaringen van de kinderen bespreken, bijvoorbeeld aan de hand van de sleutelvragen in de canonclip voor groep 5-6 of groep 7-8 verantwoording illustraties Vensterplaat: Illustratie: John Erkelens: www.studiozoetermeer.nl Informatieblokjes Foto Suriname onafhankelijk - vlaggenceremonie (ANP archief) Foto van gezinshereniging op Schiphol (Het Geheugen van Nederland) Foto shoarma (Wikimedia) Foto tulpenvelden (Wikimedia) Werkblad Iris Boter Meer van dit soort uitgewerkte lessen vind je op www.entoen.nu - 24 -

1814 2014 Willem Drees 1948 In deze les staat de vensterplaat over Willem Drees centraal. De leerlingen ontdekken aan de hand van deze interactieve vensterplaat wie deze minister-president was en hoe hij samen met zijn regering bouwde aan een verzorgingsstaat. De aflevering die Het Klokhuis maakte over Willem Drees biedt een duidelijke en aansprekende introductie op deze populairste minister-president van de afgelopen honderd jaar. vak: geschiedenis tijdvak: tijd van wereldoorlogen doelgroep: groep 5-8 tijdsduur: 1 lesuur groeperingsvorm: klassikaal of in groepjes benodigdheden Vensterplaat Willem Drees Klokhuisaflevering Willem Drees Werkblad Willem Drees.pdf - opslaan via rechtermuisknop DocentenhandleidingWillem Drees.pdf - opslaan via rechtermuisknop Digitale evaluatie - laat ons weten wat u van deze les vindt en maak kans op een canonwandkaart leerdoelen Aan het einde van de les: Weten de leerlingen dat Willem Drees minister-president was van 1948-1958. Weten de leerlingen dat Willem Drees minister-president was in een moeilijke tijd waarin Nederland herstelde van de Tweede Wereldoorlog. Weten de leerlingen dat de regering van Drees de verzorgingsstaat opbouwde en weten ze wat daarmee bedoeld wordt. Kunnen de leerlingen vertellen hoe Willem Drees aan zijn bijnaam Vadertje Drees kwam. - 25 -

1814 2014 1948 benodigde voorkennis Geen randvoorwaarden internet voor elke leerling een werkblad kleurpotloden beoordeling Aan de hand van de bespreking van het werkblad Willem Drees. lesactiviteiten Introductie Introduceren van het onderwerp, bijvoorbeeld door het klassikaal bekijken van de Klokhuis-aflevering over Willem Drees. Kern Doornemen/bespreken van de verschillende onderdelen op de vensterplaten Individueel of in groepjes maken vn de vragen en opdrachten op het werkblad Afsluiting Werkblad bespreken Ervaringen van de kinderen bespreken, bijvoorbeeld aan de hand van de sleutelvragen in de canonclip voor groep 7-8 verantwoording illustraties Vensterplaat: Illustratie: Fiel van der Veen Informatieblokjes Verkiezingsposter PvdA 1952 Foto van Willem Drees met bouwhelm (via EenVandaag) Foto schelpen portret Willem Drees (Collectie Rijksmuseum Amsterdam) Foto Willem Drees verlaat zijn huis (Collectie Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis/BG B27/653) Foto mariakaakje (via canon met de kleine c) Foto budgetteerspaarpot (via Ongehoord Digitaal dagboek) Werkblad Iris Boter Meer van dit soort uitgewerkte lessen vind je op www.entoen.nu - 26 -

Scholen schrijven Geschiedenis 1814 2014 1951 De Televisie In deze les staat de vensterplaat over de televisie centraal. De leerlingen ontdekken aan de hand van deze interactieve vensterplaat de geschiedenis van de doorbraak van dit massamedium. De aflevering die Het Klokhuis maakte over de televisie biedt een duidelijke en aansprekende introductie op dit venster. doelgroep: groep 5-8 benodigdheden leerdoelen vak: geschiedenis tijdvak: tijd van televisie en computer tijdsduur: 1 lesuur groeperingsvorm: klassikaal of in groepjes Vensterplaat De Televisie Klokhuisafl evering De Televisie Werkblad De Televisie.pdf - opslaan via rechtermuisknop Docentenhandleiding De Televisie.pdf - opslaan via rechtermuisknop Digitale evaluatie - laat ons weten wat u van deze les vindt en maak kans op een canonwandkaart Aan het einde van de les: Weten de leerlingen wanneer de eerste offi ciële televisie-uitzending in Nederland was. Weten de leerlingen dat Philips de initiatiefnemer was voor de introductie van dit massa-medium. Weten de leerlingen dat de computer de volgende stap in de informatierevolutie betekende. Weten de leerlingen wat Sociale Media zijn. - 27 -

1814 2014 1951 benodigde voorkennis Geen randvoorwaarden internet voor elke leerling een werkblad kleurpotloden beoordeling Aan de hand van de bespreking van het werkblad De Televisie. lesactiviteiten Introductie Introduceren van het onderwerp, bijvoorbeeld door het klassikaal bekijken van de Klokhuis-aflevering over De Televisie. Kern Doornemen/bespreken van de verschillende onderdelen op de vensterplaten Individueel of in groepjes maken vn de vragen en opdrachten op het werkblad Afsluiting Werkblad bespreken Ervaringen van de kinderen bespreken, bijvoorbeeld aan de hand van de sleutelvragen in de canonclip voor groep 7-8 verantwoording illustraties Vensterplaat: Illustratie: Kok Korpershoek Informatieblokjes Foto van de eerste televisie-uitzending in 1951 (Wikimedia) Foto van de eerste televsie (Collectie Museum Beeld & Geluid) Afbeelding Philipsbrochure (Philips Company Archives) Logo Nederland 2 (Wikimedia) Foto Meneer de Uil (Wikimedia) Foto Loeki de Leeuw (Collectie Museum Beeld en Geluid - Geesink Studio) Foto oude Apple computer (Wikimedia) Foto oude Philips radio (via Muziekmuseum Vlaanderen) Foto testbeeld (Wikimedia) Werkblad Iris Boter Meer van dit soort uitgewerkte lessen vind je op www.entoen.nu - 28 -

1814 2014 De Watersnood 1953 In deze les staat de vensterplaat over de watersnood van 1953 centraal. De leerlingen ontdekken aan de hand van deze interactieve vensterplaat hoe deze ramp heeft kunnen gebeuren en wat de impact ervan was. De aflevering die Het Klokhuis maakte over de watersnood biedt een duidelijke en aansprekende introductie op de watersnood van 1953. vak: geschiedenis en aardrijkskunde tijdvak: tijd van televisie en computer doelgroep: groep 5-8 tijdsduur: 1 lesuur groeperingsvorm: klassikaal of in groepjes benodigdheden Vensterplaat De Watersnood Klokhuisaflevering De Watersnood Werkblad De Watersnood.pdf - opslaan via rechtermuisknop Docentenhandleiding De Watersnood.pdf - opslaan via rechtermuisknop Digitale evaluatie - laat ons weten wat u van deze les vindt en maak kans op een canonwandkaart leerdoelen Aan het einde van de les: Kunnen de leerlingen aangeven op de tijdbalk wanneer de watersnood van 1953 plaatsvond. Weten de leerlingen welke gebieden in Nederland getroffen werden door de watersnood van 1953. Kunnen de leerlingen in het kort uitleggen wat de oorzaken en de gevolgen waren van de watersnood van 1953. Kunnen de leerlingen uitleggen wat de Deltawerken zijn. - 29 -

1814 2014 1953 benodigde voorkennis Geen randvoorwaarden internet voor elke leerling een werkblad kleurpotloden beoordeling Aan de hand van de bespreking van het werkblad De Watersnood. lesactiviteiten Introductie Introduceren van het onderwerp, bijvoorbeeld door het klassikaal bekijken van de Klokhuis-aflevering over de watersnood van 1953. Kern Doornemen/bespreken van de verschillende onderdelen op de vensterplaten Individueel of in groepjes maken vn de vragen en opdrachten op het werkblad Afsluiting Werkblad bespreken Ervaringen van de kinderen bespreken, bijvoorbeeld aan de hand van de sleutelvragen in de canonclip voor groep 5-6 of groep 7-8 verantwoording illustraties Vensterplaat: Illustratie: Kok Korpershoek Informatieblokjes Foto overstroomd huis (via entoen.nu) Foto moeder met kinderen (via entoen.nu) Foto soldaten soldaten helpen (via entoen.nu) Foto Juliana met kinderen (via het Watersnoodmuseum) Foto van het schip van schipper Arie Evergroen (via entoen.nu) Foto dichten van dijkgat met caissons (via het Watersnoodmuseum) Kaartje Deltawerken (via entoen.nu) Foto NAP-meter (via Kok Korpershoek) Werkblad Iris Boter Meer van dit soort uitgewerkte lessen vind je op www.entoen.nu - 30 -

1814 Activiteiten suggesties 2014 Suggesties voor activiteiten die je kunt inzetten bij het in beeld brengen van 1 jaar uit de geschiedenis van Zeeland Onderstaande suggesties zijn met opzet heel globaal gehouden. De leraar en de leerlingen hebben dus maximale ruimte voor een eigen invulling en aanpassing. Wanddiscussie Wanddiscussie Organiseer een wanddiscussie naar aanleiding van het onderwerp. Zorg voor voldoende ruimte op een prikbord in de klas of elders binnen de school. Grote vellen papier waar de leerlingen iets op kunnen schrijven of op kunnen plakken zijn natuurlijk ook goed. Nodig de leerlingen uit om in kranten, tijdschriften cartoons op te zoeken die over dit onderwerp gaan. Ze mogen natuurlijk ook zelf cartoons bedenken of bij bestaande zelf een andere tekst schrijven. Als er op de wand een bonte verzameling aan cartoons is verschenen maak je er een foto van. Ansichtkaarten Ansichtkaarten Laat de leerlingen bij de informatie over het onderwerp een ansichtkaart maken die kan dienen ter promotie van Zeeland. Laat ze er zelf zo mogelijk ook een slogan bij bedenken. Song of rap Song of rap Bedenk eerst een refrein dat goed past bij het onderwerp. Laat de leerlingen vervolgens enkele coupletten maken. Dit kan taakverdelend door bijvoorbeeld elk groepje van 4 personen een couplet te laten maken. Uiteraard wordt de activiteit afgesloten met de uitvoering van de rap of song. Stripverhaal maken Stripverhaal maken Staat er in het nieuws van het jaar dat jullie school heeft gekozen grappige gebeurtenissen dan kan daar misschien een stripverhaal bij gemaakt worden. Stappen: bedenk een stripfiguur. Laat je daarbij inspireren door voorbeelden die je in kranten en tijdschriften kunt vinden. maak de grap niet te ingewikkeld. Hoe simpeler, hoe beter. maak een korte tekst maak een eerste schets van de plaatjes. Drie á vier is al genoeg. Eindig ieder plaatje met een vraag of een uitroep die nieuwsgierig maakt naar het volgende plaatje. teken de plaatjes en voeg de teksten bij. kleur in. Tip Op internet vind je via google onder het kopje strip maken verschillende suggesties en hulpmiddelen. - 31 -

Activiteiten suggesties 1814 2014 Gevoelens Gevoelens Heb je een onderwerp gekozen dat veel indruk heeft gemaakt, waarbij veel emoties een rol speelden, dan kun je in kaart brengen welke gevoelens er bij de mensen toen hebben geleefd. Dat kunnen fijne en ook minder fijne gevoelens zijn. Schrijf midden op een groot vel papier de gebeurtenis (bijvoorbeeld de watersnoodramp in 1953 of de deltawerken). Zet daar een cirkel omheen en teken vanuit deze cirkels pootjes. Aan het uiteinde van elke poot komt een gevoel te staan. Probeer zoveel mogelijk verschillende gevoelens te noteren. Dat betekent dus dat je ook op zoek moet naar de minder gebruikelijke vormen zoals wanhoop, spijt, opluchting, verwarring. Je kunt de omschrijving van het gevoel combineren met een passende afbeelding (uit die tijd). Conflicten oplossen Conflicten oplossen Komt er in het kalenderjaar dat de school heeft gekozen nieuws voor waarbij sprake is van een conflict of ruzie tussen mensen? geef het conflict of ruzie weer in woord en beeld. Waar gaat het over? wat was de oplossing? Is die niet gegeven, kun je dan zelf een oplossing bedenken? Conflict/ruzie in woord en beeld Oplossing Zeeuwse successen Zeeuwse successen Welke successen werden er in het jaar dat de school heeft gekozen door de Zeeuwen behaald. Dat kan op allerlei gebied zijn, zoals sport, handel, schilderkunst, bouwwerken, bescherming tegen het water, etc. Maak hier een poster van. Van lelijk tot mooi Van lelijk tot mooi Beschrijf een gebeurtenis van toen die je lelijk, eng, gevaarlijk, dom o.i.d vond. Beschrijf deze gebeurtenis opnieuw, maar nu alsof het iets geweldigs, fantastisch, prachtigs of goed bedacht is. - 32 -

1814 Superschema s 2014 Gebruik van superschema s bij het in beeld brengen van 1 jaar geschiedenis van Zeeland. Superschema s ondersteunen verschillende vormen van denken zoals: samenvatten, symboliseren, indelen, analyseren, breinstormen, ordenen en evalueren. Werken met superschema s zet leerlingen aan tot een actieve leerhouding. De schema s die hier zijn opgenomen zijn exclusief gericht op breinstormen, denken in volgorde, denken in overeenkomsten en verschillen en denken in overeenkomsten en tegenstellingen. Er is uiteraard niets op tegen om leerlingen te stimuleren zelf een schema te bedenken. Cirkelschema Cirkelschema met Denkraam t.bv. breinstormen. (zie bijlage 1 en bijlage 1 met voorbeeld)) Het cirkelschema bestaat uit een binnen- en een buitencirkel. In de binnencirkel wordt een woord, getal, afbeelding of ander symbool gezet om het voorwerp, de persoon of het onderwerp weer te geven waar de leerlingen op gaan reageren. In de grotere buitencirkel schrijven of tekenen ze de ideeën die in hen opkomen over het onderwerp of wat er over bekend is. Op die manier maken ze zichtbaar wat ze over het onderwerp denken of weten. Het cirkelschema kan gebruikt worden als voorbereiding op een schrijfactiviteit of een ander superschema. Voor schrijfactiviteiten vindt u verderop suggesties. Tip Tip Leerlingen hebben soms de neiging om bij een brainstorming te blijven hangen in een bepaalde denkrichting, bijvoorbeeld alleen maar noemen van uiterlijke kenmerken van een persoon. Op zo n moment is het belangrijk dat u hen stimuleert om ook op een andere manier naar die persoon te kijken. Geef de leerlingen zoveel mogelijk de ruimte om na te denken en benadruk dat alles wat in hen opkomt goed is. In het denkraam wordt in een of meerdere hoeken een conclusie, mening of gedachte genoteerd. Wat denk je bij dit onderwerp? Wat vind je er bijzonder aan? Wat vraag je je af? Waarom vind je de informatie belangrijk? Met het denkraam maken de leerlingen de informatie tot iets persoonlijks. Werkvormen: in tweetallen breinstormen en denkraam invullen. wat vaak nog meer oplevert is om de breinstorming te starten in tweetallen en deze vervolgens te laten vergelijken met het resultaat van een ander tweetal en gezamenlijk een teamcirkel te maken. Per team van vier leerlingen wordt vervolgens het denkraam ingevuld. de teamresultaten worden aan een wand gehangen. Elk team staat bij zijn eigen resultaat. Vervolgens laat u de teams een plaats doorschuiven. Herhaal dit na enkele minuten totdat ze weer bij hun eigen schema staan. - 33 -

Superschema s 1814 2014 Materialen Materialen Op papier (A4 of A3 of groter) met allerlei teken, schrijf en schildergereedschap. Geef daarbij ruimte voor eigen initiatieven. Laat de leerlingen zelf het basisschema tekenen. Bijlage 1 Bijlage 1: Cirkel met denkraam pad paard zaad Eind d mond bad bed Als je een woord langer maakt, hoor je een d. - 34 -

Superschema s 1814 2014 Kettingschema Kettingschema: informatie op volgorde zetten (zie bijlage 2) Met dit superschema kunnen gebeurtenissen, handelingen, oorzaak-gevolg relaties worden weergegeven. Er zijn twee vormen: lineair (proces) en cyclisch. De vorm staat niet voorop, het gaat om het denkproces. Geef leerlingen daarom de ruimte om zelf keuzes te maken v.w.b. de vorm. Een lineair schema kan bijvoorbeeld heel goed de vorm hebben van een slang en een cyclisch schema van een ellips. De bijlagen zijn slechts bedoeld als voorbeeld. Werkvormen Werkvormen: - in tweetallen de vorm van het kettingschema bepalen en invullen. - wat vaak nog meer oplevert is om, nadat het kettingschema in tweetallen is ingevuld, deze vervolgens te laten vergelijken met het resultaat van een ander tweetal en gezamenlijk een nieuw kettingschema te maken. - de teamresultaten worden aan een wand gehangen. Elk team staat bij zijn eigen resultaat. Vervolgens laat u de teams een plaats doorschuiven. Herhaal dit na enkele minuten totdat ze weer bij hun eigen schema staan. Extra Extra: De schakels uit de ketting kunnen ook weergegeven worden in een leporello. Dat is een boekje dat je kunt in-en uitklappen als een harmonica. - 35 -