Docentenhandleiding magazine Lekker Belangrijk!!! 2010 Het is altijd belangrijk geweest dat er genoeg, veilig en gezond eten is. Andere aspecten worden tegenwoordig steeds belangrijker. Daarbij gaat het om zaken als dierenwelzijn en milieu en eerlijke handel. Informatie over deze meerwaarden van voedsel is op een eigentijdse manier neergezet in het magazine Lekker Belangrijk. Deze handleiding geeft je handvatten om het magazine te gebruiken in de klas. Eerst wordt aangegeven bij welke kerndoelen de inhoud van het magazine Lekker Belangrijk aansluit. Daarna volgt een korte handleiding voor het houden van een discussie over de onderwerpen die in het magazine aan bod komen. Tot slot vind je meer informatie over het online lesprogramma Weet Wat Je Eet, dat inhoudelijk bij het magazine aansluit. Koppeling van de kerndoelen aan de inhoud van het magazine Het magazine Lekker Belangrijk stimuleert het zelfdenkend vermogen van leerlingen. Het reikt informatie aan met behulp waarvan leerlingen zelf een mening kunnen vormen en daarop hun keuzes kunnen baseren. De inhoud van het magazine is gekoppeld aan de onderwijskerndoelen voor de onderbouw van het voorgezet onderwijs uit de domeinen Mens en Natuur en Mens en Maatschappij. Domein Mens en Natuur Kerndoel 30 De leerling leert dat mensen, dieren en planten in wisselwerking staan met elkaar en hun omgeving (milieu), en dat technologische en natuurwetenschappelijke toepassingen de duurzame kwaliteit daarvan zowel positief als negatief kunnen beïnvloeden. In het artikel Spangas goes green (pag. 6 en 7) gaan drie Spangas acteurs met elkaar in discussie over eten en milieu. Houden ze bij het kopen, bewaren en bereiden van hun eten rekening met het milieu? Met heel veel leerzame tips. Het artikel Tea Time! (pag. 10) gaat over allerlei theeweetjes: hoe wordt thee gemaakt, hoe zit het met de werkomstandigheden van theeplukkers en wat zit er eigenlijk in thee. In het artikel Thomas loves kip (pag. 14,15 en 16) gaat BN-er Thomas Berge langs bij een scharrelkippenboerderij. Hij volgt het reilen en zeilen op de boerderij en leert meer over het leven van een scharrelkip. Een tijdslijn laat het proces zien van ei tot kipfilet. Eisenhowerlaan 108 Postbus 85700 2508 CK Den Haag T. 070 306 88 88 F. 070 350 42 59 KvK 41159550 1/1 De gedragscode van het Voedingscentrum is onverkort van toepassing; zie onze website
Kerndoel 31 De leerling leert o.a. door praktisch werk kennis te verwerven over en inzicht te verkrijgen in processen uit de levende en niet-levende natuur en hun relatie met omgeving en milieu. Aansluitend artikel: Het artikel SpangaS goes green (pag 6 en 7) besteedt volop aandacht aan eten en milieu. Kerndoel 34 De leerling leert hoofdzaken te begrijpen van bouw en functie van het menselijk lichaam, verbanden te leggen met het bevorderen van lichamelijke en psychische gezondheid, en daarin een eigen verantwoordelijkheid te nemen. In diverse artikelen is informatie te vinden over eten en gezondheid. In de rubriek Newsflash (pag. 4 en 5) wordt o.a. aandacht besteed aan de (on)zin van energiedrankjes en het belang van vet in je eten. En het artikel Voor de groentjes (pag 18 en 19) staat bomvol leerzame feiten over groenten. De test Keur je kantine (pag. 11) gaat over de schoolkantine. De test zet de leerling o.a. aan tot nadenken over hoe gezond of ongezond het aanbod is in de kantine op school. De lezer wordt geprikkeld om na te denken over het eigen eetgedrag en de consequenties daarvan. Domein Mens en Maatschappij Kerndoel 36 De leerling leert betekenisvolle vragen stellen over maatschappelijke kwesties en verschijnselen, daarover een beargumenteerd standpunt in te nemen en te verdedigen, en daarbij respectvol met kritiek om te gaan. De meeste artikelen van het magazine laten diverse opinies zien. Bijvoorbeeld het artikel Vlees versus Vega (pag. 22 en 23) waarin twee GTST acteurs in discussie gaan over het wel of niet eten van vlees. En het artikel SpangaS goes green (pag. 6 en 7) waarin de SangaS-acteurs aan de hand van stellingen in discussie gaan over het wel of niet milieubewust eten. Door deze opiniërende stukken van personen die aansprekend zijn voor de doelgroep, wordt de doelgroep gestimuleerd om zelf ook een mening te vormen. Kerndoel 42 De leerling leert in eigen ervaringen en in de eigen omgeving effecten te herkennen van keuzes op het gebied van werk en zorg, wonen en recreëren, consumeren en budgetteren, verkeer en milieu. In de Verspilquiz (pag. 17) kunnen jongeren testen wat zij weten over het bewaren en verspillen van eten. De test zet aan tot nadenken over het eigen gedrag. In het midden van het magazine (pag 12 en 13) zit een superhandige Keurmerkenwijzer. Met behulp van deze wijzer zie je in een oogopslag waar een keurmerk voor staat. Het stimuleert 2/2
jongeren om na te denken over welke aspecten zij belangrijk vinden bij het kopen van producten (aandacht voor dieren, milieu, mens en/of herkomst). In het artikel Etikettenpret (pag 20 en 21) leren jongeren meer over de informatie die je kunt terugvinden op het etiket. Het zet aan tot nadenken over het eigen koop- en eetgedrag en de consequenties daarvan. Kerndoel 46 De leerling leert over verdeling van welvaart en armoede over de wereld, hij leert de betekenis daarvan te zien voor de bevolking en het milieu en relaties te leggen met het eigen leven in Nederland. Het artikel Tea Time (pag 10) en de Verspilquiz (pag. 11) laten o.a. zien wat effecten van voedselproductie kunnen zijn op de mens. 3/3
Handleiding discussie Het magazine Lekker Belangrijk!!! geeft informatie en verschillende opinies over de meerwaarden van voedsel. Deze discussiehandleiding kan een handvat zijn voor het houden van een discussie in de klas over deze onderwerpen. Het doel hiervan is dat leerlingen met elkaar van gedachten wisselen over meerwaarden van voedsel en zich hier een mening over vormen. De werkvorm is ontleend aan het jongerendiscussieprogramma Lagerhuis, waarin jongeren op overtuigende wijze met elkaar over allerlei thema s van gedachten wisselen. Gang van zaken 1. Je legt kort uit wat de bedoeling is. Er gaat gediscussieerd worden over stellingen. De leerlingen bepalen hun standpunt en proberen vervolgens leerlingen met een ander standpunt te overtuigen van hun gelijk. Het is verstandig erop te wijzen dat het veranderen van mening niet zwak is, maar getuigt van goed luisteren en openstaan voor goede argumenten. Een jury bepaalt wie het beste argumenteert en overtuigt. 2. Eventueel wijs je een jury aan van twee leerlingen. Deze jury bepaalt aan het eind van iedere discussie welke leerling het beste was en waarom. De jury kiest (van tevoren) waarop ze gaan letten: creativiteit, originaliteit, overtuigendheid en/of (open staan voor) goede argumenten. 3. Ook wijst je een samenvatter aan. Deze leerling vat de hele discussie aan het eind samen. De jury en de samenvatter zorgen ervoor dat de leerlingen zelf actiever bij de les worden betrokken. Je bent zelf vrij en kunt optreden als begeleider. Eventueel kun je beide rollen zelf doen, dit hangt van de klas af. 4. Je deelt aan alle leerlingen een vel uit met daarop een stelling en ruimte voor redeneringen en aantekeningen. je kunt een van onderstaande stellingen uitkiezen of ze allebei laten doen. Per stelling bent je ongeveer 15-20 minuten bezig. 5. Je schrijft de stelling op het bord. 6. De leerlingen schrijven op hun antwoordvel of ze het met de stelling eens zijn of niet. Ook schrijven ze op waarom ze het er wel of niet mee eens zijn (2 minuten). Voor hun betoog maken de leerlingen gebruik van minstens 3 van de onder aan het blad staande kernwoorden. 7. Als alle leerlingen klaar zijn, vraag je de leerlingen die het ermee eens zijn hun vinger op te steken. Dit aantal schrijf je op het bord. Daarna vraag je de leerlingen die het er niet mee eens zijn hun vinger op te steken. Ook dit aantal schrijf je op. 8. Het discussiëren kan beginnen. Het gaat erom dat de leerlingen die het ermee eens zijn de leerlingen die het er niet mee eens zijn aan hun kant proberen te krijgen. En omgekeerd. 9. Na 10 minuten stop je de discussie. Je vraagt de samenvatter om de discussie kort samen te vatten. 4/4
10. Je vraagt opnieuw wie van de klas het met de stelling eens is en wie niet. Als er verschil is dan constateer je dat en je kunt eventueel om uitleg vragen. 11. Je vraagt de jury wie volgens hen de beste debater is, ook vraag je om uitleg bij deze keuze. 12. Je rondt de discussie af. 13. Als er tijd over is kan er nog een stelling gedaan worden op dezelfde manier. Voorbeelden van bruikbare stellingen Ik let op keurmerken die op het etiket staan Ik eet boerenkool alleen in de winter Of mijn thee fair trade is, boeit me niet De kip die ik eet, moet buiten hebben gescharreld Vlees eten is slecht voor het milieu Fair trade kun je niet proeven Mijn schoolkantine moet veel gezonder Ik eet het liefst producten die in Nederland gemaakt zijn Ik ga altijd voor gezond, prijs is niet belangrijk Ik wil niet weten waar mijn eten vandaan komt Biologische vlees smaakt in mijn hoofd anders Ik eet graag vlees, maar dan wel van een dier dat een goed leven heeft gehad Als ik later kinderen heb, voed ik ze vegetarisch op Vergeten groenten zijn niet voor niets vergeten Je bent hip als je dingen proeft die je nog niet eerder hebt gegeten Of je nou fair trade producten koopt of juist heel milieubewust, het heeft toch geen zin Als consument heb je toch geen invloed op het aanbod in de winkel Meer inhoudelijke informatie over deze onderwerpen is te vinden op voedingscentrum.nl. 5/5
Voorbeeld leerlingenvel bij discussie Lees het artikel Spangas goes green op pagina 6 en 7 van Lekker Belangrijk!!! magazine Hieronder volgt een stelling. Ben je het ermee eens of niet? Schrijf dat onder de stelling. Gebruik minstens drie van de kernwoorden onderaan dit blad. Als je vóór de discussie bedenkt waarom je het er wel of niet mee eens bent en waarom, kom je tijdens de discussie beter uit je woorden. Wil je tijdens de discussie reageren op iemand anders, maar ben je niet meteen aan de beurt? Schrijf dan even op wat je wilde zeggen bij aantekeningen. Dan onthoud je wat je wilde zeggen. Stelling Ik vind het belangrijk om te letten op het milieu bij het kopen en bereiden van mijn eten Ik ben het daar wel/niet mee eens want Aantekeningen tijdens de discussie: Woorden die je tijdens de discussie kunt gebruiken: milieu - seizoen - transport - ver weg - dichtbij - vliegtuig - boot - boodschappen doen - productie - teelt - keurmerk - supermarkt - etiket - gezond - smaak - prijs Discussieregels: 1. Als er iemand aan het woord is, luister ik 2. Als ik iets wil zeggen, steek ik mijn vinger op 6/6
Het jongerenmagazine Lekker Belangrijk!!! sluit aan bij de basisles Voedsel en de wereld eromheen en diverse keuzelessen van het online lesprogramma Weet wat je eet. Met een basisles over Voedsel en de wereld eromheen en keuzelessen over de Voedselketen en Voedsel en Milieu wil het Voedingscentrum leerlingen inzicht geven in de invloed van eten op de omgeving. Dit wordt een steeds belangrijker aandachtpunt in ons leef- en eetpatroon. De module helpt de leerlingen inzicht te krijgen in hun voedsel, waardoor ze bewustere keuzes kunnen maken voor wat ze eten. Lesprogramma Weet wat je eet Weet wat je eet is een online lesprogramma over bewust, gezond en veilig eten voor leerlingen van 12 tot en met 16 jaar in het voortgezet onderwijs (VMBO, HAVO, VWO en MBO). Het programma is door het Voedingscentrum ontwikkeld en helpt bij de invulling van verplichte kerndoelen van het voortgezet onderwijs. Het programma bestaat uit verschillende basislessen en keuzelessen (inclusief proefwerken). Het biedt leerlingen op een aantrekkelijke en laagdrempelige manier lesstof over eten. De leerlingen volgen de lessen individueel via internet en de docent volgt de vorderingen op de docentensite. Basisles Voedsel en de wereld eromheen Deze basisles gaat over dierenwelzijn, milieu, natuur en landschap, eerlijke handel en voedsel als cultuur en leefstijl. Wat je eet heeft namelijk ook invloed op de wereld om je heen. Hoe heeft de kip die je eet geleefd en waar komt z n voer vandaan? En is het plakje kaas op je brood in een fabriek gemaakt of op een boerderij? Naast een kennisles kunnen de leerlingen een test doen om hun eigen eetgewoonten onder de loep te nemen. Keuzeles De Voedselketen De lesmodule De Voedselketen bestaat uit twee keuzelessen. In de eerste keuzeles Voedselketen: weet wat je eet komt aan de orde welke stappen een product doorloopt voordat het daadwerkelijk op je bord ligt. Waar komen de grondstoffen vandaan? En welke aspecten spelen mee bij de aankoop en bereiding van producten? De tweede keuzeles Voedselketen: het varken geeft inzicht in de voedselproductieketen van ham. Wat en hoeveel eet een varken? Hoeveel ruimte heeft een varken in zijn hok? Wat is intensieve veehouderij? En wat is het verschil tussen scharrelvarkens en biologische varkens? De leerling leert dat je producten naast prijs en uiterlijk ook kunt beoordelen op dierenwelzijn, milieu en eerlijke handel. Dit is belangrijk voor het maken van een bewuste keuze. Keuzeles Voedsel en Milieu De lesmodule Voedsel en Milieu bestaat ook uit twee lessen. In de eerste les Milieu, voedsel en productiemethoden van de lesmodule leren leerlingen over de effecten van verschillende productiemethoden op het milieu en over hun eigen invloed hierop. Aan 7/7
bod komen vragen als: Wat is het milieu? Wie heeft invloed op het milieu? En wat zijn effecten van voedselproductie en consumptie? Deze vragen worden toegelicht met voorbeelden van negatieve effecten, maar ook van positieve effecten. De tweede les Duurzaam consumeren richt zich op aspecten die meerwaarde kunnen geven aan voedsel. Het besef van deze meerwaarden is belangrijk voor bewuste keuzes in het koop- en eetgedrag van de leerlingen. Consumptiegedrag en de voedselvoetafdruk van de leerlingen zelf komen aan bod. Daarnaast wordt aandacht besteed aan de milieubelasting van bepaalde producten en voedselverspilling. Meer weten of inschrijven Je kunt je school inschrijven voor een jaarabonnement Weet wat je eet. Een jaarabonnement per klaseenheid van maximaal 35 leerlingen bedraagt 17,50 (bij 35 leerlingen is dit 0,50 per leerling). Meld je school aan op www.wwje.nl/informatie en schrijf de klassen in door ze een klascode toe te kennen. Vervolgens kunnen de leerlingen zichzelf via www.wwje.nl aanmelden en het gehele lesprogramma gaan volgen. De docent kan de vorderingen volgen via de speciale docenten website: www.wwje.nl/docenten. 8/8