Neurobiologie van verslaving R. Schipper Arts in opleiding tot psychiater GGNet
Inhoud Inleiding Neuropsychologische concepten Neurobiologische concepten Genen en verslaving EPA en verslaving
Inleiding (1) The cycle of ever growing pathology (Baumeister ea 1994) 2009 Cannabis Cocaïne Opiaten XTC Amfet GHB Alcohol Gebruik algemene bevolking (Recent) 7% 1.2% 0.1% 1.4% 0.4% 0.4 84% Probleem gebruikers 29 300 40 200? 18000??? 82 400 395 600 Verslavingszorg (2011) 10 971 9 437 12 313 117 1 688 524 36 203 Kerncijfers middelengebruik Trimbos instituut
Inleiding (2) Salience Cues Kick Craving Controleverlies Tolerantie Onthoudingsverschijnselen Verwaarlozing Negatieve gemoedstoestand
Inleiding (3) 1 3 2 Artikel: Brain stress systems in the amygdala and addiction, Koob, 2009
Neuropsychologische concepten
Motivatie (1)
Motivatie (2) Wikler: neg en pos bekrachtigers Solomon: opponent process theory of motivation Robinson & Berridge: incentive salience hypothesis Artikel: neurocircuitry of addiction, Volkow, 2010
Wikler Positieve bekrachtiging Negatieve bekrachtiging
Solomon Opponent process theory of motivation Hedonie, positieve affecten & emoties worden uitgedoofd door het CZS Homeostase handhaven Verslaving Negatief affect gebruiken Downregulatie dopamine(receptor)
Robinson & Berridge Incentive salience hypothese CUES Artikel: The debate over dopamine s role in reward: the case for incentive salience, Berridge, 2007
Wat verdient de voorkeur?
Neurobiologische concepten
Cortex=hersenschors Motoriek zintuigen Prefrontale cortex: Plannen Organiseren Remmen Limbisch systeem: Geheugen Angst driften
Betrokken circuits (1)
Betrokken circuits (2) Beloningssysteem Prefrontale cortex NAcc VP REWARD
Beloningssysteem (1) Oud systeem in de hersenen Nodig om te overleven Centrale schakel: nucleus accumbens
Beloningssysteem (2) Verslaving: ontregeling van het beloningssysteem opamine (receptordichtheid)
Beloningssysteem (3) Dopamine Hersenen neuronen (cellen) Communicatie via neurotransmitter Veel dopamine leidt tot veel genot, kick, plezier
PPT Biologie van verslaving CMB D
Artikel: Neural basis of addiction: a pathology of motivation and choice, Kalivas, 2005
Beloningssysteem (7) % of Basal Release 1100 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 100 00 AMPHETAMINE 00 11 22 33 44 5 hr Time After Amphetamine % of Basal Release 200 150 100 50 0 FOOD Empty Box Feeding 0 60 120 180 Time (min) Artikel 1: Drugs abused by humans preferentially increase synaptic dopamine concentration in the mesolimbic system of freely moving rats, Di Chiari, 1988 Artikel 2: Differential responsiveness of dopamine transmission to food-stimuli in nucleus accumbens shell/core compartments, Basareo, 1999 bewerking plaatje Volkow, NIDA
Beloningssysteem (8) Artikel: Low Level of Brain Dopamine D2 Receptors in Methamphetamine Abusers: Association With Metabolism in the Orbitofrontal Cortex, Volkow, 2001 bewerking plaatje NIDA
Betrokken circuits (3) Beloningssysteem Prefrontale cortex EXECUTIVE FUNCTION INHIBITORY CONTROL PFC ACG OFC SCC MOTIVATION/ DRIVE
Prefrontale cortex (1) Artikel: Dysfunction of the prefrontal cortex in addiction: neuroimaging findings and clinical implications, Goldstein ea, 2011
Prefrontale cortex (2) Cognitie Emotie Gedrag Artikel: Dysfunction of the prefrontal cortex in addiction: neuroimaging findings and clinical implications, Goldstein ea, 2011
Artikel: Neurocircuitry of addiction, Koob, 2010 Neuroplasticiteit
Genen en verslaving
Problemen (1) Heritabiliteit 50% Bijdragende factoren Stress, beschikbaarheid Artikel: The influence of gene-environment interactions on the developmen of alcoholism and drug dependence, Enoch, 2012
Problemen (2) Beperkt effectieve behandelingen NNT is hoog Diffuse groep Stagering Mate profilering Fenotype, endofenotype, genotype
Stagering Stagering T0 = asymptomatisch met risicofactoren, bijv. begin gebruik op jonge leeftijd T1 = frequent bingen maar voldoet niet aan diagnose misbruik T2 = misbruik met patroon van overmatig en/of ongepast gebruik van middelen T3 = afhankelijkheid met hunkering en vaak tolerantie/onthouding T4 = verslaving met compulsief gebruik en verlies van positieve belevingen N0 = geen bijkomende psychiatrische of somatische pathologie N1 = lichte psychiatrische (angst/depressie) of somatische (SOA) problemen N2 = matig ernstige psychiatrische (ADHD) of somatische (HIV) problemen N3 = ernstige psychiatrische (psychose) of somatische (cirrose) problemen N4 = zeer ernstige psychiatrische (dementie) of terminale somatische ziekte M0 = geen of milde sociale beperkingen M1 = matige of ernstige sociale problemen G1 = XTC, GHB, Ketamine, Khat G2 = Cannabis, Benzodiazepine, Nicotine G3 = Alcohol, Cocaïne, Heroïne G4 = Polydrugverslaving Artikel: Stagering en profilering bij verslaving, vd Brink ea, 2012
Genonderzoek (1) Familie onderzoek Adoptie onderzoek Tweeling onderzoek Case control association studies Artikel: The genetics of addiction: uncovering the genes, Goldman, 2005
Genonderzoek (2) Veel onderzoek naar alcoholverslaving ADH: high activity (product toxisch) Aziaten Disulfiram ALDH: low activity Low alcohol respons Artikel: Pharmacogenomics of alcohol response and addiction, Enoch, 2003
Genonderzoek (3) Naltrexon Anti-opiaat Anti-trek medicatie Receptor Asn40: binding van beta-endorfine Asp40 variant: hogere potentie voor endorfine Artikel: A functional polymorphism of the mu-opioid receptor gene is associated with naltrexone response in alcohol-dependent patients, Oslin, 2003
Stap 1: alcohol verhoogt endorfine binding Stap 2: naltrexon blokkeert de binding Artikel: Pharmacogenetic approaches to the treatment of alcohol addiction, Heilig, 2011
Genonderzoek (5) Asp40 30% NNT 3-4 Asn40 15% NNT 7-8 Artikel: A functional polymorphism of the mu-opioid receptor gene is associated with naltrexone response in alcohol-dependent patients, Oslin, 2003 Bewerking plaatje W. vd Brink Stagering en profilering van verslavingsziekten (PPT)
EPA en verslaving
Allostase Allostase versus homeostase Feed forward mechanismen Snel Evenwicht Verstoorde setpoints en tresholds Artikel: Drug Addiction, dysregulation of reward, and allostasis, Koob ea, 2001
Beheerst gebruik Homeostase of allostase? Homeostase Drugszoekgedrag neemt af Prikkeldrempels normaliseren Evenwichten herstellen Allostase