BOARDROOMS Verander- en Innovatiemanagement MBO staf directeuren Vijf onorthodoxe inspiratie, werk- en kennissessies oktober december 2011 Introductie Kwalitatief hoogwaardig leiderschap is een van de sleutels tot florerende onderwijsorganisaties. Zoveel is duidelijk. De eisen die anno 2011 aan leidinggevenden in het MBO worden gesteld zijn hoog. Daarvoor staat de externe omgeving van de scholen garant. Leerlingen, ouders, bedrijven en afnemend onderwijs verwachten opleidingen die daadwerkelijk perspectief geven op een sterke startpositie op de arbeidsmarkt dan wel in het Hoger Beroepsonderwijs. En deze omgeving vraagt om transparantie als het gaat om het functioneren van de scholen. Anders gezegd: het prestatieniveau. De MBO scholen staan de komende jaren voor de opdracht het proces van modernisering van het MBO af te ronden. En tegelijkertijd vorm en inhoud te geven aan het beleid zoals dat is vastgelegd in het Actieplan MBO 2011-2015. Kortom: er is veel werk aan de winkel. Voorwaarde voor succesvol leiderschap is wel het vermogen om effectief leiding te geven aan de vormgeving en implementatie van complexe verander- en innovatieprocessen. In 2010 is in samenspraak met een aantal MBO bestuurders een serie van vijf boardroomsessies verander- en innovatiemanagement ontworpen. Die ook met succes zijn uitgevoerd. Inmiddels hebben vele bestuurders, branche-, sector- dan wel domeindirecteuren aan deze boardrooms deelgenomen. Alle reden om deze serie ook aan te bieden aan stafdirecteuren HRM, ICT, Financiën, Facilitair, Communicatie en Kwaliteit van MBO scholen. Kortom: directeuren die vanuit hun vakdiscipline rechtstreeks aan het management rapporteren. Zo ontstaat een gemeenschappelijk kennis,- denk-, en begrippenkader binnen een instelling. De MBO Academie zorgt voor de programmering, het contracteren van topdocenten en de organisatie. MBO15-Kwaliteit voor de co-financiering. Programma informatie De boardroomsessies zijn inspiratie, werk- en kennissessies. U verwerft kennis, inzichten en u bent in de gelegenheid ervaringen met collega s te delen. Het is essentieel dat de deelnemers met elkaar als peers de dialoog aangaan over de vragen en dilemma s rondom verandering en innovatie en de eigen rol daarin. De boardroomsessies hebben dan ook de functie van briefings, waarin u de laatste state of the art -inzichten rondom het leidinggeven aan complexe verander- en innovatieprocessen komt halen en brengen. In een heel kort tijdsbestek, twee sessies van een dagdeel op één dag. Het tempo ligt daarom hoog, met voldoende ruimte voor reflectie en voor de inbreng van inspirerende inzichten van gezaghebbende inhoudsdeskundigen en praktijkexperts.
De opbouw en een aantal sprekers zijn gelijk aan die van de boardroomsessies voor bestuurders en directeuren, maar inhoudelijk toegespitst op de specifieke problematiek van stafmanagement en hun bijdrage aan de realisatie van de organisatiedoelstellingen. Daarnaast verzorgen vooraanstaande deskundigen op hun eigen vakgebied elk een dagdeel op de disciplines HRM, Facilitair, ICT, Communicatie, Finance en Kwaliteit. Zij zullen elk vanuit hun eigen vakgebied de thema s aan de orde stellen die er vandaag toedoen. Door deze verscheidenheid van vakdisciplines worden ook verbindingen gelegd tussen de verschillende staven die samenwerken en bijdragen aan de gemeenschappelijk doelstelling: het verhogen van de kwaliteit van het onderwijs. Opbouw en data De sessies vinden plaats van 9.00 tot 17.00 uur. Elke sessie heeft twee verschillende onderwerpen en sprekers. De sessies starten met een inleidende presentatie door een inhoudsdeskundige waarna u met de deskundige en met elkaar in dialoog kunt gaan over subthema s, dilemma s en stellingen die voor u van belang zijn. Ter voorbereiding van iedere bijeenkomst krijgt u de gelegenheid vragen, thema s en dilemma s uit uw dagelijkse praktijk aan te dragen. Daarnaast wordt er geen of betrekkelijk weinig voorbereiding gevraagd per sessie. Gebruikte literatuur en andere interessante artikelen worden na afloop van elke sessie toegezonden. Het aantal deelnemers per boardroom is maximaal 20. Bij de samenstelling van de groep deelnemers streven wij naar een zo goed mogelijke vertegenwoordiging van de verschillende disciplines. De boardroomsessies zijn gepland op de volgende data: 1. Robert-Jan Simons en Cees van Woerkum (Communicatie) vrijdag 14 oktober 2. Mathieu Weggeman en Theo Camps woensdag 9 november 3. Teun Hardjono (Kwaliteit) en Andreas Wagenberg (Facility) donderdag 17 november 4. Marc Vermeulen en Hans Bossert (Finance) maandag 28 november 5. Rob Vinke (HRM) en Piet Ribbers (ICT) donderdag 15 december Info en aanmelding U schrijft in voor de hele serie. Gezien de kleine omvang van de groep en de daarbij behorende interactie, is deelname niet vrijblijvend. De sessies leveren het beste resultaat op, als dezelfde groep de hele reeks doorloopt en zich gaandeweg als peer group manifesteert. Op www.mboacademie.nl vindt u het inschrijfformulier voor deze boardroomsessies. Heeft u nog vragen? Neem contact met ons op: stuur een mail naar info@mboacademie.nl of bel (0318) 64 85 60. Locatie en kosten De bijeenkomsten vinden plaats in Ede (Horaplantsoen 20). De kosten voor deelname aan de 5 boardroomsessies bedragen 1.500 Euro - exclusief BTW.
Sessie 1 Leiding geven aan het leren in het werk Bij het daadwerkelijk ingevoerd krijgen van vernieuwingen in het onderwijs komt de leidinggevende in aanraking met het leren op de werkplek. Hoe kan invloed worden uitgeoefend op impliciete informele leerprocessen die daar plaatsvinden? Welke verschillen zijn er in dit opzicht tussen medewerkers en hoe kan hier mee om worden gegaan? Het goede voorbeeld zijn via het principe practice what you preach is hierbij essentieel. Een steeds vaker gekozen weg is het faciliteren van leerwerkgemeenschappen (learning communities; communities of practice). Wat komt daarbij kijken? Deze sessie gaat met andere woorden over onderwijskundig leiderschap. Keynote spreker: Prof. dr. P. Robert-Jan Simons Robert-Jan Simons is directeur van de Nederlandse School voor Onderwijsmanagement in Amsterdam. Daarnaast is hij ook nog verbonden als hoogleraar didactiek in digitale context aan de Universiteit Utrecht. Van 2006 tot 2010 was hij hoogleraar directeur van het IVLOS, het Interfacultair instituut voor de Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Studievaardigheid van de universiteit Utrecht. Van 1990 tot 2001 was hij hoogleraar onderwijs- en opleidingspsychologie en onderzoeksdirecteur pedagogiek en onderwijskunde aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. Daarvoor was hij verbonden aan de Universiteit Van Tilburg. Hij deed onder andere onderzoek naar leren op de werkplek, leerwerkgemeenschappen, feedback, reflectie en leerstijlen. Hij schreef samen met Monique Boekaerts het boek Leren en instructie en met Sanneke Bolhuis het boek Leren en werken.
Sessie 1 Communicatie Zoals alle organisaties zijn onderwijsinstellingen afhankelijk van de omgeving waarin ze opereren. Een goed contact met die omgeving is daarom van het grootste belang. Zo n goed contact is niet vanzelfsprekend, eerder het tegendeel: vanzelf gaat het fout. Daarom is professioneel communicatiemanagement nodig om de organisatie in tune te brengen met de buitenwereld. Keynote speaker: Prof. Dr. C.M.J. van Woerkum Cees van Woerkum is sinds 1989 hoogleraar aan de Wageningen Universiteit. Hij publiceerde een zevental boeken en een reeks artikelen op het gebied van massamediale communicatie, interactieve beleidsvorming, wetenschapscommunicatie en meer recent, organisatie omgevingsvraagstukken. Hij is een generalist, maar heefteen speciale belangstelling voor het domein van de life-sciences,d.w.z. voeding en gezondheid, natuur, milieu, klimaat en water. In zijn werk probeert hij theorie te verbinden met heel praktische beslissingen.
Sessie 2 Leidinggeven aan professionals in het mbo Wat succesvolle aansturing van verandering en innovatie is, verschilt van organisatie tot organisatie. Voor onderwijsinstellingen geldt in het bijzonder dat het nauw luistert, hoe de daarin werkzame professionals het effectiefst kunnen worden aangestuurd. Wat zijn moderne professionals? Wat drijft en motiveert hen? Wat zijn natuurlijke neigingen van moderne professionals, en met welke gedragskenmerken moet tijdens verander- en innovatieprocessen in het mbo rekening gehouden worden? Sessie 5 gaat dus over het leidinggeven aan verandering en innovatie in de context van moderne professionele organisaties. Keynote speaker: Prof. dr. M. Weggeman Leidinggeven aan professionals? Niet doen! is gekozen tot het Managementboek van het jaar 2008. Het is een uitgave van keynote speaker Mathieu Weggeman, hoogleraar Organisatiekunde aan de Technische Universiteit Eindhoven. Naast hoogleraar is Mathieu Weggeman strategic associate van de Baak Managementcentrum VNO-NCW en van Squarewise Amsterdam en voert hij een eigen adviespraktijk. Weggeman ontving in 2001 uit handen van de Orde van Organisatiekundigen en -Adviseurs de oeuvreprijs voor zijn bijdragen aan de vakliteratuur.
Sessie 2 Leiding geven aan verandering en innovatie in het mbo Doel van deze sessie is om u mee te nemen in de kennis, inzichten, modellen en instrumenten die van belang zijn om verander- en innovatieprocessen in het onderwijs succesvol en effectief aan te sturen vanuit uw bestuurlijke rol. Hierbij komen zaken aan de orde als: omgaan met conflicten en weerstand, effectief vormgeven van communicatie over veranderprocessen, keuze van de juiste verander- en implementatiestrategie. In het bijzonder wordt ook stilgestaan bij uw persoonlijke houding en vaardigheden op het vlak van het leidinggeven aan complexe veranderprocessen. Keynote speaker: Prof. dr. Th. W.A. Camps Theo Camps publiceerde de afgelopen jaren een groot aantal artikelen en boeken over complexe netwerksturing en besluitvorming. Zijn laatste boek: Passend Leiderschap, elke school de beste baas gaat over effectiviteit van schoolleiders. Camps studeerde Politicologie en Bestuurskunde aan de Katholieke Universiteit Nijmegen en promoveerde in 1995 aan de Universiteit Twente met het proefschrift: Het besloten concilie der deskundigen. Sinds juni 2000 bekleedt hij de leerstoel Organisatiekunde en Bestuurskunde bij TiasNimbas Business School. Daarnaast is hij bestuursvoorzitter van de Berenschot Groep.
Sessie 3 Kwaliteitsmanagement in de wereld van het onderwijs De kwaliteit van het onderwijs licht onder vuur. De kwaliteit van het onderwijs wordt voor een zeer groot deel bepaald door de kwaliteit van de onderwijs organisatie. Het denken over hoe grip te krijgen op de kwaliteit van organisatie is een thema dat de afgelopen dertig jaar veel aandacht heeft gekregen en wat Nederland betreft dan met name in de overheid en non- profit organisaties. Opvallende genoeg nog maar weinig in het onderwijs. Over kwaliteitsmanagement is nog lang niet alles gezegd en er valt nog veel te doen. Toch zijn er ook wel lessen geleerd. We zijn inmiddels instaat om een samenhang te maken tussen onderwerpen als inspectie, zelfevaluatie, peer audits en businessplanning en bewezen instrumenten als bijvoorbeeld certificering/accreditatie en het INK management model daar een plaats in te geven. Als totaal leidt dat tot een coherente visie over hoe kwaliteitsmanagement te verankeren. Daarnaast is er een onder vakdeskundigen een dialoog op gang gekomen die er toe heeft geleid dat er nu verschillende scholen in de zorg voor kwaliteit kunnen worden benoemd. Deze scholen brengt niet alleen wat gezegd en geleerd is over de aandacht voor kwaliteit in onderling verband maar biedt ook nieuwe perspectieven. Deze perspectieven geven ruim baan aan de rol van de professional en houden rekening met de werkelijkheid van het moment waarop er kwaliteit moet worden getoond. De sessie bestaat voor een groot deel uit een dialoog waarbij de genoemde aspecten met elkaar verkend gaan worden. Keynote speaker: Prof. Dr. Ing. T.W. Hardjono Teun Hardjono is een veel gevraagd spreker. Hij staat bekend om zijn intrigerende uitspraken en verrassende denkmodellen, die de tongen los en de gedachten in beweging weet te zetten. Hij schuwt daarbij niet om als daar aanleiding toe is de grenzen op te zoeken tussen de harde bedrijfskunde en levensbeschouwelijke en zingevingvraagstukken. Teun is buitengewoon hoogleraar kwaliteitsmanagement en certificatie en tevens voorzitter van de examencommissie van de Rotterdam School of Management, Erasmus University Rotterdam. Daarnaast is hij voorzitter van de CSR Academy. Inmiddels zijn zes buitenpromovendi bij hem gepromoveerd waaronder Dr Everard van Kemenade op een proefschrift dat handelde over accreditatie/certificatie en de onderwijsprofessional in het hoger beroepsonderwijs.
Sessie 3 Facility In deze sessie leert u over ontwikkelingen binnen het facility management (FM) die helpen bij het beleid op het gebied van huisvesting en facilitaire dienstverlening. De invloed van moderne informatie en communicatie technologie (ICT) op het lesgeven (Het Nieuwe Leren) staat daarbij centraal. Daarnaast wordt aandacht besteed aan nut en opzet van een systeem om kosten te verlagen en kwaliteit van huisvesting/facilitair te verbeteren. Kosten verlagen hangt samen met centralisatie van bevoegdheden om tot standaardisatie en flexibilisering van het gebruik van ruimte en diensten te komen. Communicatie met klanten en eindgebruikers wordt verbeterd door inrichten van een aanspreekpunt (front office) voor klanten, medewerkers en leerlingen. De automatisering van de standaarddienstverlening via een intranet portal verlaagt de transactiekosten. Samenwerken op het gebied van inkoop biedt mogelijkheden om facilitaire kosten te verlagen. Een en ander wordt met voorbeelden uit de MBO praktijk toegelicht. In het laatste deel wordt aandacht besteed aan verbanden tussen huisvesting/facilitair met beleid op het gebied van HRM en ICT. Keynote speaker: Dr.ir. A.F. van Wagenberg Andreas van Wagenberg is sinds 1995 zelfstandig adviseur op het gebied van huisvesting van organisaties en FM. Hij was van 2000-2009 parttime bijzonder hoogleraar FM aan de WUR. In 2011 verscheen zijn boek De toekomst van facility management in Nederland dat het recente verleden en mogelijk toekomstige ontwikkeling van FM beschrijft. Zijn kennis ligt op het gebied van FM-beleid, Het Nieuwe Werken (HNW) en de toepassing van benchmark studies om proces en resultaat van huisvesting en facilitaire dienstverlening blijvend te verbeteren
Sessie 4 Verander- en innovatieprocessen: context, aard, inhoud en businesscase Doel van deze sessie is deelnemers bekend te maken met de state of the art op het gebied van verander- en innovatiemanagement, en de relevantie hiervan voor de mbo-bestuurder. Deze sessie staat ook in het teken van het beginpunt van verander- en innovatieprocessen. Een goed begin is het halve werk geldt temeer bij deze processen. Het analyseren van trends in de omgeving, het kiezen van de eigen waarde propositie in de sociaaleconomische context, het opstellen van de bijbehorende kwalitatief hoogwaardige businesscase, waarin de noodzaak, gewenste opbrengsten en de kosten van de beoogde verandering of innovatie worden geanalyseerd, is essentieel voor het succes van elk veranderproces. Vervolgens is het cruciaal om een scherpe diagnose te maken van het innovatie- en verandervermogen van de organisatie. Hoe noodzakelijk en betaalbaar ook, als een verandering niet uitvoerbaar is, kunt u er beter niet aan beginnen. Keynote speaker: Prof. dr. M.J.M. Vermeulen Marc Vermeulen begon zijn loopbaan als docent maatschappijleer en sociologie in het middelbaar en hoger beroepsonderwijs. Inmiddels is hij hoogleraar Onderwijssociologie aan de Universiteit van Tilburg, met als specialisatie toegepast onderzoek op het gebied van onderwijs, arbeidsmarkt en economie. Naast hoogleraar is Marc Vermeulen ondermeer bestuurslid van de Stichting Beroepskwaliteit Leraren en werkt hij regelmatig als adviseur voor (onderwijs-) instellingen en OCW.
Sessie 4 Finance In de sessie wordt stilgestaan bij de rol en plaats financieel management in een moderne onderwijsorganisatie. In het bijzonder wordt gekeken wat een effectief management control systeem is. Financieel management heeft een steeds belangrijk rol gekregen doordat er in toenemende mate sprake is van meerdere geldstromen die het onderwijs financieren. Hoe kunnen deze gelden effectief worden ingezet zonder dat afhankelijkheden te groot worden? Hoe kunnen we ons bij bezuinigingen niet alleen laten leiden door de hoeveelheid beschikbare middelen maar ook door behoeften aan goed kwalitatief onderwijs? En wat zijn de financieel-economische mogelijkheden van meer ondernemerschap in het onderwijs? Maar ook Governance is een belangrijke ontwikkeling in tijden waarin verticale lijnen worden losgelaten en een vernetwerkte maatschappij is ontstaan. Netwerken en onderwijsketens bepalen in grote mate het succes van onderwijs in het algemeen en MBO in het bijzonder. Dat stelt bijzondere eisen aan het financieel management. Daarom wordt stilgestaan bij lessons learned voor goed bestuur en meer specifiek financieel management. Het zal niemand verbazen dat hierbij een bijzondere rol is weggelegd voor het samenspel tussen bestuur en management aan de ene kant en de controlfunctie aan de andere kant. Keynote speaker: Prof. dr. J. Bossert Hans Bossert is hoogleraar management control aan de Vrije Universiteit Amsterdam en directeur van het Zijlstra Center aan de Vrije Universiteit. Het Zijlstra Center verzorgt postdoc onderwijs aan controllers uit overheids- en semi-overheidssector. Daarnaast loopt op het center een meerjarig onderzoeksprogramma naar maatschappelijke meerwaarde en bedrijfsvoering bij non-for-profit organisaties (voornamelijk onderwijsorganisaties en woningcorporaties). Als directeur is Hans Bossert hiervoor eindverantwoordelijk. Daarnaast is hij hoogleraar Public Governance aan de Business Universiteit Nyenrode (de enige privaat gefinancierde universiteit in Nederland). In die hoedanigheid is hij mede verantwoordelijk voor het Public Sector MBA programma. Naast zijn academisch activiteiten is hij reeds 25 jaar actief als organisatieadviseur in de publieke sector, waarvan de laatste 4 jaar als oprichter-eigenaar van het adviesbureau Public Impact te Den Haag.
Sessie 5 Human Resource Management bij verandering en in verandering In de bijeenkomst wordt stilgestaan bij de invloed van veranderingen, zowel intern als Extern en de rol van HRM daarbij. Nieuwe generaties dienen zich aan en nieuwe tijden vragen om volwassen arbeidsverhoudingen. De netwerksamenleving als opvolger van de industriële samenleving vraagt om een ander en meer effectief HRM. Buiten de personele ken- en stuurgetallen en de rol bij het inzetbaar houden van medewerkers, komen zaken als veranderkunde en strategisch handelen op de voorgrond. Tegelijk dienen het goedwerkgeverschap en de perspectieven van medewerkers verbonden te worden in uitdagende communities. Dat vraagt om nieuwe kleefstof en om diepere betrokkenheid. Keynote speaker: Prof. dr. R.H.W. Vinke Rob Vinke is als hoogleraar personeelswetenschappen, bij het cluster Human, verbonden aan Business Universiteit Nyenrode. Daarnaast is hij directeur van RVC, een onafhankelijk organisatieadviesbureau en kerndocent van de opleiding HR-strateeg aan de universiteit van Groningen. Zijn kernthema s zijn: Strategisch HRM, trends & ontwikkelingen, motivatie & cultuur, beloning & toekomst scenario s. Hij geeft geregeld inleidingen en heeft meer dan 350 publicaties gerealiseerd.
Sessie 5 Informatiesysteem strategie In deze sessie wordt u geholpen bij de beantwoording van de volgende vraag: Kan ik, gegeven de huidige externe ontwikkelingen binnen het onderwijs, de organisatie (be)sturen met de huidige systemen? Wanneer dit niet het geval Is, wat zijn dan de keuzes? Hiertoe zal worden stilgestaan bij de informatiesysteem strategie: de relatie tussen processen besturing en informatie, met name bezien vanuit de besturingsoptiek. Ten slotte is er onder andere aandacht voor de ontwikkelingsstadia van de ICT organisatie, keuze criteria en de aansturing van het implementatieproces. Keynote speaker Prof. dr. P.M.A. Ribbers Piet Ribbers is hoogleraar Bestuurlijke Informatiekunde aan de Universiteit van Tilburg. Hij is Voorzitter van het Departement Informatiemanagement en binnen de TiasNimbas Business School is hij Academic Director van de opleiding Executive Master of Information Management (MIM). Tevens is hij directeur van het Erasmus Mundus programma IMMIT. Zijn belangstelling gaat uit naar managementvraagstukken van IT: alignment, governance, information economics en e-business.